Қөркемеңбек сабақтарында инновациялық Қөркемеңбек ларды қолданудың әдістемесі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Халықаралық гуманитарлық - техникалық университет
Тілеулиев Әлімбек Айдарбекұлы
Кәсіптік білім беруде инновациялық техннологияларды қолданудың әдістері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 - Кәсіптік оқыту мамандығы
Шымкент 2020
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Халықаралық гуманитарлы - техникалық университеті
Қорғауға жіберілді
Өнер кафедра меңгерушісі
п.ғ.к., доцент _____ А.Ж. Утешева
дипломДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Кәсіптік білім беруде инновациялық
технологияларды қолданудың әдістері
5В012000 – Кәсіптік оқыту
Орындаған
Тілеулиев Ә.А.
Ғылыми жетекшісі, п.ғ.к., аға оқытушы: Буркитбаев Т.С
Шымкент 2020
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейтестілігі. Қазіргі кезде әлемдегі жүргізіліп жатқан
білім беру жүйесіндегі ізгілендіру үдерістері білім беру мекемелеріне
қойылатын жаңа талаптарды да нақтылуда. Өйткені бүгінгі ғылыми техникалық
прогрестің дамуна орай техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі
білім беру мазмұнын қайта құру және оқу — тәрбие орындарының іс - әрекет
қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен
тұлғасына, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын
талаптардын сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазақстан Республикасының Білім
туралы Заңында: "Білім беру жүйесінің басты міңдеті - ұлттық және жалпы
адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке
адамды қалыптастыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін
қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа Қөркемеңбекларын енгізу, білім
беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу"-
деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді деп атап
өтілген [1].
Бұл міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің
күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге
батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі
туындайды.
Бүгінгі таңда мектеп қабырғасында және жоғары оқу орындарында оқып
білім алып жатқан жас ұрпақ алдында Қазақстан-2030 бағдарламасында
көрсетілген Барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі мен
әлауқатының артуы сияқты ұзақ мерзімдік стратегиясын үшінші мыңжылдықта
жүзеге асыру міндеті тұр [1]. Демек, бұл қоғамдық саладағы өзгерістерге сай
жоғары талаптар қоя отырып, экономикалық бәсекелестік жағдайында сапалы
мамандар даярдау қажеттігін алға тартады.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелей мәселесі Қазақстан Республикасында
жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасында
және Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептері оқушыларының еңбекке окыту мен тәрбиелеу
тұжырымдамасында орын тақан [2;3].
Қазіргі ғылым мен техниканың кең қанат жайған кезеңінде ғылыми-таным
әдіснамасы өте зор маңызға ие. Білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді,
Қөркемеңбек дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты.
Ендеше мұғалім алдында Жаңа Қөркемеңбекны ғылыми негізде меңгеру және
терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу мәселесі тұр. Міне осы мәселені өз
жұмысына арқау еткен мұғалімнің мақсаты мына төмендегідей болуы тиіс;
- озық тәжірибелерді, түрлі педагогикалық әдістерді, жаңа
педагогикалық Қөркемеңбекны ұтымды пайдаланудың соңғы
нәтижелерін дамыту;
- білімін жетілдіру негізінде оқушының жеке тұлға болуына
ықпал ету;
- оқушының маңызды мәселелерді өздері талдап,
қорытындылауына жол ашу;
- оқушы өзінің ғылыми-таным әдістерін саралай отырып,
ойлауын дамыту және бүгінгі көзқарастың қалыптасуына
негіз салу, т.б.
Білім беру мақсаты, оның ұйымдастырушылық құрылымы, Қөркемеңбеклық
жағынан жабдықталуы, оқыту әдістемесі қоғамның әлеуметтік сұранысынан
туындайды.
Бүгінде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында қазіргі кезде
Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл
үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер
енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы
өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын
көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың,
мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес мемлекет алғанымызға бүгінгі күн 20
жылдан асты, бұл үлкен жетістік. Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем
кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп,
халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті
өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі
үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар
атқару — Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда
өмірдің жалғастырушысы — ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі — жас
ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг
туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті
өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс
тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар
мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас
жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп -тәжірибесінде жаңаша жұмыс істеп, жаңашыл Қөркемеңбекларды
пайдаланып жүрген озық тәжірибелі мұғалімдер аз емес. Бірақ олардың
пікірінше жаңашыл әдіс-тәсілдерді іс жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын,
инновациялық үдерістерді бір жүйеге келтіріп оның педагогикалық негіздерін
анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру
мәселелерін шешу қиындық тудыруда.
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін
меңгеруі маңызды мәселелердің бірі деп түсіндіреді.
Инновациялық үдерісті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші бір
жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін
зерттеу маңыздылығы В.П.Беспалько, К.Ангеловски, Ш.Т.Таубаева,
В.Д.Лушников, Г.П.Щедровицкий, И.А.Романова, С.А. Смирнов, А.Пригожин,
В.Розин, А.М. Воронин, В.И.3агвязинский, А.Г.Пинский,С.Д.Поляков,
Ю.К.Бабанский, Е.Комраков пен А., Черняковская
және т.б. зерттеулерінде қарастырылған [4; 5 ; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13;
14; 15; 16; 17; 18].
Бірақ, бұл еңбектерде мектеп мұғалімдерінің инновациялық іс-әрекетін
қалыптастырудың және оқу-тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді
пайдаланудың педагогикалық жүйелері ғылыми тұрғыда кеңінен қарастырылып
жеке мәселе ретінде зерттелмегендігі байқалады. Осы мәселе төңірегіндегі
білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін "ескі" мен
"жаңаның" арасындағы әлеуметтік педагогикалық қайшылықтарын және
педагогикалық қауымның оқу-тәрбие барысында жаңаны игерудегі мүмкіндіктері
арасындағы қарама-қайшылықтарды анықтауға мүмкіншілік тудырады.
Сондықтан біз зерттеп отырған диплом жұмысының мақсатына орай оқу-тәрбие
үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді көркемеңбек пәнін өту барысында
пайдаланудың жолдарын қарастырып, көтеріліп отырған мәселенің
көкейкестілігі біздің зерттеу тақырыбымызды Кәсіптік білім беруде
инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың әдістері деп таңдап алуға
себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты – Қөркемеңбек сабақтарында инновациялық
Қөркемеңбекларды қолданудың педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын
анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
а) Жоғары сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктеріне
және осы мәселені зерттеген педагог-психологтардың еңбектеріне талдау
жасау.
ә) Қөркемеңбек пәнінде оқушылардың оқу белсенділіктерін дамыту үшін
оқытудың жаңаша педагогикалық Қөркемеңбекларының ең тиімді түрлеріне
талдау жасау.
Б) Қөркемеңбек сабақтарында инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың
әдіс-тәсілдерін анықтау
Зерттеу жұмысының әдістері - мектеп мұғалімдерінің құжаттарына талдау,
оларды жинақтау, іздену, бақылау, оқушы іс-әрекеттерін зерттеу, сауалнама
жүргізу, тест т.б.
Зерттеу жұмысының объектісі - Мектептің оқу- тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні - Жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен
іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Диплом жұмысы: кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1. Кәсіптік білім беруде инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың
теориялық негізі
1.1 Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныптарында инновациялық
Қөркемеңбекларының қолданудың психологиялық ерекшеліктері
Елде болып жатқан саяси, әлеуметтiк, экономикалық және т.б.
өзгерiстер бiлiм беру жүйесiне де әсер етуде. Бұл өзгерiстер оқыту
әдiстемесiнде жаңартулар ғана емес, мектептерде жаңа пәндер, ендiруге
қажеттiлiк тудырды.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде
нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту
әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы
білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік
тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық” ашуы шығармашылық
тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс. Нәтижесінде
оқушының дүниетанымы кеңейіп, өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы
керек.
Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi
таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта
оқушылардың белсендiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер
интерактивтi деп аталып жүр. Бұл әдістер инновациялық Қөркемеңбекның
бір компоненті. Бұл әдiстердi қолдану сырттай өте жеңiл көрiнгенімен,
өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.
Интерактив – ағылшынның "өзара әрекет” деген сөзі. Демек, интерактивті
оқыту әдістері тұлғааралық қарым – қатынасқа негізделе отырып, "жеке
тұлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі білім беру парадигмасын
қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып
табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана
қоймай, ары қарай дамытады.
Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде
оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік
сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік
қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті
ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі
өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылардың танымдық іс -әрекетін
басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көптеген қиындықтар туғызады.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа
жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын
қанағаттандыру керек.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың тиімділігінің
сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың бірлескен әрекет ережелерін
мойыгндай отырып, өзара әрекеттесуге ұмтылуын, топтық рефлексияның дамып,
ұжымдық ынтымақтастықтың қалыптасуын, ал әсерлілігінің ішкі көрсеткіштері
ретінде оқушылардың өз міндеттері мен құқықтарын түсіне отырып, өзара
әрекеи дағдыларын меңгеріп, топтық жұмысқа дайын болуын, оқу әрекетінің
субъектісіне айнала отырып, өзіндік рефлексиясының дамуын айтуға болады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың нәтижелілігінің
сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың топтық жұмыс ережелерін қабылдай
отырып, нақты мақсаттар қоюға үйренуін, оқу топтарының жасақталып, қажетті
оқу кеңістігінің қалыптасуын, ал табыстылығының ішкі көрсеткіштері ретінде
оқушылардың таным белсенділігі артып, жаңаша оқуға дайындықтарының жетіліп,
өзара әрекеттесу дағдыларының дамып, ынтымақтастық ұжымның қалыптасуын
айтуға болады. Жалпы алғанда, интерактивті оқытудың басты шарттары
қауымдастық пен бәсекелестік болып табылады.
Психолог-ғалымдардың айтуынша, бала білімді төрт түрлі жағдайда алады
екен:
-дайын білімді қабылдап алу,
- зерттеу барысында жаңалық ашу,
- әр түрлі жағдайда әсерді сезіну,
- синтез арқылы бұйым құрастыру немесе өнім жасау.
Интерактивті оқыту әдістері оқушыларға рөлдік ойындар арқылы әр түрлі
жағдайда әсерді сезінуге жол ашады, әр түрлі білімдерді синтездеу кезінде
шығармашылық өнім жасауға жағдай жасайды, дегенмен түрлі ситуациялар мен
мәліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаңалық ашуға көбірек
мүмкіндік береді.
Топтың сандық құрамы оқыту немесе өзара әрекеттестiктiң сапасын
анықтамайды. "Өзара әрекеттестiк” әдiсiнiң өзектi ерекшелiгi – ол АШУ
ҮРДIСIН бiлдiредi, оның мәнi – оқушылардың оқыту дағдыларын өзара
әрекеттестiк арқылы меңгеруi.
Бiз оқытуды және бiлiм берудi, егер сабақ барысында мұғалiм мен оқушы
арасында өзара әрекеттестiктiң жоғары деңгейiне қол жеткiзсе,
"интерактивтi” деп атаймыз. Интерактивтi сөзi – ағылшын тiлiнен аударғанда,
inter – аралық, бiрнеше, action- әрекет дегендi бiлдiредi. Өзара
әрекеттестiк әдетте, белгiлi бiр мәселенi шешу, ол шешiмнiң тиiмдiлiгi
туралы әңгiмелесу, талқылау түрiнде өтедi.
Ең бастысы, мұнда мәселенi шешу процесi жауапқа қарағанда маңызды
екендiгiн түсiну қажет. Бұл интерактивтi әдiстiң м а қ с а т ы – тек
ақпаратты беру ғана емес, оқушыларға жауаптарды өз бетiнше табу дағдысын
меңгерту екендiгiмен байланысты.
Интерактивтi оқыту әдiстерiн қолданатын мұғалiмдер, тек ақпарат беретiн
және өздерiнiң қатысуынсыз берiлген тапсырмаларды оқушылардың есте сақтауы
нашар болады, оқушылар қолдарындағы көтермелеушi қор – құрдастарының
идеяларын пайдалана алмайды деп есептейдi. Зерттеулердiң "бiз қолымызбен
iстегеннiң 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естiгенiмiздiң 10 пайызын
ғана есте сақтаймыз”, - деген қорытындысын жиi естимiз.
Бiздiң тәжiрибе - соның дәлелi. Атқа шабу дағдысын меңгеру үшiн, оны
қалай жасау керектiгiн бiреудiң түсiндiргенi немесе оны кiтаптан оқып алу
әлi жеткiлiксiз. Ол үшiн шындығында атқа мiнiп барып, дағдыларды меңгерген
абзал. Бұлай болатын себебi, iскерлiктi практика жүзiнде дамыта отырып, бiз
бiлгенiмiздi қайта өңдеп, оны әрекетке айналдырамыз.
Оқытуды ұйымдастырудың төрт түрлі бағыты бар екені білгілі:
- балаға жеке өздігінен ізденуге мүмкіндік беру,
-балаларға топтасып оқып-үйренуге жағдай жасау,
-оқушыларды өздерін-өздеріне немесе өзара бағалату,
-іс-әрекет барысында білім игеруге жол ашу.
"Жағада тұрып жүзуді үйренуге болмайтыны сияқты” дайын білімді қабылдап
алу арқылы қажетті икем-дағдыларды дамыту мүмкін емес. Сондықтан
оқушылардың арнайы іс-әрекет барысында икем-дағдыларды меңгеруі маңызды рөл
атқарады. Ол үшін оқыту білімді балалардың өздігінен оқып-үйренуге
бағытталуы керек.
Интерактивті негізде оқу мақсаты – білу емес, үйрене бiлу
Оқушылардан, шешу үшiн кейбiр нақты дұрыс жауабы жоқ, даулы мәселелердi
неге беретiндiгiн сұрағанда, олар:
- өзiне деген сенiмге тәрбиелейдi;
- шешендiк өнерiн жетiлдiредi;
- танымның мәнiн түсiнуге көмектеседi (яғни, кейде абсолюттi шындық
болмайтынын);
- сыни ойлау дағдыларын дамытады;
- өз пiкiрiне деген құқығын түйсiнуi артады;
- пiкiрлердiң көптiгiн түсiнесiң және т.б. деп жауап берген.
Жоғарыда аталғандарды "үйрене бiлу” деген ұғыммен жинақтауға болады.
Яғни, үйрене бiлу – қажеттi дағды, өйткенi ол интеллектуалды тәуелсiздiктiң
негiзi болып табылады және барлық дамыған және дамушы елдердегi азаматтар
үшiн қажет.
Екінші жағынан, құстың қос қанаты сияқты оқушының да екі сүйеніші бар:
бірі – оқи алуы болса, екіншісі – оқығысы келуі. Бірінші тірек баланың
дербестігін құраса, екіншісі белсенділікті береді.
Өзара әрекеттесуге бағытталған үрдiс барысында бала iстеп жатқан iсiнің
мәнiне енедi. Оқушыларға дайын жауаптары бар тапсырмалар бергенде, олардың
танымдық белсендiлiк деңгейi жоғары болмайды. Ал, өз ойын тиянақтап, оны
қорғау кезiнде танымдық белсендiлiк деңгейi күрт артады.
Өзара әрекеттесу үрдісінің негізгі мәні өзара тәжірибе алмасу болмақ.
өйткені, сыныптағы оқушылардың белгілі бір салада ортақ білімдері бар
болғанымен, олардың тек өздері ғана білетін білімдері де бар екені айқын.
Танымдық iскерлiктi қажеттi интеллектуалды дағдылар деңгейiне қарай
жіктеуге болады. Тиiмдi оқыту бағдарламасы оқушылардың төмендегi
iскерлiктерiн практикада қолдануды көздейдi, олар:
- фактiлердi есте сақтау (аса көп күштi қажет етпейдi);
- құбылыстардың мәні мен маңызын түсiну;
- бiлiмдердi дағдылы және жаңа жағдайларда қолдану;
- анализ (бiз бiр нәрсенi құрамдас бөлiктерге бөлу);
- синтез (идеяларды жаңа нәрсе жасау үшiн топтастыру);
- бағалау (бiр нәрсенiң сапасы туралы пiкiр бөлiсу).
Қоғамның дамуы осы аталған iскерлiктердiң барлығының болуын талап
етедi, дегенмен бiлiмдердi қолдану, синтездеу мен бағалау ішіндегі аса
маңыздылары болып табылады.
1.2 Инновация ұғымына сипаттама
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің
басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар; ...оқытудың жаңа
Қөркемеңбекларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық
ғаламдық коммуникациялық желілерге шығуда деп, білім жүйесін одан әрі
дамыту міндеттері көзделеді [2]. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп
ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар
мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-
қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбен бағалай отырып, саралауды, жастардың шығармашылық
әулетін дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі
–маңызды мәселелердің бірі.
Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік
білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-
тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру
парадигмасы өзгерді, білім берудің жаңа мазмұны пайда болды. Атап айтқанда:
– білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттілерінің
дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру
бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде;
– ақпараттық дәстүрлі әдістері – ауызша және жазбаша, телефон немесе
радиобайланыс қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;
– баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына,
азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;
– мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
рөліне мән берілуде.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
Қөркемеңбеклық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
Қөркемеңбекны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер –
тарихи объективті процес. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат – білім
беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай
бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда
оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу
жеткіліксіз. Қазіргі талап – білім сапасы оқушының алған білімін жеке басын
әрі қарай дамытуына, тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен
өлшенеді деп тұжырымдалады.
"ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасының" тұжырымдамасында: "Білімді, білік-дағдыларды механи калық
түрде беру емес, ақпараттық-зияткерлік ресурстарды өз бетінше тауып, талдап
және пайдалана білетін, идеялардың қуат көзі болатын, жедел өзгеріп
отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі ашып көрсете алатын жеке
тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады", – делінген [3]. Демек, бұл
тұжырымдама білім берудің басты философиясы болмақ.
Ал білім беру саласындағы Қөркемеңбеклық идеялар бұдан 400 жыл бұрын
пайда болған. Бұл күнде оқыту Қөркемеңбексы үлкен өзгеріске ұшырап отыр.
Мұғалімдер мен оқушыларға әр түрлі дидактикалық материалдармен қоса
оқытудың техникалық құралдары көмекке келді.
Педагогикалық Қөркемеңбек термині педагогикалық әдістерге
негізделген оқыту Қөркемеңбексы 1960 жылдарда шетел зерттеушілері
тарапынан енгізілді. Педагогикалық Қөркемеңбек дегеніміз – тәжірибеде
жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал
педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның бөлігі
ғана - деп көрсткен В.Беспалько [4].
Жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту Қөркемеңбексында оқу пәндері
әдістемелері мен білім беру Қөркемеңбекларын жоспарлау жүйесі
қолданылады. Бұл үшін мына төмендегі мәселелерді ескерген жөн:
– қатар отыратын екі сыныптағы оқушылардың жас ерекшеліктері мен білім
деңгейлерін ескеру;
– әдістеме Қөркемеңбекның сабақтастығы;
– оқушының өз бетінше іс-әрекет жасау тәсілдерін меңгеруіне мұғалім
тарапынан көмек беруді біртіндеп азайту;
– параллель сыныптардағы сынып топтарының ерекшеліктерін ескеру;
– мұғалімдердің ықыласы мен шеберлік деңгейінің болғанын, т.б.
XXI ғасыр табалдырығында тұрған адамзат дамуының жаңа кезеңі - білім
беру прогрестің ең маңызды факторларының бірі болып саналатын кезеңге келіп
жетті.
Қазақстан Республикасының орта білімді дамыту Тұжырымдамасында қазіргі
мектептер:
1) практикалық қызметте жинақталған барлық игіліктердің
сақталуы;
2) қоғамның интеллектуалдық қуатын жетілдіруі;
3) еліміздің материалдық-қаржылық әл-ауқатын әрі қарай дамыту;
4) орта білім беру жүйесін әрі қарай дамыту т.с.с.міндеттерді көздейді.
Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдары, әр мұғалім күнделікті ізденіс
арқылы барлық жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым-қатынас
жасаулары керек. Оқыту түрлерін, әдістері мен құралдарын одан әрі
жетілдіріп, тиімді тәсілдерді нәтижелі қолданудың жолдарын іздестірулері
қажет.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көтеретін әдіс-тәсілдері түрлерін көбінде жаңашыл,
инновациялық деп атайды.
Мектеп практикасымен танысу барысында мүғалімдердің инновациялық
Қөркемеңбекларды біртіндеп қолдануға ұмтылғаны байқалады. Бірақ, олар
инновациялық әдіс-тәсілдердің жалпы әдістерден айырмашылығы, оларды
қолданудың тиімді жолдары қандай деген мәселелерді анық біле білмейді.
Инновация (латын сөзі іn – в, nous – жаңа ) жаңа, жаңалық, жаңарту
дегенді білдіреді.
Педагогика теориясы мен практикасында инновация термині кеңінен
қолданылуда. Бірақ бұл терминнің белгілі бір педагогикалық категория
ретінде әлі де қалыптасу үстінде. Сондықтан да біз инновация ұғымын толық
анықтау үшін, оның тарихи даму деректеріне шолу жасаймыз.
Югославияның педагог-ғалымы К.Ангеловски педагогикалық инновация
мәселесін жан-жақты талқылап зерттеген.
К.Ангеловски мұғалімнің жаңашылдығына қандай әлеуметтік факторлар әсер
етеді, жаңашылдыққа мұғалімдердің көзқарасы қандай, оның мұндай іс-әрекетке
қатысуы немен белгіленеді деген сұрақтарға жауап іздейді. Оның еңбектерінің
ішінен маңыздысы ретінде "Учителя и инновации" деген еңбегін айтуға болады.
Мұнда автор инновация термині экономика немесе техника ғылымдарынан
педагогика саласына келуі мүмкін, бірақ бұл терминнің нақты қайдан
алынғанын анықтау аса маңызды емес дей отырып, инновацияға жақын туыстас
ұғымдарға тоқталады (5(.
Белгілі қазақстандық ғалым Ш.Т.Таубаева: Югославия ғалымдарының
келтірген үлгілерінен жаңалықты оқыту формасынан, әдістемесіне білім беру
құралдарына, оқыту мазмұнына, алған білімді бағалауына, білім беру мақсаты
мен міндетіне, тәрбие жүйесіне, мұғалім мен оқушы қатынасына байланысты
жіктеуге болатындығын айқын көруге болады", – деп көрсетеді (6, 60(.
Таубаева осы жұмысында инновацияның теориясына шлоу жасайды: неміс
ғалымдарының ішінен инновация теориясының негізін салушылар В.Замбарт,
В.В.Мейтчерлих. Бұлардың көзқарастары австралиялық И.Шумпетердің
көзқарастарымен ұқсас. Олар бұл ұғымды саяси Қөркемеңбеклық процестерге
байланысты қолдануды қарастырады. Инновациялар И.Шумпетер 1911 жылы
экономика саласында "жаңа комбинациялар" ретінде қолданып, кейін
"инновация" терминімен алмастырды. Ғалым зерттеулерінде: "инновация" –
сұраныс тауарларының жаңа түрлерін өндірістің, көліктің жаңа
құралдарын өндіру мен пайдалану мақсатындағы өзгерістер деп түсіндіреді.
Осы пікірге ұқсас американдық ғалым Э.Найхоф инновация қандай да бір
идеялардан басталатынын, өзгерістерге әсерін тигізетін тұтынушылардың не
қолдануы, не бас тартуымен аяқталатын процесс деп есептелінеді. Мұндай әр
түрлі бағытта берілген анықтамалар біздің ойымызша зерттеу нәтижелерінің
сапасының төменділігіне, жүйесіздікке әкеліп соғады.
Ғылымның қайнар көзі Ресейде де "инновация" ұғымына өте үлкен күдікпен
қараған. XX ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин
кезікпейді.
XX ғасырдың сексенінші жылдарында, педагог-новаторлар ісіне қоғамдық
қызығушылық толқыны жүріп өтсе де, "инновация" термині әдебиет беттерінде
кезікпейді. Әуелі новаторлық істің ұйымдастырушысы "Учительская газета"
басылымдарында да жаңа ұғымға анықтама берілмеген.
Білім беру орындары білім беруде, тәрбиелеуде қоғамның сұранысын
орындайды. Осыған байланысты дәстүрлі, адам жайлы философиялық және
педагогикалық көзқарастарға білім берудегі дәстүрлі мен жаңаның арасындағы
байланысты дәстүрлінің қандай түрлерін сақтау, дамыту керек және қазіргі
білім беру жүйесіне қалай тасымалдау керектігіне талдау жасау қажеттігі
туындайды.
Дәстүрлі мен қазіргінің арасында жаңаның баспалдағы – объективті түрде
пайда болатын өмір диалектикасының заңдылығы. Жоқтан бар пайда болмайтыны
сияқты, жаңа бүл дәстүрліден келіп туады. Бұл мәселе туралы И.Д.Лушников:
Қазіргі тек жаңаны ғана немесе бүгін пайда болған құбылыстарды
бейнелемейді. Жаңа - дәстүрлі мен қазіргінің аралығында пайда болады, –
дейді (7, 5(.
Инновация дегеніміз – жаңа мазмұнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу
дегеніміз – тек қана жаңалық енгізу, ұйымдастыру яғни, инновациялық
процесті мазмұнды дамыту, жаңаны ұйымдастыру, қалыптастыруды анықтайды, ал
"жаңаша" деп жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен
Қөркемеңбексын қамтитын құбылысты түсінеміз.
Көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымын білім беру
жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті
деп сипаттайды.
Сондықтан, ғалымдар инновация деген ұғымды білім беру ісіне тұрақты
жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан екінші жағдайға көшуіне
апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп түсіндіреді. Оған дәлел
төмендегі ғалымдардың ой-пікірі.
Мысалы, П.Щедровицкий инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір
түрі ретінде білім беру саласында кадрларды даярлауды ұйымдастырудың ерекше
бір түрі, – деп түсіндіреді (8(.
И.А.Романова ғылыми-зерттеу жұмысында және педагогикалық әдебиеттерде
инновация мәселесіне жалпы әдіснамалық және тарихи-педагогикалық баға
берілмеген деген пікірді айтып, дәлелдейді (9(.
Дегенмен де, тарихи-педагогикалық зерттеулерде, монографияларда,
әдістемелік тұрғыдағы еңбектерде педагогикалық жаңалықтың түрлі
аспектілерінің біршама қарастырылғандығын айтады.
С.А.Смирнов (10(, А.И.Пригожин (11(, В.В.Розин (12(, А.М.Ворониндер (13(
өздерінің ғылыми-зерттеу еңбектерінде инновацияның бүтіндей теориялық
негізін, оның жан-жақты сипатын, даму заңдылықтарын, ұйымдастыру
ұстанымдарын, жіктелу ерекшеліктерін айқындаған.
Осы ғалымдардың зерттеу нәтижелері біріншіден, инновация теориясының
әдіснамалық фундаментін қалауда маңызды роль атқарады. Екіншіден, қазіргі
кезде инновациялық білім туралы арнайы саланың білім беру жүйесінде
қалыптасуы жаңалықты тәжірибеде іске асыру жолдарын зерттейтін
педагогикалық инноватиканың қалыптасуы мәселелерін қарастырады. Бұл
аспектідегі ғалымдар В.И.Загвязинский (14(, А.О.Пинский (15(, С.Д.Поляков
(17(, Ю.К.Бабанский (18( зерттеулеріндегі педагогикалық инновацияның
маңызды мәселелері, жаңалықтардың жіктелуі, педагогикалық инновацияның даму
ерекшеліктерін анықтау, білім беру жүйесіндегі инновация теориясын жасау,
инновацияны ұйымдастыру, басқару жүйесін қалыптастыруға арналған.
Жоғарыда көрсеткен ғалымдар өз қорытындыларын төмендегідей негіздеген:
( алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе және шығармашылықпен қызмет етуші
ұстаздар қызметінің теориясына сүйеніп, осының негізінде зерттеудің
бірізділігін айқындау;
( педагогика теориясының жалпы қағидаларымен оқыту әдістемелерінің
негізгі мәселелеріне ( жаңалық пен және оның педагогикалық ақиқатын өзгерту
мәселесі;
( педагогикалық инновацияның отандық педагогикаға келу тарихын, оның
негізгі көздерін және әр тарихи кезеқдегі шығу тегінің ерекшеліктерін,
олардың байланысын, қалыптастыру ерекшеліктерін қарастырады. (Е.Е.Комраков
(18(, Н.В.Кузьмина (19;20( және т.б.)
И.А.Романованың зерттеуіне сүйене отырып, оның ой-пікірлеріне қосыла
отырып, инновация теориясын біз бірнеше аспектіде қарастыруды жөн көрдік.
Сонымен, И.А.Романованың инновация теориясының дамуы, қалыптасуы жайлы
зерттеуін былай деп қорытындылауға болады. Педагогикалық инноватика жайлы
ғылыми білімнің кеңес үкіметі дәуірінде педагогика ғылымында қалыптасуы
белгілі кезеңдерден тұрады. Инновация жеке ғылыми-әдістемелік талдау пәні
ретінде тек жетпісінші жылдардың ортасында ғана қалыптасты. Бұл кезеңдегі
ғалым-педагогтардың зерттеулерінде "алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибе", оның сипаттамасын, өлшемдерін, тиімділігін, оны жалпы білім
беретін мектептерге енгізу жолдарын анықтау мәселесін көтереді. Сонымен
қатар, педагогикалық эксперимент ұйымдастыру, новаторлық қызметтің
ерекшеліктерін анықтау маңвізды роль атқарады.
1980 жылдардың ортасында білім берудегі инновация заңдылықтары жалпы
ғылыми дамуға ие болады. Жаңалық енгізу белгілі ғылым саласы (
педагогикалық инноватика ретінде қалыптаса бастады. И.А.Романова отандық
педагогикада XX ғасырда инновация теориясының даму генезисін талдай келе:
1.1900 ж. ( 1917 ж.
2.1917 ж. ( 1930 ж. ортасына дейін
3.1950 ж. басы ( 1970 ж. аяғы
4.1980 ж. ортасы - 1990 ж. ортасы дәуіріне жіктейді.
Біз автордың "Педагогикалық инновация әлеуметтік инновацияның барлық
маңызды қасиеттерін толық көрсетеді", ( деген ой-пікіріне қосыламыз. 20
ғасырдың 60-70жж алдыңғы қатарлы ұстаздар тәжірибесін оқып-ұйрену
көкейтесті мәселенің біріне айнала бастады. Новаторлар әдістемелерінен,
оқыту тәсілдерінен, құралдарынан, белгілі міндеттерді жаңа, дәстүрлі емес
тұрғыда шешу тәсілдерінен алдыңғы қатарлы іс-тәжірибелер пайда бола
бастады. Осындай жолмен, "алдыңғы қатарлы тәжірибе" теориясы пайда бола
бастаған, осы кезең инновацияның теориялық-әдіснамалық базасының қалануы
болып табылады", ( дейді зерттеуші. Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе
теориясының қалыптасып дамуына әр кезеңде үлес қосқан ғалымдар деп
М.М.Поташник,М.Н.Скаткин, Я.С.Турбовской (20; 21; 22; 23; 24; 25(
Білім беру саласында қажырлы еңбек етіп, үлес қосқан Республикамыздағы
жаңашыл мұғалімдерді де атап кеткен жөн. Олар: Құмаш Нұрғалиұлы Нұрғалиев,
Рафика Бекенқызы Нұртазина, Архимед Мыңбайұлы Ысқақов, Григорий Максимович
Курбатов, Қанипа Омарғалиқызы Бітібаева т.б. Бұл мұғалімдердің идеялары
және педагогикалық тәжірбиелері қысқа түрде Б.Р.Айтмамбетованың еңбегінде
жазылған (26(.
Жаңашыл мұғалімдердің тәжірбиесі орта, жоғары мектеп мұғалімдері мен
оқушыларының игілігіне айналады. Сондықтан, олардың тәжірибесін зерттеуге
зор көңіл аударушылық байқалып келеді. Өйткені, әрбір жаңа педагогикалық
құбылыс талқылауды, зерттеуді және талдауды қажет етеді.
Мұғалім озат педагогикалық идеяларды және жаңашыл мұғалімдердің
тәжірибесін игеру үшін оларды өзінің педагогикалық жүйесінің құрамдас
бөлігі етіп, жетілдіріп дамытады.
Көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде "инновация" ұғымын білім беру
жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті
деп санайды. Н.Р.Юсуфбекованың зерттеулерінде (27; 28; 29; 30( білім беру
жүйесіндегі жаңартуды инновациялық процесс деп көрсетіледі. Сонымен қатар,
ол инновациялық процесс дегеніміз жаңалықтарды жасау, оны педагог қауымның
оқыту мен тәрбие беру тәжірибесінде қолдану деп түсіндіреді. Автордың
пікірі бойынша, педагогикалық инновацияға үш блок түсініктер мен идеялар
енгізуге болады:
( біріншіден, жаңалықты жасау, оның топтамасы, жаңалық өлшемдері;
(екіншіден, олардың қабылдау бағдарламасын зерттеу, педагогтардың берген
бағасы;
(үшіншіден, жаңаны білім беру жүйесінде қолдану.
Қорыта келе, автор "инновациялық процесс", ( дегеніміз педагогикалық
жаңалықтардың динамикалық бірлігін педагогтардың тәжірибесінде ғылыми
негізде қолдану деп түсіндіреді. Сонымен қатар, Н.Р.Юсуфбекова жаңалықты
енгізілген жүйе белгілеріне қарай жіктейді:
( педагогикалық процесті өзгерту дәрежесіне қарай жаңалыққа түбегейлі,
ұстанымды өзгерістердің енгізілуі;
( тек жаңартушы жаңалық;
( пайда болу орнына (ғылымда немесе практикада);
( шығу уақытына;
( енгізу мүмкіндіктеріне (дәл уақытында, оңай енгізу, қиыншылықпен
енгізу);
( жаңалық дәрежесіне байланысты (абсолютті және салыстырмалы);
( болжау, жоспарлау дәрежесіне сәйкес (болжамданған, күтпеген,
жоспарланған, жоспарланбаған).
Кез-келген инновациялық процесс ( жаңалықтардың пайда болу, жасалып шығу,
іске асуы, таратылуы сияқты кезеңдермен сипатталуы даусыз.
Педагогикада жаңалықтардың шығу көзін, топтамаларын жаңалық болып
есептелу үшін қойылатын талаптарын, оларды ұстаздар қауымының қабылдауын,
бағалауын, осы жаңалықтарды білім беру шеңберінде қолдану туралы мәліметтер
инноватика саласында қаралады.
Инноватика мазмүнына талдау жасау нәтижесінде
Ш.Т.Таубаева төмендегі негізгі аспектілерді көрсетеді:
Инноватика ( жаңа білімді ойлап табу, меңгеру, енгізу зандылықтарын
зерттейтін гуманитарлық ғылым;
Инноватика ( жаңа білімді жасап шығару, меңгеру, енгізу процестерін
зерттейтін ғылыми білім саласы;
Инноватика ( қоғамдық тәжірибеде және ғылым мен техника ның түрлі
салаларындағы инновациялық процестің теориясы мен практикасы (31, 12(.
Инновациялық Қөркемеңбекны Қазақстанда зерттеген ғалымдардың бірі ( ол
Н.Нұрахметов болған. Ғалым мынадай топтама береді:
( білім беру мазмүнында;
( әдістемелерде, Қөркемеңбекларда форма мен оқу-тәрбие процесінің
құралдарында;
( мектеп басқару жүйесіндегі жаңалықтар көлеміне (32(.
Қазіргі жағдайда инновациялық процесстер, жылдам басқару мәселесі
педагогикалық инноватиканың құрылымында негізгі түйіні болып табылады.
Ғылыми білімнің саралануы, олардың үздіксіз дамуы білім беру мазмұнына
көлемді практикалық және теориялық материалды қосуды талап етеді. Алайда
мектепте, жоғары оқу орнында оқыту уақыты шектеулі болғандықтан, заман
талабынан шығатын маманды дайындауға жеткілікті білімді саралауды тандап
алу мәселесі көтерілуде.
Оқу-тәрбие процесінің басқа да бөліктері, үйымдастыру формалары да
жаңартуды қажет етеді. Кейбір шет елдерде жалпылай жоғары білім беру
басталды. Білім адамның туғанынан өлгеніне дейінгі серігі болады. Қоғамды
педагогизациялау құбылысы да жасалынды. Үздіксіз білім беру тенденциясы
оның құрылысын ғана емес, мазмұндық жаңаруын қажет етеді. Жаңа типті оқу
орындары пайда болуда: лицейлер, жеке меншік мектептер, гимназиялар,
колледждер. Дүниежүзілік педагогикада оқытудың әр түрлі жағдайларын
кіріктіру процесі жүргізіліп жатыр. Бір сөзбен айтқанда білім беру деңгейі
күннен-күнге даму үстінде.
Педагогикалық инноватиканы педагогика теориясына немесе әдіснамасына
жатқызу әлі нақты шешілмеген мәселелердің бірі. Өйткені, педагогика
теориясы оқу-тәрбие процесіндегі зандылықтарды және оларды басқаруды
қарастырады, ал әдіснама болса негізінен меңгеру, практикаға енгізу
ұсынымдарын анықтаумен айналысады. Сонда, педагогикалық инновацияны білім
жүйесіндегі жаңаруды жылдамдататын құрал ретінде қарауға болады. Демек,
педагогикалық жаңалыққа бет бұру, инновация дегеніміз ( мақсат, идея және
жеке адамның, қауымның практикалық қызметі, іс-әрекеті, жаңалықты ерекше
қабылдау қасиеті.
Жаңа Қөркемеңбекмен жұмыс істеу үшін төмендегі алғы шарттар қажет:
– оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
– оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру. Оның гылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
– жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім
стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру Қөркемеңбексын игеру
арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол
жеткізу;
– оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі
басшылыққа алу.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
Қөркемеңбеклық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
Қөркемеңбекны енгізу сапалылығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
койылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттандыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық және
телекоммуникациялық Қөркемеңбексын игеру міндетіміз.
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған
көпнүсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
Қөркемеңбеклар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту Қөркемеңбекларын оқу
мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап,
тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор.
Қазіргі кезде қоғамда болып жатқан үлкен өзгерістер ғылым мен
техникалық соңғы жаңалықтарының өмірдің барлық салаларына тез өңдеуді
өзгерістер білім беру саласына да өзінің үлкен әсерін тигізуде. Сондықтан
да тәуелсіз қазақ елінің басты мақсаты – осы заман ағымынан қалып қоймай,
өркенитетті мемлекет құру және білім беру сапасына әлемдік білім стандарты
негізінде жақсарту.
Баспа беттерінде педагогикалық білім берудің стратегиясы мен
тактикасын өзгертудің қажеттігі, оның уақыт талабына сай келмейтіндігі
туралы мәселелер жиі айтылуда. Ендеше, білім берудің инновациялық
Қөркемеңбекларын шапшаң өндірудің қажеттігі өзектілігін танытып отыр.
Білім беру саласындағы инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайтын
себептерде қазіргі таңда бүкіл халыққа белгілі болып отыр. Олар:
( білім беру жүйесінің жаңаруы, яғни жоғары оқу орындарының кредиттік оқу
жүйесіне көшуі және орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа өтетіндігі;
( білім беру мазмұнының гуманитаризациялануы;
( мұғалім мен оқушыға қойылатын талаптың жаңа тұрғыдан қарастырылуы, яғни
оқушы тек білім тұтынушы ғана емес, ортақ іс-шара субъектісі де.
Көптеген мектептер жаңа оқыту және тәрбиелеу үрдісін енгізе бастады.
Алайда мектептердің жылдам даму қажеттілігі талабы мен педагогтардың оны
іске асыруда білімнің жетіспегендігінің арасында қарама-қайшылық туындауда.
Жаңа, жаңалық, жаңалық енгізу, инновация, инновациялық процесс
деген ұғымдарды оқытушылардың түсінуінде шатастыру байқалады.
Білім берудегі инновация және педагогикалық инновация терминдерін
педагогикаға ғылыми тұрғыдан негіздеп енгізген Н.Р.Юсуфбекова. Ол өзінің
еңбегінде педагогикалық инновацияны өзінің зерттеу объектісі, пәні, тәсілі
бар педагогика ғылымының дербес саласы ретінде қарастырады [29].
Ал Р.Нуртазина инновациялық білім беруге тән қасиет –
антропоцентризм, өзін-өзі басқару, профессионализм деген ұғымды ұсынады.
Олар бір-бірімен тығыз байланысты және олар кәсіби білімнің әлеуметтік
қабығын құрайды дей келе, бұның халықтың менталитеттің тез өзгеруіне, яғни
өмірдегі көп нәрселер олардың өздеріне байланысты түсінуге септігін
тигізетіндігін дәлелдейді.
Дәстүрлі педагогикада ерекше көңіл конгитивті аспектіге берілетін, ол
қазіргі кезде мұғалімге деген талап оның шығармашылықпен жұмыс жасауына,
яғни жаңа мектепте инновациялық жобаларды игеруге, жіберілге қабілетте
болуына қойлылып отыр.
Беспалько педагогикалық жүйені – педагогикалық Қөркемеңбек негізі
деп тұжырымдайды [4]. Педагогикалық жүйеде берілетін білім балалардың
таңдайтын мамандығына бағытталынуы тиіс. Кәсіпке дайындық – тұлға дамуын
жүзеге асырады. Мақсатты білім беру – Қөркемеңбекның басты белгісі. Ғалым
диагностикалық әдістемеге арқа сүйейді. Оны мақсатты білім берудің көзі деп
пайымдайды. Ол оқу-тәрбие мақсатын, бүкіл іс-әрекетті диагностикалық
талаппен қоюға ерекше көңілбөледі. Педагогикалық жүйе ретінде бір-бірімен
байланысқан әдістер мен тәсілдер, іс-әрекеттердің жеке тұлғаға бағытталуы
мақсатты.
Инновациялық Қөркемеңбек бойынша оқыту жаңа мақсатты талап етеді. Жаңа
мақсат оқытудың әдістемелік жүйенің қалған бөліктерінің (мазмұн, әдіс,
оқыту түрі мен құралдарының) өзгерулерін талап етеді.
Оны орындау үшін мынадай төрт ұсыныс қажет деп санаймыз:
1.Жаңаша өзгерген мақсат – оқушылардың өздігінен танып іздену іс-әрекетінің
әдістерін меңгерулерін талап етеді. Бұл әдістердің мұғалімдердің күнделікті
жұмыста пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылығы бар.
Бұл жағдайда алдыңғы орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім
алудағы белсенділігіне баса назар аударылады.
2.Жаңаша оқытудың негізіне оқытудың дербес және топтық түрлерін
жатқызамыз. Оқытудың бұл түріндегі ең бастысы ( оқушыға деген сенім, оның
өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйене отырып, өз беделі мен қадір қасиет
сезімін дамыту. Оқытудың фронталды түрі, көбінесе бағыт беру, талқылау
және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
3.Жаңа Қөркемеңбекның жаңа мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Ол
– оқыту құралдарына деген көзқарасты да өзгерутді талап етеді. Бұл
өзгерістер бойынша оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүзеге асыра алатындай құралдар болуы керек.
Ол бойынша өнертапқыштық пен жаңалықтар ашуға жетелейтін баланың
жаңа қасиеттерін ашуға болады екен. Қөркемеңбекның тағы бір психологиялық
негізі болып табылатын теория Л.С.Выготскийдің Оқыту процесінде оқушының
ақыл-ойының дамуы актуальды даму аймағынан жақын арадағы даму аймағына
ауысуы туралы теориясы [49]. Бұл ауысу тапсырмаларды қайталап орындауға
ғана арналған деңгейден өнімді іс-әрекетті қажет ететін жоғары деңгейлерге
ауысу негізінде болады.
1.3 Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық қызметінің
маңызы және саясаты
Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық
Қөркемеңбекларды қолдану маңызыдылығы Жалпы білім беретін мектептің
қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған Қөркемеңбек
оқу бағдарламасында көрсетілген.
Оқушыларды техника мен Қөркемеңбекның даму бағыты, жаңа материалдар,
еңбек және тұрмыс мәдениеті, өндірістік процестердің аутоматтандырылуы,
компьютерлендірілуі мен экологияландыруымен қоса қазіргі өндірістің
Қөркемеңбеклық процестерімен таныстыруға бағытталған Қөркемеңбек
білім беру аймағы жалпы білім берудің міндетті компоненттері болып
табылады.
Қөркемеңбек оқу пәні жалпы орта білім беру деңгейінде оқытылады
және Өнер және Қөркемеңбек білім беру саласына енеді. Қөркемеңбек
оқу пәнінің нысаны оқушының көркем безендіру, бейнелеу, құрастыру сияқты
негізгі көркемдік әрекеттері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін
дамытады. Қөркемеңбекны оқыту тұлғаның эмоционалды-құндылық және
сенсорлық мәдениетін дамытып, қоршаған орта мен өнердегі әсемдікті көру,
бағалау және оларды өз қолымен жасау қабілеттіліктерін арттырады.
Қөркемеңбек оқу пәнінің жалпы мақсаты - жас ұрпақты әлеуметтік
белсенділікке, өндіріс пен қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен
қатар қоршаған ортаға Қөркемеңбекның әсерін білу, Қөркемеңбектік
сауаттылығын қалыптастыра отырып, жауапкершілікке, тиянақтылыққа, қоғамның
арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға
Қөркемеңбектің әсерін білуге тәрбиелеу болып табылады [1,21].
Қөркемеңбек пәніне жалпы кіріктірілген нысандары ретінде
келесілер қарастырылады: материалдар, құралдар мен жабдықтар, техника мен
Қөркемеңбек, Қөркемеңбеклық процесс, жоба.
Оқу пәнінің міндеттері:
• оқушы тұлғасының, әлеуметтік және кәсіби қалыптасу проблемаларын
түсіну негізінде өзіндік саналылығы мен өмірлік тәжірибесінің бірлігі
арқылы қабілеттерін дамыту;
• оқыту процесін ұйымдастыруға денсаулық сақтау көзқарастарын
қамтамасыз ету;
• Қөркемеңбектік жүйелік ойлау қабілетін қалыптастыру,- жобалық қызметті
ұйымдастыру, графикалық мәдениетін қалыптастыру, Қөркемеңбеклық және
техникалық қызмет аймағында сұранысқа сәйкес қолданбалы міндеттерін шеше
білуін қалыптастыру;
Қөркемеңбек оқу пәнінің мазмұнын реттейтін дидактикалық ұстанымдар
білім алушылардың жас ерекшелігіне, сондай-ақ іс-әрекеттік, денсаулық
сақтау, тұлғалық-бағдарлы және құзыреттілік принциптеріне негізделген.
Нәтижеге бағдарланған құзыреттілік тұрғыдан Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандартында көрсетілген
құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағытталған. Оқу пәнінің мазмұны
біртұтастық ұстанымына сай құрыла отырып, концентрлік тұрғыда дамиды. Оқу
пәнінің құрылымы жекеден жалпыға, жақыннан алысқа ұстанымдарына
бағынады, оқу пәні арқылы білім алушылардың жеке өмірлік тәжірибесіне
негізделген дүниенің қарапайым бейнесінен ғылыми дүниетанымдық бейнесіне
өту арқылы қамтамасыз етіледі. Әртүрлі қызмет аймағында Қөркемеңбекке
бағыттау біліктілігін қалыптастыру; еңбек нарығында тиімді өзіндік қызмет
етуге және кәсіби білім беру жүйесінде білімін жалғастыруға дайындау.
Өз мазмұнында Қөркемеңбек білім беру аймағы оқушылардың жалпы
білім беру даярлығының политехникалық және қолданбалы құрылымдарын ашады,
мемлекет, қоғам мен тұлғаның қызығушылықтары мен мүмкіншіліктерінің
үйлесімдігі Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарты негізінде қарастырылған.Жоғарыда көрсетілген мақсат-
міндеттерін орындау инновациялық Қөркемеңбекларды қолдану арқылы жүзеге
асады.
Қөркемеңбек сабағында инновациялық Қөркемеңбекларды қолдану үшін,
біз жоғары сыныпта өтілетін тақырыптар мен бөлімдерге талдау жасадық.
Өндірістік Қөркемеңбектер негізінде конструкциялық материалдарды өңдеу
курсы бойынша тақырыптық жоспар мен бағдарлама
2-нұсқа (ұлдар үшін)
10-сыныпқа арналған курстың тақырыптық жоспары
№ Тақырып атаулары және бөлімдер Сағаттардын саны
тәжіри-ббарлы-ғы
е
тео-ри
я
1. Кіріспе 2 - 2
2 Металл кесу станоктатарының 2 4 6
классификациясы
3. Кесу аспаптары 2 2 4
4. Өлшеу аспаптары 2 2 4
5. Металл кесу станоктарының 2 2 4
коңдырғылары
6. Фрезер станогының негізгі бөліктері 4 16 20
7. Фрезерлеу процесінің 4 20 24
Қөркемеңбексының ерекшеліктері
8. Ойма жасау құрылғылары. Ойма - 4 4
Барлығы 20 48 68
11-сыныпқа арналған курстың тақырыптық жоспары
№ Тақырып атаулары және бөлімдер Сағаттардың саны
тәжірибе барлығы
тео-ри
я
1. Токарь тобындағы станоктар 4 - 4
2 Токарлық жұмыстардың дәлділігі 2 2 4
3. Төлкені (втулка) өндеу 2 6 8
Қөркемеңбексы
4. Токарь станоктарында терең 2 8 10
тесіктерді тесу
5. Тесіктерді үңғы аспабымен оңдеу 2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Халықаралық гуманитарлық - техникалық университет
Тілеулиев Әлімбек Айдарбекұлы
Кәсіптік білім беруде инновациялық техннологияларды қолданудың әдістері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 - Кәсіптік оқыту мамандығы
Шымкент 2020
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Халықаралық гуманитарлы - техникалық университеті
Қорғауға жіберілді
Өнер кафедра меңгерушісі
п.ғ.к., доцент _____ А.Ж. Утешева
дипломДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Кәсіптік білім беруде инновациялық
технологияларды қолданудың әдістері
5В012000 – Кәсіптік оқыту
Орындаған
Тілеулиев Ә.А.
Ғылыми жетекшісі, п.ғ.к., аға оқытушы: Буркитбаев Т.С
Шымкент 2020
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейтестілігі. Қазіргі кезде әлемдегі жүргізіліп жатқан
білім беру жүйесіндегі ізгілендіру үдерістері білім беру мекемелеріне
қойылатын жаңа талаптарды да нақтылуда. Өйткені бүгінгі ғылыми техникалық
прогрестің дамуна орай техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі
білім беру мазмұнын қайта құру және оқу — тәрбие орындарының іс - әрекет
қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен
тұлғасына, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын
талаптардын сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазақстан Республикасының Білім
туралы Заңында: "Білім беру жүйесінің басты міңдеті - ұлттық және жалпы
адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке
адамды қалыптастыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін
қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа Қөркемеңбекларын енгізу, білім
беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу"-
деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді деп атап
өтілген [1].
Бұл міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің
күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге
батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі
туындайды.
Бүгінгі таңда мектеп қабырғасында және жоғары оқу орындарында оқып
білім алып жатқан жас ұрпақ алдында Қазақстан-2030 бағдарламасында
көрсетілген Барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі мен
әлауқатының артуы сияқты ұзақ мерзімдік стратегиясын үшінші мыңжылдықта
жүзеге асыру міндеті тұр [1]. Демек, бұл қоғамдық саладағы өзгерістерге сай
жоғары талаптар қоя отырып, экономикалық бәсекелестік жағдайында сапалы
мамандар даярдау қажеттігін алға тартады.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелей мәселесі Қазақстан Республикасында
жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасында
және Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептері оқушыларының еңбекке окыту мен тәрбиелеу
тұжырымдамасында орын тақан [2;3].
Қазіргі ғылым мен техниканың кең қанат жайған кезеңінде ғылыми-таным
әдіснамасы өте зор маңызға ие. Білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді,
Қөркемеңбек дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты.
Ендеше мұғалім алдында Жаңа Қөркемеңбекны ғылыми негізде меңгеру және
терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу мәселесі тұр. Міне осы мәселені өз
жұмысына арқау еткен мұғалімнің мақсаты мына төмендегідей болуы тиіс;
- озық тәжірибелерді, түрлі педагогикалық әдістерді, жаңа
педагогикалық Қөркемеңбекны ұтымды пайдаланудың соңғы
нәтижелерін дамыту;
- білімін жетілдіру негізінде оқушының жеке тұлға болуына
ықпал ету;
- оқушының маңызды мәселелерді өздері талдап,
қорытындылауына жол ашу;
- оқушы өзінің ғылыми-таным әдістерін саралай отырып,
ойлауын дамыту және бүгінгі көзқарастың қалыптасуына
негіз салу, т.б.
Білім беру мақсаты, оның ұйымдастырушылық құрылымы, Қөркемеңбеклық
жағынан жабдықталуы, оқыту әдістемесі қоғамның әлеуметтік сұранысынан
туындайды.
Бүгінде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында қазіргі кезде
Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл
үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер
енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы
өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын
көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың,
мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес мемлекет алғанымызға бүгінгі күн 20
жылдан асты, бұл үлкен жетістік. Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем
кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп,
халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті
өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі
үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар
атқару — Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда
өмірдің жалғастырушысы — ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі — жас
ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг
туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті
өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс
тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар
мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас
жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп -тәжірибесінде жаңаша жұмыс істеп, жаңашыл Қөркемеңбекларды
пайдаланып жүрген озық тәжірибелі мұғалімдер аз емес. Бірақ олардың
пікірінше жаңашыл әдіс-тәсілдерді іс жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын,
инновациялық үдерістерді бір жүйеге келтіріп оның педагогикалық негіздерін
анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру
мәселелерін шешу қиындық тудыруда.
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін
меңгеруі маңызды мәселелердің бірі деп түсіндіреді.
Инновациялық үдерісті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші бір
жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін
зерттеу маңыздылығы В.П.Беспалько, К.Ангеловски, Ш.Т.Таубаева,
В.Д.Лушников, Г.П.Щедровицкий, И.А.Романова, С.А. Смирнов, А.Пригожин,
В.Розин, А.М. Воронин, В.И.3агвязинский, А.Г.Пинский,С.Д.Поляков,
Ю.К.Бабанский, Е.Комраков пен А., Черняковская
және т.б. зерттеулерінде қарастырылған [4; 5 ; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13;
14; 15; 16; 17; 18].
Бірақ, бұл еңбектерде мектеп мұғалімдерінің инновациялық іс-әрекетін
қалыптастырудың және оқу-тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді
пайдаланудың педагогикалық жүйелері ғылыми тұрғыда кеңінен қарастырылып
жеке мәселе ретінде зерттелмегендігі байқалады. Осы мәселе төңірегіндегі
білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін "ескі" мен
"жаңаның" арасындағы әлеуметтік педагогикалық қайшылықтарын және
педагогикалық қауымның оқу-тәрбие барысында жаңаны игерудегі мүмкіндіктері
арасындағы қарама-қайшылықтарды анықтауға мүмкіншілік тудырады.
Сондықтан біз зерттеп отырған диплом жұмысының мақсатына орай оқу-тәрбие
үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді көркемеңбек пәнін өту барысында
пайдаланудың жолдарын қарастырып, көтеріліп отырған мәселенің
көкейкестілігі біздің зерттеу тақырыбымызды Кәсіптік білім беруде
инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың әдістері деп таңдап алуға
себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты – Қөркемеңбек сабақтарында инновациялық
Қөркемеңбекларды қолданудың педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын
анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
а) Жоғары сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктеріне
және осы мәселені зерттеген педагог-психологтардың еңбектеріне талдау
жасау.
ә) Қөркемеңбек пәнінде оқушылардың оқу белсенділіктерін дамыту үшін
оқытудың жаңаша педагогикалық Қөркемеңбекларының ең тиімді түрлеріне
талдау жасау.
Б) Қөркемеңбек сабақтарында инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың
әдіс-тәсілдерін анықтау
Зерттеу жұмысының әдістері - мектеп мұғалімдерінің құжаттарына талдау,
оларды жинақтау, іздену, бақылау, оқушы іс-әрекеттерін зерттеу, сауалнама
жүргізу, тест т.б.
Зерттеу жұмысының объектісі - Мектептің оқу- тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні - Жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен
іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Диплом жұмысы: кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1. Кәсіптік білім беруде инновациялық Қөркемеңбекларды қолданудың
теориялық негізі
1.1 Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныптарында инновациялық
Қөркемеңбекларының қолданудың психологиялық ерекшеліктері
Елде болып жатқан саяси, әлеуметтiк, экономикалық және т.б.
өзгерiстер бiлiм беру жүйесiне де әсер етуде. Бұл өзгерiстер оқыту
әдiстемесiнде жаңартулар ғана емес, мектептерде жаңа пәндер, ендiруге
қажеттiлiк тудырды.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде
нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту
әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы
білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік
тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық” ашуы шығармашылық
тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс. Нәтижесінде
оқушының дүниетанымы кеңейіп, өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы
керек.
Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi
таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта
оқушылардың белсендiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер
интерактивтi деп аталып жүр. Бұл әдістер инновациялық Қөркемеңбекның
бір компоненті. Бұл әдiстердi қолдану сырттай өте жеңiл көрiнгенімен,
өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.
Интерактив – ағылшынның "өзара әрекет” деген сөзі. Демек, интерактивті
оқыту әдістері тұлғааралық қарым – қатынасқа негізделе отырып, "жеке
тұлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі білім беру парадигмасын
қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып
табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана
қоймай, ары қарай дамытады.
Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде
оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік
сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік
қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті
ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі
өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылардың танымдық іс -әрекетін
басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көптеген қиындықтар туғызады.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа
жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын
қанағаттандыру керек.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың тиімділігінің
сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың бірлескен әрекет ережелерін
мойыгндай отырып, өзара әрекеттесуге ұмтылуын, топтық рефлексияның дамып,
ұжымдық ынтымақтастықтың қалыптасуын, ал әсерлілігінің ішкі көрсеткіштері
ретінде оқушылардың өз міндеттері мен құқықтарын түсіне отырып, өзара
әрекеи дағдыларын меңгеріп, топтық жұмысқа дайын болуын, оқу әрекетінің
субъектісіне айнала отырып, өзіндік рефлексиясының дамуын айтуға болады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың нәтижелілігінің
сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың топтық жұмыс ережелерін қабылдай
отырып, нақты мақсаттар қоюға үйренуін, оқу топтарының жасақталып, қажетті
оқу кеңістігінің қалыптасуын, ал табыстылығының ішкі көрсеткіштері ретінде
оқушылардың таным белсенділігі артып, жаңаша оқуға дайындықтарының жетіліп,
өзара әрекеттесу дағдыларының дамып, ынтымақтастық ұжымның қалыптасуын
айтуға болады. Жалпы алғанда, интерактивті оқытудың басты шарттары
қауымдастық пен бәсекелестік болып табылады.
Психолог-ғалымдардың айтуынша, бала білімді төрт түрлі жағдайда алады
екен:
-дайын білімді қабылдап алу,
- зерттеу барысында жаңалық ашу,
- әр түрлі жағдайда әсерді сезіну,
- синтез арқылы бұйым құрастыру немесе өнім жасау.
Интерактивті оқыту әдістері оқушыларға рөлдік ойындар арқылы әр түрлі
жағдайда әсерді сезінуге жол ашады, әр түрлі білімдерді синтездеу кезінде
шығармашылық өнім жасауға жағдай жасайды, дегенмен түрлі ситуациялар мен
мәліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаңалық ашуға көбірек
мүмкіндік береді.
Топтың сандық құрамы оқыту немесе өзара әрекеттестiктiң сапасын
анықтамайды. "Өзара әрекеттестiк” әдiсiнiң өзектi ерекшелiгi – ол АШУ
ҮРДIСIН бiлдiредi, оның мәнi – оқушылардың оқыту дағдыларын өзара
әрекеттестiк арқылы меңгеруi.
Бiз оқытуды және бiлiм берудi, егер сабақ барысында мұғалiм мен оқушы
арасында өзара әрекеттестiктiң жоғары деңгейiне қол жеткiзсе,
"интерактивтi” деп атаймыз. Интерактивтi сөзi – ағылшын тiлiнен аударғанда,
inter – аралық, бiрнеше, action- әрекет дегендi бiлдiредi. Өзара
әрекеттестiк әдетте, белгiлi бiр мәселенi шешу, ол шешiмнiң тиiмдiлiгi
туралы әңгiмелесу, талқылау түрiнде өтедi.
Ең бастысы, мұнда мәселенi шешу процесi жауапқа қарағанда маңызды
екендiгiн түсiну қажет. Бұл интерактивтi әдiстiң м а қ с а т ы – тек
ақпаратты беру ғана емес, оқушыларға жауаптарды өз бетiнше табу дағдысын
меңгерту екендiгiмен байланысты.
Интерактивтi оқыту әдiстерiн қолданатын мұғалiмдер, тек ақпарат беретiн
және өздерiнiң қатысуынсыз берiлген тапсырмаларды оқушылардың есте сақтауы
нашар болады, оқушылар қолдарындағы көтермелеушi қор – құрдастарының
идеяларын пайдалана алмайды деп есептейдi. Зерттеулердiң "бiз қолымызбен
iстегеннiң 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естiгенiмiздiң 10 пайызын
ғана есте сақтаймыз”, - деген қорытындысын жиi естимiз.
Бiздiң тәжiрибе - соның дәлелi. Атқа шабу дағдысын меңгеру үшiн, оны
қалай жасау керектiгiн бiреудiң түсiндiргенi немесе оны кiтаптан оқып алу
әлi жеткiлiксiз. Ол үшiн шындығында атқа мiнiп барып, дағдыларды меңгерген
абзал. Бұлай болатын себебi, iскерлiктi практика жүзiнде дамыта отырып, бiз
бiлгенiмiздi қайта өңдеп, оны әрекетке айналдырамыз.
Оқытуды ұйымдастырудың төрт түрлі бағыты бар екені білгілі:
- балаға жеке өздігінен ізденуге мүмкіндік беру,
-балаларға топтасып оқып-үйренуге жағдай жасау,
-оқушыларды өздерін-өздеріне немесе өзара бағалату,
-іс-әрекет барысында білім игеруге жол ашу.
"Жағада тұрып жүзуді үйренуге болмайтыны сияқты” дайын білімді қабылдап
алу арқылы қажетті икем-дағдыларды дамыту мүмкін емес. Сондықтан
оқушылардың арнайы іс-әрекет барысында икем-дағдыларды меңгеруі маңызды рөл
атқарады. Ол үшін оқыту білімді балалардың өздігінен оқып-үйренуге
бағытталуы керек.
Интерактивті негізде оқу мақсаты – білу емес, үйрене бiлу
Оқушылардан, шешу үшiн кейбiр нақты дұрыс жауабы жоқ, даулы мәселелердi
неге беретiндiгiн сұрағанда, олар:
- өзiне деген сенiмге тәрбиелейдi;
- шешендiк өнерiн жетiлдiредi;
- танымның мәнiн түсiнуге көмектеседi (яғни, кейде абсолюттi шындық
болмайтынын);
- сыни ойлау дағдыларын дамытады;
- өз пiкiрiне деген құқығын түйсiнуi артады;
- пiкiрлердiң көптiгiн түсiнесiң және т.б. деп жауап берген.
Жоғарыда аталғандарды "үйрене бiлу” деген ұғыммен жинақтауға болады.
Яғни, үйрене бiлу – қажеттi дағды, өйткенi ол интеллектуалды тәуелсiздiктiң
негiзi болып табылады және барлық дамыған және дамушы елдердегi азаматтар
үшiн қажет.
Екінші жағынан, құстың қос қанаты сияқты оқушының да екі сүйеніші бар:
бірі – оқи алуы болса, екіншісі – оқығысы келуі. Бірінші тірек баланың
дербестігін құраса, екіншісі белсенділікті береді.
Өзара әрекеттесуге бағытталған үрдiс барысында бала iстеп жатқан iсiнің
мәнiне енедi. Оқушыларға дайын жауаптары бар тапсырмалар бергенде, олардың
танымдық белсендiлiк деңгейi жоғары болмайды. Ал, өз ойын тиянақтап, оны
қорғау кезiнде танымдық белсендiлiк деңгейi күрт артады.
Өзара әрекеттесу үрдісінің негізгі мәні өзара тәжірибе алмасу болмақ.
өйткені, сыныптағы оқушылардың белгілі бір салада ортақ білімдері бар
болғанымен, олардың тек өздері ғана білетін білімдері де бар екені айқын.
Танымдық iскерлiктi қажеттi интеллектуалды дағдылар деңгейiне қарай
жіктеуге болады. Тиiмдi оқыту бағдарламасы оқушылардың төмендегi
iскерлiктерiн практикада қолдануды көздейдi, олар:
- фактiлердi есте сақтау (аса көп күштi қажет етпейдi);
- құбылыстардың мәні мен маңызын түсiну;
- бiлiмдердi дағдылы және жаңа жағдайларда қолдану;
- анализ (бiз бiр нәрсенi құрамдас бөлiктерге бөлу);
- синтез (идеяларды жаңа нәрсе жасау үшiн топтастыру);
- бағалау (бiр нәрсенiң сапасы туралы пiкiр бөлiсу).
Қоғамның дамуы осы аталған iскерлiктердiң барлығының болуын талап
етедi, дегенмен бiлiмдердi қолдану, синтездеу мен бағалау ішіндегі аса
маңыздылары болып табылады.
1.2 Инновация ұғымына сипаттама
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің
басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар; ...оқытудың жаңа
Қөркемеңбекларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық
ғаламдық коммуникациялық желілерге шығуда деп, білім жүйесін одан әрі
дамыту міндеттері көзделеді [2]. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп
ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар
мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-
қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбен бағалай отырып, саралауды, жастардың шығармашылық
әулетін дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі
–маңызды мәселелердің бірі.
Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік
білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-
тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру
парадигмасы өзгерді, білім берудің жаңа мазмұны пайда болды. Атап айтқанда:
– білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттілерінің
дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру
бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде;
– ақпараттық дәстүрлі әдістері – ауызша және жазбаша, телефон немесе
радиобайланыс қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;
– баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына,
азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;
– мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
рөліне мән берілуде.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
Қөркемеңбеклық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
Қөркемеңбекны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер –
тарихи объективті процес. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат – білім
беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай
бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда
оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу
жеткіліксіз. Қазіргі талап – білім сапасы оқушының алған білімін жеке басын
әрі қарай дамытуына, тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен
өлшенеді деп тұжырымдалады.
"ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасының" тұжырымдамасында: "Білімді, білік-дағдыларды механи калық
түрде беру емес, ақпараттық-зияткерлік ресурстарды өз бетінше тауып, талдап
және пайдалана білетін, идеялардың қуат көзі болатын, жедел өзгеріп
отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі ашып көрсете алатын жеке
тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады", – делінген [3]. Демек, бұл
тұжырымдама білім берудің басты философиясы болмақ.
Ал білім беру саласындағы Қөркемеңбеклық идеялар бұдан 400 жыл бұрын
пайда болған. Бұл күнде оқыту Қөркемеңбексы үлкен өзгеріске ұшырап отыр.
Мұғалімдер мен оқушыларға әр түрлі дидактикалық материалдармен қоса
оқытудың техникалық құралдары көмекке келді.
Педагогикалық Қөркемеңбек термині педагогикалық әдістерге
негізделген оқыту Қөркемеңбексы 1960 жылдарда шетел зерттеушілері
тарапынан енгізілді. Педагогикалық Қөркемеңбек дегеніміз – тәжірибеде
жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал
педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның бөлігі
ғана - деп көрсткен В.Беспалько [4].
Жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту Қөркемеңбексында оқу пәндері
әдістемелері мен білім беру Қөркемеңбекларын жоспарлау жүйесі
қолданылады. Бұл үшін мына төмендегі мәселелерді ескерген жөн:
– қатар отыратын екі сыныптағы оқушылардың жас ерекшеліктері мен білім
деңгейлерін ескеру;
– әдістеме Қөркемеңбекның сабақтастығы;
– оқушының өз бетінше іс-әрекет жасау тәсілдерін меңгеруіне мұғалім
тарапынан көмек беруді біртіндеп азайту;
– параллель сыныптардағы сынып топтарының ерекшеліктерін ескеру;
– мұғалімдердің ықыласы мен шеберлік деңгейінің болғанын, т.б.
XXI ғасыр табалдырығында тұрған адамзат дамуының жаңа кезеңі - білім
беру прогрестің ең маңызды факторларының бірі болып саналатын кезеңге келіп
жетті.
Қазақстан Республикасының орта білімді дамыту Тұжырымдамасында қазіргі
мектептер:
1) практикалық қызметте жинақталған барлық игіліктердің
сақталуы;
2) қоғамның интеллектуалдық қуатын жетілдіруі;
3) еліміздің материалдық-қаржылық әл-ауқатын әрі қарай дамыту;
4) орта білім беру жүйесін әрі қарай дамыту т.с.с.міндеттерді көздейді.
Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдары, әр мұғалім күнделікті ізденіс
арқылы барлық жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым-қатынас
жасаулары керек. Оқыту түрлерін, әдістері мен құралдарын одан әрі
жетілдіріп, тиімді тәсілдерді нәтижелі қолданудың жолдарын іздестірулері
қажет.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көтеретін әдіс-тәсілдері түрлерін көбінде жаңашыл,
инновациялық деп атайды.
Мектеп практикасымен танысу барысында мүғалімдердің инновациялық
Қөркемеңбекларды біртіндеп қолдануға ұмтылғаны байқалады. Бірақ, олар
инновациялық әдіс-тәсілдердің жалпы әдістерден айырмашылығы, оларды
қолданудың тиімді жолдары қандай деген мәселелерді анық біле білмейді.
Инновация (латын сөзі іn – в, nous – жаңа ) жаңа, жаңалық, жаңарту
дегенді білдіреді.
Педагогика теориясы мен практикасында инновация термині кеңінен
қолданылуда. Бірақ бұл терминнің белгілі бір педагогикалық категория
ретінде әлі де қалыптасу үстінде. Сондықтан да біз инновация ұғымын толық
анықтау үшін, оның тарихи даму деректеріне шолу жасаймыз.
Югославияның педагог-ғалымы К.Ангеловски педагогикалық инновация
мәселесін жан-жақты талқылап зерттеген.
К.Ангеловски мұғалімнің жаңашылдығына қандай әлеуметтік факторлар әсер
етеді, жаңашылдыққа мұғалімдердің көзқарасы қандай, оның мұндай іс-әрекетке
қатысуы немен белгіленеді деген сұрақтарға жауап іздейді. Оның еңбектерінің
ішінен маңыздысы ретінде "Учителя и инновации" деген еңбегін айтуға болады.
Мұнда автор инновация термині экономика немесе техника ғылымдарынан
педагогика саласына келуі мүмкін, бірақ бұл терминнің нақты қайдан
алынғанын анықтау аса маңызды емес дей отырып, инновацияға жақын туыстас
ұғымдарға тоқталады (5(.
Белгілі қазақстандық ғалым Ш.Т.Таубаева: Югославия ғалымдарының
келтірген үлгілерінен жаңалықты оқыту формасынан, әдістемесіне білім беру
құралдарына, оқыту мазмұнына, алған білімді бағалауына, білім беру мақсаты
мен міндетіне, тәрбие жүйесіне, мұғалім мен оқушы қатынасына байланысты
жіктеуге болатындығын айқын көруге болады", – деп көрсетеді (6, 60(.
Таубаева осы жұмысында инновацияның теориясына шлоу жасайды: неміс
ғалымдарының ішінен инновация теориясының негізін салушылар В.Замбарт,
В.В.Мейтчерлих. Бұлардың көзқарастары австралиялық И.Шумпетердің
көзқарастарымен ұқсас. Олар бұл ұғымды саяси Қөркемеңбеклық процестерге
байланысты қолдануды қарастырады. Инновациялар И.Шумпетер 1911 жылы
экономика саласында "жаңа комбинациялар" ретінде қолданып, кейін
"инновация" терминімен алмастырды. Ғалым зерттеулерінде: "инновация" –
сұраныс тауарларының жаңа түрлерін өндірістің, көліктің жаңа
құралдарын өндіру мен пайдалану мақсатындағы өзгерістер деп түсіндіреді.
Осы пікірге ұқсас американдық ғалым Э.Найхоф инновация қандай да бір
идеялардан басталатынын, өзгерістерге әсерін тигізетін тұтынушылардың не
қолдануы, не бас тартуымен аяқталатын процесс деп есептелінеді. Мұндай әр
түрлі бағытта берілген анықтамалар біздің ойымызша зерттеу нәтижелерінің
сапасының төменділігіне, жүйесіздікке әкеліп соғады.
Ғылымның қайнар көзі Ресейде де "инновация" ұғымына өте үлкен күдікпен
қараған. XX ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин
кезікпейді.
XX ғасырдың сексенінші жылдарында, педагог-новаторлар ісіне қоғамдық
қызығушылық толқыны жүріп өтсе де, "инновация" термині әдебиет беттерінде
кезікпейді. Әуелі новаторлық істің ұйымдастырушысы "Учительская газета"
басылымдарында да жаңа ұғымға анықтама берілмеген.
Білім беру орындары білім беруде, тәрбиелеуде қоғамның сұранысын
орындайды. Осыған байланысты дәстүрлі, адам жайлы философиялық және
педагогикалық көзқарастарға білім берудегі дәстүрлі мен жаңаның арасындағы
байланысты дәстүрлінің қандай түрлерін сақтау, дамыту керек және қазіргі
білім беру жүйесіне қалай тасымалдау керектігіне талдау жасау қажеттігі
туындайды.
Дәстүрлі мен қазіргінің арасында жаңаның баспалдағы – объективті түрде
пайда болатын өмір диалектикасының заңдылығы. Жоқтан бар пайда болмайтыны
сияқты, жаңа бүл дәстүрліден келіп туады. Бұл мәселе туралы И.Д.Лушников:
Қазіргі тек жаңаны ғана немесе бүгін пайда болған құбылыстарды
бейнелемейді. Жаңа - дәстүрлі мен қазіргінің аралығында пайда болады, –
дейді (7, 5(.
Инновация дегеніміз – жаңа мазмұнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу
дегеніміз – тек қана жаңалық енгізу, ұйымдастыру яғни, инновациялық
процесті мазмұнды дамыту, жаңаны ұйымдастыру, қалыптастыруды анықтайды, ал
"жаңаша" деп жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен
Қөркемеңбексын қамтитын құбылысты түсінеміз.
Көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымын білім беру
жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті
деп сипаттайды.
Сондықтан, ғалымдар инновация деген ұғымды білім беру ісіне тұрақты
жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан екінші жағдайға көшуіне
апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп түсіндіреді. Оған дәлел
төмендегі ғалымдардың ой-пікірі.
Мысалы, П.Щедровицкий инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір
түрі ретінде білім беру саласында кадрларды даярлауды ұйымдастырудың ерекше
бір түрі, – деп түсіндіреді (8(.
И.А.Романова ғылыми-зерттеу жұмысында және педагогикалық әдебиеттерде
инновация мәселесіне жалпы әдіснамалық және тарихи-педагогикалық баға
берілмеген деген пікірді айтып, дәлелдейді (9(.
Дегенмен де, тарихи-педагогикалық зерттеулерде, монографияларда,
әдістемелік тұрғыдағы еңбектерде педагогикалық жаңалықтың түрлі
аспектілерінің біршама қарастырылғандығын айтады.
С.А.Смирнов (10(, А.И.Пригожин (11(, В.В.Розин (12(, А.М.Ворониндер (13(
өздерінің ғылыми-зерттеу еңбектерінде инновацияның бүтіндей теориялық
негізін, оның жан-жақты сипатын, даму заңдылықтарын, ұйымдастыру
ұстанымдарын, жіктелу ерекшеліктерін айқындаған.
Осы ғалымдардың зерттеу нәтижелері біріншіден, инновация теориясының
әдіснамалық фундаментін қалауда маңызды роль атқарады. Екіншіден, қазіргі
кезде инновациялық білім туралы арнайы саланың білім беру жүйесінде
қалыптасуы жаңалықты тәжірибеде іске асыру жолдарын зерттейтін
педагогикалық инноватиканың қалыптасуы мәселелерін қарастырады. Бұл
аспектідегі ғалымдар В.И.Загвязинский (14(, А.О.Пинский (15(, С.Д.Поляков
(17(, Ю.К.Бабанский (18( зерттеулеріндегі педагогикалық инновацияның
маңызды мәселелері, жаңалықтардың жіктелуі, педагогикалық инновацияның даму
ерекшеліктерін анықтау, білім беру жүйесіндегі инновация теориясын жасау,
инновацияны ұйымдастыру, басқару жүйесін қалыптастыруға арналған.
Жоғарыда көрсеткен ғалымдар өз қорытындыларын төмендегідей негіздеген:
( алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе және шығармашылықпен қызмет етуші
ұстаздар қызметінің теориясына сүйеніп, осының негізінде зерттеудің
бірізділігін айқындау;
( педагогика теориясының жалпы қағидаларымен оқыту әдістемелерінің
негізгі мәселелеріне ( жаңалық пен және оның педагогикалық ақиқатын өзгерту
мәселесі;
( педагогикалық инновацияның отандық педагогикаға келу тарихын, оның
негізгі көздерін және әр тарихи кезеқдегі шығу тегінің ерекшеліктерін,
олардың байланысын, қалыптастыру ерекшеліктерін қарастырады. (Е.Е.Комраков
(18(, Н.В.Кузьмина (19;20( және т.б.)
И.А.Романованың зерттеуіне сүйене отырып, оның ой-пікірлеріне қосыла
отырып, инновация теориясын біз бірнеше аспектіде қарастыруды жөн көрдік.
Сонымен, И.А.Романованың инновация теориясының дамуы, қалыптасуы жайлы
зерттеуін былай деп қорытындылауға болады. Педагогикалық инноватика жайлы
ғылыми білімнің кеңес үкіметі дәуірінде педагогика ғылымында қалыптасуы
белгілі кезеңдерден тұрады. Инновация жеке ғылыми-әдістемелік талдау пәні
ретінде тек жетпісінші жылдардың ортасында ғана қалыптасты. Бұл кезеңдегі
ғалым-педагогтардың зерттеулерінде "алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибе", оның сипаттамасын, өлшемдерін, тиімділігін, оны жалпы білім
беретін мектептерге енгізу жолдарын анықтау мәселесін көтереді. Сонымен
қатар, педагогикалық эксперимент ұйымдастыру, новаторлық қызметтің
ерекшеліктерін анықтау маңвізды роль атқарады.
1980 жылдардың ортасында білім берудегі инновация заңдылықтары жалпы
ғылыми дамуға ие болады. Жаңалық енгізу белгілі ғылым саласы (
педагогикалық инноватика ретінде қалыптаса бастады. И.А.Романова отандық
педагогикада XX ғасырда инновация теориясының даму генезисін талдай келе:
1.1900 ж. ( 1917 ж.
2.1917 ж. ( 1930 ж. ортасына дейін
3.1950 ж. басы ( 1970 ж. аяғы
4.1980 ж. ортасы - 1990 ж. ортасы дәуіріне жіктейді.
Біз автордың "Педагогикалық инновация әлеуметтік инновацияның барлық
маңызды қасиеттерін толық көрсетеді", ( деген ой-пікіріне қосыламыз. 20
ғасырдың 60-70жж алдыңғы қатарлы ұстаздар тәжірибесін оқып-ұйрену
көкейтесті мәселенің біріне айнала бастады. Новаторлар әдістемелерінен,
оқыту тәсілдерінен, құралдарынан, белгілі міндеттерді жаңа, дәстүрлі емес
тұрғыда шешу тәсілдерінен алдыңғы қатарлы іс-тәжірибелер пайда бола
бастады. Осындай жолмен, "алдыңғы қатарлы тәжірибе" теориясы пайда бола
бастаған, осы кезең инновацияның теориялық-әдіснамалық базасының қалануы
болып табылады", ( дейді зерттеуші. Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе
теориясының қалыптасып дамуына әр кезеңде үлес қосқан ғалымдар деп
М.М.Поташник,М.Н.Скаткин, Я.С.Турбовской (20; 21; 22; 23; 24; 25(
Білім беру саласында қажырлы еңбек етіп, үлес қосқан Республикамыздағы
жаңашыл мұғалімдерді де атап кеткен жөн. Олар: Құмаш Нұрғалиұлы Нұрғалиев,
Рафика Бекенқызы Нұртазина, Архимед Мыңбайұлы Ысқақов, Григорий Максимович
Курбатов, Қанипа Омарғалиқызы Бітібаева т.б. Бұл мұғалімдердің идеялары
және педагогикалық тәжірбиелері қысқа түрде Б.Р.Айтмамбетованың еңбегінде
жазылған (26(.
Жаңашыл мұғалімдердің тәжірбиесі орта, жоғары мектеп мұғалімдері мен
оқушыларының игілігіне айналады. Сондықтан, олардың тәжірибесін зерттеуге
зор көңіл аударушылық байқалып келеді. Өйткені, әрбір жаңа педагогикалық
құбылыс талқылауды, зерттеуді және талдауды қажет етеді.
Мұғалім озат педагогикалық идеяларды және жаңашыл мұғалімдердің
тәжірибесін игеру үшін оларды өзінің педагогикалық жүйесінің құрамдас
бөлігі етіп, жетілдіріп дамытады.
Көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде "инновация" ұғымын білім беру
жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті
деп санайды. Н.Р.Юсуфбекованың зерттеулерінде (27; 28; 29; 30( білім беру
жүйесіндегі жаңартуды инновациялық процесс деп көрсетіледі. Сонымен қатар,
ол инновациялық процесс дегеніміз жаңалықтарды жасау, оны педагог қауымның
оқыту мен тәрбие беру тәжірибесінде қолдану деп түсіндіреді. Автордың
пікірі бойынша, педагогикалық инновацияға үш блок түсініктер мен идеялар
енгізуге болады:
( біріншіден, жаңалықты жасау, оның топтамасы, жаңалық өлшемдері;
(екіншіден, олардың қабылдау бағдарламасын зерттеу, педагогтардың берген
бағасы;
(үшіншіден, жаңаны білім беру жүйесінде қолдану.
Қорыта келе, автор "инновациялық процесс", ( дегеніміз педагогикалық
жаңалықтардың динамикалық бірлігін педагогтардың тәжірибесінде ғылыми
негізде қолдану деп түсіндіреді. Сонымен қатар, Н.Р.Юсуфбекова жаңалықты
енгізілген жүйе белгілеріне қарай жіктейді:
( педагогикалық процесті өзгерту дәрежесіне қарай жаңалыққа түбегейлі,
ұстанымды өзгерістердің енгізілуі;
( тек жаңартушы жаңалық;
( пайда болу орнына (ғылымда немесе практикада);
( шығу уақытына;
( енгізу мүмкіндіктеріне (дәл уақытында, оңай енгізу, қиыншылықпен
енгізу);
( жаңалық дәрежесіне байланысты (абсолютті және салыстырмалы);
( болжау, жоспарлау дәрежесіне сәйкес (болжамданған, күтпеген,
жоспарланған, жоспарланбаған).
Кез-келген инновациялық процесс ( жаңалықтардың пайда болу, жасалып шығу,
іске асуы, таратылуы сияқты кезеңдермен сипатталуы даусыз.
Педагогикада жаңалықтардың шығу көзін, топтамаларын жаңалық болып
есептелу үшін қойылатын талаптарын, оларды ұстаздар қауымының қабылдауын,
бағалауын, осы жаңалықтарды білім беру шеңберінде қолдану туралы мәліметтер
инноватика саласында қаралады.
Инноватика мазмүнына талдау жасау нәтижесінде
Ш.Т.Таубаева төмендегі негізгі аспектілерді көрсетеді:
Инноватика ( жаңа білімді ойлап табу, меңгеру, енгізу зандылықтарын
зерттейтін гуманитарлық ғылым;
Инноватика ( жаңа білімді жасап шығару, меңгеру, енгізу процестерін
зерттейтін ғылыми білім саласы;
Инноватика ( қоғамдық тәжірибеде және ғылым мен техника ның түрлі
салаларындағы инновациялық процестің теориясы мен практикасы (31, 12(.
Инновациялық Қөркемеңбекны Қазақстанда зерттеген ғалымдардың бірі ( ол
Н.Нұрахметов болған. Ғалым мынадай топтама береді:
( білім беру мазмүнында;
( әдістемелерде, Қөркемеңбекларда форма мен оқу-тәрбие процесінің
құралдарында;
( мектеп басқару жүйесіндегі жаңалықтар көлеміне (32(.
Қазіргі жағдайда инновациялық процесстер, жылдам басқару мәселесі
педагогикалық инноватиканың құрылымында негізгі түйіні болып табылады.
Ғылыми білімнің саралануы, олардың үздіксіз дамуы білім беру мазмұнына
көлемді практикалық және теориялық материалды қосуды талап етеді. Алайда
мектепте, жоғары оқу орнында оқыту уақыты шектеулі болғандықтан, заман
талабынан шығатын маманды дайындауға жеткілікті білімді саралауды тандап
алу мәселесі көтерілуде.
Оқу-тәрбие процесінің басқа да бөліктері, үйымдастыру формалары да
жаңартуды қажет етеді. Кейбір шет елдерде жалпылай жоғары білім беру
басталды. Білім адамның туғанынан өлгеніне дейінгі серігі болады. Қоғамды
педагогизациялау құбылысы да жасалынды. Үздіксіз білім беру тенденциясы
оның құрылысын ғана емес, мазмұндық жаңаруын қажет етеді. Жаңа типті оқу
орындары пайда болуда: лицейлер, жеке меншік мектептер, гимназиялар,
колледждер. Дүниежүзілік педагогикада оқытудың әр түрлі жағдайларын
кіріктіру процесі жүргізіліп жатыр. Бір сөзбен айтқанда білім беру деңгейі
күннен-күнге даму үстінде.
Педагогикалық инноватиканы педагогика теориясына немесе әдіснамасына
жатқызу әлі нақты шешілмеген мәселелердің бірі. Өйткені, педагогика
теориясы оқу-тәрбие процесіндегі зандылықтарды және оларды басқаруды
қарастырады, ал әдіснама болса негізінен меңгеру, практикаға енгізу
ұсынымдарын анықтаумен айналысады. Сонда, педагогикалық инновацияны білім
жүйесіндегі жаңаруды жылдамдататын құрал ретінде қарауға болады. Демек,
педагогикалық жаңалыққа бет бұру, инновация дегеніміз ( мақсат, идея және
жеке адамның, қауымның практикалық қызметі, іс-әрекеті, жаңалықты ерекше
қабылдау қасиеті.
Жаңа Қөркемеңбекмен жұмыс істеу үшін төмендегі алғы шарттар қажет:
– оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
– оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру. Оның гылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
– жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім
стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру Қөркемеңбексын игеру
арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол
жеткізу;
– оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі
басшылыққа алу.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
Қөркемеңбеклық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
Қөркемеңбекны енгізу сапалылығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
койылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттандыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық және
телекоммуникациялық Қөркемеңбексын игеру міндетіміз.
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған
көпнүсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
Қөркемеңбеклар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту Қөркемеңбекларын оқу
мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап,
тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор.
Қазіргі кезде қоғамда болып жатқан үлкен өзгерістер ғылым мен
техникалық соңғы жаңалықтарының өмірдің барлық салаларына тез өңдеуді
өзгерістер білім беру саласына да өзінің үлкен әсерін тигізуде. Сондықтан
да тәуелсіз қазақ елінің басты мақсаты – осы заман ағымынан қалып қоймай,
өркенитетті мемлекет құру және білім беру сапасына әлемдік білім стандарты
негізінде жақсарту.
Баспа беттерінде педагогикалық білім берудің стратегиясы мен
тактикасын өзгертудің қажеттігі, оның уақыт талабына сай келмейтіндігі
туралы мәселелер жиі айтылуда. Ендеше, білім берудің инновациялық
Қөркемеңбекларын шапшаң өндірудің қажеттігі өзектілігін танытып отыр.
Білім беру саласындағы инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайтын
себептерде қазіргі таңда бүкіл халыққа белгілі болып отыр. Олар:
( білім беру жүйесінің жаңаруы, яғни жоғары оқу орындарының кредиттік оқу
жүйесіне көшуі және орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа өтетіндігі;
( білім беру мазмұнының гуманитаризациялануы;
( мұғалім мен оқушыға қойылатын талаптың жаңа тұрғыдан қарастырылуы, яғни
оқушы тек білім тұтынушы ғана емес, ортақ іс-шара субъектісі де.
Көптеген мектептер жаңа оқыту және тәрбиелеу үрдісін енгізе бастады.
Алайда мектептердің жылдам даму қажеттілігі талабы мен педагогтардың оны
іске асыруда білімнің жетіспегендігінің арасында қарама-қайшылық туындауда.
Жаңа, жаңалық, жаңалық енгізу, инновация, инновациялық процесс
деген ұғымдарды оқытушылардың түсінуінде шатастыру байқалады.
Білім берудегі инновация және педагогикалық инновация терминдерін
педагогикаға ғылыми тұрғыдан негіздеп енгізген Н.Р.Юсуфбекова. Ол өзінің
еңбегінде педагогикалық инновацияны өзінің зерттеу объектісі, пәні, тәсілі
бар педагогика ғылымының дербес саласы ретінде қарастырады [29].
Ал Р.Нуртазина инновациялық білім беруге тән қасиет –
антропоцентризм, өзін-өзі басқару, профессионализм деген ұғымды ұсынады.
Олар бір-бірімен тығыз байланысты және олар кәсіби білімнің әлеуметтік
қабығын құрайды дей келе, бұның халықтың менталитеттің тез өзгеруіне, яғни
өмірдегі көп нәрселер олардың өздеріне байланысты түсінуге септігін
тигізетіндігін дәлелдейді.
Дәстүрлі педагогикада ерекше көңіл конгитивті аспектіге берілетін, ол
қазіргі кезде мұғалімге деген талап оның шығармашылықпен жұмыс жасауына,
яғни жаңа мектепте инновациялық жобаларды игеруге, жіберілге қабілетте
болуына қойлылып отыр.
Беспалько педагогикалық жүйені – педагогикалық Қөркемеңбек негізі
деп тұжырымдайды [4]. Педагогикалық жүйеде берілетін білім балалардың
таңдайтын мамандығына бағытталынуы тиіс. Кәсіпке дайындық – тұлға дамуын
жүзеге асырады. Мақсатты білім беру – Қөркемеңбекның басты белгісі. Ғалым
диагностикалық әдістемеге арқа сүйейді. Оны мақсатты білім берудің көзі деп
пайымдайды. Ол оқу-тәрбие мақсатын, бүкіл іс-әрекетті диагностикалық
талаппен қоюға ерекше көңілбөледі. Педагогикалық жүйе ретінде бір-бірімен
байланысқан әдістер мен тәсілдер, іс-әрекеттердің жеке тұлғаға бағытталуы
мақсатты.
Инновациялық Қөркемеңбек бойынша оқыту жаңа мақсатты талап етеді. Жаңа
мақсат оқытудың әдістемелік жүйенің қалған бөліктерінің (мазмұн, әдіс,
оқыту түрі мен құралдарының) өзгерулерін талап етеді.
Оны орындау үшін мынадай төрт ұсыныс қажет деп санаймыз:
1.Жаңаша өзгерген мақсат – оқушылардың өздігінен танып іздену іс-әрекетінің
әдістерін меңгерулерін талап етеді. Бұл әдістердің мұғалімдердің күнделікті
жұмыста пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылығы бар.
Бұл жағдайда алдыңғы орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім
алудағы белсенділігіне баса назар аударылады.
2.Жаңаша оқытудың негізіне оқытудың дербес және топтық түрлерін
жатқызамыз. Оқытудың бұл түріндегі ең бастысы ( оқушыға деген сенім, оның
өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйене отырып, өз беделі мен қадір қасиет
сезімін дамыту. Оқытудың фронталды түрі, көбінесе бағыт беру, талқылау
және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
3.Жаңа Қөркемеңбекның жаңа мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Ол
– оқыту құралдарына деген көзқарасты да өзгерутді талап етеді. Бұл
өзгерістер бойынша оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүзеге асыра алатындай құралдар болуы керек.
Ол бойынша өнертапқыштық пен жаңалықтар ашуға жетелейтін баланың
жаңа қасиеттерін ашуға болады екен. Қөркемеңбекның тағы бір психологиялық
негізі болып табылатын теория Л.С.Выготскийдің Оқыту процесінде оқушының
ақыл-ойының дамуы актуальды даму аймағынан жақын арадағы даму аймағына
ауысуы туралы теориясы [49]. Бұл ауысу тапсырмаларды қайталап орындауға
ғана арналған деңгейден өнімді іс-әрекетті қажет ететін жоғары деңгейлерге
ауысу негізінде болады.
1.3 Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық қызметінің
маңызы және саясаты
Қөркемеңбек сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық
Қөркемеңбекларды қолдану маңызыдылығы Жалпы білім беретін мектептің
қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған Қөркемеңбек
оқу бағдарламасында көрсетілген.
Оқушыларды техника мен Қөркемеңбекның даму бағыты, жаңа материалдар,
еңбек және тұрмыс мәдениеті, өндірістік процестердің аутоматтандырылуы,
компьютерлендірілуі мен экологияландыруымен қоса қазіргі өндірістің
Қөркемеңбеклық процестерімен таныстыруға бағытталған Қөркемеңбек
білім беру аймағы жалпы білім берудің міндетті компоненттері болып
табылады.
Қөркемеңбек оқу пәні жалпы орта білім беру деңгейінде оқытылады
және Өнер және Қөркемеңбек білім беру саласына енеді. Қөркемеңбек
оқу пәнінің нысаны оқушының көркем безендіру, бейнелеу, құрастыру сияқты
негізгі көркемдік әрекеттері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін
дамытады. Қөркемеңбекны оқыту тұлғаның эмоционалды-құндылық және
сенсорлық мәдениетін дамытып, қоршаған орта мен өнердегі әсемдікті көру,
бағалау және оларды өз қолымен жасау қабілеттіліктерін арттырады.
Қөркемеңбек оқу пәнінің жалпы мақсаты - жас ұрпақты әлеуметтік
белсенділікке, өндіріс пен қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен
қатар қоршаған ортаға Қөркемеңбекның әсерін білу, Қөркемеңбектік
сауаттылығын қалыптастыра отырып, жауапкершілікке, тиянақтылыққа, қоғамның
арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға
Қөркемеңбектің әсерін білуге тәрбиелеу болып табылады [1,21].
Қөркемеңбек пәніне жалпы кіріктірілген нысандары ретінде
келесілер қарастырылады: материалдар, құралдар мен жабдықтар, техника мен
Қөркемеңбек, Қөркемеңбеклық процесс, жоба.
Оқу пәнінің міндеттері:
• оқушы тұлғасының, әлеуметтік және кәсіби қалыптасу проблемаларын
түсіну негізінде өзіндік саналылығы мен өмірлік тәжірибесінің бірлігі
арқылы қабілеттерін дамыту;
• оқыту процесін ұйымдастыруға денсаулық сақтау көзқарастарын
қамтамасыз ету;
• Қөркемеңбектік жүйелік ойлау қабілетін қалыптастыру,- жобалық қызметті
ұйымдастыру, графикалық мәдениетін қалыптастыру, Қөркемеңбеклық және
техникалық қызмет аймағында сұранысқа сәйкес қолданбалы міндеттерін шеше
білуін қалыптастыру;
Қөркемеңбек оқу пәнінің мазмұнын реттейтін дидактикалық ұстанымдар
білім алушылардың жас ерекшелігіне, сондай-ақ іс-әрекеттік, денсаулық
сақтау, тұлғалық-бағдарлы және құзыреттілік принциптеріне негізделген.
Нәтижеге бағдарланған құзыреттілік тұрғыдан Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандартында көрсетілген
құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағытталған. Оқу пәнінің мазмұны
біртұтастық ұстанымына сай құрыла отырып, концентрлік тұрғыда дамиды. Оқу
пәнінің құрылымы жекеден жалпыға, жақыннан алысқа ұстанымдарына
бағынады, оқу пәні арқылы білім алушылардың жеке өмірлік тәжірибесіне
негізделген дүниенің қарапайым бейнесінен ғылыми дүниетанымдық бейнесіне
өту арқылы қамтамасыз етіледі. Әртүрлі қызмет аймағында Қөркемеңбекке
бағыттау біліктілігін қалыптастыру; еңбек нарығында тиімді өзіндік қызмет
етуге және кәсіби білім беру жүйесінде білімін жалғастыруға дайындау.
Өз мазмұнында Қөркемеңбек білім беру аймағы оқушылардың жалпы
білім беру даярлығының политехникалық және қолданбалы құрылымдарын ашады,
мемлекет, қоғам мен тұлғаның қызығушылықтары мен мүмкіншіліктерінің
үйлесімдігі Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарты негізінде қарастырылған.Жоғарыда көрсетілген мақсат-
міндеттерін орындау инновациялық Қөркемеңбекларды қолдану арқылы жүзеге
асады.
Қөркемеңбек сабағында инновациялық Қөркемеңбекларды қолдану үшін,
біз жоғары сыныпта өтілетін тақырыптар мен бөлімдерге талдау жасадық.
Өндірістік Қөркемеңбектер негізінде конструкциялық материалдарды өңдеу
курсы бойынша тақырыптық жоспар мен бағдарлама
2-нұсқа (ұлдар үшін)
10-сыныпқа арналған курстың тақырыптық жоспары
№ Тақырып атаулары және бөлімдер Сағаттардын саны
тәжіри-ббарлы-ғы
е
тео-ри
я
1. Кіріспе 2 - 2
2 Металл кесу станоктатарының 2 4 6
классификациясы
3. Кесу аспаптары 2 2 4
4. Өлшеу аспаптары 2 2 4
5. Металл кесу станоктарының 2 2 4
коңдырғылары
6. Фрезер станогының негізгі бөліктері 4 16 20
7. Фрезерлеу процесінің 4 20 24
Қөркемеңбексының ерекшеліктері
8. Ойма жасау құрылғылары. Ойма - 4 4
Барлығы 20 48 68
11-сыныпқа арналған курстың тақырыптық жоспары
№ Тақырып атаулары және бөлімдер Сағаттардың саны
тәжірибе барлығы
тео-ри
я
1. Токарь тобындағы станоктар 4 - 4
2 Токарлық жұмыстардың дәлділігі 2 2 4
3. Төлкені (втулка) өндеу 2 6 8
Қөркемеңбексы
4. Токарь станоктарында терең 2 8 10
тесіктерді тесу
5. Тесіктерді үңғы аспабымен оңдеу 2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz