Бақты қорғайтын, шаруашылық құрылыстар

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«Жеміс-көкөніс және жаңғақ шаруашылығы» кафедрасы

Семестрлік жұмыс

Тақырыбы: «Алматы облысы Панфилов ауданы жағдайында жеміс бағын отырғызу жобасын құру»

Орындаған: Турсынғали Мадина

Тобы : ПВ-409

Тексерген: аға оқытушы Мажитова Р.

Алматы 2022 жыл

Жоспар

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім

1. Аймақтың топырақ-климат жағдайлары

2. Жеміс бағын отырғызуға арналған есептеулер

3. Сорттарға сипаттама

3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Бақ шаруашылығы - ауыл шаруашылығы өндірісінің жеміс-жидек өсіретін саласы. Жеміс-жидек өсірудің өзіндік агротехникасы, әр дақылдың өз ерекшелігі( құрылысында, өну, жетілу, көбеюінде) бар. Бақ өсірудегі мақсат - халықты жыл бойы жеміс-жидекпен қамтамасыз ету. Қазақстанда бақ, жүзімдік және субтропиктік дақылдар өсіруді зерттейтін ғылыми институттар, тәжірибе станциялары жұмыс істейді. Бақта өсірілетін дақылардың құрамы жақсарды, жер көлемі кеңейтілді. Тың және тыңайған жерді игерген республикамыздың шығысы мен солтүстігіндегі аудандары да бақ өсіретін болды. Қазақстан ғалымдары республиканың табиғи-экономикалық аймақтарына қарай қандай жеміс-жидек сорттарын өсіруге болатынын жоспарлайды.

Еліміздің бақтарында 15 мыңнан астам жеміс-жидек сорттары бар, оның 400-і алма. Әр бақтың ерекшелігіне қарай жеміс ағашышың сорттары таңдап алынады. әсіресе жемісінің сапасы, ұзақ сақтауға төзімділігі ескеріледі.

Семестрлік жұмыста бақ бөлтектері(кварталдар) туралы, бақ алқабын құру, бақ қоғайтын егістер мен жолдар, шеткі жолақтар мен желқаққыш қатарларға байланысты есептеулер жүргізілді.

Берілген семестрлік жұмыс бойынша менде Түркістан облысы, Сарыағаш ауданы бойынша жеміс бағын отырғызу. Сарыағаш ауданының климаты қоңыржай болғандықтан, жеміс бағының көп бөлігін мен алма дақылына бөлдім, одан бөлек жеміс бағында алмұрт, алхоры, өрік, шие, жидек дақылдарын өсіруге болады. Осы берілген тапсырма бойынша мен толықтай қамтамсыз етілген, стандартқа сай жеміс бере алатын бақ құрылды.

Негізгі бөлім

Панфилов облысының климаты Шу алқабының батыс бөлігі үшін негізгі климаттық көрсеткіштермен сипатталады. Климаты континенттік, жазы құрғақ ыстық, қысы бірқалыпты суық. Шілде айының орташа температурасы 25°C шамасында. Күз құрғақ, қыстың күрт өтуімен жылы. Қар жамылғысы тұрақты емес. Алқап бөлігінде қар жамылғысы бар жылдағы күндер саны 71, қар жамылғысының биіктігі 21 см теңіз деңгейінен 800 м биіктікке дейін. Қырғыз жотасының солтүстік беткейлерінде абсолютті биіктікке байланысты жылдағы қар жамылғысы бар күндер саны мен қар жамылғысының биіктігі артады. Тәуелділік келесідей: 1000 м - қар жамылғысының биіктігі 25 см, күн саны 68; 1500 м - 26 см - 91 күн; 2000 м - 46 см - 118 күн; 2500 м - 66 см - 146 күн; 3000 м - 84 см - 183 күн; 3500 м - 115 см - 243 күн.

Облыстың гидрографиялық желісі өзен алабына жатады. Шу және оның көптеген сол жақ салаларымен ұсынылған. Олардың ең үлкені: Шоң-Қайыңды - разряд 26, 9 м3/с; Р. Шолок-Қайыңды 5, 9 м3/с; Р. Жарды-Қайыңды - 31, 7 м3/с; Р. Чорғолы - 3, 0 м3/с; Р. Талды-Бұлақ - 5, 3 м3/с; Қара-Бұлақ бөренесі - 3, 0 м3/с; Чоргола журналы - 1, 0 м3/с. Өзендер мұз бен қардан, ішінара жауын-шашыннан қоректенеді. Алқап бөлігінде тұрақты және уақытша су ағындары бар сай-сай желісі кең таралған.

2. Жеміс бағын отырғызуға арналған есептеулер

Бақ отырғызуға бірінен соң бірі орындалатын үш кезең кіреді: орын таңдау және бақ территориясын ұйымдастыру; 2) топырақты жеміс отыргызар алдында дайындау; 3) бақ отырғызу. Ең әуелі өнеркәсіптік аймақтар: қайта өңдеу зауыттарын, жемі: қоймаларын, сұрыптау, буып-түю цехтарын, ыдыс кәсіпорындары орналастырады, сондай-ақ, жолдарды, үлкен каналдарды тағы басқ гидротехникалық құрылыстар салу мәселелері шешіледі. Бақ беткейлерг отырғызылатын болса, оларды тікшелеу, эрозияға қарсы шаралар кешен қарастырылады. 100-200 га бақ отырғызылатын болса бригада тұрағы үшін 1-2 га жер бөлінеді. Содан соң бәрін жер бедерімен, бақ қорғау алқабы өсімдіктерінің орналасуымен, жолдармен сай келтіре отырып, бөлшектердің мөлшерін, пішінін және орналасуын анықтауға кіріседі.

Бақ қорғау алқаптарының екі түрі болады:

1) қорғаныш шеттер - бақтың сыртқы шекарасы бойынша егілетін көп

2) жел қаққыш қатарлар - бақтың ішкі жағынан бөлшектер жиектерін куалай отырғызылатын, бір-екі қатарлы биік өсетің орман ағаштар.

1-кесте. Бақ алқабының ауданы

88 - 100 % $\$ Х = $\frac{88 \bullet 15}{100}$ = 75 га

Х - 15%

Бақтың пайдалы көлемі, облыс (аймақ) бойынша қабылданған тұқымдық-сорттық аудандастырылған сүйене отырып, әр түрлі тұқымдастарға бөлінеді. Бақтың пайдалы көлемі 100%-ке теңестіріліп алынады,

Жеке тұқымдастардың көлемін есептеуде төмендегідей теңдестік қолданылады:

П- 100 %

X - M

мұнда,

П- пайдалы аулан, га

М - тұқымдық-сорттық аудандастырылуына қарай, түнымдас-

тардың пайыздық катынасы

Х- жекелеген тұқымдастардың анықталатын ауданы, га

мұнан шыққан көрсеткіштер 2-кестеге енгізеді.

2-кесте Жеміс өсімдіктерінің ауданы

Пайдалы аудандарды кварталдарға бөлу

Жоғарыда келтірілген есептер бойынша, бақ алқабын құру жоспары жасалады. Кварталдарды жоспарға енгізсе, ал сонан соң іс жүзінде бөлгенде, олардың шекаралары сол жергілікті жердің белдерімен, топырақтың әр түрлілігімен, басым жерлердің бағытымен және игерілетін жер ауқымының табиғи шекараларымен үйлестіріледі.

Кварталдарды ұзын жағымен желдің қатты соғатын бағытына көлденең, топырақтың мүжілу қаупі бар беткейлерде (3-4о одан да көп) еңіске көлденең орналасытырылады, ал суармалы бақтарда суару жүйелері ескеріледі. Сонан соң, қорғайтын жолақтардың жобаларын құрастырады.

Жеміс егістіктері желдің зиянды әсерлерінен қорғауды қажет етеді, өйткені күшті, тұрақты желдерден қорғалмаған ашық алаңдағы жеміс ағаштары дұрыс өнбейді, ақырын өседі, бір жақты бөртікбас қалыптасады.

Желдің әсерінен көбіне бұтақтары сынып, қабықтары жарылып кетеді, кейде ағаштар түбірімен қопарылып қалады. Сондықтан да, бақты айналдыра жеміс ағаштарын жел әсерінен қорғайтын, ауаның салыстырмалы ылғалдылығын жоғарылататын, бал аралының жұмысын жақсартатын және қар тоқтатуға мүмкіндігін туғызатын, бақты қорғайтын орман ағаштарын отырғызып тастайды.

Бақ қорғайтын жолақтың екі түрі болады:

А) шеткі жолақ әдетте көп қатарлы (3-4 және жел күшті соғатын солтүстік және орталық облыстарда 6-8 қатарлы ) орман ағаштары егістері бақ алқабының шекараларында орналасады;

Б) жел қаққыш қатар бір немесе екі қатарлы орман ағаштары егісі квартал шекараларында орналасады. Табиғи жағдайларына сәйкес биік, жылдам өсетін, ұзақ тіршілік ететін, жинақы бөртікбасты, жеміс ағаштары мен ортақ зиянкестері және аурулары жоқ ағаштарды қолданады.

1. Кварталдың ауданы топырақты климат жағдайында және жер бедеріне басым желдің күші мен жиілігіне байланысты болады. Егер, топырақтың климат жағдайы қолайлы болып желі бәсең сирек болған жағдайда квартал ауданы 15-18 ден 25га дейін бола алады.

2. жер, климат жағдайы қолайлы желінің күшімен жиілігі орташа болғанда квартал ауданы 8-12гадейін алуға болады.

3. Климаты қатаң (солтүстік аймақ) жері қатты тілімделген. Желі әрі боранды болуы мүмкін. Кварталдың пішіні (конфигурациясы) шаруашылық үшін ең қолайлы тіктөртбұрыш, бірақ жер жағдайына байланысты өзгеруі ықтимал.

Мендегі пайдалы бақ ауданы 100 га және қолайлы климатты төменгі таулы аймақта орналасқан, мен жерімді 11 кварталға бөлдім.

3 - кесте. Кварталдардың ауданы мен саны

Бақты қорғайтын егістер және жолдар жүйесі

Бақты қорғайтын егістер, жеміс - жидек өсімдіктеріне желдің зиянды әсерлерін бәсеңдету үшін құрылады. Әсіресе, бақ отырғызу Қазақстанның солтүстік және орталық облыстарында жүргізілсе, бүл сұраққа ерекше көңіл бөлінуі керек. Бақты қорғайтын жолақтың екі түрі болады: а) шеткі жолақ әдетте көп қатарлы 3-4 және одан да көп қатарлы орман ағаштары егістері, бақ алқабының шекараларында орналасады; б) желқаққыш қатар бір немесе екі қатарлы орман ағаштары егісі, квартал шекараларында орналасады. Бақты қорғайтын орман ағаштары егістері құрылымы жағынан жел өткізгіш, жел өткізбейтін және селдір болып келуі мүмкін.

Бақты қорғайтын егістер үшін орман ағаштарын сол аймаққа арналған ұсыныстарға сүйене отырып таңдайды. Отырғызуға қажетті көшеттердің жалпы санын, орман жолағының құрылымына қатарлар саны, отырғызу жүйесіне байланысты және қажетті көшеттер санының 4-5% көлеміндегі сақтық қорын ескере отырып есептеп шығарады (4 кесте) .

4-кесте. Бақ қорғайтын орман ағаштары жолағының құрылымы және отырғызуға қажетті көшеттердің саны

С1=10х2+500х2+8х2=1036

С2=1036+6=1042

С3=1042+6=1048

С1=О1 С2=О2 С3=О3

Б1=200х4+10х2+14х4=876

Б2=876+3=879

Б3=879+3=882

Б1=Ш1 Б2=Ш2 Б3=Ш3

Ұт=1036х2+873х2=2072+1746=3818

Ұтж. қ. =200х8+500х10=6600

6600+3818=10418

Ұқ=1042х2+1048х2+879х2+882х2=2084+2096+1758+1764=7702

7702/1, 5=5134

10418х5/100=520

10418+520=10938

5134х5/100=256

5134+256=5390

Отырғызуға қажетті көшеттердің жалпы санын анықтағанда 3-5% көлеміндегі сактық қоры ескерілуі тиіс. Бақтағы жүктерді тасымалдау үшін, магистральды (негізгі), айналма, квартал аралық және шаршы аралық жолдар салынады. Орталық жол - әдетте біреу болады, ол барлық бақ арқылы өтеді және жемістерді жайластыру пунктерін шаруашылық орталырымен, темір жолмен байланыстырады. Олардың ені 7-9 м, ал жол жағалаулары 2-3 м-ден болады. Айналма жолдар, бақтың сыртқы шекараларымен бақ қорғайтын алқаптың ішкі немесе сыртқы жағынан жүргізіледі. Ені 4 м жолдыңжағалаулары 1-1, 5 м-ден қалдырылады. Орталық жане айналмалы жолдардың екі жағында міндетті түрде жағалаулық ор (кювет) болуы керек. Квартал аралық жолдар, квартал шекараларында орналасады, ені 3м жол жағалаулары 1м-ден болады.

Бақ қорғау жолақтарын жане жол жүйелерін бақ жобасына енгізеді. Шаруашылық құрылыстарды (қойма, жаппалар) бақ алқабынын оларды пайдалануга ең ынғайлы деген жеріне орналастырылады. Қоректену алаңы жане өсімдіктердін отырғызу үлгісі (схемасы) қолданылып жүрген нұсқауларға, сорттардың өсу күшіне, телітушілерге, отырғызылатын бақтың құрылымына (бақ типі), (13-ші қосымша) карай аныкталады. Қоректену алаңын қатараралықты қатардары арақашыктыққа көбейту арқылы анықтайды (м ² ) . Бір өсімдіктің қоректену алаңын білгеннен кейін, 1 гектарда орналасқан өсімдіктердің санын, 1 м-ді сол қоректену аланына бөлу арқылы анықтауға болады.

5 - кесте. Отырғызуға қажетті көшеттер саны

Квартал ішінде ағаштардың орналасуы келесі принциптерге сүйенуі тиіс: әр кварталда мүмкіндігінше бір тұқымның сорттары және бір құрылымда отырғызуы тиіс. Әр шекілдеуіктілер дақылдары кварталына пісу мерзімі жағынан бір немесе шектес (жаздық және күздік) топтарға жататын сорттардың өзара тозаңдануы қамтамасыз етілуі тиіс. Алма мен алмұрт сорттарының барлығы дерлік, шие сорттарының көпшілігі: бір сортты егістіктерде жеміс байламайды немесе өте аз салады. Айқас тозаңдануы үшін, бір учаскеде 2-3 аудандастырылған жоғары бағалы, өзара тозаңдануға қабілетті бір тұқымдағы сорттарды отырғызу қажет. Негізгі сорттардан 6-12 қатардан және тозаңдандырғыш сорттардан 1-2 қатардан бір сортты жолақтар жасауға рұқсат етіледі. Жеміс жинаудың толассыз әдісін ұйымдастыру үшін әр сорттан тек жұп санды қатарлар отырғызылады. Бақтың 1 гектарында 2-3 бал арасының ұяларынан тұратын омарта болуы керек

6-кесте. Жеміс-жидек дақылдарының сорттарына байланысты отырғызуға қажетті көшеттері

8 қосымшаға сүйене отырып, 6 кестені толтырамыз:

Алма үшін:

$\frac{41000*40\%}{100\%}$ =16400 (Апорт)

$\frac{41000*30\%}{100\%}$ =12300 (Ренет Бурхарда)

$\frac{41000*25\%}{100\%}$ =10250 (Милтон)

$\frac{36630 \bullet 5\%}{100\%}$ =2050 (Заилийское)

Алмұрт үшін:

$\frac{5336*40\%}{100\%}$ =2134 (Любимца Клаппа)

$\frac{5336 \bullet 60\%}{100\%}$ =3202 (Лесная Красавица)

Квартал ішінде ағаштардың орналасуы келесі принциптерге сүйенуі тиіс: әр кварталда мүмкіндігінше бір тұқымның сорттары және бір құрылымда отырғызуы тиіс.

Әр шекілдеуіктілер дақылдары кварталына пісу мерзімі жағынан бір немесе шектес (жаздық және күздік) топтарға жататын сорттардың өзара тозаңдануы қамтамасыз етілуі тиіс.

Алма мен алмұрт сорттарының барлығы дерлік, шие сорттарының көпшілігі: бір сортты егістіктерде жеміс байламайды немесе өте аз салады. Айқас тозаңдануы үшін, бір учаскеде 2-3 аудандастырылған жоғары бағалы, өзара тозаңдануға қабілетті бір тұқымдағы сорттарды отырғызу қажет.

Негізгі сорттардан 6-12 қатардан және тозаңдандырғыш сорттардан 1-2 қатардан бір сортты жолақтар жасауға рұқсат етіледі.

Жеміс жинаудың толассыз әдісін ұйымдастыру үшін әр сорттан тек жұп санды қатарлар отырғызылады.

Жоспарда шартты белгілер көмегімен өзара тозаңдануын ескере отырып сорттарды орналастырудың қабылданған сызба үлгісін көрсету керек

7-кесте. Квартал ішіндегі сорттардың орналасу тәртібі.

Алма=500м/4м=100дана, 200м/4м=50 қатар, 50*8=400;

400+10=410 қатар барлығы

410х0, 4=164 қатар Апорт

164х100=16400 дана Апорт

410х0, 3=123 қатар Ренет Бурхарда

123х100=12300 дана Ренет Бурхарда

410х0, 25=103 қатар Милтон

103х100=10300 дана Милтон

420х0, 05=21 қатар Заилийское

21х100=2100 дана Заилийское

16400+12300+10300+2100=41100 дана жалпы

Алмұрт 400/5=80 дана 200/3=67 қатар, (5х3)

1) Любимца Клаппа

67х100\40=27 қатар

27х80=2160 дана

2) Лесная красавица

67-27=40 қатар

40х80=3200 дана

Шие (Любская) -6х3

400/6=67 дана 100/3=33 қатар

67х33=2211 дана

Алхоры (Анна Шнет) -6х3

200/6=33 дана 100/3=33 қатар

33х33=1089 жуықтап

Өрік(Краснощекий I)

200/7=29 дана, 100/5=20 қатар

29*20=580

Бүлдірген (Ташкентская) -0, 7х0, 3

100/0, 7=143 дана 100/0, 3=333 қатар

143*333=47619 дана

Таңқурай (Новость Кузмина) -2, 5х2

100/2, 5=40 дана 50/2=25 қатар

40х25=1000 дана

Тұшала (Мысовский 37) -3х1, 5

100/3=33 дана 50/1, 5=33 қатар

33х33=жуықтап 1100 дан

3. Сорттарға сипаттама

Алма:

Апорт - ескі, тегі белгісіз сорт. Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік шығыс облыстарында жəне Шығыс-Қазақстан облысында пайдалануға рұқсат етілген. Бұл таулы, суармалы аудандар үшін ең бағалы сорттардың бірі. Бөрікбасы сирек, дөңгелек, аумақты. Өнімді көбінесе шет жағына орналасқан ұзын бұтақшалары береді. Жазық аймақта жəне тау етегінде суыққа шыдамсыз, ал тау белдеуінде, таулы аймақта суыққа төзімділігі жақсы. Жемісті отырғызылғаннан кейін 7-8 жылда береді, өнімділігі орта есеппен əрбір жеміс ағашынан 100-150 кг. Алмасы өте ірі (250 г), түсі əдемі болады. Жұмсағы ақшыл жасылдау, орташа түйіршікті, нəзік, шырынды, қышқылтым тəтті, өзіне тəн хош иісі бар.

1-сурет. Апорт сорты

... жалғасы

Бақ шаруашылығының қазіргі даму жағдайы. Алматы облысы, Шелек ауданының климаттық жағдайына, топырағына, өсірілетін жеміс – жидектерге сипаттама

Алматы облысы, Талдықорған қаласы, Көксу ауданында 76 га жерге бақ отырғызу

Алматы облысы Ұйғыр ауданына отырғызуға рұқсат етілген жеміс дақылдарының сорттарына сипаттама

Алматы облысы, Қарасай ауданына жеміс бақтарын отырғызу жобасын құру

Қазақстандағы жеміс шаруашылығы

Қазақстандағы жеміс шаруашылығы туралы

Оңтүстік Қазақстанда жеміс өсіру

Алматы облысының табиғи-климаттық жағдайы

Қазақстандағы сəндік бақ шаруашылығы

Оңтүстік Қазақстан облысы Cарыағаш ауданы жағдайында 36 га жеміс бағын отырғызу, 5% себінді бұламада

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс