Қазақстанның физикалық картасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

Тақырыптық карталарда құбылыстар мен объектілерді картада бейнелеудің картографиялық тәсілдері.

«Картография пәні бойынша» пәні бойынша

№3 СӨЖ

Орындаған: Аманулла М. Ғ. (2к)

Тексерген: Асен Н. Қ.

Алматы, 2023 жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

ТАҚЫРЫПТЫҚ КАРТАЛАРДА ҚҰБЫЛЫСТАР МЕН ОБЬЕКТІЛЕРДІ БЕЙНЕЛЕУ . . . 4

1. 1. Қазақстанның физикалық картасы . . . 6

1. 2. Физикалық карта жасауда картографияның маңызы . . . 7

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 8

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 9

КІРІСПЕ

Физикалық карта дегеніміз жер бетінің бедерін бейнелейтін карта. Яғни жер бетіндегі - тауларды, таулардың биіктіктерін, көлдерді, өзендерді, теңіздерді, теңіз бен мұхиттардағы тереңдіктерді бейнелейтін карта.

Аумақ пен акваторияның сыртқы түрін беретін жалпы географиялық карта. Ол әдетте орташа немесе шағын масштабқа ие және шолу сипатына ие. Физикалық картада рельеф пен гидрография, сондай - ақ құмдар, мұздықтар, қалқымалы мұздар, қорықтар, пайдалы қазбалар кен орындары егжей-тегжейлі көрсетілген; аз егжей-тегжейлі-әлеуметтік-экономикалық элементтер.

Көбінесе физикалық карталар нұсқаулық ретінде жасалады. Олар Географияны оқуда бастауыш, орта және жоғары мектептерде кеңінен қолданылады (әдетте мектеп атластарына қосылады немесе қабырға нұсқасында жасалады) . Қабырғалық физикалық карталар үлкен форматқа ие, оларға үлкен белгілер мен жазулар қолданылады, өзен сызықтарын, шекараларын қалыңдатады, пайдалы қазбаларды белгілейді. Көбінесе мұндай карталардың екі жоспары бар: негізгі кескін. объектілер үлкен қашықтықтан сыныпта (аудиторияда) қарауға арналған, ал аз маңызды бөлшектер тек жақын көріністе жақсы оқылады. Қабырғалық карталар, әдетте, бірнеше парақтан тұрады, олар үлкен қауіпсіздік үшін матаға жабыстырылады және қабырғаға ілулі құрылғылармен қамтамасыз етіледі. Әлемнің қабырғалық оқу карталары көбінесе масштабта жасалады 1:15 000 000 - 1:20 000 000, Ресей карталары-1: 4 000 000 немесе 1:5 000 000 масштабында, бұл оларды аудитория қабырғасына, тақта тақтасына орналастыруға мүмкіндік береді. Жеке континенттер мен табиғи аймақтардың карталарының Масштабы олардың мөлшеріне байланысты.

1. ТАҚЫРЫПТЫҚ КАРТАЛАРДА ҚҰБЫЛЫСТАР МЕН ОБЬЕКТІЛЕРДІ БЕЙНЕЛЕУ

Құбылыстардың, объектілердің, процестердің, олардың комбинацияларының байланыстары мен дамуының кеңістіктік орналасуын көрсету үшін карталарды жасау кезінде қолданылатын картографиялық бейнелеу әдістері, шартты белгілер жүйесі қолданылады . Олар картографияда арнайы символдық жүйе ретінде қолданылады - картографиялық таңбалар (белгілер), олардың әртүрлілігі салыстырмалы түрде аз мөлшерде жинақталған және жүйеленген негізгі әдістеріне мыналар жатады: белгішелер, сызықтық белгілер, изолиниялар, сапалы фон, сандық фон, локализацияланған диаграммалар, нүктелік әдіс, диапазондар, қозғалыс белгілері, картодиаграммалар және картограммалар.

Белгішелер әдісі нүктелерде локализацияланған және әдетте карта масштабында көрсетілмейтін объектілерді көрсету үшін қолданылады, мысалы. елді мекендердің, пайдалы қазбалар кен орындарының, кәсіпорындар, құрылыстар, жергілікті жердегі бағдарлар. Картаға түсірілген нысандардың сипаттамаларын беру үшін белгішелердің пішіні, өлшемі және түсі қолданылады. Пішінде белгішелер дерексіз геометриялық (шеңберлер, үшбұрыштар және т. б. п. ), әріптік және көрнекі пиктографиялық (ұшақтың, жануардың контуры және т. б. ) .

Сызықтық белгілер әдісі карта масштабында ені бойынша көрсетілмейтін сызықтық созылу объектілерін (жолдар, шекаралар, өзендер, ақаулар) бейнелеу үшін қолданылады. Сызықтық объектілердің сапалық және сандық сипаттамалары сурет арқылы беріледі.

Изолиний әдісі, кейде олардың қабатты бояумен көрінуін күшейту үшін, кеңістіктегі үздіксіз және біртіндеп өзгеретін құбылыстардың сандық сипаттамаларын беру үшін қолданылады (рельеф, атмосфералық жауын-шашын, ауа қарқыны және т. б. ), үздіксіз физикалық сипатта болады. Изолиния әдісі кейде үздіксіз таралмайтын құбылыстардың ұқсас өрістері үшін қолданылады (мысалы., халықтың тығыздығы, аумақтың батпақтануы) .

Сапалы Фон әдісі- жер бетінде үздіксіз таралудың сапалы құбылыстарын көрсету үшін қолданылады. Бұл жағдайда аумақ міндетті түрде бөлімге бөлінеді. Картаға түсірілетін құбылыстың классификациясына сәйкес әр түрлі түстермен боялған немесе люкпен жабылған сапалы біртекті аймақтар. Бөлімшелерді сәйкестендіруге ыңғайлы болу үшін (мысалы., геологиялық. тұқымның жасы) сапалы Фон әріптік немесе сандық индекстермен бірге жүреді.

Сандық Фон әдісі аумақтарды белгілі бір сандық көрсеткіштер бойынша аудандастыру үшін қолданылады, мысалы. ағынды модуль, рельефтің қалыңдығы мен тереңдігі және т. б. картада картаға түсірілген немесе штрихталған индикатор үшін белгіленген шкалаға сәйкес салыстырмалы түрде біртекті аймақтар ерекшеленеді.

Локализацияланған диаграммалар әдісі осы құбылыстарды бақылау (өлшеу) нүктелеріне орналастырылған өзгермелі, динамикалық көрсеткіштерді бейнелеуге мүмкіндік береді, мысалы. метеостанциялар бойынша локализацияланған айлық температураның, жауын-шашынның, желдің өзгеру кестелері; гидропосттарға орайластырылған өзен суларының ластану диаграммалары.

Нүктелік әдіс жаппай, бірақ үздіксіз таралу құбылыстарын көрсетеді, мысалы: дақылдар, мал шаруашылығы. Әр нүктеге белгілі бір салмақ беріледі (мысалы., бір нүкте - 100 га егіс немесе 500 бас ірі қара) . Нәтижесінде картаға бірдей шамадағы және бірдей мәндегі нүктелердің белгілі бір саны салынады, олардың топтастырылуы (тығыздығы) құбылыстың орналасуының көрнекі бейнесін береді, ал олардың саны оның өлшемдерін (объектілер санын) анықтауға мүмкіндік береді. Бір картада әртүрлі түсті (немесе пішінді) нүктелер біріктірілуі мүмкін, мысалы., әртүрлі дақылдардың дақылдарын бейнелеу үшін.

Таралу әдісі үздіксіз немесе дисперсті құбылыстың таралу аймағын көрсету үшін қолданылады, көбінесе жануарлар мен өсімдіктердің, пайдалы қазбалар бассейндерінің және т. б. карталарда белгілі бір үлгінің үздіксіз немесе нүктелі сызығымен, диапазонды бояумен немесе көлеңкелеумен және т. б. карталарда көрсетілген; диапазондарды жобалау әдістерінің әртүрлілігі бір картада бірқатар диапазондарды біріктіруге мүмкіндік береді, олар бір-бірімен қабаттасса да. Олар ажыратады: абсолютті диапазондар, олардан тыс бұл құбылыс кездеспейді (мысалы., көмір бассейні), содан кейін оның нақты контуры белгіленеді; құбылыстың шоғырлану орындарын ғана көрсететін салыстырмалы диапазондар (мысалы., теңіз аңының немесе дәрілік өсімдіктің кәсіптік диапазоны), бұл жағдайда олар тек диапазонның орталық белгісін береді.

Қозғалыс белгілерінің әдісі құбылыстардың қозғалысының бағыттары мен жылдамдығын көрсетеді (мысалы., циклондардың қозғалысы, теңіз ағындары, құстардың ұшуы, халықтың қоныс аударуы) . Қозғалыс векторлары қолданылады, яғни. құбылыстардың жылдамдығын, бағытын, тұрақтылығын және басқа да ерекшеліктерін сипаттайтын түрлі түсті, пішінді немесе ені бар көрсеткілер; әр түрлі ені бар жолақтар (ленталар) ішке шағылысады. ағындардың құрылымы мен қуаты (кернеуі) .

Картограф үшін. суреттер статистикалық. көрсеткіштердің екі әдісі қолданылады: картограммалар мен картодиаграммалар, ал картада әрқашан статистикалық мәліметтер жиналатын аумақтық бөлу торы болады. мәліметтер. Картодиаграммалар абсолютті статистиканы береді. бағаналы, аумақтық, көлемдік және басқа да диаграмма белгілерінің көмегімен аумақтық бөліну бірліктері бойынша көрсеткіштер. Олар абсолютті көрсеткіштер бойынша тағайындалған аудандарды көрнекі түрде салыстыруға мүмкіндік береді. Картограммалар салыстырмалы статистиканы береді., әрқашан есептік көрсеткіштер, мысалы. 1000 тұрғынға шаққандағы балалар мекемелерінің саны., 100 гектар өңделетін жерге шаққандағы өнімділік, орман жамылғысының пайызы. Әдетте, картограммада интервалдық шкала бар, онда түс қарқындылығы немесе люктің тығыздығы картаға түсірілген индикатордың мәнінің өсуіне немесе төмендеуіне сәйкес табиғи түрде өзгереді.

Қазақстанның физикалық картасы

Қазақстан Республикасының территориясы - Евразия материгінің орталық бөлігінде, ТМД елдерінің оңтүстігінде 55°26-40°56с. е. және 45°27-87°18 ш. б. аралығында орналасқан, яғни батысында Волга өзенінің төменгі ағысынан шығыста Алтай тауларының етегіне дейін 3000 км-ге, ал солтүстікте Батыс сібір жазығынан оңтүстігінде Тянь-Шань тау жүйесіне дейін 1600 км-ге созылып жатыр. Жалпы Қазақ жері қоңыржай белдеудің орта және оңтүстік ендіктерін, ал қиыр оңтүстіктегі субтропикаға өтпелі белдеудің солтүстік шетін алып жатыр.

Қазақстан мемлекеттік щекарасының жалпы ұзындығы 15000км, оның 12000км құрлықпен, 3000км сумен (Каспий және Арал теңіздері) өтеді. Батысында, солтүстігінде және солтүстік батысында Ресей Федерациясымен, оңтүстігінде және оңтүстік батысында Орта Азия ресеймен (Түркімен, Өзбекстан, Қырғызтан), оңтүстік шығысы мен шығысында ҚХР-сымен шектеседі. Қазақстанның қазіргі шекарасы ұлттық ерекшеліктерге, қазақ халқының ежелгі қоныстану өңірлеріне сай қалыптасқан.

Жер көлемі - 2, 7 млн. км², дүние жүзі жерінің ауданы жөнінде 9-орында тұр, атап айтсақ Республиканың территориясы Батыс Европадағы ең ірі держава - Франциядан 5 есе үлкен, яғни Қазақстан жеріне Франция, Испания, Португалия, Италия, Греция, Швеция, Норвегия және Финляндия мемлекеттері еркін сияды.

Халқының саны 19 млн. адамға жуықтайды. Жер бедері жағынан Қазақстан жазықты және ойпатты елге жатады. Оның көлемді кең жазығы Орталық Қазақстан өңірінде жекеленген аласа таулы Сарыарқа, Шығыс және оңтүстік - шығыста Алтай, Сауыр-Тарбағатай, Жоңғар Алатауы, Тянь-Шань тау жүйелеріне ұласады. Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы және Алтай тау жүйелерінің абсолюттік биіктігі 4500м-ден асады. Қазақстанның ең биік нүктесі - Қырғызтан, Қытаймен шекарада орны - Хан Тәңірі шыңы (6995ж), ең төменгі нүктесі - Каспий теңізі жағалауындағы Қарақия ойысы, теңіз деңгейінен - 132 м. Тереңде жатыр. Қазақстан жер қойнауы темір рудасына, тас көмір мен қоңыр көмірге, түсті металдарға, фосфоритке, тұз және әртүрлі құрылыс металдарына бай болып келеді.

Евразия материгінің орталық бөлігінде мұхиттар мен теңіздерден тым алшақ жатуына байланысты Республика территориясына тым континенттік, қуаң климат ықпал етеді. Қазақстан Қара теңізден 2000км, Балтық және Араб теңіздерінен 3000км, Жапон теңізінен 5000км қашықта жатыр. Бірақ жылдық салқын маусымдарында Қазақстан территориясында Арктика мен Шығыс. Сібірдің қатал климатының әсері байқалады.

Климат пен жер бедерінің көптеген ерекшеліктеріне сәйкес Қазақстанның өзіне тән су жүйесі мен гидрологиялық режимі қалыптасқан. Мұндағы гидрологиялық тордың бірден-бір ерекшелігі республиканың ішкі су алабтары тұйық бассейінді болу керек. Ірі өзендерге Ертіс, Жайық, Іле, Сырдария, Тобыл, Есіл жатса, оларда бүкіл жыл бойына судың жоғары деңгейі сақталады. Республиканың негізгі көл айдындары - Балқаш, Алакөл, Зайсан, Теңіз, Сілеті.

Орта ендікте орналасуына байланысты Қазақстанда қоңыржай белдеудің табиғат зоналары таралған. Қиыр солтүстігінде орманды дала, одан оңтүстікке қарай дала шөлейт және шөлге ауысады. Топырақтан орманның сұр, шалғынды, күлгінді, қара, қызыл қоңыр, және сортаң топырақ типтері кездеседі.

Қазақстанның шығысы мен оңтүстік-шығыс бөліктеріндегі биік таулы аймақтардың табиғат жағдайлары биіктік зоналық немесе белдеуліктер бойынша өзгеріп отырады.