Ұлы қазақ билері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Абылай хан атындағы казақ халықаралық және

әлем тiлдеpі унивеpситетi

СӨЖ

9-апта

Тақырыбы:

1. Халықтық поэзия формалары. Ақын-жыраулардың музыкалық шығармашылығы.

2. Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері. Қазақ тіліндегі тілдік этикет.

Орындаған: Хазикен Ералтай

Тобы: Шығыстану факультеті 124-топ араб тілі

Тексерген: Каргаев Кайрат Абсултанович

Жоспар

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім:

2. 1 . Халықтық поэзия формалары. Ақын-жыраулардың музыкалық шығармашылығы.

2. 2. Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері. Қазақ тіліндегі тілдік этикет.

III. Қорытынды

IV. Қолданылған әдебиет

Кіріспе

Қазақтың халық поэзиясы көшпелі малшылар өмірінде құрметті орын алып, ұлттық қазақ әдебиетінің қазіргі қалпында қалыптасуына орасан зор үлес қосты. Қазақтың халық поэзиясы шағын пішінді шығармалардан да, Отанын қорғаған батырлардың ерліктерін баяндайтын «Алпамыш», «Ер-Тарғын», «Ер-Көкше», «Қобланды» эпикалық жырларынан тұрады. Халық поэзиясының шығармаларын жыраулар, ақындар, жыршылар мен өлеңшілер ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырды.

Халықтық поэзия формалары. Ақын-жыраулардың музыкалық шығармашылығы.

Қазақтың халық поэзиясы қалыптасу барысында эпитафиядан қаһармандық эпостарға дейін дамып, олардың ішінде Ер Тарғын, Ер Көкше, Қобыланды-батыр, т. б. ерекше көзге түседі. Көроғлы, Орта Азияның көптеген халықтарына ортақ. Қазақ халық поэзиясының дамуында қазіргі зерттеушілер үш кезеңді бөліп көрсетеді:

Жыраулар кезеңі (XV ғ. - XVIII ғ. бірінші жартысы) ;
Поэтикалық кезең (18 ғасырдың 2 жартысы - 19 ғасырдың бірінші жартысы) ;
Айтыс кезеңі (19 ғ 2 жартысы - 20 ғ басы) .

Алғашқы кезде қазақтың халық ақындарын «жырау» деп атаған. Қазіргі заманда «ақын» термині жиі қолданылады, ол бұрын тек айтысқа - ақындық мүшәйраларға қатысатын ақындарды білдіретін. Фольклорлық шығармаларды жасаушы болмаған орындаушыларды «жыршы», «өлеңші» деп атаған. Қалыптасып келе жатқан қазақ ақындық дәстүрі жыр дәстүрінен ажырамас еді.

Классификация:

19 ғасырдағы фольклортанушылар қазақ фольклорын эпикалық, лирикалық және дидактикалық деп бөлді.

Өлкетанушы Халел Досмұхамедов қазақ халық поэзиясының мынадай түрлерін бөліп көрсеткен:

Шілдехана (баланың дүниеге келуіне орай өткізілетін мереке деп те аталады) .

Бесік жыры (бесік жыры) .

Ғашық жыры (махаббат лирикасы) .

Той әндері: қыз-қыз (тойдағы жігіттер мен қыздардың орындауындағы ән диалогы), тойбастар (тойдың шырайын ашатын әндер), беташар (келіннің бетін ашатын аттас ән) .

Қоштасу (қоштасу) .

Корис (қайғыға ұшырағандарға көңіл айту) .
Сәлем (сәлемдесу) .
Сәлемдеме (біреу арқылы берілетін хабар) .
Жерлеу (жерлеу рәсімін сүйемелдейтін ән) .
Мақтау (мадақтау әні) .
Көңіл айту жырлары (поэтикалық көңіл айту) .
Алғыс (алғыс) .
Қарғыс (қарғыс) .
Болжам (ән-пайғамбарлар) .
Насихат (нұсқау) .
Зар заман (зар заман туралы жырлар) .
Толғау (ғибратты жырлар-өлеңдегі ойлар) .
Батырлық, тарихи, тұрмыстық жырлар.
Жарапазан (мұсылмандардың Рамазан мейрамында орындалатын ән) .

Мұхтар Әуезов қазақтың ақындық дәстүрін үш тармаққа бөлді:

Мұңды, мұңды жырлар (жоқтау - жерлеу жоқтау, естірту - мұңды поэтикалық хабар, қоштасу - қоштасу жыры, көңіл айту - көңіл айту) . Қоштасу өз кезегінде туған жермен, халықпен қоштасу, өткен өмірмен қоштасу, өткен жылдармен қоштасу сияқты бірнеше тақырыпқа бөлінеді. Діни ғұрыптар мен ырымдарға байланысты әндер. Той әндері, соның ішінде қалыңдықты ұзату рәсіміне қатысты әндер.

Нәзір Тюряқұлов қазақ халық лирикасының жеті түрін бөліп көрсеткен:

Қоғамдық-саяси лирикасы: арнау (адамға немесе адамдар тобына арналған арнау жыры), мадақтау (мадақтау жырлары), тарихи (тарихи әндер), қара өлен (орыс тіліндегідей), хат өлен (өлеңмен жазылған хат) . Салттық және тұрмыстық лирика: тойбастар, ыстық-ыстық, беташар, бесік жыры, қоштасу, жоқтау, естіру, көңіл айту, жұбату, сонсу (әке үйінен күйеу үйге кеткен қыздың жылауы-қоштасу) . Мал, егіншілік туралы еңбек, ауылшаруашылық әндері; Наурыз мерекесіне арналған әндер.

Ғибратты сөздер: өсиетнам (ғибратты жырлар), тілек (тілек), жұмбақ (жырлы жұмбақтар), мысал киік (мәтелдер), бата (бата), алғыс. Сиқырлы және фантастикалық әндер: жыр-аңыздар, өлең жолдары. ирониялық әндер. Сиқырлы әдет-ғұрыптарға немесе діни ғұрыптарға байланысты әндер: бақсы сарыны (бақсы әні), бәдік (ән-думан), арбау-байлау (қыршын, бақсы), жарапазан.

Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері. Қазақ тіліндегі тілдік этикет

Дәстүрлі көшпелі мәдениет, қазақ биінің негізі десек те болады, күшті генетикалық код осында қаланған. Ұлттық биді зерттеген сайын ғасырлар бойы жинақталған халық даналығы бидің пластикасынан, қисынынан көрінетінін ұғынамын. Біз қолдың негізгі қимылымен - қол қимылы «айналма» арқылы билей бастаймыз, ол шексіздік тақырыбындағы қасиетті ойларды бейнелейді: қолдың бір айналуы, аспан құдығын қабылдау мен қайтарудың толық айналымы циклін бейнелейді. - болмыстың өзіндік терең философиялық мәні бар қазақ биіне тән қасиет. Күнделікті тұрмыс-тіршілігінен бастап бүкіл көшпенділер мәдениеті халқымыздың ашықтығын, қонақжайлығын көрсетеді. Айналадағы әлеммен және табиғатпен өзара әрекеттестік тек ою-өрнек, сәндік-қолданбалы өнерде ғана емес, қазақ биінің «қос өркеш» (екі өркеш), қошқар мүйіз (қос өркеш) сияқты қолдарының нақты позициялары мен қимылдарынан да көрініс тапты. қошқар мүйіз), қызғалдақ, (қызғалдақ, ) «бота мойын» (түйе мойын), «толқын» (толқын), «қайнар бұлақ» (бұлақ) .

Ғасырлар бойы ерлер биінің мәнерлілігімен, ырғақтылығымен, буындық ұтқырлығымен және динамикасымен, ал әйелдер биінің әуезділігімен, ақындығымен, икемділігімен және пластикасымен ерекшеленетін өзіндік би тілі қалыптасты. Ер биінің техникасы тек қана емес, «атшабыс», «жорға» бәйге элементтеріне құрылған. Ұлттық хореография бидің ғұрыптық, рәсімдік, сәйкестендіру, коммуникативті, мәнерлі қызметтерін біріктіреді. Мәтіндік кодты би элементтеріне дешифрлеуге болады. Тәңіршілдіктің философиялық идеялары да хореографияға ойдағыдай өрілген. Мысалы, қасиетті ғұрыптық би үш дүние ұғымымен байланысты. Ер би қолдарының бірқатар нақты позицияларында, мысалы, «жоғары-төмен» (космогониялық сипат) позициясы бар, ол ғаламның жоғарғы және төменгі деңгейін, адамның ерекше қарым-қатынасын білдіреді. аспан, ал адамның өзі осы ғаламның ортасында. Би пластикасы бақсы (бақсылар) мәдениетінде, кейін сал-сері өнерінде (көшпелілер театрының халық әртістері) қалыптасып, дамыды. Қазақ биінің дамуына ХХ ғасыр хореографтары мен орындаушылары: Ш. Жиенқұлова, А. Исмайылов, Д. Әбіров, З. Райбаев, Б. Аюханов, М. Тілеубаев, Е. Үсін, Ж. Байдаралин, О. Всеволодская-Голушкевич, Г. Бейсенова, А. Тәти және т. б. Біздің бай дәстүрлі музыкалық мәдениетіміз де ұлттық бидің негізі болып саналады. Музыка негізінен пластикалық тілдің табиғатын белгілейді. Осылайша, ұлттық хореографияның алуан түрлі және мазмұндылығы сонша, ол күнделікті тақырыптардан бастап өмір, өлім және ғалам заңдылықтары туралы терең философиялық толғауларға дейінгі хореографиялық миниатюраларды, композицияларды, тіпті балетті де жасауға мүмкіндік береді. Қазақ биінің дамуын байыппен талдау үшін тарихты, салт-дәстүрді, музыкатанушы, өнертанушы, археолог, түрколог ғалымдардың еңбектерін білу керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.