Арнайы мектеп интернаттарындағы жеткіншектермен тәрбие жұмысын ұйымдастыру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Арнайы мектеп интернаттарындағы жеткіншектермен тәрбие жұмысын
ұйымдастыру
А.Қ. Уканова
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ,
Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
мамандығының 1 курс магистранты
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., профессор м.а. Н.С. Әлқожаева

Аннотация. Мақалада арнайы мектеп интернаттарындағы жеткіншектермен
тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ерекшелігіне сипаттама беріледі және
тәрбие, арнайы мектептегі тәрбие жұмыс ұғымдарының мәні ашылып,
әдебиеттерде зерделену жайы қарастырылады.
Кілтті сөздер: тәрбие, арнайы мектеп-интернаты, әлеуметтік
педагог.

Қазіргі таңда арнайы мектеп – интернаттарындағы тәрбие мәселесі қоғам
дамуындағы терең әлеуметтік – экономикалық өзгерістерге, сонымен қатар,
білім берудегі дәстүрлі, авторитарлы, тұлғаға бағдарлық бағытқа ауысуы
нәтижесінде білім беру саласы мен тәрбие беру үрдістерінде, оның мақсаттары
мен әдістерінде терең өзгерістер орын алуда. Арнайы мектеп –
интернаттарында тәрбиеленетін жеткіншектер толыққанды дамып жатқан
құрдастарымен салыстырғанда әлдеқайда мүмкіншіліктері төмен. Олардың
өздеріне берілген ақпараттарды өз бетінше қабылдап, есте сақтап, шешім
қабылдаулары қиынырақ болып келеді. Танымдақ белсенділіктері мен қоршаған
ортаға деген қызығушылықтары тар. Арнайы мектеп – интернаттарында
тәрбиеленетін оқушылардың жалпы мәселелері олардың эмоциялық күйлерінде –
тұлғалық дамуы мен сыртқы ортаның әсіресе, негативті әсерлерге душар болуы.
Осы аталған мәселелердің шешу жолын тауып, балалардың толыққанды өмір
сүрулерін жеңілдету, тәрбие жұмысының дұрыс жүзеге асырылуын ұйымдастыру
өте маңызды мәселе болып табылады.
Жеткіншектерді көше кезуден, оларға пайдалы әдеттер мен әлеуметтік –
нормативті моделдерді құруға мектеп міндетті. Қазіргі кезде дамуында
ауытқулары бар жеткіншектерге педагогикалық – психологиялық жұмыс, тәрбие
жұмыстарын жүргізу өзінің даму сатысында. Тәрбие мен оқыту процестерінің
ізгілендіру мен жекелендіру міндеттері әрбір баланың толыққанды дамуы, жеке
тұлғалық қалыптасуы үшін оптималды жағдайды жасауды, арнайы мектеп –
интернаттарында тәрбиеленіп жатқан жеткіншектердің кемістіктерін дер
кезінде анықтап, потенциалды мүмкіндіктерін бағалап, оларды жүзеге асыруға
жағдай жасалуын қажет етеді. Арнайы білім беру мектептерінде тәрбие
үрдісінің өзіндік ерекшеліктері көрініс табады. Жеткіншектерді коррекциялық
педагогика мен арнайы оқыту технологиялары бойынша оқыту, болашақта өз
бетінше өмір сүруге бейімдеу мақсатында арнайы білім беру жүйесінің
дәстүрлі педагогика мен тәрбие жұмыс жүргізу салаларын қоса алып жүреді.
Арнайы білім беру мекемелерінің негізгі міндеті – әрбір баланың өздігінен
ешкімге тәуелді болмай, өз тұрмысын, мүмкіндігін өзі реттей ұйымдастыра
алатындай әлеуметтік – тұрмыстық құзіреттілікті қалыптастыру. Дамуында
ерекшеліктері бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудің барлық үдерісі олардың
қоғамда әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз етуге бағытталған.
Жалпы арнайы мектепте білім алатын балалардың психикалық дамуы туралы
Л.С. Выготскийдің фундаменталды заңдылықтары; Д.Б. Элькониннің психикалық
дамуыды кезеңдерге бөлу теориясы [1]; Б.Г. Ананьевтің адамды кешенді
зерттеу теориясы; П.Я. Гальпериннің ақыл-ой іс – әрекетін жүйелі
ұйымдастыру теориясы; сонымен қатар баланы еркін тәрбиелеу идеясын ойлап
тапқан ғалым - М. Монтессори; Джон Дьюи және Элиот Эйснер рефлексивті
ойлаудың білім құндылығын және мұғалімдер сыншылдығының маңызын зерттеген;
осы ғалымдардың тізіміне А. Бине, Т. Симон, Е.И. Грачева, Х.С. Замский,
А.Р. Малер және т.б. балалардың қоғамда бейімделуі мен дамуы жайлы
теориялық мәселесін қарастырған. Сонымен қатар, Т.В. Розанова, О.В.
Бокеенова, Е.И. Морозова, Л. А. Киреева психологиялық кеңес беру бойынша
еңбектері [2]. Арнайы мектепте тәрбиеленетін жеткіншектердің тәрбие
мәселесін қарастырған қазақстандық зерттеуші В.А. Парфенова, психологиялық
– педагогикалық түзету арқылы аномалды балалардың тұлғалық дамуын зерттеген
– Р.Б. Каримова, Ж.И. Намазбаева, Л.О. Сарсенбаева т.б.
Дамуында ерекшеліктері бар балаларды тәрбиелеу мәселесі 19 ғасырдан
бастап әлеуметтік педагогтар зерттеп, қазіргі күнге дейін зерттеу
бағыттарының бірі болып табылады. Қазіргі заманғы тәрбие жұмыс технологиясы
балалардың психологиясын білуге сүйенеді, олардың ерекшліктеріне, жынысы
мен жасына, олардың тұрмысы мен тынысына қарап, ғылыми тұрғыдан
коррекциялық дамуына және қоғам ішінде интеграциялануына көңіл бөледі.
Осы саланы зерттеген, көптеген өз еңбектерін арнаған, сонымен қатар өз
өмірлерін арнаған ұлы педагогтар К.Д.Ушинский, А.С. Макаренко, В.А.
Сухомлинский, В.И. Флери, Ф.А. Рау, Н.А. Рау, Ф.Ф. Рау, Н.М. Лаговский,
С.А. Зыков, К.Г. Коровин, А.Г. Басова және т.б. Көптеген педагог-
новаторлар, болашққа көз жүгірте алатын, ұшқыр сезімдері мен жаңашылдыққы
деген айрықша сезімтал келетін ғалымдар алдағы өмірге дайын болатын
тұлғаларды дайындайды.
Тәрбие жұмысының технологиясы жеткілікті дәрежеде қиын тақырып болып
табылады. Өз заманында Б.Т. Лихачев: Тәрбие жүйесі – бұл өзіндік бір
көзқарастардың технологиясы. Ұстанымдар, әдеттер, дүниетаным мен жалпы
тұлғалық қадыптасуына әсер ететін, ересектердің көзқарастарынан тыс
жасырын түрде болатын қалыптасатын процесс [3]. Бірақ тәрбие жүйесінің
технологиясы деген сауалдың дұрыстығы алі нақты емес. Себебі, технология
термині көбнесе оқу процессіне байланысты. Осыдан тәрбие процессін
қаншалықты технологияндыруға болады деген сауал туындайды. Педагогика
саласында технология жайлы тақырыптардың қаншалықты актуалы екенін түсіне
отырып, Г.И.Саранцев ерекше атап өткен мәселе ол: Тәрбие процессін
технологияландыру бұл қиын жұмыс. Бұл жүйеде ең алдымен маңазды рөлді
мұғалімнің тұлғалық қасиеттері ойнайды. Себебі, тәрбие алып отырған
оқушылар, мұғалім бойындағы табиғи қасиеттерді еріксіз өз бойына сіңіріп
алады. Бұған мектеп өмірінен алынған көптеген мысалдар дәлел бола алады.
Көптеген оқушылардың тұлғалық дамуында педагогтың ойы мен көзқарастары мен
ұстанымдары әсер етеді [4].
Қазіргі уақытта оқушыларды өмір мен жаңа әлеуметтік- экономикалық
қызметтегі жағдайға дайындау – актуалды проблема болып табылады. Дамуында
кемістігі бар балаларға арналған арнайы оқыту жүйесінде мақсаттар мен
міндеттерге өзгертулер енгізу қажеттілігі туындады. Қазіргі білім беру
жүйесінің өмір сүруі мен дамуының негізгі принципі – оның үздіксіздігінде.
Ол үшін білім беру процесінде оқушының рөлін өзгерту керек. Педагогикалық
процесті ұйымдастыруға жаңаша қарап, сол жаңаны өмірге енгізу қажеттілігі
туындап отыр. Оқу және білім беру қызметін ғылыми тұрғыда ұйымдастыру
қазіргі таңда жаңа педагогикалық технологияларды енгізу арқылы жүзеге
асырылып жатыр.
Балаларға жетілдіретін функцианы орындайтын сатылы жаттығуарды
қамтамассыз ететін түзете- жетілдіру моделі менің іске асыратын оқу
процесінде маңызды орын алады. Түзете - жетілдіре оқытудың арқасында
зиятында ауытқуы бар балаларда физикалық және ақыл ойының дамуында
түзетулер мен өзгерістер байқалады.
Дамуында кемістігі бар балалармен жұмыс жасағанда балалардың оқытуы мен
тәрбиесіндегі жағымды динамикаға қол жеткізуге мүмкіндік беретін ерекше
педагогикалық түзете- жетілдіру технологиясы қолданылады. Дәстүрлі және
жаңа технологиялардың тамаша үйлесімділігі оқушылардың танымдық
белсенділігін, шығармашылық қабілеттерін, оқу- тәрбие бағдарламасына
қызығушылығын жетілдіруін қамтамассыз етеді.
Дәстүрлі технологиялық оқытулар түзету жұмысының негізі болып табылады.
Ол оқушы мен мұғалімнің тұрақты эмоционалдық қатынасынан құралған. Дәстүрлі
оқыту оқушының қиялын жетлдіре отырып, олардың өмірлік және сезімдік
тәжербиелермен байланысты көп мөлшердегі ассоцацияларын туғызады,
оқушылардың сөйлеу тілінің шығуына әсер етеді.
Біздің ойымызша, дәстүрлі технологияны жаңартудың бір жолы, оларға
дамыта оқытудың элементтері мен ақпараттық және дамыту, оқыту формаларының
енгізілуі.
Түсініктемелі- иллюстративті технологияларды сыныптық - оқыту жүйе мен
сыныптан тыс жұмыстарда қолданамыз. Оларды қолдану нәтежиесінде уақытты
үнемдеу, оқытушы мен оқушының күшінің сақталуы мен қиын білімдерді жеңіл
игеруге мүмкіндіктің туындауы болып табылады.
Ойын технологиялары- жетілдіру ойын технологияларының бірігуі,
оқушылардың жеке тұлғасының құрастырылуы ақылды ұйымдардың ойын
технологияларын жан жақты қаралуымен қамтамассыз етіледі. Психофизикалық
мүмкіншіліктерін ескере отырып, әр балаға қол жетімді жалпы жетілдіру және
жеке жетілдіру арнайы ойын бағдарламалары іске асырылады. Шет елдік
педагогикада ойын қызметінің проблемаларын К. Д. Ушинский, П. П. Блонский,
С. Л. Рубинштейн мен Д. Б. Эльконин өңдеп, құрастырды.
Жеке бағдарланған технологиялар оқушылардың жеке ерекшеліктері,
мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескере отырып мектеп- интернаттарда оқу-
тәрбие жұмысына бағытталған. Осы технологияларды қолдану арқылы оқушылардың
бейімдерін, әлеуметтік- белсенді жақтарын құрастыруға, түсінісу сезімін,
бірігіп жұмыс істеу, өз таңдауына жауапкершіліктерін қарауға мүмкіндік
береді.
Жаңа технологиялар. Жаңа заман талабымен жүру үшін дамуында кемістігі
бар баларға компьтерлік сауаттылығын арттыру керек. Мектеп қабырғасында
дамуында кемістігі бар балаларға арналған Компьтерлік сауаттылықтың
негіздері деген қосымша сабақтар бағдарламасы құрастырылған. Бұл
сабақтарда оқушылардың қосымша сабақтардан алған білімдерін қолданысқа
түсіруге тырысу: жоғарғы сынып оқушыларын интернет қорын пайдаланып іс-
шаралар мен сабақ барысын дайындауға шақыру керек. Сабақ барысын қызықты
әрі қол жетімді жасайтын компьтерлік бағдарламаларды көп қолдану
қажеттілігі туындап отыр.
Оқу- тәрбие процессінде:
- Компьюерлік ойындар педагогтың индивидуалды білім алуын іске асыруы;
- Сабақтан тыс шараларда мультимедиалық презентацияларды қолдану;
- Тесттер;
- Аудиовизуалды технологилар;
- Компьтерлік жаттығуларды қолдану.
Компьютерлік технологиялардың артықшылықтары болып: оқу процесстерін
жекешелендіру, оқушылардың жеке жұмыс жасауын іске асыру, өзін-өзі
басқаруын дамыту, әсіресе танымдық қастиеттердің дамуына үлкен үлесін
қосады.
Оқыту, түзете-тәрбиелеу сабақтарында арттерапия технологиясын кеңінен
қолдануға тырысу қажет. Зиятында кемістігі бар балаларға түзете дамыту
жұмысында артпедагогикалық технологияларын қолданудың тиімді әсер етуін
бірқатар М.С.Вальдес-Одриосолдың, Л.Д.Лебедеваның, А.Медведеваның және
т.б. сияқты педагогтармен дәлелдеген. Сонымен қатар музыкатерапия,
фототерапия, ойын терапиясы, изотерапия, ертегі терапиясы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.