Өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары туралы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
1.Өндірісті орналыстыру
1.1 Өндірісті орналастыру инерциясы
1.2 Өндіргіш күштер
1.3 Өндірісті орналастыру қағидалар
1.4 Өндірісті орналастырудың жағдайлары
1.5 Өндіріс факторлары
2. Өнеркәсіп
2.1 Өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары
Қорытынды

Кіріспе
Өндіріс - өзінің өміріне қажетті материалдық жағдайларды жасау мақсатымен адамның табиғатты белсенді жаңғырту үрдісі.
Кез келген өнімді өндіру үшін төрт элемент керек:
* сол өнімді дайындайтын табиғи зат
* өнімді дайындау үрдісінде пайдаланылатын еңбек құралы
* адам еңбегі, оның мақсатты бағытталған қызметі
* аталған үш элементті өндіріске қосатын ұйымдастырушы
Экономика тілінде өндіріс факторлары деп аталатын бұл төрт элемент тиісінше - жер, капитал, еңбек және кәсіпкерлік ұғымдарымен белгіленеді.
Өндіріс түрі (үлгісі) - өнім номенклатурасы, жүйелілігі, тұрақтылығы мен шығару көлемі кеңдігінің белгілері бойынша айкындалатын, өндірістің классификациялық (топтастыру) категориясы (дәрежесі).
Жаппай өндіріс - ағымында жұмыс орындарының көбінде бір ғана жұмыс операциясы орындалынатын, ұзаққа созылған уақытта үздіксіз жасалынатын немесе жөнделінетін өнімдер шығарудың үлкен көлемін сипаттайтын өндіріс.
Өндірістік қуаттылық - уақыт бірлігіндегі белгілі бір жағдайда ең үлкен көлемде шығарылатын бұйымдардың мүмкінділікгі есептеу көлемі.
Өндірістік процесс (іс- амал) - осы өндірісте өнімдерді шығару мен өңдеуге қажетті адамдар мен жұмыс құралдарының барлық іс-әрекетінің жиынтығы.
Өндіріс қорлары - өндіріс процесі кезінде кәсіпорындар пайдаланатын өндіріс құрал-жабдықтары. Өндіріс қоры негізгі қор мен айналым қорынан тұрады.
Өндірісті қайта құру - өндірісті негізінен жаңа принцип бойынша қайта құру, (реконструкциялау), қайта жарақтандыру, жабдықтау

Өндірісті орналастыру - 1) шаруашылықтың түрлі салаларының өндірістік объектілерін өңірлер бойынша бөлуді сипаттайтын экономикалық география термині; 2) түрлі кәсіпорындарда күрделі бұйымдарды өндіруге берілген тапсырысты бөлу; 3) ірі саланың, концерннің, трестің көп қырлы өндірісінің құрылымы.
Өндірісті орналастыру инерциясы
Өндірісті орналастыру инерциясы (лат. inertia -- әрекетсіз) - өндіргіш күштердің ғимараттар мен құрылыстар сияқты элементтерінің бір орында болуына байланысты өндірісті орналастырудың қалыптасқан күйін сақтау тенденциясы. Өндірісті орналастыру инерциясына басқа да себептер: табиғи-климаттық жағдайлар, жұмыс күші жұмылғыштығының аздығы, өндірістік-экономикалық байланыстар жүйесінің тарихи қалыптасқан жүйесі және т.б. әсер етеді.
Өндіргіш күштер -- қоғамдық өндіріс үдерісінің материалдық-заттай және адами факторларының жиынтығы. Өндіргіш күштер табиғат заттары мен күштеріне адамның белсенді қатынасын, табиғат байлықтарын тану, игеру, түрлендіру, дамыту және пайдалану дәрежесін білдіреді және жетекші өндіріс тәсілдерінің бірі болып табылады. Ең басты өндіргіш күштер - адам, өндіріске қатысушылар. Нақ осы адамның күш-жігерімен табиғат пен қоғам дамуының заңдары игеріледі, еңбек құралдары дамытылып, жетілдіріледі, жаңа машиналар, технология үдерістер, материалдар жасалады, өндірісті ұйымдастырудың неғұрлым дамыған нысандары дүниеге келеді. Материалдық-заттай факторлардың ішінде еңбек құралдарын дамыту өндіргіш күштерді жетілдірудің тарихи үдерісінде жетекші рөл атқарады.[[][1]]
Өндіргіш күштерді орналастыру - 1) өндірістің заттай құрамбөліктері мен еңбек ресурстарының географиялық таралуы. Өндіргіш күштерді орналастыру өндірістің басым әдісімен, құрал-жабдықтарға меншіктің түрімен, аумақтық еңбек бөлінісінің ерекшеліктерімен, жеке аудандардың табиғи, экономикалық, әлеуметтік жағдайларымен, нақты өндіріс пен салалардың орналасу факторларымен анықталады; 2) өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс кәсіпорындары мен өндірістік инфрақұрылым және еңбек ресурстарының орналасуы жөніндегі процестер мен әрекеттердің жиынтығы. Бұл мәнінде "Өндіргіш күштерді орналастыру" ұғымы қоғамдық өндірісті аумақтық орналастыру ұғымына ұқсас деуге болады.
Өндіргіш күштерді орналастыру факторлары - пайдаланылу кезінде орналастарылған нысан мен аумақ арасында өзара қатынас байқалатын және ең соңында, таңдалған критерийлер мен қойылған мақсаттарға сай нысанның оңтайлы оқшаулануын анықтайтын әр мәнді ресурстардың жиынтығы. Өндіргіш күштерді орналастыру факторлары ұғымын: өндірісті орналастыру факторлары және халықты қоныстандыру факторлары деп екі туынды ұғымға белуге болады
Өндіргіш күштердің орналасу түрлері - құрылымдық элементтерінің мөлшерлілігімен, сырт пішінімен, тығыздығымен және өзара байланыста орналасуымен сипатталатын экономикалық-географиялық түзілімдер; бұл сипаттары түзілімнің қызметтік сипаттарымен тығыз байланыста болады.

Өндірісті орналастыру қағидалар
Өндірісті орналастыру қағидалары - "өндірісті орналастыру туралы шешім қабылдаудың" негізі, ал түгелдей алғанда -- аймақтық саясаттың негізі болып табылатын өндірісті орналастырудың тарихи тұрғыда өзгеріп отыратын мақсаттары мен бағыттары. Өндірісті орналастыру инерциясының ең маңыздылары: елдің және оның экономикалық аудандарының әлеуметтік-экономикалық дамуының оңтайлы үйлесімін қамтамасыз ету; олардың бірыңғай шаруашылық саласы бірлігіңде өзара әрекеттестігін жақсарту; экономикалық аудандардың экономикалық, әлеуметтік және табиғи жағдайларының аумақтық ерекшеліктерін, энергияны көп қажет ететін өндірісті өзінің отын-энергетикалық базасына, ал шикізат өңдеуді (егер ол тиімді болса) - оның шығарылатын жеріне жақындатудың қажеттілігін толық ескеру; экономикалық аудандар арасы мен олардың өз іштеріндегі аумақтық еңбек бөлінісінің негізінде өндірістік-аумақтық байланыстарды оңтайлы ұйымдастыру; аумақтық-өндірістік кешендер мен өнеркәсіп түйіндерінің қалыптасуын ұлғайту мен жетілдіру; ірі қалаларда ірі кәсіпорындардың шоғырлануын шектеу.
Өндірісті орналастырудың жағдайлары - аумақтың тиісті өндірісті орналастыру үшін қолайлы немесе қолайсыз және сол жерде қызмет етуі мен дамуын анықтайтын, бір орыннан екінші орынға өзгеріп отыратын белгілі бір қасиеттері -- табиғи, экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси және т.б. (экономикалық географиялық орнын қоса) қасиеттері. Өндіріс орналасуының факторларымен салыстырғанда, өндірісті орналастырудың жағдайлары әр түрлі және көп болады. Өндірісті орналастырудың жағдайлары, ең алдымен, әлеуметтік-экономикалық дамудың және техникалық прогрестің ықпалымен уақыт өткен сайын өзгеріп отырады.
Экономикалық ресурстар - өндірісті қамтамасыз ету көздері, құралдары деген мағынаны білдіретін іргелі экономикалық теория ұғымы.
Олардың мынадай түрлері бар: табиғат (шикізат, геофизика), еңбек (адам капиталы), айналым құралдары (материалдар), ақпараттық, қаржы (ақша капиталы) ресурстары.
Өндіріс факторы дегеніміз - тауарларды немесе қызметтерді жасауға керек экономикалық ресурстар.
Өндіріс факторлары
Негізінде өндіріс факторлардың арасында: Жер - табиғи ресурс, адамзаттың өмір сүруіне өте зор үлес қосады. Еңбек - адамның маңыздандырылған жігерлігі. Ол тұлғаның немесе қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруды мақсат етеді. Осы жігерліктің барысында адам құралдардың көмегімен табиғи заттарды өзгертеді және өз қажеттілігіне қарап бейімдейді. Сонымет қатар ол осы объекттердің механикалық, химиялық және физикалық қасиеттерін пайдаланып алдына қойған мақсатқа жетеді. Адамның (еңбек субъектінің) мақсатқа бағытталған жұмысы барысында өзі жасаған құралдар арқылы табиғи ресурстарды өзіне керек ресурстарға айналдырады. Капитал - пайда алу үшін арналған меншіктердің жиынтығы. Өндіріс немесе қызмет атқару саласына пайда алу үшін активтардың бағыттандырылуы капитал жұмсалымы немесе инвестиция деп аталады. Қазіргі кезде каптал деген термині бухгалтерлік есеп беруде дербес қолданылмайды. Алайда оған жақын қаржы анализінің бірнеше көрсеткіштері бар. Мысалы, меншікті капитал дегеніміз - компанияның активтерінің және міндіттемелердің қосындысының айырмашылығы. Осы өлшем жарғылық капитал, қосымша капитал (эмиссиялық пайда) және бөлінбеген пайда арқылы саналады. Кәсіпкерлік қабілет - қалған экономикалық ресурстарын барлығын байланыстыратын фактор. Оның ішіне кәсіпкерлерді, кәсәпкерлікті, кәсіпкерлік инфраструктура және кәсіпкерлік этика мен мәдениетін қосу керек. Кәсіпкерлердің арасына алдымен компаниялардың иелері, менеджерлер, және бизнес ұйымдастырушылар кіреді. Осы терминмен қатар "кәсіпкерлік потенциал" термині пайдаланады. Тұтас алғанда кәсіпкерлік потенциалды адамдардың кәсіпкерлерлік қабілеттерін іске асыру мүмкіншілігі ретінде сипаттау болады. Оның ерекшелігі - барлық экономикалық ресурстардың (еңбек, капитал, жер, білім) басын қосуы. Кәсіпкерлердің нарықтық механизмге көбейтілген бастамалары мен икемділіктері экономикалық ресурстарды ең жоғары тиімділікпен қолдануына және экономиканың өсуіне үлес қосады. Ақпарат - экономикалық үдерісінде қолданылатын ресурсы. Ақпарат еңбек үдерісінің күрделі элементі болып табылады. Ақпараттың көп атқарымдылығы және басқа еңбек факторларына тез қайта түрленуі қазіргі күнгі қоғамның өндіріс күшуінің дамуы үшін жетекші рол атқарады. Адамзаттың тарихы барысында адамдар тек қана қоршаған ауданы өзгерткен жоқ бірақ оның ішіндегі ақпаратты өзгертті. Өзен арнасын өзгерткен кезде адам оның физикалық және географиялық сипаттарын өзгертеді. Үй салған кезде адам жер рельефіне қатысты ақпаратты өзгертеі. Өсімдіктің және хайуаныттардың жаңа түрлерін шығарған кезде адам олардың генотипіндегі ақпаратты өзгертеді. Сенімді ақпарат экономикалық субъектінің мәселелерінің шешуі үшін өте маңызды шарты. Сонымен қатар тіпті толық ақпарат жетістіктің кепілдемесі емес. Берілген жағдайда ең жақсы шешім қабылдау үшін ақпаратты дұрыс қолдану қабілеті білім ресурсын сипаттайды. Осы ресурс бизнеске ең үлкен үлесім қосады.
Өндіріс факторлардың пайдалары
Нарықтық экономика шартында экономикалық ресурстар иелеріне пайда әкеліп еркін сатылады.
* Жер - Рента
* Еңбек - Жалақы
* Капитал - Пайыз
* Кәсіпкерлік қабілеті - Пайда
* Ақпарат - Роялти

Өнеркәсіп - ұлттық экономиканың шикізат, отын, энергия өндірумен, ағаш өнімдерін дайындаумен, өнеркәсіп және ауыл шаруашылық шикізатын өндіріс құрал-жабдығы мен тұтыну заттарына өңдеумен (қайта өңдеумен) айналысатын кәсіпорындарды (зауыттарды, фабрикаларды, кеніштерді, шахталарды, электр стансаларын, т.б.) біріктіретін аса маңызды саласы.
1) өндіруші өнеркәсіптен - мұнай, газ, көмір, шымтезек, тақтатас, тұз, қара және түсті металл кентастарын, металлургия үшін кентасқа жатпайтын құрылыс материалдарын өндіру, ағаш дайындау, энергетикалық шикізат алу, т.б.;
2) өңдеуші өнеркәсіптен - қара және түсті металдар, қақтама, машиналар мен жабдықтар, химиялық өнімдер, цемент және басқа құрылыс материалдарын, ағаш өңдеу, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсіпі өнімдерін өндіру, өнеркәсіп бұйымдарын жөндеу, т.б. құралады.
Сондай-ақ ол өндіріс құрал-жабдығын өндіретін өнеркәсіп ("А" тобы) пен тұтыну заттарын өндіретін өнеркәсіп ("Б" тобы) салаларына бөлінеді. Өнімнің бір түрлері түгелдей "А" тобына жатады (станоктар, өнеркәсіптік тракторлар, жабдықтар, қара және түсті металл кентастары, минералдық тыңайтқыштар, т.б.), екінші бір түрлері түгелімен "Б" тобына (тігулі киім, тоқыма бұйымдары, нан, нан-тоқаш өнімдері, тағамдық балық өнімдері, жиһаз, тоңазытқыш, телевизор, т.б.) жатады. Көмір, электр энергиясы, кездеме, ұн, ет және өндірістік мақсатта пайдаланылатын басқа да өнім түрлері олардың нақты тұтынылуына қарай екі топтың арасында бөлініске түседі. "А" тобының өнімдері еңбек құралдары мен еңбек заттарына бөлінеді.
Өнеркәсіп - қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың басым бөлігі жасалатын материалдық өндіріс саласы. Халық шарушылығы мен халықтың жоғары сапалы өнімге деген қажеттілігінің қанағаттандырылу деңгейі, техникамен қайта жарақтандырылуы, халық шаруашылығының барлық салалары өндірісінің қарқынды дамытылуы, мемлекеттің қорғаныс қабілеті өнеркәсіптің дамуында қол жеткізілген табыстарға байланысты.
Өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары. Жалпы алғанда, өндіруші және өңдеуші өнеркәсіптен тұратын қазіргі заманғы индустрия алуан түрлі өндірістердің жиынтығы болып табылады. Өнеркәсіп өндірісі мен салаларының қаржыны, ғылымды, еңбекті, шикізатты, энергияны және суды қажет ету деңгейі әртүрлі. Өнеркәсіп өнімінің 10%-ы (өзіндік құны бойынша) өндіруші салаға тиесілі болса, қалған өнімді өндеуші кәсіпорындар береді. Қазіргі заманғы өңдеуші өнеркәсіп байырғы (таскөмір, қара металлургия, кеме жасау және тоқыма), жаңа (автомобиль жасау, алюминий өндіру, химиялық талшықтар мен пластмасса өндірісі) және ең жаңа салаларды (микроэлектроника, робот жасау, есептеуіш машиналар жасау, атом және аэроғарыш өндірісі және т.б.) қамтиды.
Өнеркәсіп өндірісі құрылымы жағынан ғана емес, ұйымдасуы және орналасуы жөнінен де күрделі жүйе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.