Көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Орталық Азия инновациялық университет

Халықаралық гуманитарлық - техникалық институт

Шалдар Алтынай Уристембекқызы

Көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В012000 - «Кәсіптік оқыту» мамандығы

Шымкент 2022

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Орталық Азия инновациялық университет

Халықаралық гуманитарлық - техникалық институт

«Қорғауға жіберілді»

Өнер кафедра меңгерушісі

өнертану. к., доцент А. К. Ниязов

дипломДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру

5В012000 - «Кәсіптік оқыту»

Орындаған Шалдар А. У.

Ғылыми жетекшісі, п. ғ. к., аға оқытушы: Күнпейіс Ж. Қ.

Шымкент 2022

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Елбасымыздың Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан − 2030» стратегиялық Жолдауында айтылған: «Біздің жас мемлекетіміз өсіп-жетіліп, кемелденіп дамиды, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерлі, білім өресі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады. Олар, бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр болады. Олар бейбіт, жылдам өркендеу үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады», - деген пікірінің мәніне үңілетін болсақ, елдің жарқын келешегінің келбетімен қатар, сол келешекке жету жолында шешілуге тиісті міндеттердің бірін айқын көре аламыз. [1] Ол міндет − ұлттық құндылықтарымыз - бабалар дәстүрлерін сақтап әрі дамыта отырып, тәуелсіз Қазақстан экономикасын дамытатын білікті кәсіби маман даярлау болып табылады. Бұл міндеттің мәні ұлттық дәстүрлер мен өркениет жетістіктерін сабақтастыра дарытатын кәсіби құзіреттілігімен арттыратын, әрі патриот, әрі ізгі ұрпақ тәрбиесімен айқындалмақ. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында «…білім беру жүйесі міндеттерінің бірі ретінде белсенді азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттігін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарасын қалыптастыруы» атап көрсетілген. Ұрпақ тәрбиесін ұлттық мүддеден, ұлттық мұраттан бөле-жара жүзеге асыру мүлдем мүмкін емес. Ел келешегінің қандай болмағы бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне тікелей қатысты. Ал бұл орайда назарға алынуға тиісті факторлар аз емес. Солардың бірқатары ұлттық мәдениетпен өзектесе танылады. Жас ұрпаққа тәрбие беруде құндылығы шексіз халық педагогикасын пайдаланудың әдіснамалық негіздері: Қ. Жарықбаевтың, С. К. Қалиевтың, К. Ж. Қожахметованың, Ж. Ж. Наурызбайдың, Ә. Табылдиевтың, С. А. Ұзақбаеваның, қолданбалы салалары бойынша Қ. Бөлеевтің, Р. Қ. Дүйсембінованың, сонымен қатар Р. М. Айтжанованың, С. Қ. Әбілдинаның, Ш. М. Мұхтарованың, Қ. А. Сарбасованың, Л. С. Сырымбетованың және т. б. ғылыми зерттеулерінде қарастырылды. Бұл қатарда кезек күттірмес мәселелердің бірі халық өнерін ғылыми тұрғыдан жан-жақты танып-білу, нәтижеде оның жетіле түсуіне, кең арнада дамуына жол табу болып табылады. Сонымен қатар зерттеудің негізгі идеясы «Білім туралы», «Цифрлық Қазақстан» Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген қағидаттарға сәйкес келеді. Сондай-ақ «Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы», Президент Қасым - Жомарт Тоқаевтың «Ұлттық бірлік және жүйелі реформалар-өркендеудің берік іргетасы» атты Қазақстан халқына Жолдауының басым бағыттары негізге алынады. Жалпы ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру және дамыту міндеттерді орындаудың қажеттілігіне айналатын кез-келген кәсіби саладағыдай сәттілікке жетудің маңызды шарты болып табылады. [2]

Технологиялық құзіреттіліктің жоғары деңгейде болуы біздің заманымыздың өзекті талабы болып табылады, кәсіби педагогикалық қызметті сәтті жүзеге асырудың негізін құрайды, кәсіби сипаттағы міндеттерді орындау барысында бұл зерттеу мәселесінің өзектілігін растайды. Сондықтан, жалпы технологиялық құзыреттілікті қалыптастыру замануи білім беру жүйесінің неғұрлым өзекті және маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. [3]

Қазақ халқының ұлттық қолөнерінің адам өміріндегі рөліне Орта Азия халықтарының этнографиясын, тарихын зерттеген ғалымдар (И. Г. Андреев, А. А. Бобринский, А. А. Боголюбов, А. Фелькерзам және т. б. ) қазақ ағартушылары Ш. Уәлиханов, А. Құнанбаев, Ы. Алтынсарин аса мән берген. Ұлттық қолөнердің әсемдігі мен көркемдігі, мазмұны мен маңызы, қазақ шеберлерiнiң эстетикалық талғамы С. М. Дудин, В. Чепелев, Б. Веймарн, В. Мошкова, А. И. Тереножкин, Е. Р. Шнейдер, Т. К. Бәсенов және т. б. ғалымдар еңбектерінде мазмұндалады. Қазақтың ұлттық қолөнер мәселелері өз алдына зерттеу объектісі тұрғысынан этнографтар (Ә. Тәжімұратов, Х. Арғынбаев, Ә. Марғұлан, С. Қасиманов, Ө. Жәнiбеков, М. С. Мұқанов, Қ. Ақышев, М. Қадырбаев, А. Оразбаев және т. б), өнертанушылар (Қ. Ибраева, Г. Абдрахманова, С. Садырбаева және т. б. ), философтар (Ж. Әлiбеков, Б. Байжiгiтов, К. Ж. Каракузова, К. Нұрланова, Б. Р. Қазыханова және т. б. ), филологтар (М. Өмiрбекова, Р. Шойбеков және т. б. ), технологтар (С. Ж. Асанова, М. А. Нұржасарова және т. б. ), суретшілер (Р. Д. Ходжаева, И. В. Захарова, Г. Тәкішева, А. Құралов, Қ. Саматұлы), қолөнер шеберлері (Д. Шоқпарұлы, Ә. Ш. Әбдуәлиева және т. б) еңбектерінде жан-жақты қарастырылады. Қазақтың ұлттық қолөнері мәселелерін зерттеуге педагог ғалымдар да аса ден қойған. Оның тәлім-тәрбиелік мүмкіндіктері этнопедагогика саласынан орындалған бірқатар іргелі еңбектерде (Қ. Жарықбаев, С. Ұзақбаева, С. Қалиев, Қ. Бөлеев, Ж. Асанов, А. Қалыбекова, Н. Көшеров және т. б. ) қарастырылған. Ұ. Әбдіғапбарованың докторлық зерттеуінде халық педагогикасында балалар мен жастарды ұлттық қолөнерге үйретудің ғылыми негіздері жасалып, жүйесі негізделген. Педагог ғалымдар қазақтың ұлттық қолөнері негізінде оқушыларды еңбекке баулу (О. Сатқанов, Қ. Әмірғазин, М. Мырзақанов және т. б. ), олардың шығармашылығы мен қабілетін дамыту (Ж. Балкенов), оларға эстетикалық тәрбие беру (Б. Әлмұхамбетов, А. Қамақов, С. Жолдасбекова, Л. Котенко Т. Левченко, Ф. Жұмабекова) болашақ көркемөнер, көркем еңбек пәні мұғалімдерінің кәсіби біліктерін қалыптастыру (Е. Асылханов, Қ. Болатбаев, Б. Ижанов, Қ. Ералин, Ұ. Әбдіғапбарова, А. Манабаева, Р. Х. Канапьянова, Б. Ортаев және т. б. ) мәселелерін зерттеген. [4]

Ұлттық қолөнері арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі де ғалымдар зерттеуінен тыс қалмаған. Л. В. Котенко сәндік-қолданбалы іс-әрекеттер негізінде мектеп-интернат оқушыларының эстетикалық мәдениетінің элементтерін қалыптастыруды зерделеген. Д. Үркінбаева халықтың сәндік-қолданбалы өнері арқылы студенттердің эстетикалық мәдениетін қалыптастыруды (кәсіптік оқыту материалдары негізінде), Г. Қ. Шырынбаева жоғары сынып оқушыларының эстетикалық мәдениетін қалыптастыруды қарастырса, А. Д. Райымқұлова 5-9 сынып оқушыларының технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру проблемасын зерттеп, негіздеген. Халықтық қолөнердің жалпы ғылыми-теориялық проблемалары, сондай-ақ оның жекелеген түрлері мен олардың мән-маңызы, мазмұны мен сипаты, ел өміріндегі орны сияқты мәселелер бүгінге дейінгі зерттеулерде қарастырылып келгенімен, халықтық өнерге қатысты әлі де болса зерделене қоймаған жәйттер аз емес. Солардың бірі − халықтың ұлттық қолөнеріне байланысты. Халық өнерін насихаттаумен қатар оларды білім беру жүйесінде қолдану мәселелері кеңестік кезеңде де біршама еңбектерге арқау болды. Г. Н. Волков, Е. И. Игнатьев, В. С. Кузин, Б. Ф. Ломов сияқты белгілі зерттеушілер халықтық өнер түрлерін көркемдік білім мен эстетикалық тәрбие беру мақсатында қарастырып, оларды оқу-тәрбие ісінде пайдаланудың әдістемелік жолдары мен тәсілдерін ұсынды. Халық қолөнерінің педагогикалық мүмкіндіктері мәселесін талдап қарастырған зерттеулер ұлттық ғылымымызда да баршылық. Бұл тарапта М. Балтабаевтың, Ж. Наурызбайдың, Ә. Табылдиевтің, Б. Әлмұханбетовтің, Т. Самұратованың т. б. еңбектерін атап кетсек болады. [5]

Жоғарыда аталған зерттеу жұмыстары бүгінгі оқу орны практикасының сұранысынан шығып отырған ғылыми-педагогикалық маңызы зор еңбектер болып табылады. Дейтұрғанмен қазақтың ұлттық қолөнері арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру проблемасы орта мектеп педагогикасының теориясы мен практикасында өз деңгейінде зерттелмеген. Демек, оқушыларды ұлттық қолөнері негізінде тәрбиелеуге қоғамның сұранысы мен оның жүйелі түрде зерттелмегені арасында; оқу-тәрбие процесінде оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру қажеттігі мен оны жүзеге асыруға байланысты оқу-әдістемелік кешеннің жоқтығы арасында; қазақтың ұлттық қолөнерінің эстетикалық тәрбиедегі мүмкіндіктерінің кеңдігі мен оларды жеткіншектердің эстетикалық мәдениетін қалыптастыру мақсатында меңгерту жүйесінің жасалмағандығы арасында қарама-қайшылықтың бар екені анық байқалады. Осы қарама-қайшылықтың шешімін іздестіру бізге зерттеу проблемамызды анықтауға және тақырыпты «Көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттіліктерін қалыптастыру» - деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзіреттілігін қалыптастырудың әдістемесін теориялық тұрғыдан негіздеп, құрастыру.

Зерттеудің нысаны: көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру барысы.

Зерттеудің пәні: көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыру әдістемесі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер мектепте Көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері, мүмкіндіктері айқындалып, моделі жасалса және оны жүзеге асырудың әдістемесі жасалып, оқу-тәрбие процесіне жүйелі бірізділікпен ендірілсе, онда оқушылардың ұлттық қолөнері саласынан білім, іскерлік, дағдысы артады. Ал бұл оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастыруда негіз болып табылады. Сонда аталмыш құзіреттілікті қалыптастыру оңтайлы шешімін табады.

Зepттey жұмыcының мiндeттepi :

көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзіреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындау;
көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнері арқылы оқушылардың технологиялық құзіреттілігін қалыптастырудың моделін жасау;
ұлттық қолөнер түрлерін педагогикалық жіктемеге келтіру және олардың оқушылардың технологиялық құзыреттілігін қалыптастырудағы мүмкіндіктерін анықтау.
көркем еңбек сабақтарында ұлттық қолөнер арқылы оқушылардың технологиялық құзіреттілігін қалыптастыруды тәжірибелік бөлімде талқылау.

Зерттеу әдістері:

- философтардың, психологтардың, педагогтардың, өнертанушылардың, әлеуметтанушылардың, тарихшылардың еңбектеріндегі ғылыми ой тұжырымдарын теория жүзінде талдау, салыстыру;

- қазақ халқының ұлттық қолөнерін зерделеу;

- технологиялық құзыреттілікті қалыптастыру мақсатында оқушылармен тестік-сауалнамалық және тәжірибелік-педагогикалық эксперимент жұмыстарын жүргізу, нәтижелерін математикалық тұрғыда өңдеу;

- оқушыларға технологиялық құзыреттілікке байланысты тәжірибелерді жинақтау, салыстыру, талдау, саралау, қорытындылау әдістері.

1. КӨРКЕМ ЕҢБЕК САБАҚТАРЫНДА ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕР АРҚЫРЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Қазақтың ұлттық қолөнерінің ерекшелігі мен қолданылу аясы

Қазақ халқының қолөнерінің көпғасырлық мəдениеті мен тарихы бар. Бұл мəдениеті мен тарихы ғасырлар тереңінен көшпенділердің күнделікті тұрмысында қолданылатын əдеттегі заттары мен бұйымдары, яғни қолөнер шеберлерінің жұмысы, қолөнер заттары болып табылады. Сондықтан да қазір оларды өнер туындысы ретінде практикалық жағынан ғана емес, эстетикалық мəні жағынан да маңызды дайындалған жəне көркем жасалған шебер туындысы ретіндеде қарастырып жатады. Қолөнер шеберлері табиғат сұлулығын өнер туындыларын арқау ете білген халықтық өнерге тән. Ол әр халықта көркем пластикасымен ерекшеленгенімен, рухани көркем тәжірибесінің бірлігін айқындап тұрады. Әр заманның көркем санасының өзгеруінен ұлттық қолөнері де жаңаша көркем ізденістерден жаңа көркем пластиканың тілімен толықтырылып отырады. Жаңашылдықтың бастапқы көркемдік ойын сақтай отырып, жаңаша инновациялы ізденістерге жол ашады. «Қолданбалы өнер негізінен тұрмысты безендіру үшін қолданылса да, оларға эстетикалық мән беріп, бұл пайдалы заттарды өнер туындыларына айналдырады. Ол арқылы қалың бұқараның эстетикалық сезімдері, көркем талғамдары қалыптасады». Демек, қолөнер бұйымдары сәндік мақсатты да алға тартып, көркемдік құрылымын да қалыптастырды. Қолданбалы өнер - шекарасы бұйыммен ғана шектелмейтін, ерекше шығармашылық әдісі бар, көркем өнерді жасап шығаратын әрекеттің түрі мен тәсілі болып табылады. Сәндік-қолданбалы өнер атқаратын қызметіне қарай екі 24 сөз тіркесінен құралған. Бірі - оның тұрмыста қолдануға болатындығымен (утилитарлы), екіншісі көркемдік ерекшелігімен байланысты. Қолданбалы-сәндік (халықтық) өнер туындылары көркемдік-эстетикалық мәдениетпен «тікелей» жанасуға, заттық әлемнің нәзік сұлулығын сезінуге, мәдени бейнелеу кешендерінің халықтың тұрмысымен байланысын көрсетуге мүмкіндік береді. Халық шеберлігінің мектебі - оның сабақтастығының арқасында сақталып келеді. Атадан балаға мұра етіп қалдырылған ұлттық қолөнер түрлері халықтың рухани байлығының қайнар көзі. «Сабақтастық - бұл өз кезегінде атадан қалған мұраны ұрпақтарға жеткізу ғана емес, сонымен қатар осы тәжірибені өз шығармашылық жетістіктерімен байыту. Халық көркем кәсібі бұйымдарының ерекше бағалануы суретшінің, шебердің қызметінің нәтижесінде қайталанбас өнер туындысы пайда болатын шығармашылық еңбегінің сипатымен байланысты», - дейді В. Ф. Максимович [6] .

Бұқара халық әрдайым ұрпақтан-ұрпаққа өмірлік мысалдар мен тәжірибелер арқылы, сондай-ақ көркем бейнелеу кешендері (бейнелеу, ою, кесте тігу, тоқу, зерделеу) арқылы берілетін ежелгі рулық дәстүрлердің сақтаушысы болып табылады. Халық шығармашылығының көркемдік-эстетикалық анализі ұлттық өнерге үлкен қызығушылықтың туындауынан жүргізілуде. Осы орайда ұлттық қолөнер туындыларының көркемдік-эстетикалық ерекшеліктерін зерттеу маңыздылығы артады. Себебі, қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайын тұрақтандыру және оның дамуы көп жағдайда бұқара халықтың энергиясына, бастамашылдығына, шығармашылығына байланысты. Түстік шешімдердің ең айқын эстетикасы қазақтардың материалдық және көркем мәдениеті заттарында көрініс тапқан. Осыған байланысты қазақ халық өнері бұйымдарына тән түс үйлесімділігі мен түс символикасын, декор мәселелерін қарастыру, түстің рөлі мен дәстүрлі түс реңктеріне байланысты тақырыптың маңызды аспектісі болып табылады. Ұлттық қолөнер заттарында қазақ халқының түстік шешімдерінің ерекшелігі байқалады. Қазақтың ұлттық қолөнер заттарында байқалған жоғары көркемдік деңгей жергілікті табиғаттың сұлулығын көрсетті. Өз есімдерін қалдырмаған халық шеберлері көркем шеберліктің шынайы жауһарларын жасады. Ежелден қазақ шеберлері қолымен түсі және ою-өрнегі жағынан керемет үй тұрмысына қажетті заттар жасалған: маталы алаша, бау, 25 басқұр, ши тоқу, түрлі-түсті киізден тігілген және жүнмен, жібекпен және қағаз жіптермен тігілген сырмақ, текемет кілемдері сонымен атар былғары мен теріден жасалған бұйымдар және т. б. Бұйымдар түстерді таңдауда мінсіз талғаммен және ою-өрнекті сарындарды жасауда өнертапқыштығымен ерекшеленді. Шеберлер түстік гамманы таңдауда екі-төрт бояумен жиі шектелді, бірақ осының өзімен тамаша үйлесімге қол жеткізе алды. Бейнелілік, жарқындық олардың туындыларына жыйнақылық пен оптимизм белгілерін сыйлады. Қолданбалы өнер бұйымдарындағы бірде-бір түс басқасына зиян келтірмеген, бірде-бір ою-өрнек сарыны шынайы шедевр болып табылатын тұтас үйлесімді әсерді бұзған емес. [7]

Қолөнер дүние жүзінің əр халқына тəн, - халық қазынасы, ғасырлар мұрасы, əр халықтың тарихи дамуына, тұрмысына, табиғат ерекшелігі мен эстетикалық талғамына байланысты қолөнері өзіндік ерекшелігімен халық өмірінде өшпейтін із қалдырып отырған. Ұлттық қолөнер мəдени мұраның өшпес бір бөлігі болып саналады. Бұл дəстүрлі өнерді қамқорлыққа алу нəтижесінде қазақ халқының қолөнерінің аса қымбат, қайталанбас сұлулығын, ғажайып көркін, былғарыдан картина жасау өнерін жандандырып, Қ. Тыныбеков, Б. Зəуірбекова, М. А. Қалқабаев, Сəуле мен Əлібай Бапановтар сияқты қолөнер шеберлерінің шығармашылығын үлгі тұтып, болашақ тарихымызды, дəстүрімізді сақтаушы ұрпақты өсіруіміз қажет. Дүние жүзіндегі əр халыкқа ата-баба мұрасын, халық қолөнерін сақтап қалу - парыз. Атадан балаға мирас болған қолөнерін жалғастырушы шеберлердің қатары бірте-бірте азая түсуде. Халық шеберлерінің тендесі жоқ ғажайып өнер туындылары болашақ ұрпақты қуантып, өнердің жаңаша туындылырын алып, өміршеңдігі арта түсетініне сөз жоқ. Қазақ халқының қолөнері сонау ескі заман тарихымен бірге өсіп, біте қайнап келе жатқан өте бай қазына. Ол тек қазақ халқының ғана емес, сондай-ақ туысқан Орта Азия халықтары мен ұлы орыс халқының қолөнерімен де ұштасып жатады. Қазақ халқының қол өнері деп халық тұрмысында жиі қолданатын өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу сияқты шығармашылық өнер жиынтығын айтады. Шын мәнінде осы қолөнер түрлерінің әрқайсысының талай ғасырлық тарихы бар. Қазақ халқы өзінің күн көріс тіршілігіне қажетті үй салуды, киім-кешек тігуді өзінің тұрмыстық кәсібі етіп, оларды күнбе-күнгі тіршілік барысында орынды пайдаланса, әсем бұйымдар жасап, өмірде сән-салтанат та құра білді. Бұдан біз халық шығармашылығының қандай түрі болса да халық өмірімен, сол халықтың қоғамдық тарихымен, күн көріс кәсібімен тығыз байланысты екенін көреміз. Халықтық өнерге тұрмыс-салт жабдықтарымен қатар, күнделікті қажетті жабдықтар да кіреді. Киіз үйдің сүйегін кебеже, сандық, әр алуан ыдыстар т. б. көптеген заттарды халық шеберлері өз қолдарымен жасап, түрлі нақыштармен әшекейлейтін болды. Біздің еліміздің жалпыға білім беретін мектептерінде қазіргі мәдениет деңгейіне сай келетіндей етіп дайындау талап етіледі. [8]

1. 2 «Құзыреттілік», «технологиялық құзыреттілік» ұғымдарының мәні мен құрылымы

«Құзырет» термині ғылымның әртүрлі саласында қолданыс тауып, қолдану мүмкіндігіне қарай құзырет, құзыреттілік, құзыретті ұғымдары әр түрлі мәнде саралануда. Латын тілінен аударғанда «Компетентность» (лат. competentia - құқылы тиесілік) термині бір нәрсе жайында өзінің дәлелді, абыройлы пікірін білдіре алатындай білімді меңгеру, бір салаға қатысты хабардарлық, беделділік деген мағынаны білдіреді. Competence - беделді тұлғаның нақты шарттарда белгілі бір іс-әрекеттерді жасай алуының заңдастырылған мүмкіндігі, өкілеттілік шеңбері. Осыдан келіп, (competens - тиесілі, лайықты, мүмкіндігі бар) - өзінің білімі мен өкілеттілігі тұрғысынан шешім қабылдап, пікір білдіре алатын белгілі бір саланың білімді, білгір маманы».

«Компетенция» (лат. Competere - дегеніне жету, үйлесіп келу, талапқа сай болу) -

• белгілі бір тұлғаның сол салада жақсы танымы, тәжірибесі, хабардарлығы бар мәселелер шеңбері;

• біреудің, белгілі бір органның немесе лауазым иесінің өкілеттігі шеңбері. [9]

С. И. Ожеговтың сөздігінде «құзыреттілік» сөзіне төмендегідей анықтама берілген: «құзыреттілік - біреудің бір топ мәселе төңірегінде жақсы хабардарлығы». [10]

Ал Ю. Н. Емельяновтың еңбектерінде құзыреттілік ұғымы ауқымды жоспарда қарастырылады: «Құзыреттілік - дара тұлғаның өзіндік қабілеттері мен статусы шеңберінде қоғамда ойдағыдай жұмыс істеуге мүмкіндік беретін белсенділіктің әлеуметтік және жеке дара формасын үйрету деңгейі» деген анықтамасынан адам білімі, біліктілігі және тәжірибесі анық байқалып отыр. Оқытудағы «құзырет», «құзыреттілік» «құзыреттілік тәсіл» дегеніміз нені білдіреді, бұл ұғымдардың еліміздің білім беру жүйесінде қандай маңыздылығы бар және «шәкірт құзыреттілігін қалыптастыру» қалай жүзеге асады? Осы сұрақтар курстық жұмыстың осы бөлімінде талданады. [11]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.