Қала мен даланың өзара байланысы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Кафедра: "Қазақстан тарихы және әлеуметтік - қоғамдық пәндер"
Презентация

Тақырыбы: XIV ғасыр - XVIII ғғ. бас кезіндегі Қазақстан-ның қалалық мәдениеті.

Орындаған: Есім Н.Е. Топ: В-ПҚА-01-22
Қабылдаған: Абдухаимов Е.Ф.

Шымкент 2022
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім:
1.Қала мен даланың өзара байланысы;
2. Қазақстанның түрлі аймақтарындағы қалалардың құрылымы;
3. XVII ғ. - XVIII ғ. басында мәдениеттің кері кетуі
III. Қорытынды :
IV. Пайдаланылған әдебиеттер:

I. Кіріспе:
Ортағасырлық Қазақстан тарихы - қала мен даланың тұрақты өзара әрекеттестігі мен ықпалының жарқын тарихы. Бұл Ұлы Даланың көшпенді халықтарының отырықшы қала мәдениетіне бейімделуін көрсететін айқын мұра. Карл Байпақов, Дмитрий Воякин сынды археолог ғалымдарымыздың еңбегіне сүйене отырып ұсынылған мақала беттеріндегі ортағасырлық Қазақстан туралы түсінік беру кең аймақтың тарихи болмысының негізгі бағыттарына айналған бірнеше құбылыстарға көмектеседі. Олардың ішінде: дала мен қала, Жібек жолы және ортағасырлық урбанизация туралы айтылады.

II. Негізгі бөлім:
Жалпы Қазақстан, әсіресе оның кейбір жекелеген аймақтары үшін малшылар мен егіншіліктердің, дала мен қалалардың өзара іс-қимылы айқын көрінеді. Мұнда өзара іс-қимылдар әртүрлі болды: саяси, экономикалық, мәдени, этникалық. Олар материалдық мәдениетте қандай да бір дәрежеде көрініс тапты. Жазба деректердің аздығы ескерткіштердегі археологиялық зерттеуді өзекті етеді. Қалалық мәдениетті археологиялық зерттеу жаңа материалды анықтауға, оны жүйелендіруге және бірқатар мәселелерді, соның ішінде қала мәдениетін көшпелілікпен тығыз қарым-қатынаста дамыту аспектісін қарастыруға мүмкіндік берді.

Көне түркі мемлекеттері дәуірінде, әсіресе Қараханид мемлекеті кезінде көшіп-қонудың аумағы шектеледі, қоныстардың бағыттары тұрақталады, тұрақты қыстау мен жайлау бекітіледі, егіншілік дамып, жеке рулық бөлімдердің отырықшылыққа ауысуы орын алады. Мемлекеттік бюрократиялық аппарат, жалпы тіл мен жазба қалыптасады, сауда және дипломатиялық байланыстар дамиды. Қалаларды әкімшілік тұрақтар, қолөнер, сауда, мәдениет орталықтары ретінде қалыптастыру үрдісі жүреді.
Қала мен даланың өзара іс-қимылының мәдени аспектісі өзара әрекеттесу, алыс-беріс, еліктеу, интеграция сияқты құбылыстармен сипатталады. Мысалы, отырықшы халық көшпелілерден қару-жарақтың, әшекейлердің, бағалы металдардан жасалған ыдыстардың түрлерін қабылдап алды. Алайда, отырықшы халық толықтай көшіру жолымен емес, бұл бұйымдарға өздерінің ерекше элементтерін әкелді.

X-XII ғасырлар қалалар санының өсіп, олардың құрылысының, аумағының ұлғаюымен ерекшеленді. Осы мезгілде қала мәдениетінің жаңа аудандары қалыптасты. Археологтар бұл кездегі қала орындарын көлеміне қарай үш топқа бөліп қарастырады. Бірінші топ - көлемі 30 гектардан асатын қала орындары. Олардың қатарында Сайрам, Отырартөбе, Шортөбе, Құйрықтөбе, Сауран, Жанкент, Құмкент, т.б. бар. Екінші топ - көлемі 10 гектардан 30 гектарға, ал үшінші топ - 10 гектарға дейінгі қала орындары болды. Солтүстік Шығыс Жетісуда IX-XIII ғасырлар басында қала мәдениетінің жаңа ауданы қалыптасты. Егер бұған дейін осы аумақта не бәрі 10 ғана қала болса, біз қарастырып отырған кезде олардың саны 70-ке жет -кен. Мұнда да археологтар көлеміне қарай ескерткіш - терді үш топқа бөледі. Мұндағы қала жұрттары төрткүл үлгісінде, яғни тік бұрыш, трапеция түрінде жоспарланып салынған. Қала қақпалар бар дуалдар -мен қоршалған. X-XII ғасырларда қала мәдениеті Орталық, Шығыс Қазақстанда да қалыптаса бастады. Орталық Қазақстанда жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары Нұра, Кеңгір, Жезді аңғарлары мен Ұлытау етегінен төртүклдердің орындарын тапқан. Қарастырып отырған кезеңдегі қала құрылысының құрылымында пайда болған жаңа элементтердің бірі мешіттер пен моншалар болды. X-XII ғасырларда Тараз қаласының су құбырлары, сонымен қатар күйген кірпіштен көпшілік үшін салынған моншасы болған. Оған жақын жерде Айша бибінің күмбезі көтерілген. Бабаджа қатын кесенесі де осы Тараз қаласында салынған. XI ғасырда Ясы (Түркістан) қаласы Шауғар округінің орталығы саналған. Мұнда кейін XIY ғасырдың соңында Ахмет Йасауи күмбезі салынып, қала діни орталыққа айналды.

Көшпелі және отырықшы жұрттардың арасындағы қатынас әр заманда, әр түрлі аймақта әрқалай болды. Олардың карым-қатынасында қақтығыс, соғыстармен қатар бейбіт сабақтастық, шаруашылық, сауда, мәдени өзара әсерлер аз болған жоқ. Мал өнімдеріне мамандандырылған көшпелі экономика егіншілік өнімдерін, қолөнер бұйымдарын отырықшылардан алса, отырықшылар мал өнімдерін, кейбір қолөнер заттарын, қолөнерге қажетті шикізаттарды көшпелілерден алып отырды. Мұндай сауда, айырбас қатынастары, әсіресе отырықшы халықтар мен көшпелі елдер көршілес орналасқан шекаралық, аймақтарда пәрменді түрде іске асып отырды.

Қазақстаннын ежелгi қалалары
Жазба деректемелер мен археологиялық материалдар нәтижесінде анықталған байырғы қоныс орындары, кала жұрттары. VI-IX ғасырларда Оңтүстік Қазақстан мен Оңтүстік-Батыс Жетісуда кала мәдениетi жаксы дамыды. Саяси жағынан бұл аймақтар түрік әулеттері- не бағынды және реті бойынша Батыс Түрік, Түргеш, Қарлұқ қағанды қтарының құрамына ендi.
Еліміздегі "ең көне қала" ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.