Шешендік өнер негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Оқушыларда топ алдында сөйлеу дағдыларын қалыптастыру

Орындаған: Бану Ераділова

Ғылыми жетекші:

Алматы 2022

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

I ТОП АЛДЫНДА СӨЙЛЕУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

1. 1 Шешендік өнер негіздері . . .

1. 2 Топ алдында сөйлеуге дайындау әдістері . . .

1. 3 Топ алдында сөйлеушінің аудиториямен жұмысы . . .

II ОҚУШЫЛАРДЫ ТОП АЛДЫНДА СӨЙЛЕУГЕ ДАЙЫНДАУ . . .

2. 1 Оқушыларды топ алдында сөйлеуге дайындау кезеңдері . . .

2. 2 Топ алдында сөйлеуге психологиялық дайындық . . .

III ТОП АЛДЫНДА СӨЙЛЕУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

3. 1 Практикалық қызметтің әдістемелік негізі . . .

3. 2 Тренингтік сабақтарға арналған материалдар ерекшеліктері . . .

3. 3 Тәжірибелік-практикалық жұмыстың нәтижесін талдау . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

КІРІСПЕ

Шешендік дағдылары мен қабілеттері бар адам күнделікті, әлеуметтік, іскерлік және кәсіби қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларда өзін сенімді сезінетіні анық.

Адамдардың алдында сенімді сөйлей білу, өз көзқарасын дәлелдей білу XXI ғасырда табысқа жетуді қалайтын кез келген адамға қажет дағды. Өкінішке орай, бұл мектепте де, басқа оқу орындарында да арнайы оқытылмайды. Айналамыздағы адамдардың сөйлеген сөздеріне талдау жасай отырып, олардың көпшілігі, әдетте, мәтінді қағаздан оқитынын, сөйлеген сөздерін кідіріп, айтатытын, ал аудитория инертті және пассивті екенін байқауға болады. Көбінесе сөйлеуші өз сөзінің мазмұнын жай ғана баяндап, ақпаратты түсіндірмей, өзінің ұстанымын, көзқарасын, бағасын, көзқарасын білдірмей, мақсатқа жетуге талпынбай жай ғана тыңдаушыны хабардар еткен жағдайларды жиі кездестіреміз.

Көпшілік алдындағы шешендік өнер (шешендік өнер) - тікелей қарым-қатынас жағдайында тыңдаушыларға қажетті әсерді (сендіру, шабыт, ұсыныс, т. б. ) жеткізуге және қамтамасыз етуге бағытталған сөйлеу әрекетінің ерекше түрі. Жақсы шешен болу үшін сөйлеуге, ым-ишараға, мимикаға көп жұмыс істеу керек.

Бүгінде қарым-қатынастың тиімділігі мен шешендік шеберлігі туралы мәселе өте өткір. Соңғы жылдары мамандықтар кең тарады, мұнда табысқа жетудің басты шарты адамның көпшілдігі - аудиториямен сауатты тіл табыса білуі болып табылады. Ал оның бірі - ұстаз мамандығы.

Оқыту кезінде мұғалім өзінің әртүрлі формалары мен әдістерін пайдалана отырып, мәні бойынша қарым-қатынаспен айналысады. Көпшілік алдында сөйлеу әдетте аудиториямен тікелей қарым-қатынасты аз қамтыса да, оның мақсаты, білім беру мақсаты сияқты, аудиториямен ақпарат алмасу және оны сіңіру. Қарым-қатынас екі негізгі функцияны орындайды:

коммуникативті, оның ішінде ақпарат алмасу,
интерактивті, өзара әрекетті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

Сондықтан мұғалім бұл функцияларды қалай дұрыс орындау керектігін білуі керек, өйткені көпшілік алдында жақсы сөйлей білу аудиторияны тыңдауға және ақпаратты толық қабылдауға мүмкіндік береді.

Педагогтың коммуникативтік құзыреттілігі тиімді педагогикалық қарым-қатынастың ең маңызды факторы болып табылады. Қазіргі білім беру үдерісінің қатысушысы ретінде мұғалімнің коммуникативтік құзыреттілігіне қойылатын талаптар мұғалімдердің қарым-қатынастағы білім, білік, дағдыларының қазіргі деңгейіне қайшы келеді. Бірқатар зерттеулер мұғалімдердің коммуникативтік құзыреттілігінің негізінен төмен деңгейін көрсетеді. Сондықтан педагогтардың коммуникативтік құзіреттілігіндегі шектеулерді еңсеру үшін университетте болашақ мұғалімдерді даярлаудың мазмұнына, жұмыстың мақсатына, әдістері мен технологияларына елеулі өзгерістер енгізу қажет.

Тақырыптың өзектілігі. Біз таңдаған тақырып бүгінгі таңда өзекті болып табылады, өйткені топ алдында сөз сөйлеу үшін оқушыға ең алдымен аудиторияның назарын аудару, оларды тыңдата білу қажет. Дегенмен, тыңдаушылардың зейінін басқару оңай емес, табыс тек сөйлеушінің өзіне ғана емес, сөйлеуші әсер ете алмайтын объективті факторларға да байланысты.

Зерттеу болжамы: шешендік өнерді дайындау және жүргізу ерекшеліктерін зерделеуге бағытталған тренинг сабақтарының курсын өткізу оқушылар арасында мұғалімнің коммуникативті мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде топ алдында сөйлеу дағдысын қалыптастыруға ықпал етеді.

Зерттеу нысаны: оқушылар арасында шешендік өнерді дамыту процесі мұғалімнің коммуникативтік мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде.

Зерттеу пәні: оқушылар арасында шешендік өнерді дамыту әдістемесі мұғалімнің коммуникативті мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде.

Мақсаты: Оқушыларды топ алдында сөйлеуге үйрету

Міндеті: Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:

оқушы мен аудиторияның байланыстарымен танысу;
шешендік өнердің «құпияларын» қарастыру;
шешендік өнердің түрлерімен танысу;
сөйлеушінің сөйлеуіндегі әдеби тілдің функционалдық стильдерін талдау.

Зерттеу әдістері:

Теориялық: лингвистикалық және әдістемелік әдебиеттерді зерттеу, талдау, жүйелеу;
Практикалық: сауалнама (сауалнама), бақылау, белсенділік өнімдерін талдау.

Құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш негізгі тауардан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I ТОП АЛДЫНДА СӨЙЛЕУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Шешендік өнер негіздері

Шешендік өнер термині латын тілінен шыққан, оның синонимі грек сөзі - риторика. Классикалық риторика бес бөлімнен тұрады: материалды табу, оның орналасуы, сөйлеудің ауызша көрінісі, есте сақтау және соңында айту. Риторика антика ғалымдары Аристотел, Цицерон, Квинтилиан заманында дамыды. Орыс сөйлеу мәдениетінің дамуы үшін М. В. Ломоносовтың «Шешендікке қысқаша нұсқауы» үлкен маңызға ие болды, онда бай тілдік материал шығармашылық түрде жалпыланды. Ғалым риторикалық ережелер мен тілдік бейнелерді қолданыстағы әлеуметтік қажеттіліктерге бағындырды. М. В. Ломоносовтың риторикасы ораторлық және әдеби орыс тілін әртүрлі стилистикалық әдістермен байытты.

Риториканың заманауи мамандары шешендік өнерді белгілі бір көзқарасты негіздеу, позицияны қорғау, ұсынылған идеялар мен ережелердің дұрыстығын дәлелдеу қабілеті ретінде анықтайды. Бұл өнерді меңгеру - бұл кәсіби құзыреттіліктің маңызды факторы, кәсіби және әлеуметтік қызметтегі мансаптық өсудің кепілі. Белгілі саясаткер және спикер Марк Туллиус Цицерон былай деп жазды: «адамды ең жоғары деңгейге көтеретін өнердің екі түрі бар: бірі - жақсы қолбасшының өнері, екіншісі - жақсы шешеннің (спикердің) өнері». Бүгінгі таңда, әрине, қоғамда құрметті қамтамасыз ете алатын өнердің басқа түрлері бар. Бірақ жақсы спикердің өнері адамға жоғары мақсаттарға жетуге және әлеуметтік иерархияда жоғары орын алуға көмектеседі.

Шешендік өнерді жетілдіргісі келетін адамдар жиі сұрақ қояды:

Шешендік өнер неден құралады?
Аудиторияға тиімді әсер ету үшін спикер қандай қасиеттерге ие болуы керек?
Мүмкін арнайы шешендік талант қажет шығар? Әдетте, мұндай жағдайларда олар цицеронның ақындар туып, спикерлер болатындығы туралы әйгілі мәлімдемесіне нахар салады [1] .

Қазіргі мамандар спикер болу мүмкіндігі туралы, спикердің бірінші, міндетті сапасы - жоғары сөйлеу мәдениеті деп ойлайды. Шешендік өнер - бұл ең алдымен сөз, ауызша шеберлік өнері. Көпшілік алдында сөйлеген сөзінде жақсы спикер сөйлеу мәдениетінің барлық талаптарын қолданады: дұрыстық, дәлдік, тазалық, анықтық, логика, сөз байлық, экспрессивтілік, өзектілік.

Жоғары сөйлеу мәдениетінен басқа, спикер жеке қасиеттердің барлық жиынтығына ие болуы керек. Риторика мамандары келесі жеке қасиеттерді атайды: сүйкімділік, табиғидық, көркемдік, өзіне деген сенімділік, объективтілік, сөйлеу тақырыбына шынайы қызығушылық. Шешендік қызметтің жетістігі үшін жеке қасиеттер арнайы біліммен, дағдылармен және ақыл-ойлармен толықтырылуы керек. Білім көпшілік алдында сөйлеудің негізін құрайды. Спикер сөйлеу тақырыбын жақсы білуге, мәселенің барлық қыр-сырын түсінуге міндетті. Алайда, жақсы спикер болу үшін тек кәсіби білім жеткіліксіз. Шешендік өнер адамның жалпы мәдениетінен бөлінбейді. Спикер жоғары білімді адам болуы керек, яғни жақсы оқыған, әдебиет пен өнер, ғылым мен техника саласындағы білімді, саясат пен экономиканы жетік білуі керек, өз елінде және шетелде болып жатқан оқиғаларды талдай білуі керек және т. б.

Сәтті шешендік іс-әрекет арнайы дағдыларсыз мүмкін емес. Мамандардың пікірінше, спикер әдебиеттерді таңдау, әдебиеттерді зерттеу, сөйлеу жоспарын құру, сөйлеу мәтінін жазу, аудитория алдында өзін-өзі басқару шеберлігі, уақыт өте келе бағдарлау шеберлігі сияқты дағдыларға ие болуы керек.

Әдебиетті таңдау дағдысы дәстүрлі түрде каталогтарды (алфавиттік, жүйелік, пәндік) пайдалану қабілетімен байланысты болды. Бүгінгі таңда компьютердің кең таралуына байланысты бүкіләлемдік интернет ақпараттық жүйесінің әдебиеттерін таңдау үшін үлкен мүмкіндіктер пайда болды.

Әдебиеттерді зерттеу дағдылары таңдалған әдебиеттерден мұқият зерделеуге жататын дереккөздерді анықтау, қажетті үзінділер (конспект) жасау, зерттелген материалды түсіну және жүйелеу қабілетінен тұрады.

Сөйлеу жоспарын құру дағдысы оны құрылымдау, композициялық бөлшектеу қабілетін қамтиды. Жоспар - бұл бөліктердің өзара орналасуы, қысқаша сөйлеу бағдарламасы [2] .

Мәтінді жазу шеберлігі оның сөйлеген сөздерінің жазбаша мәтінін құрастырудағы жүйелі жұмыс нәтижесінде қалыптасады. Жазбаша мәтінмен жұмыс спикердің ақыл-ой белсенділігін арттырады, оған мәселенің мәнін тереңірек түсінуге және өз ойларын дәлірек айтуға мүмкіндік береді. Жазбаша мәтінмен жұмыс жасай отырып, спикер ең сәтті сөздер мен сөз тіркестерін таңдауға, сөйлеу қателерін болдырмауға мүмкіндік алады. Мазмұны мен пішінін жақсарту үшін біраз уақыттан кейін жазбаша мәтінге оралуға болады.

Аудитория алдында өзін-өзі бақылау қабілеті бастапқы толқуды жеңу қабілетіне дейін азаяды, сөйлеудің басында өзіңізді ұстаңыз, арандатушылыққа бой алдырмаңыз және өзіңізді бақылауды жоғалтпаңыз, егер аудиторияда арандатушылық сұрақтар арқылы біреу болса, реплика сөйлеушіні эмоционалды тепе-теңдіктен шығаруға тырысады. Бұл шеберліктің дамуына көпшілік алдында сөйлеу практикасы, сондай-ақ арнайы әдебиеттерде танысуға болатын психологиялық тренингтер ықпал етеді.

Сөйлеу шеңберімен уақытты бағдарлау дағдысы. спикердің уақытша болуын бақылауды қамтиды. спикер сөйлеуге бөлінген уақытты қанағаттандыра алуы керек, аудиторияға оны қызықтыратын сұрақтар қоюға және осы сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік беруі керек. Егер сөйлеу уақыты анықталмаса, онда спикер аудиторияның реакциясы арқылы аудиторияның одан әрі тыңдауға дайын екендігін немесе шаршағанын және сөйлеуді аяқтайтын уақытты анықтай алуы керек.

Спикердің дағдылары алынған білім мен дағдылардан тұрады, бұл оған сөйлеуді дайындау және өткізу процесінде күрделі шығармашылық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

Бұл, мысалы, сөйлеу жоспарын өз бетінше құру, қойылымды дайындау мүмкіндігі. Басқа адамдар дайындаған мәтін, тіпті спикерден де жақсы, осы білім саласының мамандары бөтен болып қала береді.

Спикердің тағы бір маңызды сипаттамасы - материалды анық және сенімді түрде жеткізе білу, тыңдаушылардың сұрақтарына жауап беру. Бұл шеберлік спикердің сөйлеу тақырыбын қалай білетіндігімен және сөйлеу мәдениетін қаншалықты меңгеретіндігімен анықталады. Спикер оған жағымсыз сұрақтарға жауап беруден аулақ болмауы керек. Сұрақтарға жауаптар нақты және қысқа болуы керек, бірақ жеткілікті негізделген. Сондай-ақ, сұрақтарға жауаптың дұрыс нысаны туралы қамқорлық қажет, жауап сұрақ авторын ренжітпеуі керек.

Шын мәнінде, спикердің өнері көрінетін ең қиын дағдылардың бірі - аудиториямен байланыс орнату және сақтау мүмкіндігі. Егер аудиториямен байланыс болмаса, онда ол сөйлеудің мағынасын жоғалтады немесе оның тиімділігі күрт төмендейді.

1. 2 Топ алдында сөйлеуге дайындау әдістері

Іс жүзінде шешендік өнердің сәтті импровизациясы бар. Алайда, егер дайындық мүмкіндігі болса, оны пайдалану керек. Күнделікті қойылымға дайындық келесі элементтерді қамтиды.

1. Сөздің кең мағынасында өзін-өзі тәрбиелеу - бұл жаңа білім алу, оларды техниканың әртүрлі салаларынан, қоғамдық өмірден алынған мәліметтермен толықтыру. Баяндамашы болып жатқан оқиғалардан хабардар болып, өзінің жалпы ой-өрісін кеңейтіп, кәсіби қызметіндегі білімін тереңдетуі тиіс [3] .

2. Өз мұрағатын құру. Осы мақсатта үзінділер жасау, өңделген дереккөздердің жазбаларын жасау, газеттер мен журналдардан үзінділер жасау, мақал-мәтелдер жинау, статистикалық материалдар жинау, келесі сөйлеуден кейін қойылған сұрақтарды сақтау ұсынылады.

3. Көпшілік алдында сөйлеу мәдениетін арттыру. Жоғарыда айтылғандай, нақты материалды жақсы меңгеру шешендік сөйлеудің сәттілігінің маңызды шарты болып табылады. Бірақ бұл материалды ұсына білу, тыңдаушылардың санасына жеткізу керек. Міне, сөйлеу өнері, сөз шеберлігі осылайша бірінші орынға шығады.

Өз іс-әрекетінің табиғаты бойынша жүйелі түрде көпшілік алдында сөйлейтін адам сөйлеу қарым-қатынас мәдениетіне үнемі назар аударуы керек, әрқашан дұрыс, дәл, нақты және түсінікті сөйлеуге тырысуы керек, өз ойын нақты тұжырымдай білуі, тақырыпқа деген көзқарасын бейнелі және эмоционалды түрде білдіруі керек. Бұған іскери әңгімелерге, достар, туыстар, әріптестер шеңберіндегі түрлі мәселелерді талқылауға, семинарлар мен практикалық сабақтарға, жарыссөздер мен пікірталастарға белсенді қатысу ықпал етеді.

4. Сөйлеу техникасын меңгеру. Көпшілік алдында сөйлеудің тиімділігі спикердің сөйлеу техникасын меңгеруімен тікелей байланысты. Сөйлеу техникасының негізгі элементтері: фонациялық (сөйлеу) тыныс алу, дауыс (дұрыс дауыс қалыптастыру дағдылары) және дикция (сөздерді, слогдарды, дыбыстарды айтуда анықтық дәрежесі) . Сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алу, жақсы дауыс, айқын дикция, мінсіз айтылу спикерге аудиторияның назарын аударуға, тыңдаушылардың санасына, қиялына және ерік-жігеріне әсер етуге мүмкіндік береді.

5. Сөз сөйлеуге сыни талдау жасау. Шешендік шеберлікті жетілдіруге басқа спикерлердің де, өз сөйлеушілерінің де сөздерін сыни талдау ықпал етеді. Басқа спикерлердің сөздерін тыңдай отырып, сіз сөйлеудің мазмұнына ғана емес, сонымен қатар материалды ұсыну формасына да назар аударуыңыз керек: сөйлеудің тілдік дизайны, шешендік әдістер. Сонымен қатар, сіз өзіңізге ұнайтын және теріс реакцияны тудыратын, қандай сөздер, сөйлеу сөздері, іс-әрекеттер, әдістер спикердің сәттілігіне ықпал еткенін және керісінше оған сәтсіздік әкелгенін анықтауыңыз керек.

6. Көпшілік алдында сөйлеу әдістемесін меңгеру күнделікті дайындықтың ажырамас бөлігі болып табылады. Спикердің іс-әрекеті қандай кезеңдерден тұратынын, тыңдаушылармен кездесуге қалай дайындалу керектігін, шешендік сөйлеуді қалай құру керектігін, аудиторияны басқару үшін қандай әдістерді қолдану керектігін білу маңызды. Барлық осы білім шешендік өнер әдебиетінде бар.

Жалпы, шешендік өнер деп риторика, психология және актерлік шеберлікті шебер үйлестіретін көпшілік алдында сөйлеудің шығармашылық қызметі деп түсіндіріледі. Мұның бәрі тыңдаушылардың сеніміне ықпал етеді. Риторика мен шешендік өнер негіздері әр адамның дамуына негізделген. Алайда, ерекше мақсатты және талантты адам қажетті дәйексөздер мен дұрыс айтылған сөздерді қолдана отырып, білімді тәжірибеде шебер қолдана алады. Қазіргі уақытта бұл өнер қолдану салаларына байланысты бөлінеді:

Әлеуметтік-саяси шешендік-саяси және экономикалық салалардағы сөйлеген сөздерімен, баяндамаларымен және сөздерімен, сондай-ақ қоғамның әлеуметтік жағымен байланысты.
Академиялық - бұл аудиторияға ғылыми немесе танымдық сипаттағы ақпаратты жеткізу үшін дәрістер, баяндамалар мен қойылымдарды қамтиды. Мұндай баяндамалардың тұсаукесері белгілі бір жоспар мен талаптарға сәйкес өтеді.
Әлеуметтік-тұрмыстық шешендік-құттықтауға, еске алуға және т. б. бағытталған сөздерді білдіреді.
Сот - оларға сот, айыптау және қорғаныс сөздері кіреді, олардың кәсіпқойлығы заңгер мансабының сәттілігіне байланысты.
Теологиялық-әртүрлі конфессиялардың шіркеулеріндегі уағыздармен байланысты [4] .

Осы жіктеуден басқа, шешендік өнер сәтті қолданылатын теледидар мен радио, жарнама және өмірдің басқа салаларын ажыратуға болады. Қысқаша айтқанда, шешендік өнер негіздері:

Жоғары байланыс, көпшілік алдында сөйлеу, ақпарат жеткізу және басқа адамдарды тыңдау мүмкіндігі.
Қабілет серіктестің сөзіне құрметпен және объективті түрде қарайды.

Шешендік теорияның негізгі ұғымдарына этос, логос және патос жатады. Этос қазіргі уақытта аз рөл атқаратын диктор бейнесінің этникалық бөлігін білдіреді. Мінез-құлық ережелері, моральдық нормалар мен құндылықтар оның тыңдаушыларға және өз жұмысының мақсаттарына деген көзқарасын анықтайды. Спикердің тыңдаушыларға қатысты моральдық және этикалық талаптары кез-келген сөйлеуде негізгі болып саналады.

Маңызды сөз

Дауыс ырғағы

Үзіліс

Сөйлеу қарқыны

Сурет-1. Шешендік өнер негіздері

Логос ұғымы аудиторияның санасына жететін осындай ауызша құралдар мен сөйлеу бұрылыстарын қолдануды сипаттайды. Яғни, ол өз тақырыбын мұқият білуді, аргументация өнерін меңгеруді және сөйлеу логикасын қамтиды.

Үшінші санат, патос, эмоционалды жағын қамтиды - адам аудиторияға қаншалықты эмоционалды әсер ете алады, өз тақырыбына бей-жай қарамайды. Сөйлеудің экспрессивтілігін интонация - кідірістер, әртүрлі тембр, сөйлеу жылдамдығының өзгеруі арқылы беруге болады. Осылайша, шешендік өнердің негізгі ұғымдары жақсы сөйлеушіні анықтайтын қасиеттерді біріктіреді.

Шешендік сөйлеудің психологиялық негіздерін қысқаша сипаттауға болады:

Серіктеске немесе аудиторияға жақсы әсер ету мүмкіндігі.
Өз ойларыңызды немесе идеяларыңызды басқа адамды қызықтыратын етіп білдіру.
Тыңдаушының бәрін түсінуі үшін сөйлеу және баяндама (қарым-қатынас) тақырыбын бейімдеу мүмкіндігі.
Қарым-қатынас үшін қолайлы жағдайлар жасау.
Тыңдаушыны объективті бағалау мүмкіндігі.
Шешендік өнердің негізін қалаушылар [5] .

Шешендік өнердің негізі ежелгі Грецияда қаланды. Хелланың тұрғындары алдымен сөйлеуге және оның басқаларға әсеріне мән бере бастады. Дұрыс айтуға қол жеткізу үшін көптеген танымал философтар қызықты әдістерді қолданды.

Аристотель «риторика» ұғымын бірінші болып қолданды, бұл оның шығармаларына сәйкес шешендік өнерін білдірді. Демостен мен Аристотельмен қатар сол кездегі басқа да көрнекті спикерлер белгілі - Горгий, Гиперид, Перикл, Томас Аквиналар, Мартин Лютер, Пьер Абелард және т. б. орта ғасырдың басқа да танымал тұлғалары шешендік сөздерге өз үлестерін қосты.

Шешендік өнердің негізін қалаушылардың бірі Марк Цицерон тарихқа осы бағыттың теоретигі ретінде кірді. Ол шешендіктің әсер етудің ерекше күші бар екеніне сенімді болды, бұл елді басқаруда қажет. Ол спикердің алдына осындай міндеттер қойды:

Жарияланған ақпарат пен фактілердің дұрыстығын көрсету.
Адамдардың мінез-құлқы мен ерік-жігеріне әсер етіп, оларды белсенді әрекетке шабыттандыру және бағыттау.
Тыңдармандарға өз өнерлерімен эстетикалық ләззат сыйлау.

В. Виноградов «ритордың бейнесі» терминін енгізіп, спикер өзінің бейнесін маска киген актерлер сияқты жасайды, ал сөйлеуді дайындау мен орындау тиісті дайындықпен саналы процесс болуы керек. Белгілі психолог және жазушы Д. Карнеги шешендік сөйлеудің логикалық негізі спикердің жеке ерекшеліктері екенін баса айтады. Сөйлеу көпшіліктің жағымды сезімдері мен жақсы ниеттерін оятуы керек, сонымен қатар есте сақтау керек. Спикер жақсы оқып, өз тақырыбын жақсы білуі керек.

Шешендік өнер негіздерінің барлығына көпшілік алдында сөйлеуді сенімдірек етуге көмектесетін өзіндік құпиялары бар. Негізгі талаптар мынадай:

Көпшілік алдында сөйлеуді ұзаққа созбай керек - бұл аудиторияны шаршатады және олар сізді тыңдамайды (әрине, бұл ғылыми есептерге қатысы жоқ) . Сіздің сөйлеуіңіз 20 минуттан аспауы үшін ақпаратты бірнеше рет және өте нақты көрсетуге тырысу керек.
Риториканың айла-амалдарының бірі - сөйлеудің басында интриганы құру. Мысалы, болады өз тарихына «бір рет мен . . . ». Осындай сөздерден бастап, сіз тыңдаушылардың қызығушылығын арттырып, оларды мұқият тыңдауға мәжбүр етесіз.

Сондай-ақ, белгілі бір уақытта жасалған кідіріс маңызды. Тыңдаушылар айтқандары туралы ойланып, алынған ақпаратты есте сақтауы үшін, бұл толық айтылған ойдан кейін қисынды болады.

Қорытындылай келе, әрбір жақсы шешен, егер күш-жігерін жұмсайды. Бұл өнердің негіздерінің бірі - сенімділік. Егер спикер өзіне, оның қабілеттеріне немесе біліміне күмәнданса, ол ақпаратты жеткізе алмайды. Сіздің сөзіңіздің тақырыбы ең алдымен сізді қызықтыруы керек, содан кейін тыңдаушылар ләззат алады. Сіздің басты міндетіңіз - аудиторияның назарын сөйлеудің басынан аяғына дейін сақтау.

1. 3 Топ алдында сөйлеушінің аудиториямен жұмысы

Кез келген адамның ой-өрісінің, білімінің, мәдениеті мен рухани дүниесінің қаншалықты екені оның жазған жазуынан, сөйлеген сөзінен байқалады. «Кісіге қарап сөз алма, сөзіне қарап кісіні ал», - деген ұлы Абай ескертуін ойдан шығармағанымыз абзал. Ана тілінің мол байлығын игерген, құдіретін түсінген, күшіне тағзым етіп, бас иген адам өзіне де, өзгеге де талап қоя алады, сөзді қалай болса солай қолдануға жол бермейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.