Ғылыми танымның эмпирикалық және теориялық деңгейлерінің бірлігі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ТАРИХЫ ТАНЫМ ФИЛОСОФИЯСЫ ПӘНІ БОЙЫНША
№1 СОӨЖ СӨЖ

Тақырыбы: ғылыми танымның деңгейлері мен әдістері

----------------------------------- -----------------------------------
Орындаған:
Тексерген:

Жоспар:
Кіріспе
Ғылыми білім құрылымы
Ғылыми білімнің пайда болу сатылары
Қорытынды

Ғылыми білім құрылымында үш деңгей бөлінеді: эмпирикалық, теориялық және метатеориялық.
Эмпирикалық деңгейде таным объектімен тікелей өзара әрекеттесу процесінде жүзеге асырылады. Мұндағы зерттеу объектісі негізінен оның сыртқы байланыстары мен көріністерінен көрінеді. Эмпирикалық танымның тән белгілері-бөлшектілік, фрагментация, ықтималдық сипаты. Мұнда танымның сезімтал сәті басым, бірақ ұтымды сәт те бар, бірақ бағынышты мәнге ие. Эмпирикалық деңгейдің міндеті - фактілерді жинау және алғашқы жалпылау, мәліметтер мен бақылау мен экспериментті сипаттау, оларды жүйелеу және жіктеу, эмпирикалық деңгейде ғылыми білім ғылыми факт түрінде - зерттелетін объектінің сипаттамалары мен қасиеттері туралы дәлелденген білім түрінде болады. Жиналған және жүйеленген ғылыми фактілер ғылыми білімнің теориялық деңгейіне негіз болатын ғылымның эмпирикалық негізін құрайды. Теориялық деңгей-эмпирикалық базаға сүйену кезінде зерттелетін пәндік аймақтың құбылыстары олардың ішкі және маңызды байланыстары мен заңдылықтары жағынан көрінетін таным деңгейі. Бұл деңгейдегі ғылыми білім проблема, гипотеза, заң, теория түрінде болады. Мәселе-ғылыми білімнің бір түрі, оның мазмұны адам әлі білмеген (надандық туралы білім). Мәселе жаңа құбылыс ашылған кезде пайда болады, ол қолда бар білім жүйесінде түсіндірілмейді.
Гипотеза-бұл нақты мағынасы белгісіз және дәлелдеуді қажет ететін бірқатар фактілер негізінде тұжырымдалған болжамды қамтитын ғылыми білімнің бір түрі.
Заң-бұл құбылыстардың маңызды, қажетті және қайталанатын байланыстары теориялық тұжырымдар түрінде көрінетін білім.

Теория-зерттелетін шындық элементтері арасындағы маңызды байланыстар мен қатынастарды ашатын және оларды заңдар жүйесі арқылы сипаттайтын біртұтас, дәйекті, жалпыланған білім жүйесі. Теория негізінде жаңа құбылыстарды түсіндіруге және болжауға қол жеткізіледі. Айта кету керек, эмпирикалық және теориялық деңгейлер өзара байланысты және олардың арасындағы шекара шартты және өте мобильді. Метатеориялық деңгей ғылымның әдістемесі мен философиясын қамтиды. Ғылым әдістемесі-бұл ғылыми танымның әдістері, формалары және ішкі механизмдері туралы ілім. Ғылыми таным әдіснамасының пәні:
ғылыми зерттеу әдістері мен операциялары;
ғылыми таным формалары;
ғылымның нормалары мен мұраттары.
Жалпы мағынада әдіс-бұл белгілі бір ережелер, әдістер, әдістер, таным мен іс-әрекет нормаларының жиынтығы. Әдіс-бұл білім субъектісін белгілі бір нәтижеге жетуге бағыттайтын рецепттер, принциптер, талаптар жүйесі. Әдістерді жіктеудің негіздері әртүрлі болуы мүмкін. Дәстүрлі түрде ғылыми таным әдістері формальды белгілерге қарай жіктеледі: мұнда эмпирикалық және теориялық деңгейлерде қолданылатын жалпы логикалық әдістер (талдау, синтез, жалпылау, абстракция, индукция, дедукция және т.б.) және мазмұнды аспектілері бойынша - эмпирикалық және теориялық зерттеу әдістері ерекшеленеді. Зерттеудің эмпирикалық әдістеріне мыналар жатады: бақылау, эксперимент, өлшеу, сипаттама. Бақылау-таным объектісінің жеке қасиеттері мен қатынастарын анықтау мақсатында жүзеге асырылатын мақсатты, жоспарлы қабылдау бақылау зерттеу объектісі ашқан нәрсені ғана жазуға мүмкіндік береді. Эксперимент-бұл зерттеу әдісі зерттелетін процестің барысына мақсатты, белсенді араласудан тұрады, онда объектінің тиісті өзгеруі немесе зерттеу мақсаттарына сәйкес келетін белгілі бір жағдайларда оның көбеюі жүреді. Эксперимент мыналармен сипатталады: бақылау және бірнеше рет қайталау мүмкіндігі. Сипаттама-бақылау немесе эксперимент нәтижелерін табиғи немесе жасанды тілмен бекіту. Өлшеу-қабылданған өлшем бірліктерінде өлшенетін шаманың сандық мәнін табу мақсатында өлшеу құралдары арқылы танымдық операциялардың жиынтығы.

Теориялық зерттеу әдістеріне мыналар жатады:
рәсімдеу;
аксиоматикалық әдіс;
гипотетикалық-дедуктивтіжәне әдіс;
абстрактіліден нақтыға көтерілу және т. б.
Формализация-білім мазмұнын символдық-символдық түрде (формальды тілде) білдіру. Бұл ойларды дәлірек білдіру, түсініксіз түсініктерді жою үшін қажет. Аксиоматикалық әдіс-бұл ғылыми теорияны құру тәсілі, онда кейбір бастапқы ережелер негізге алынады, олардан арнайы қорытынды ережелерін қолдана отырып, осы теорияның барлық басқа ережелері шығады. Гипотетикалық-дедуктивті әдіс-эмпирикалық фактілер туралы мәлімдемелер шығаратын дедуктивті байланысты гипотезалар жүйесін құру. Бұл тұжырымдар гипотезаларға негізделгендіктен, ықтималдық сипатқа ие. Абстрактіліден нақтыға көтерілу-жеке жалпы абстракциялардан олардың бірлігіне, нақты-жалпыға қарай қозғалудан тұратын теориялық зерттеу әдісі. Мұнда зерттеу пәнінің қайшылықты дамуы көрінеді.
Жалпы логикалық әдістерге мыналар жатады:
салыстыру;
талдау;
синтез;
абстракция;
жалпылау;
индукция;
дедукция;
аналогия;
модельдеу және т. б.
Талдау-таным объектісін тұтастыққа қатысты дербес зерттелетін құрамдас бөліктерге бөлуден тұратын таным әдісі.
Синтез-бұл талдау кезінде алынған білімді ескере отырып, объектінің бөлінген құрамдас бөліктері біртұтас тұтастыққа қосылатын таным әдісі.
Абстракция-зерттеушіні қызықтыратын объектінің қасиеттері мен белгілерін бөліп көрсете отырып, осы зерттеу үшін маңызды емес деп саналатын объектінің бірқатар белгілерінен, қасиеттерінен психикалық ауытқу пайда болатын таным әдісі.
Жалпылау-бұл объектінің жалпы белгілері, қасиеттері мен қатынастары анықталатын таным әдісі.
Индукция-бұл жеке фактілер немесе алғышарттар негізінде жалпы қорытынды жасалатын танымдық белсенділік әдісі.
Дедукция-бұл жалпы мәлімдемелерден жеке сипаттағы қорытындылар жасалатын таным әдісі.
Аналогия-таным әдісі, оның мәні Л әртүрлі объектілер арасындағы кейбір қасиеттерде, белгілерде, қатынастарда ұқсастықтарды белгілеу болып табылады.
Модельдеу-бұл шындық фрагментінің (модельдің түпнұсқасы) құрылымын, функцияларын, сипаттамаларын көбейтетін шындықтың белгілі бір фрагментінің (моделінің) аналогын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.