Басты беріліс және жетекші беріліс

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І-бөлім
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

ІІ-бөлім
Автомобильдің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...5
Автомобильдің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...9

ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
Басты беріліс және жетекші беріліс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Басты берілістің күтімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Автомобилъдің жетекші белдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
Жетекші белдік ақаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Дифференциал ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Карданды беріліс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Кристовиналы кардан шарнирі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Автомобильдердің ерекше жағдайда пайдаланылғанда
техникалық қызмет көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

IV-бөлім
Еңбек қауіпсіздігіне әсер ететін психикалық-физиологиялық факторлар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32

І-бөлім
Кіріспе

Жалпы автомобиль тарихы ежелден басталады. Адам баласы өз жұмысын жеңілдетумен қатар өнімділігін арттыру үшін көптеген ізденістердің нәтіжесінде автомобиль жасаған
Қазіргі таңда автомобиль көлігінсіз бірде - бір тасымалдау жұмыстары атқарылмайды немесе тракторсыз бірде - бір ауыр жұмыс істелмейді. Сондықтан олардың халық шаруашылығында алатын орны ерекше.
Халық шаруашылығында автомобильдерді төрт түрлі жағдайларда пайдаланады. Олар ауыр жүктерді тасымальдау көптеген жалаушыларды тасымалдау, көлік орнына пайдалану және спорттық мақсаттарда қолдану.
Бүгінгі күні әлемдік өндіріс жылына 50 млн. тасымал құралын шығарып келеді. Олардың айырмашылығы мен ерекшеліктері моторды, тежеуіш жүйесін, трансмиссия жұмыстарын реттеу, басқаруды электрлендіру мен автоматтандыру болып табылады.
Машиналар сапасын, олардың сенімділігін, бұзылмайтындығын және тиімділігін арттыру техникалық прогрестің негізгі бағытына жатады және олардың өзара ауыстырмалылығын қамтамасыз етуді талап етеді.
Автокөлік агрегаттарының құрылысы мен оларды пайдалану ережелерін жақсы білгенде ғана халық шаруашылық өндіріс еңбеккерлері алдында тұрған міндеттерді ойдағыдай шешуге болады.
Халық шаруашылығында автомобильдерді төрт түрлі жағдайларда пайдаланады. Олар ауыр жүктерді тасымалдау, көптеген жолаушыларды тасымалдау, көлік орнына пайдалану және спорттық мақсаттарда қолдану.
XXI ғасырда автомобиль негізгі технологиялық құрал есебінде саналады. Жүздеген миллион тонна жүк, миллиондаған адам, т.б. жүктер автомобильдермен тасымалданады. Барлық алдыңғы қатардағы мемлекеттер өте тиімді саналатын автомобилъдер шығарумен айналысады. Олар талантты адамдардың бірнеше ұрпақтарының ғылыми ізденісі нәтижесінде шығарылуда.
Тасымал көлігінің негізгі міндеттері -- ауыл шаруашылығын, халық шаруашылығын және тұрғындарды тасымалдау қажеттілігімен толығымен сапалы қанағаттандыру, жұмыстың барынша экономикалық тиімділігін арттыру. Автокөлік тасымалында автотасымал құралдарының пайдалану тиімділігін арттыру-бірінші кезекте тіркемелерді және жартылай тіркемелерді пайдалану арқылы жүзеге асыру, өнімсіз бос тұруларды болдырмау, автокөліктердің бос жүрістерін қысқарту, тиімсіз тасымалдарды болдырмау, жалпы тасымалдауға автокөліктерді басымырақ өрістету, автокөлік паркі құрамын жақсарту. Оталдыру жуйесі деп бензинді қозғалтқыштарды ціліндріндегі жұмыс қоспасын мәжбүрлі тұтандырүға арналған құралдар мен қондырғылардың жиынтығын айтамыз.
Автомобильдерде электр энергиясының көзі аккумулятор батареясы мен генератор қондырғысы болып саналатын оталдыру жүйесін қолдану кеңінен тараған

ІІ-бөлім
Автомобильдің қысқаша тарихы

Автомобиль (гр. αὐτο -- өздігінен және лат. mobilis -- қозғалушы) немесе машина, өздігінен қозғалатын, жолаушыларды, сондай-ақ өз қозғалтқышын немесе моторын тасымалдауға арналған, моторлы және дөңгелекті көлік түрі.
XXI ғасырда автомобиль негізгі технологиялық құрал есебінде саналады. Жүздеген миллион тонна жүк, миллиондаған адам, т.б. жүктер автомобильдермен тасымалданады. Барлық алдыңғы қатардағы мемлекеттер өте тиімді саналатын автомобильдер шығарумен айналасады. Олар дарынды адамдардың бірнеше ұрпақтарының ғылыми ізденісі нәтижесінде шығарылуда.
Автомобильдердің республика үшін ерекше маңыздылығы Қазақстанның кең байтақ аумағы және халық тығыздығының сиректігі алдын ала анықтайды. Бұл жекелеген өңірлер үшін жүктерді және жолаушыларды жеткізудің бірден-бір құралы болып табылады.
Қазіргі таңда автомобиль пиасасында атқаратын қызметі, техникалық сипаттамасы, бағасы және басқа да өзгешеліктері бар көп мөлшерде автомобиль модельдері кездеседі. Оның негізгі себебтерінің бірі автомобиль өндіруші фирмаларының арасындағы бақталастық болып табылады. Автомобиль өндірушілері әлеуетті сатып алушыларды өзіне тарту мақсатымен жеке тұтынушылар топтарының талаптарын барынша қанағаттандыратын өнім ұсынуға, автомобильдің пайдалы әсер ету коэффициентін көбейте тұра қоршаған ортаға зиянын азайтуға, жүргізуші және жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, автомобильді қолдануды жеңілдету және де құрылысына ең озат техникалық шешімдер еңгізілген жаңа модельдер жасап шығару уақытын қысқартуға тырысады. Бұл ретте қазіргі автомобильдер экономикалық, экологиялық және әлеуметтік себептермен анықталатын жалпы заңдарға қарай жетілдіріледі.

Адам баласы ежелгі кезеңдерден бері қысқа
мерзімде ұзақ қашықтықтарға жету, өз жұмысын жеңілдетумен қатар өнімділігін арттыру үшін ізденістерде болып келеді. Әуелгі кезде жануарлар қолданылып, кейінірек жолаушы және жүк тасымалдау үшін механикалық құрылғылар жасала бастады. Біздің дәуірімізде ең көп тараған көлік түрі автомобиль болып табылады.
Автомобиль сөзінің мағынасы өздігінен қозғалатын, жолаушыларды және жүкті, сондай-ақ өз қозғалтқышын тасымалдауға арналған дөңгелекті көлік түрі болып табылады. Автомобильдің тек бір өнертапқыш тарапынан тек бір күнде ойлап шығарылмағаны бізге белгілі. Автомобиль тарихы бүкіл дүние жүзінде болған эволюцияны қамтиды. Қазіргі автомобильді жүз мыңнан астам патенттер жасап шығарғаны жорамалданады. Дегенмен бірінші болып келгендерді атап өтуге болады. Солардың ішінде алғашқы рет қозғалтқышты көліктің теориялық есептеулерін суреттеген Леонардо да Винчи мен Исаак Ньютоннан бастасақ болады.
Өздігінен қозғалатын көлік түрлерін жасап шығару талаптары XVII ғ. басталғаны белгілі. 1769 ж. Францияда әскери инженер Никола Кюньо тарапынан бумен жұмыс істейтін қозғалтқышы бар үш дөңгелекті арба жасалды. Осы 2 а.к. қуаты бар бу машинасымен 3 т. жүкті 2-4 кмсағ жылдамдығында тасымалдауға болатын еді. Бірақ керекті бу қысымын қамтамасыз ету үшін жүріс кезінде жиі аялдамалар жасау қажеттігі бұл көліктің негізгі кемшілігі болып кең таралмағанына себеп болды.
Дегенмен алғашқы жасап шығарылған автомобиль құрылысы жағынан қазіргі автомобильдерге ұқсас болғандығынан неміс инженерлері Готлиб Даймлер мен Карл Бенц тарапынан жеке-жеке жасалған автомобильдер болып табылады. Осыны 1876 жылы Алманияда Николаус-Август Отто-ның жасаған іштен жанатын төрт тактілі айналыммен жұмыс істейтін қозғалтқыш құрылысы мүмкін қылған.
XIX ғ. соңы - XX ғ. басында электр және бу қозғалтқышты автомобильдер бензинді автомобильдермен жетістікті түрде бақтас болғанын айтып өтуге болады. Бірақ іштен жанатын қозғалтқыштардың артықшылықтары электр және бу автомобильдерінің шығарылуын минимумға дейін шектеді.
XIX ғ. соңы - XX ғ. басы дүниенің көптеген мемлекеттерінде автомобильдердің өнеркәсіптік өндірісінің басталуымен сипатталады. Осы кезеңде шығарылған автомобильдердің құрылысында ортақ техникалық шешімдер болған. Пневматикалық шиналармен жабдықталған алдыңғы дөңгелектері басқарушы, артқы дөңгелектері жетекші төрт дөңгелекті (екі білікті) көліктің трансмиссиясы фрикционды іліністен, бір немесе бірнеше тісті редуктордан құрылған және рульдік басқару жүйесінде алдыңғы басқарушы дөңгелектермен редуктор арқылы жалғанған рульді дөңгелегі болған. Сол жылдары автомобильдерде қолданылған көптеген техникалық шешімдер қазіргі уақытта да жетісті қолданылып келеді.
Көрсетілген кезеңде автомобильдің қарқынды дамуын шығарылып жатқан автомобильдердің бағасының жоғары және сенімділігі төмен болғаны тежеп отырды. Олар тек ауқатты кісілер тарапынан және әскерді жабдықтандыру мақсатымен сатып алынатын болған.
Автомобильдерді көптеп өндірудің басталуына Америкалық кәсіпкер Генри Форд тарапынан қолайлы құрылысы бар Форд-Т моделінің жасап шығарылуы және 1913 ж. оны жинап шығару үшін қолданылған арнайы конвейердің өндіріс көлемін арттыруға және соның есебінде автомобильдің өзіндік құнын түсіруге себеп болған деуге болады. Тап сол кезде автомобиль бағасы арзандап көпшілікке жетімді көлік түріне айналды.
Автомобиль өнеркәсібінің тарихында елеулі кезең деп жанармай қоспасының қысылуынан тұтанатын іштен жанатын қозғалтқыштардың қолданыла бастауы болып саналады. Осы қозғалтқыштардың үлгісі неміс инженері Рудольф Дизель тарапынан 1892 ж. патенттеліп, бірақ автомобильдерде (көбінесе жүк автомобильдерінде) сериялы түрде XX ғ. 20 ж. қолданыла бастады.
20 ж. басынан екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына дейінгі кезең автомобильдің жеке жүйелерінің жетілдірілуі, қозғалтқыштардың қуатының және жүріс жылдамдығының көбейтілуімен сипатталады. Өндіруші фирмалар қозғалтқыштың орналасуы, аспа және трансмиссияның құрылғыларымен эксперименттеген. Әскердің тапсырмасымен көп білікті және жоғары өткіштік автомобильдер жасалды. Арнайы автомобильдердің құрылыстары едәуір ерекшелене бастады.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін (50-60 жж.) автомобильдердің өндіріс көлемі кенеттен артты. Осы кезеңнің революциялық шешімі болып жеңіл автомобильдер мен автобустардың құрылысында тіректі (қаңқасыз) кузовтардың көптеп қолданылуы болып табылады. Бұл шешім автомобильдерді жеңілдетуге, автомобиль кузовының пішінімен эксперименттеуге, қозғалтқышты автомобильге көлденең орналастыруға, алдыңғы дөңгелектерді жетекші қылуға және т.б. мүмкіндіктер тудырды.
Бірақ автомобильдер санының кенеттен артуы жолдарда қаза тапқандар мен жараланғандардың санының артуы, қоршаған ортаның ластануы, көмірсутек жанармайының жетіспеушілігінің басталуы сияқты негативті салдарға алып келді.
Осы оқиғаларды азайту үшін автомобиль өндіруші фирмалар әлеуметтік қауым және өкіметтің қысымымен автомобильдердің құрылысына едәуір өзгерістер енгізді. Автомобиль құрылысының жетілдірілуінің төрт кезеңін байқауға болады.
1. Құрылысының қауіпсіздігінің арттырылуы (60 ж. басынан) Бұл кезеңде автомобильдерде қауіпсіздік белдіктері және жастықтары, қауіпсіз әйнектер. Соққы жұтушы бамперлер және т.б. қолданыла бастады.

2. Жанармай шығынының азайтылуы (70 ж. мұнай дағдарысынан кейін) Бұл кезеңде автомобильдің өзіндік салмағын азайту және аэродинамикалық пішін беру үшін күрес басталады. Қозғалтқыштардың, шиналардың құрылысы жетілдіріліп, альтернативті (мұнайдан жасалмаған) автомобиль жанармай түрлері зерттеледі.
3. Қоршаған ортаға негативті әсерінің азайтылуы (80 ж. ортасынан) Бұл кезеңде қозғалтқыштардың жұмыс процестері жетілдіріледі, пайдаланылған газдар үшін автомобильдің зиянды шығарындыларын азайтатын түрлі сүзгілер мен бейтараптандырғыштар қолданылады.
4. Автомобильді қолдануды қауіпсіздендіру және қолайлату (90 ж. соңынан) Бұл кезеңде тұтынушыларды барынша қанағаттандыратын өнім ұсыну үшін автомобиль өндіруші фирмаларының арасындағы бақталастықтан автомобильдер компьютерлермен басқарылатын күрделі активті қауіпсіздік және автомобильді қолдануды қолайлататын қондырғылармен жабдықтала бастады.

Автомобильдердің жалпы құрылысы

Автомобиль - механизмдер мен жүйелер жиынынан тұратын күрделі машина. Олардың құрылысы әркелкі болуы мүмкін. Дегенмен, көпшілік автомобильдерде негізгі механизмдердің жұмыс әрекеті мен құрылыс принциптері бірыңғай болып келеді.
Автомобиль -- кемдегенде 4 доңғалағы бар, өз энергия көзімен қозғалысқа келтірілетін рельсті қажет етпейтін доңгалақты көліктік құрал. Сонымен қатар троллейбустер, үш доңғалақты 400 кг массалы көлік құралдары да автомобиль болып саналады. Әдетте автомобиль деп жеке автомобильді және автопоезды айтады.
Механизмдердің қызметі мен өзара орналасуына байланысты автомобильдерді құрастыру жағы көбіне ортақ болып келеді.
Негізгі бөліктер және агрегаттар
Әрбір автомобильде негізгі бөліктер үш жұпқа бөлінеді: кузов, қозғалтқыш және шасси.
Кузов - тасымал жүкті орналастыру қызметін атқарады және таситын жүктің түріне қарай әртүрлі болады. Жеңіл автомобиль мен автобуста кузов жолаушыларды және жүргізушіні орналастыру үшін қызмет атқарады. Жүк автомобильдерінің кузовы жүк тиейтін платформадан (жүктік кузов) және жүргізуші кабинасынан тұрады.
Қозғалтқыш - автомобильдің жүруіне және басқа қызметтерді атқаруға арналған қажетті қуатты тудыратын бөлік. Оның негізгі жұмыс принципі энергияның бір түрін (көбінесе жылу энергиясын) екінші түріне (механикалық энергияға) айналдыру болып табылады. Қозғалтқыштан алынған механикалық энергия механизмдер қатары арқылы автомобильдің жетекші дөңгелектеріне жеткізіледі де автомобильді қозғайтын күш тудырады. Көпшілік автомобильдерде поршеньді бензинді немесе дизельді қозғалтқыштар қолданылады.
Шасси -- трансмиссия, аспалы жүйе, белдік, аспа, дөңгелек, рульдік басқару және тежеуіш жүйелері сияқты, әрқайсысы белгілі бір жұмысты атқаратын, бірнеше механизмдер мен жүйелерден тұратын күрделі қондырғы болып табылады.
Негізгі агрегаттардың орналасуларының жалпы сұлбасы
Автомобильдер жетекші дөңгелектерінің орналасуы мен санына байланысты алдынан жетекті, артынан жетекті және толық жетекті болып бөлінеді.
Жетекші дөңгелектердің санын анықтауға автомобильдің дөңгелек формуласы көмектеседі. Дөңгелек формуласындағы бірінші сандық белгі автомобильдің жалпы дөңгелектер санын, екінші сандық белгі автомобильдің жетекші дөңгелектер санын білдіреді. Алдынан немесе артынан жетекті автомобильдің дөңгелек формуласы 4x2, толық жетекті автомобильдің дөңгелек формуласы 4x4 деп жазылады.
Сонымен жетекші дөңгелектер қозғалтқыштан механизмдер қатары арқылы алған механикалық энергияның күшімен автомобильді тартып немесе итеріп қозғалтады. Қозғалтқыштан алынған айналу моменті алдыңғы дөңгелектерге берілсе алдынан жетекті, артқы дөңгелектерге берілсе артынан жетекті, барлық дөңгелектерге берілсе толық жетекті деп аталады.
Автомобильдер қозғалтқыштың алдында, артында және ортасында орналасуына байланысты үшке бөлінеді.
Кузовтардың негізгі түрлері
Жабық
Седан: Төрт немесе екі есікті болады. Ерекше өзгешелігі - толық көлемді екі қатар орындықтарының болуы және артқы қабырғасында есіктің болмауы.

ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
БАСТЫ БЕРІЛІС ЖӘНЕ ЖЕТЕКШІ БЕЛДІК
Қазіргі автомобильдерде жылдам жүрісті қозғалтқыштарды қолданады, кіші көлемде олар үлкен қуат күшін оларда айналдыру моменті бірнеше есе айналу 1м.мдамдығынан аз болады. Доңғалаңтардың қозғалуқажеттілігінентемен момент болыпкеледі. Сондықтанайналдыру моментін көбейтіп, қозғалтңыштарда айналу жылдамдығын азайтады, сөйтіп жетекші доңғалаңты қозғау, тарту күшінің қажетті деңгейіне жеткізеді.

Беріліс саны негізінен басты берілісте қозғалтқыш қуаты мен жылдам жүрістілігіне және автомобиль масса-сы мен қызметіне де байланысты: жүк көліктерінде Иб=6,5-9,0; жеңіл көліктерде Иб=3,5 ...5,5 аралығында.
Тісті байланыстырудың жұптығына байланыстыбір, екі жүпты болып бөлінеді. Бір жүкті тісті байланыс цилиндрлі немесе конусты болып келеді.

Автомобильде жылдам жүрісті, қуатты қозғалтқыштар қолданылады. Олардың айналу жылдамдығын басты беріліс бірнеше есе азайтып, доңғалаңтарға береді. Доңғалаңтардың қозғалу қажеттілігінен момент темен болып келеді. Неме - се, айналдыру моментін көбейтіп, козғалтқыштарда айна - лу жылдамдығын азайтады, сөйтіп жетекші доңғалақты ңозғау тарту күшінің қажетті деңгейіне жеткізеді.
Басты беріліс - жетекші дөңғалаққа қажет мәнге дейін бұрыштық жылдамдықты азайтуға және айналдырушы иінді күшті ұлғайтуға арналған көліктік құралдың күштік берілісіндегі беріліс.
Автомобиль тура жүргенде, ол дискілер конусты дөңгелектермен жанаспайды, ойткені оларды сыртқа қарай итеретін осьтік күш болмайды, болса да аз болады. Ал автомобиль бұрылғанда, немесе жайсыз жер- де тығылғанда, кедергісі көп дөңгелектің конусты дөңгелегінің ось бойымен әсер ететін күші артады да ол артындағы үйкеліс үлкен дискіге жанасады. Енді оны мен диск аралығындағы үйкеліс көп болғандықтан ол дифференциал қорабымен бірге айналады. Сөйтіп, айналыс моменті енді кедергісі аз дөңгелекке емес, керісінше кедергісі көп дөңгелекке беріледі. Сонда тығылып тұрған автомобильдің жер бетімен ілінісі көп дөңгелек айналады да оның жайсыз жерден шығуына көмектеседі.
Басты берілістер.Басты берілістер айналу моментін ұлғайтуға және оны жетекші доңғалақтарға беругі арналған. Басты берілістің негізгі классификациялық белгілері беріліс, тісті берілістердің өзара орналасуы және типі болып табылады. Жалаң қабат, қос қабат, қос қабат таратылған және шапшаң басты берілістер деп ажыратады.
Сур. 4.7. ГАЗ-53-12 автомобилінің одинарлы басты берілісі: 1- тіреу; 2- май қабылдағыш құбыр; 3- реттегіш төсемдер; 4- мойынтірек муфталары; 5- фланец; 6- жетекші тегеріш; 7,15- қақпақтар; 8- реттегіш сақиналар; 9- құршы тесіктердің тығыны 10-сателит; 11- картер; 12- бұрандама; 13- жарты өс; 14- дифференциял қорабының оң жақ чашкасы; 16- жартылай өстік тегеріш; 17- крестовина;18- жетеленуші; 19- дифференциял қорабының сол жақ чашкасы; 20- май ұстағыш.
Конусты немесе гипойдты тісті доңғалағы бар одинарлы басты берілістер (4.7. Сур) кеңінен таралған. Одинарлы басты берілістің беріліс саны 5 ... 3 ... 6 аралығында жатады. Ары қарай беріліс санының ұлғары жетеленуші тісті доңғалақтың диаметрінің ұлғарына әкеледі, бұл өз кезегінде термо-өңдеуді қиындатады және дорожный просвет төмендетеді. Шеңбер доғасы бойынша жасалатын конусты берілістердің тісті доңғалақтары қисық тісті (глисон, элоид, эрликон немесе эвольвента, клингельнберг типінде). Мұндай берілістерлің артықшылығы: тістер доңғалағының өзара орналасуының дәлсіздігіне сезімталдығы аз және тістерді жоғары өнімділіктегі жабдықта өңдеу мүмкіншілігі бар. Гипойдты берілістер қисық сызықты конусты беріліспен червякті тістердің арасында орналасады. Олар конусты берілістен жетеленуші тісті доңғалақ өсіне қатысты жетекші тісті доңғалақтардың өсінің орын ауыстыруымен ерекшеленеді: жеңіл автомобильдерде төмен ( бұл шанақ еденін төмен түсіруге мүмкіндік береді ), ал жүктік автомобильдерде жоғары ( дорожный просвет үлкейту үшін ). Бұл орын ауыстыру әдепте жүктік автомобильдер үшін жетеленуші доңғалақтың бөлгіш диаметрінің 0,12 құрайды, жеңіл автомобильдер үшін 0,2.
Сур.4.8. Зил-431410 автомобилінің қос басты берілісі: 1- конусты тегеріш: 2- білігінің алдыңғы конусты тегеріштің мойынтірегі; 3- реттеуші шайбалар; 4- артқы конусты, роликті мойынтірек; 5- конусты тісті доңғалақтардың ілінісуін реттеуге арналған төсем; 6- конусты тегеріш;7- конусты тісті доңғалақ; 8- реттеуші төсемдер; 9- цилиндрлі тегеріштердің конустық роликті мойынтіректері; 10,19- оң және сол жақ мойынтіректерге сәйкес қақпақтар; 11- цилиндрлі тегеріш; 12- басты берілістің картері; 13- цилиндрлі тісті доңғалақ; 14- жарты өсті тегеріш; 15- дифференциялдың роликті мойынтірегі; 16- дифференциял мойынтірегін реттейтін бұрандама; 17- жартылай өсі; 18- белдік картері; 20-таянышты төлке.
Гипойдты тегеріштің тістерін, конустікі сияқты элоидты немесе эльвовента шеңберінің доғасы бойынша жасайды. Гипойдты берілісті конусты беріліспен салыстырғанда бірдей беріктікте габаритті өлшемі және шу деңгейі аз болады.
Қос басты берілісті жүк көтергіштігі орташа және үлкен жүктік автомобильдерде және автобустарда қолданады; мұндай беріліс тісті доңғалақтың екі жұбынан тұрады: конусты және цилиндрлі, сонда үлкен беріліс саны цилиндрлі жұпта болады ( 4.8. Сур ).

4.8 суретінде Зил-431410 автомобилінің қос басты берілісі көрсетілген. Кіші конусты тегеріш білікпен бірге, екі конустық роликті мойынтіректің 1 және 4 стаканында 2 орнатылған. Мойынтіректің ішкі сақиналарының арасында распорная төлке 20 және екі реттегіш шайба болады. Шайба қалыңдығын талап етілген бастапқы бекітуді қамтамассыз ететіндей етіп таңдайды. Конусты доңғалақ 7 білікке баспақталған, оның фланецтеріне заклепкамен бекітеді және екі роликті мойынтіректерде 9 орнатылған. Қақпақ 10 және 19 болат реттегіш астарлары орналасқан.Картер қапталының 12 және тегеріш білігіндегі мойынтірек стаканының қапталында орналасқан.Болат төсемдер ілінсуді ретеу үшін жұмыс істейды. Жетеленуші тісті доңғалақ 13 дифференциял қорабымен қатты бекіген және екі конустық роликті мойынтіректерде 15 сонымен бірге айналады. Өстік орын ауыстырудан мойынтіректер бұрандамамен 16 бекітеледі.
Қосарлы басты берілісқұрылысы бойынша бір картерде - орталықты немесе жекелеп бөлектелген болады. Ол екі жекеленген механизмнен : артқы белдіке орнатылған сыңарлы конусты тісті берілістен, цилиндрлі тісті берілістен - дөңгелек редукторынан тұрады.
Қосарлы орталық берілісконусты және цилиндрлі тістегеріштер жұбынан тұрады.
Бұралу моменті жетекші конусты тістегеріштерден бір білікке орнатылған
жетекші дөңгелекке, одан цилиндрлі тістегерішке беріледі. Қос берілістер механикалық төзімділігі және беріліс санын көбейтуге мүмкіндігі, сыңар беріліске қарағанда жоғары болады.
Дифференциал.Автомобиль бұрылғанда ішкі доңғалақтар кіші радиуспен, ал сыртқыcы үлкен радиуспен айналады, сондықтан доңғалақтар сырғанамауы үшін сыртқысының ішкі доңғалаққа қарағанда жылдамдығы артық болуы керек. Олардың бұрылыстарда сырғанауы шиналардың тозуына, автомобильді басқаруды қиындатады, жанармай шығынына да әсер етеді. Доңғалақтарды бұрылыс кезінде әртүрлі жылдамдықпен айналуы үшін, оларды жекеленген жарты осьтарға бекітеді, басты берілістен берілген бұралу моментін жарты остарға

аралық доңғалақ дифференциал арқылы жеткізіледі.
Дифференциал бұралу моментін жетекші доңғалақтарға таратып, оң және сол жағындағы доңғалақтардың, автомобильдің бұрылыс кезінде әртүрлі айналу жиілігінде қозғалуы үшін қолданылады.
Автомобильдерде доңғалақ аралық конусты симметриялы, доңғалақ аралық конусты, жұдырықшалы дифференциалдар қолданылады.

Конусты симмериялы дифференциал басты беріліске орнатылған тістегерішті механизм.
Басты берілістің жетекші тістегерішінен бұралу моменті жетектегі дөңгелек пен дифференциал қорабына, онымен бірге айналатын шабақ пен тістегеріш - сателлиттерге және жарты осьтар арқылы жетекші дөңгелектерге беріледі.
Ось аралық конусты дифференциалжоғары өткіштегі доңғалақ формуласы 6х4, 6х6 жетекті белдікті, жолдың әртүрлі жағдайында жұмыс істей алатын автомобильдерде қолданылады. Мұндай дифференциал құрылысына: флянец, картер, қорап, жетекші және жетектегі дөңгелектер, крестовина, сателлиттер, артқы белдік жетегінің тісті дөңгелегі, аралық белдіктің тісті дөңгелегі, жетекші тістегеріш, тісті муфта мен блоктау муфтасы жатады.

д е

Басты беріліс: а, б, в -- сыңар берілісті, г, д -- ңос берілісті, е-редуктор, 1 -- жетекші шестерня, 2 -- жетектегі шестерня, 3,4,5,6,8,11 -- шестернялар, 7 -- жартылай ось, 9 -- сателлит, 10 -- ос

Басты берілістің күтімі
Негізгі берілістің күтімі алдымен артқы белдік қамтамасына майды мезгіл-мезгіл үстемелеп қүйып, пайдаланылған майды уақытылы алмастырып отыруға бай- ланысты. Беріліс подшипниктері мен шестернялар тістерінің арасында жұмыс кезінде үздіксіз әрекетететін, өзіндік қысымның зор болуы себепті қолданылатын майдың мейлінше жұғымпаз болуы керек. Берілістер қорабына қолданылатын май негізгі берілісде қолданылады.
Сұйық майлардан басқа, солидолдар деп аталатын қол майлар да болады, солидолмен берілістің жеке механизмдері майланады. Солидол арнаулы шприц арқылы беріледіоның түтігі май беріп түратын тесікке қосылады немесе тұрақты етіліп бекітілген майлағышқа салынып, оныңқақпағын бұрау арқылы үйкелетін бөлшектер беттерін сығымдағыш күшпен жағылады.
Беріліс механизмдерінен пайдаланып шыкқандың, техникалық күту ережесі бойынша белгілі мерл ішінде алмастырылып отыруы керек. Берілістер қорабы мен негізгі берілістің цилиндрлі шестернялары автотрактордың нигрол майымен майланады. Негізгі берілісті бір пар конусты шестернясы мен, ал жаздыгүні 18-автомобилымен майланады. Бері механизмдеріндегі май деңгейін тексеріп, керек ПолвІ майды үстемелеп қүйып отырады. Беріліс механизмами майдың күн сайын үстемелеп отырылуы керек.
Беріліс механизмдерінен пайдаланып шыққан май - ды алмастырған кезде оны тазалап, керосинмен жуады.

ЖЕТЕКШІ БЕЛДІК

Автомобиль қүрылысы бойынша белдіктер ңолданады. Жетекші белдікте картер, басты беріліс, дифференциал және доңғалақ жарты осьтері орналасады.Жалпы пайдаланылатын автомобильдердің алдыңғы және артцы жетекші белдігіболады.Корпусынан баска екі белдіктің күрьілысы бірдей. Олар жетекшібелдіктерден, корпустан, басты берілістен және дифференциалдан тұрады.Басты беріліс бір (а) немесе (б) екі жүп шес-тернядан түрады.Осы берілістердің басты қызметі - козғалтқыштардан доңғалақтарға берілетін айналыстың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.