Тұлғааралық қарым - қатынастарды ұйымдастыру және қолдау қызметі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

СӨЖ

Тақырыбы:Тұлға аралық коммуникациядағы өзара түсінісу механизмдері

Орындаған: Мустафа А.

Тексерген: Қайратқызы І.

Алматы 2022

Тұлға аралық коммуникациядағы өзара түсінісу механизмдері

Тұлғаның қалыптасуындағы маңызды факторлардың бірі - қарым-қатынас мәселесі болып табылады. «Қарым-қатынас» түсінігі мен тұлғаның қалыптасуындағы қарым-қатынастың алатын рөлі туралы идея кеңестік психологтар А. Н. Леонтьев, А. Б. Добрович, И. А. Зимняя, Г. В. Казнова, М. И. Лисина, А. В. Мудрик, Л. А. Поварницынаның және т. б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған. Тұлғааралық қарым-қатынастың бірлігі мен қызметтік пайымы біркелкі түсінікті бермей, қарым-қатынастың қызмет түрі ретінде де қарастырылады. Себебі қарым-қатынас, біріншіден, бұл - қызметтің ерекше бір түрі (коммуникативтік қызмет), екіншіден, кез келген қызметті жүзеге асырудың шарты, үшіншіден, арнайы қойылған қызметтің нәтижесі болып табылады. Өзінің еңбектерінде М. Н. Ночевник «Адамның дамуын, жеке адамның тұлға болып қалыптасуын, оның қоғаммен байланысын басқа адамдармен қарым-қатынасынан тыс елестету мүмкін емес» деп атап көрсетсе, М. Жұмабаев «Педагогика» атты еңбегінде бұл мәселе жөнінде «Жеке адамның шын мәніндегі рухани байлығы оның іс жүзіндегі қарым-қатынастарының байлығына байланысты» деп жазған.
Тұлғааралық қарым-қатынас адамдар болмысының қажетті шарты болып табылады. Қарым-қатынассыз адамның жекелеген психикалық қызметтерінің, үдерістер мен ерекшеліктерінің, жеке тұлғаның және тұтас қоғамның толыққанды қалыптасуы мүмкін емес. Кейде «қарым-қатынас», «әлеуметтік қарым-қатынас», «тұлғааралық қарым-қатынас», «іскерлік қарым-қатынас» және «мәдени қарым-қатынас»түсініктері өзара байланысты болғанымен, бір-біріне тең келмейді, себебі олардың өзіндік өзгешеліктері болады. Қоғамдық қатынастар анағұрлым айқын көрінетін әлеуметтік бағдарлы қарым-қатынастар (дәріс оқу, баяндама және т. б. ) ;

Бірлескен іс-әрекеттерге байланысты қарым-қатынастар айқын байқалатын пәндік бағдарлы топтық қарым-қатынастар (бұған еңбек ету, оқу барысында қалыптасатын қарым-қатынастар жатады) ;
Адамдар арасындағы қатынастардың қаншалықты айқын байқалуына байланысты қарым-қатынастар бірнеше түрге бөліп қарастыруға болады:

Тұлғааралық қарым-қатынастар, яғни бір адамның екінші адаммен қарым-қатынасы. Тұлғааралық қарым-қатынасқа адамзат аралық ақпарат алмасу жатады, бұл қарым-қатынастың бірінші коммуника тивтік жағы ретінде сипатталады. Тұлғааралық қарым-қатынастың екінші жағы - қарым-қатынас жасаушылардың өзара әрекеттестігі - тек сөйлесу үдерісі арқылы ғана емес, істері мен әрекеттері арқылы да қарым-қатынас жасау. Қарым-қатынастың үшінші жағы қатынас жасаушылардың бірін-бірі қабылдауы болып табылады. Ал оқыту үдерісіндегі тұлғааралық қарым-қатынас дегеніміз - оқытушының ықпалымен студенттердің топтық іс-әрекетін реттеуші, вербалды, бейвербалды қарым-қатынасқа түсу ерекшелігі, оқыту үдерісіндегі шиеленістерді шешудің, мінез-құлықтың топтық нормаларын қалыптастырудың құралы және болашақ маман тұлғасының қалыптасуының бір факторы болып табылады.

Оқытушы мен студент арасындағы тұлғааралық қарым-қатынастың негізгі моральдық нормалары бар, олар - өзінің тыңдаушыларының әрқайсысының қадір-қасиетін құрметтеу, ішкі дүниесіне ықыласпен және сеніммен қарым-қатынас жасау, қайырымдылық пен мейірбандық таныту.

Кәсіби маманның коммуникативтік құзіреттілігі сөйлеу қызметі арқылы қалыптасады. Коммуникативтік құзіреттілік - іс-әрекет барысында түрлі коммуникативтік міндеттерді шешу жағдайында сөйлеу әрекетін тиімді жүзеге асыруға даярлығы мен қабілетін көрсететін тұлғаның сипаттамасы. Оның негізін қарым-қатынас құралдары мен тәсілдері, іс-әрекет нормалары мен ережелері, әдептің ерекшеліктері, тұлғааралық байланыстарды орнату заңдары және коммуникативтік іскерліктер құрайды. Мұндай комуникативтік құзіреттілікке педагогтарды ғана емес, студенттерді де дайындау қажет. Студент оқытушыны қызығушылық танытқан сұхбаттас және әріптес ретінде қабылдауы қажет, бұл оқытушының сөйлеу әдебін қаншалықты жетік меңгергеніне тікелей байланысты болады. Оқытушының коммуникативтік іс-әрекетін сипаттауда оның сөйлеу сазы, студенттермен қарым-қатынас жасауы, жауап беру мәнері, бағалаушы пікір айтуды орынды қолдануы, сөйлеуде қолданылатын ілеспелі мимикалар мен ым-ишараттардың сипаты аса маңызды болып табылады.

Зерттеушілердің көпшілігі сөйлеу саласы ақпаратты жеткізу үшін қолданылса, бейвербалды сала тұлғааралық қарым-қатынастарды талқылау үшін, сезім күйлерін білдіру үшін, ал кейбір жағдайларда сөз арқылы хабар жеткізудің орнына да қолданылатыны туралы пікірді жақтайды. В. А. Лабунская өзінің еңбегінде бейвербалды қарым-қатынастың атқаратын қызметі туралы мәселені жан-жақты қарастырып, вербалды қарым-қатынас түрінің тұлғааралық қатынастар тұрғысынан көп функционалды екенін және оның бірқатар маңызды қызметтерін де атап көрсетеді. Оқытушылар үшін бейвербалды қарым-қатынастардың оқыту үдерісінде алатын орны ерекше. Назар аударатын бір мәселе, әдетте, педагогтың мән бермеуіне қарамастан, бейвербалды қарым-қатынас тәсілдері әрдайым оқу-тәрбие үдерісінде тиісті деңгейде қамтылып отырады.
Мақсаты бойынша коммуникация көп функциялы. Коммуникацияның бес негізгі функциясы бар:
Қарым-қатынастың прагматикалық қызметі адамдардың бірлескен іс-әрекет процесінде өзара әрекеттесу кезінде жүзеге асады.
Қарым-қатынастың қалыптастырушы қызметі адамның психикалық даму процесінде көрінеді. Белгілі бір даму кезеңдерінде баланың мінез-құлқы, белсенділігі мен әлемге және өзіне деген қатынасы оның ересек адаммен қарым-қатынасы арқылы жүзеге асатыны белгілі. Әрі қарай даму барысында бала мен ересек адам арасындағы қарым-қатынас арқылы жүзеге асырылатын өзара әрекеттесудің сыртқы формалары ішкі психикалық функциялар мен процестерге айналады. Ересек адаммен қарым-қатынас жасай отырып, бала дағдылардың, білім мен дағдылардың жиынтығын механикалық түрде меңгеріп қана қоймайды, сонымен қатар күрделі өзара әсер ету, баю және өзгерістер процесіне қатысады. Бала өзіне ұсынылған басқалардың тәжірибесін белсенді және сыни тұрғыдан өңдейді, оны әлемнің дәйекті бейнесін құру үшін пайдаланады.
растау функциясы. Басқа адамдармен қарым-қатынас жасау барысында адам өзін, өзінің құндылығын білуге, бекітуге және растауға мүмкіндік алады. Тіпті У. Джеймс адам үшін «қоғамда өзін өзі қалдырып, мүлде елеусіз қалудан асқан сұмдық жаза жоқ» деп атап көрсетті.
Тұлғааралық қарым-қатынастарды ұйымдастыру және қолдау қызметі. Басқа адамдарды қабылдау және олармен әртүрлі қарым-қатынастарды сақтау - жеке тұлғадан таза іскерлікке дейін - кез келген адам үшін белгілі бір эмоционалдық қарым-қатынастарды орнатумен байланысты. Эмоционалды тұлғааралық қарым-қатынастар қазіргі адам үшін қолжетімді әлеуметтік байланыстың жалғыз түрі емес, олар адамдар арасындағы қарым-қатынастың барлық жүйесіне енеді, адамның қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтайтын эмоционалдылық.
Қарым-қатынастың тұлғаішілік қызметі адамның өзімен қарым-қатынасында (ішкі немесе сыртқы диалог арқылы) жүзеге асады. Мұндай қарым-қатынасты адам ойлауының әмбебап тәсілі ретінде қарастыруға болады.
Қарым-қатынас түрлері өте алуан түрлі. Қаражатты пайдалану негізінде тікелей және жанама байланыс бөлінеді.
Тікелей қарым-қатынас, бетпе-бет қарым-қатынас тарихи қарым-қатынастың алғашқы түрі болып табылады. Оның негізінде өркениет дамуының кейінгі кезеңдерінде делдалдық коммуникацияның әртүрлі түрлері пайда болды.
Делдалдық қарым-қатынасты жазбаша немесе техникалық құралдардың (телефон, телеграф, интернет) көмегімен толық емес психологиялық байланыс ретінде қарастыруға болады, бұл қарым-қатынасқа қатысушылар арасында кері байланысты қабылдауды қиындатады немесе уақытты қажет етеді.
Сондай-ақ тұлғааралық және бұқаралық коммуникациялар бар.
Тұлғааралық қарым-қатынас топтағы немесе жұптағы адамдардың тікелей байланысымен байланысты.
Бұқаралық ақпарат құралдарының әртүрлі түрлері