Сенсорлық бұзылыстары бар балаларды оқыту ерекшеліктері
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Кафедра Мектепке дейінгі және бастауышта білім беру
SYLLABUS
Пәннің атауы Инклюзивті білім беру
Білім беру бағдарламасы Білім топтарына арналған
Құрастырған: Г.С.Мухиева, оқытушы, магистр
Орал, 2021 ж.
Syllabus Инклюзивті білім беру пәнінің 2021 жылғы жұмыс бағдарламасы
негізінде әзірленді
(атауы, бекітілген жылы)
Кафедра мәжілісінде қаралды
___________________________________ ____________
Хаттама № 10 09 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі: Д.Г.Хабиева
(қолы, ТАӘ)
Пікір беруші: Г.А.Ергалиева п.ғ.к., доцент
(ТАӘ,
лауазымы, ғылыми дәрежесі)
1 Пән туралы мәліметтер:
Кредит 5
Курс 3,4
Семестр 6,8
Қорытынды бақылау түрі КТ
Дәріс (сағаты) 30
Практикалық (семинар, лабораториялық) 15
сабақтар (сағаты)
СОӨЖ (сағаты) 20
СӨЖ (сағаты) 85
Барлық сағаттар 150
Мақсаты: инклюзивті білім берудің қағидалары және философиялық, әдіснамалық
негіздері туралы түсініктерін қалыптастыру, инклюзивті білім берудің
құқықтық-нормативтік қамтамасыздандыруда кездесіп отырған кедергілерін жою,
ерекше қажеттіліктері бар балалардың психологиялық-педагогикалық қолдауға
байланысты заманауи моделдері туралы түсініктері мен инклюзивті тәжірибе
аймағында ұйымдастыру мен басқару құзыреттіліктерін қалыптастыру.
Курстың міндеттері:
- Студенттерге инклюзивті білім берудің нормативтік-құқықтық базаларымен
және философиялық , әліснамалық негіздерін ұғындыру;
- Инклюзивті тәжірибені ұйымдастыру мен жобалау аумағында студенттердің
кәсіби құзіреттіліктерінің деңгейін көтеру;
- Инклюзивті тәжірибе жағдайында білім беру ұйымдарының әдістемелік,
басқару жұмыстарымен таныстыру;
- Инклюзивті білім беру ұйымдарында мүмкіндігі шектеулі балаларды
психологиялық- педагогикалық қолдау көрсету моделдері туралы түсініктер
қалыптастыру;
- Инклюзивті білім беру ұйымдарындағы білім беру процесіндегі мүмкіндігі
шектеулі балалардың білім алу ерекшеліктерін ұғындыру;
- Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беруге біріктіру туралы ғылыми-
практикалық көзқарастарын қарастыру;
- Курс бойынша теориялық және практикалық материалдарды қабылдау және
түсінуге қажетті негізгі ұғымдық аппаратын меңгеру.
Оқытудан күтілетін нәтижелер:
- Игерген дағдыларын кәсіби қызметте қолдануға қабілетті;
- Ерекше білімді қажет ететін балаларға және олардың ата-аналарыназаңды
өкілдеріне психологиялық-педагогикалық көмек көрсетуге қабілетті;
- Психологиялық-ағартушылық, кеңес беру қызметін сапалы ұйымдастыруға
қабілетті.
(Блум таксономиясы бойынша)
Курс аяқталғаннан кейін студенттер білуі керек:
- инклюзивті білім берудің басты мақсаты мен ұғымдарын;
- инклюзивті білім берудегі педагогика мен психологияның категориялық
аппаратын;
- инклюзивті білім берудің қағидалары;
- инклюзивті білім берудің басты отандық және шетелдік тұжырымдамаларын;
- инклюзивті білім берудің мазмұнын, құрылымын, қайшылығын және қисынын;
- инклюзивті білім берудің заманауи инновациялық және авторлық білім беру
тұжырымдамаларын;
- инклюзивті білім беру ортасында мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру
мен тәрбиедегі жалпы сұрақтар, психологиялық-педагогикалық қолдау;
- білім берудің психологиялық - педагогикалық практикасындағы инновациялық
технологияларды қолдану ерекшеліктерін.
- мүмкіндігі шектеулі балалар отбасының әлеуметтік-педагогикалық
проблемаларын зерттеп білу және оларды шешуді.
Курс аяқталғаннан кейін студенттер жасай алуы керек:
- мәтіндік, аудиовизуалдық, мультимедиялық оқу-әдістемелік материалдарды
жинау және оларды пайдаланушылардың өз бетінше меңгеру;
- студенттерді пәнді оқуға, білімді терең меңгеруге, ақпаратты өңдеуге және
талдауға, әр түрлі жағдайларды саралай алу;
- жаңа идеяларды тез жасай алуы.
Игерілетін дағдылар:
- инклюзивті білім берудегі көкейкесті мәселені таңдай білу дағдысын
қалыптастыру жолдарын;
- коммуникативік дағдыларды меңгеру;
- әдістемелік, тұлғалық-кәсіби тұрғыда өзін-өзі жетілдіру дағдыларын
қалыптастыру;
- шығармашылық белсенділік дағдыларын меңгеру;
- сыни тұрғыда ойлау дағдыларын меңгеру;
- өздігімен іздену, зерттеу және өзекті мәселені шеше білу
дағдысын.
Қалыптасатын құзыреттер:
Әлеуметтік және коммуникативтік құзыреттіліктер: эмпирикалық зерттеулер
жүргізуді жоспарлау және ұйымдастыру қабілеті, қиын өмірлік жағдайда қалған
балалармен, жасөспірімдермен және олардың ата-аналарымен әлеуметтік-
педагогикалық кеңес беру жұмыстарын жүргізу қабілеті; оқушылардың ата-
аналары мен педагогтардың білім беру үдерісіне қатысушы ретінде өзара іс-
қимылын ұйымдастыра білу; әлеуметтік-педагогикалық ағартушылық қызметті
ұйымдастыру қабілеті; әлеуметтік-педагогикалық түзету және терапия
шараларын ұйымдастыра білу; әлеуметтендіру процесінде ауытқушылығы бар
балалардың түрлі категорияларымен жұмыс істеу әдістемесі мен технологиясын
меңгеру, мүгедек балалармен және олардың ата-аналарымен әлеуметтік-
педагогикалық диагностика, түзету және кеңес беру қызметі туралы түсінікке
ие болу.
Ұйымдастыру құзыреті: кәсіби қызметте нормативтік құқықтық құжаттарды
қолдануға дайын екендігін көрсете білу; мақсатты болжауды, жоспарлауды,
талдауды, рефлексия, оқу-танымдық іс-әрекетті өзін-өзі бағалауды және
өнімді іс-әрекеттің креативті дағдыларын ұйымдастырудың білімі мен
іскерліктерін меңгерген; білім беру процесінде балаларды әлеуметтік-
педагогикалық сүйемелдеудің дамыту бағдарламаларын және оқыту қиындықтары
бар балаларға арналған түзету-дамыту бағдарламаларын жасай білу; әлеуметтік-
педагогикалық интеграция саласындағы білімді, әртүрлі пәндік облыстардан
проблемалық міндеттерді шешуде білімді интеграциялау іскерліктер мен
дағдыларын игере отырып, ынтымақтастыққа қабілетті болады; менеджмент
негізінде оқу орындарында оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру және басқару
дағдыларын, оқушылар ұжымын ұйымдастыру және басқару дағдыларын меңгерген;
білім беру жүйесінің әлеуметтік-педагогикалық қызметтерінде оқу-тәрбие
процесін жүзеге асыру және бағалауға, кәсіптік оқыту және пенитенциарлық
оқу орындарында оқу-тәрбие процесін жүзеге асыруға және бағалауға
қабілетті;
Әлеуметтік-этикалық құзыреттер:
Әлеуметтік-педагогикалық білім беру, әлеуметтік тәрбие және әлеуметтік-
педагогикалық білім беру стратегиясын әзірлеу мақсаттары мен міндеттерін
түсінуге құзыретті; пәндік, әлеуметтік-педагогикалық, әдістемелік білім,
білік және дағды жүйесін меңгереді, оның кәсіби қызметінің қалыптасуын
анықтайтын, педагогикалық қарым-қатынас және жеке тұлғаның белгілі бір
құндылықтарды, идеалдар мен педагогикалық сананы тасымалдаушы ретінде
қалыптасуы; қатер тобындағы балалар мен жасөспірімдерді қолдай алады:
балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік-тұлғалық дамуының тұжырымдамалары
мен теориялық қағидаларын, әртүрлі жас кезеңдерінде даму ерекшеліктерін
қолдана алады; әлеуметтік-педагогикалық және сараптамалық зерттеулер
жүргізуге, кәсіптік және білім беру қызметінің базалық рәсімдерін іске
асыруға, мүмкіндігі шектеулі адамдардың жұмыс істеуде білімдік және кәсіби
әрекетін жүзеге асыра білуге қабілетті; арнайы мектеп және интернат
жағдайында салалар бойынша дефектология негіздері, арнайы педагогика
бойынша білімін қолдана алады; инклюзивті білім туралы түсінікке ие,
инклюзивті білім беру саласында нормативтік-заңнамалық базаны қолдана алады
Кәсіби құзыреттер:
Мектепте жаңартылған білім беру мазмұны жағдайында мамандықтың жоғары
әлеуметтік маңыздылығын түсінеді, кәсіптік этика қағидаларын сақтайды
(әлеуметтік педагогтың кәсіби этика кодексі); белгілі бір сала шеңберінде
кәсібиліктің қызмет құрылымын сипаттай алады (кәсіпқойдың портреті),
инклюзивтік білім беру жағдайында кәсіби қызметтің әлеуметтік-педагогикалық
жағдайларын болжай алады, талдайды және бағалайды, өзін-өзі ұйымдастыру мен
үздіксіз білім алуға қабілетті, мәселелерді тауып, өңдей білуге, анықтап,
шеше білуге қабілетті; ғылыми зерттеуді ұйымдастыру қағидаларын түсінеді
және меңгереді, ғылыми білімге қол жеткізуге және құруға қабілетті; өз
жұмысының нәтижелерін жақсартуға дайын, жеке тұлғалық ерекшеліктерін және
кәсіби-психологиялық әлеуетін пайдалану есебінен еңбек тиімділігін
арттырады; жоғары жетістіктерге (шыңдарға) жету жолында іс-әрекет барысында
жеке тұлғаның шығармашылық потенциалын өз бетінше жүзеге асыра алады,
шығармашылық психология саласындағы білімді, шығармашылық қызметтің
теориялық негіздерін, кәсіби қызметті қайта құру шеберлігі мен дағдыларын
игереді, авторлық жаңашыл идеяларды іске асырады, сыни ойлауға қабілетті;
отбасы және балалар мен жасөспірімдердің құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау мәселелері бойынша кеңес бере алады;жас ерекшеліктерін ескере
отырып, әлеуметтік-диагностикалық әдістемелерді даму дағдарыстарын және
қауіп факторларын, гендерлік, этникалық, кәсіби және басқа да әлеуметтік
топтарға жататынын ескере отырып қолдана алады; төтенше жағдайлар кезінде
алғашқы көмек тәсілдерін, қорғау әдістерін қолдана алады, дағдарыс және
экстремалды жағдайларда адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсете
біледі; түзету және оқыту бағдарламаларын жүзеге асыруда дидактикалық
тәсілдерді қолдана алады.
Пререквизиттер: Педагогика, Психология, Тәрбие жұмысының теориясы мен
әдістемесі, Оқушылардың даму физиологиясы
Постреквизиттер: Кәсіби педагогикалық практика
2 Оқытушы туралы мәлімет, байланыс ақпараттары: Мухиева Гульмира
Сейтмуханбетовна, 8-747-262-92-19, mgs-94@mail.ru
3 Курстың саясаты: Пәнді меңгеру дәрістерге, практикалық және зертханалық
сабақтарға міндетті түрде қатысуды, сондай-ақ студенттің өзіндік жұмысын
қарастырады.
Өзіндік жұмыс теориялық курсқа енбеген немесе қысқаша қарастырылған
дәрістік сабақтарға қатысты сұрақтарды теориялық зерделеуді қамтиды,
ұсынылған әдебиет бойынша тереңдетілген пысықтау.
Студенттің оқытушымен өзіндік жұмысы тереңдете оқытудан және дәрістік
сабақтардың тақырыптарын бекітуден тұрады. СОӨЖ сабақтары үшін студент
тақырып материалдары бойынша дайындалады және қойылған сұрақтарға жауап
береді. Студент әдістемелік нұсқауларды қолдана отырып оқу тапсырмаларын
өзбетті орындау барысында зерттеушілік дағдыларын дамытады.
Ерекше білімді қажет ететін студенттердің жеке даму ерекшеліктері мен
қабілеттері ескеріле отырып, арнайы қолжетімді формада әзірленген аудио-
және бейне-материалдармен, презентациямен, мәтінмен сүйемелденген
тапсырмаларды орындай алады.
Дәлелді себеппен сабақтан қалған жағдайда (тиісті анықтамалармен
расталған), студент жіберілген материалды тапсыра алады.
Бірінші және екінші аралық бақылау өткен тақырыптар бойынша, тесттер
бойынша сынау түрінде өткізіледі және 100 балдық жүйе бойынша бағаланады.
Емтихан тестілеу түрінде өткізіледі.
4 Пәннің құрылымы мен мазмұны
Апта Дәріс Семинар ОЖСӨЖ СӨЖ
практикалық
сабақтар
1-модуль. Инклюзивті білім беру моделі
1 Тақырыбы: ИнклюзивтіТақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру пәні, Инклюзивті білім Инклюзивті Аталған курс
критерийлер мен берудің ерекшелігібілім беру бойынша
көрсеткіштері, Әдістері: ауызша, моделі. терминдік
компоненттері. кесте толтыру Инклюзивті сөздік
Инклюзивті білім білім беру пәніқұрастыру
беру моделі және
Әдістері: түсіндіру, міндеттері.
ассоциация, мәтінмен
жұмыс
2 Тақырыбы: ИнклюзивтіТақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы:
кеңістік құруға білім беретін Инклюзивті Инклюзивті
арналған мектептердегі оқыту арқылы оқытудың мәні
педагогикалық ерекше білімді барлық мен құрылымын
жағдайлар қажет ететін балалардың бейнелейтін
Әдістері: түсіндіру,балаларға мұқтаждықтарын ғылыми
Кесте-синтез мінездеме беріп, ескеріп, ерекшеәдебиеттер
стратегиясы, тірек инклюзивті білім қажеттіліктері каталогын
сигналдар арқылы беруге енгізу. бар балалардың құру,
конспектілеу Әдістері: ауызша, білім алуын аннотация
ішінара ізденіс, қамтамасыз жазу
талдау жүргізу ететін жалпы
білім үрдісін
дамыту
шаралары.
3 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беретін Жалпы білім Мүмкіндігі Инклюзивті
мектептердегі беретін шектеулі білім беру
мүмкіндігі шектеулі мектептердегі оқушылармен жүйесінің
балаларға мінездеме ерекше білімді логопед, нормативтік-қ
беріп, инклюзивті қажет ететін психолог, ұқықтық
білім беруге енгізу балаларға білім әлеуметтік базасы
Әдістері: түсіндіру,беру үрдісінде педагог пен бойынша
Ассоциация, тірек теориялық жағынан медициналық ақпараттық
сигналдар арқылы ықпал ету қызметкердің жинақ
конспектілеу Әдістері: жұмыс істеу құрастыру.
пікірталас жүйесі.
2 -модуль. Ерекше білімді қажет ететін балаларға инклюзивті білім беру
жағдайлары
4 Тақырыбы: Сенсорлық Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
бұзылысы бар Сенсорлық бұзылысыҚазақстандағы Мүмкіндігі
балаларды жалпы бар балаларды мүгедек шектеулі
білім беру үрдісіне оқыту балаларды балалардың
қосу ерекшеліктері оқытудың ата-аналарына
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: инклюзивті кеңес беруге
Кесте-синтез эвристикалық білім беруден арналған
стратегиясы, тірек талдау басқа да ақпараттық
сигналдар арқылы нұсқалалары материалдарды
конспектілеу туралы мәлімет.құрастыру
5 Тақырыбы: Зияты Тақырыбы: Зияты Тақырыбы: Тақырыбы:
зақымдалған зақымдалған Оқытуға Қалыпты
балаларды жалпы балаларды оқыту қабілетсіз балалардың
білім беру үрдісіне ерекшеліктері балаларды ата-аналарына
қосу. Әдістері: Екі анықтау жолдарыкеңес беруге
Әдістері: түсіндіру,жақты күнделік (Векслер тесті.арналған
миға шабуыл, Инсерт Вудкоктың ақпараттық
әдісі тесті. Бендер материалдарды
тесті. Сеган құрастыру
тақтасы).
6 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Тірек-қимыл аппаратыТірек-қимыл Инклюзивті Мүгедек
зақымдалған аппараты оқытудың балаларды
балаларды жалпы зақымдалған негізгі оқытуды
білім беру үрдісіне балаларды оқыту принциптері. ұйымдастыруды
қосу ерекшеліктері ң негізгі
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: РАФТ принциптері.
Кесте-синтез стратегиясы
стратегиясы, тірек
сигналдар арқылы
конспектілеу
7 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Эмоционалды-ерік Эмоционалды-ерік Мүмкіндігі Жалпы білім
сферасы зақымдалған сферасы шектеулі беру
балаларды жалпы зақымдалған балаларға ұйымдарының
білім беру үрдісіне балаларды оқыту көрсетілетін педагогтарына
қосу Әдістері: ерекшеліктері әлеуметтік, кеңес беруге
түсіндіру, +, -, Әдістері: Екі медициналық арналған
қызықты әдісі, жақты күнделік және ақпараттық
тірек сигналдар педагогикалық материалдарды
арқылы конспектілеу көмек. құрастыру
8 Тақырыбы: ПсихикалықТақырыбы: Тақырыбы: ЕБҚЕ Тақырыбы:
дамуы тежелген Психикалық дамуы оқушыларды Мүгедек
балаларды балаларды тежелген балалардыүйден оқытуды балаларды
жалпы білім беру оқыту жаңа оқытуды
үрдісіне қосу ерекшеліктері технологиялар ұйымдастыруды
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: дөңгелеккөмегімен ң негізгі
ассоциация, тірек үстел ұйымдастыру принциптері.
сигналдар арқылы
конспектілеу
9 Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Бала менТақырыбы: Тақырыбы:
білімді қажет ететінотбасына жалпы Қазақстан Жалпы білім
балаларды жалпы білім беру Республикасындаберетін
білім беру үрдісіне ортасында инклюзивті мектептердегі
қосудың вариативті психологиялық-педабілім беруді мүмкіндігі
формалары гогикалық көмек дамыту шектеулі
Әдістері: түсіндіру,көрсету қажеттілігін балаларға
+, -, қызықты Әдістері: пікір негіздеу білім беру
әдісі, тірек алмасу үрдісінде
сигналдар арқылы теориялық
конспектілеу жағынан ықпал
ету
3-модуль. Халықаралық және отандық нормативті-құқықтық актілер
10 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру Қазақстан Қазақстан Педагогтың
ұйымдарындағы Республикасы білімРеспубликасындакәсіби
инклюзивті үрдістің беру жүйесінде инклюзивті өзін-өзі
құқықтық негіздері ЕБҚЕ балалар, білім беруді тәрбиелеу
Әдістері: түсіндіру,мүгедектігі бар дамыту тәсілдері мен
Ассоциация, тірек балалардың қажеттілігін құралдарын
сигналдар арқылы құқықтарын негіздеу. анықтау
конспектілеу қамтамасыз ету
және өмір сүру
сапасын жақсарту.
Әдістері: РАФТ
стратегиясы
11 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру Жалпы білім беру Мүмкіндігі Инклюзивті
мектептерінде ерекшемектептерінде шектеулі білім беру
білімді қажет ететінереркше білімді тұлғаларды жағдайында
балаларға қажет ететін әлеуметке қосу тірек-қимыл
психологиялық- балалармен жұмыс аппараты
педагогикалық қолдаужүргізетін зақымдалған
көрсетуді мамандар Әдістері: балаларға
ұйымдастыру РАФТ стратегиясы көмек көрсету
Әдістері: түсіндіру,
Инсерт әдісі, тірек
сигналдар арқылы
конспектілеу
12 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Психолого-медико-педПсихолого-мед ико-пМүгедектердің Мүмкіндігі
агигкалық едагогикалық құқықтарын, шектеулі
консилиумның (ПМПк) консилиум (ПМПк) бостандықтары оқушылардың
қызметін қызметі мен мүдделерін білім алуына
ұйымдастыру. Әдістері: қорғау кедергісіз
Әдістері: түсіндіру,дөңгелек үстел, саласындағы аймақтар
миға шабуыл, аудио жағдаяттар талдау шетелдік қалыптастыру
материалды талдау, заңнама.
Инсерт әдісі
13 Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Тақырыбы:
білімді қажет ететінбілімді қажет Мүмкіндігі Түзету-тәрбие
балалардың отбасындаететін балаларға шектеулі леу
білім алу жағдайы. білім беру балалардың үрдісіндегі
Әдістері: түсіндіру,ұйымдарында ата-аналарына инновация
миға шабуыл, Инсерт мемлекеттік жалпы кеңес беруге
әдісі міндетті жүзеге арналған
асыру шарттары ақпараттық
Әдістері: жоба материал
құрастыру.
14 Тақырыбы: Білім Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
берудегі инклюзивті Инклюзивті білім Әлемдік Мүмкіндігі
үрдісті басқару беру жағдайында практикада шектеулі
Әдістері: түсіндіру,оқу орнын басқару мүгедектердің оқушылардың
миға шабуыл, аудио Әдістері: білім деңгейі білім алуына
материалды талдау, пікірталас мен олардың кедергісіз
Инсерт әдісі қоғамдық өміргеаймақтар
қатысу деңгейі қалыптастыру
15 Тақырыбы: ҚР мен шетТақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
мемлекеттердегі Мүгедектігі бар Инклюзивті Мүмкіндігі
инклюзивті білім тұлғалардың үрдістің шектеулі
берудің салыстырмалықұқықтарын, тиімділігіне балалардың
талдауы. бостандықтары мен талдау жасау отбасымен
Әдістері: түсіндіру,мүдделерін қорғау құралы жүргізілетін
Ассоциация, тірек саласындағы ретіндегі педагогикалық
сигналдар арқылы шетелдік заңнама мониторинг жұмыстар
конспектілеу Әдістері: технологиясы
эвристикалық
талдау
5. Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1. http:www.edu.gov.kzru - ҚР Білім және ғылым министрлігінің ресми
сайты
2. http:www.special-edu.kz - сайт Национального научно-практического
центра коррекционной педагогики (ННПЦ КП)
3. http:www.un.orgrussiandocumend eclaratsalamanka.pdf
4. Логопедия. Методическое наследие. Пособие для логопедов и студентов
дефектологических факультетов педагогических вузов. В 5 книгах. Книга 2;
Владос - Москва, 2003. - 432 c.
5. Нарушения письменной речи у младших школьников; Феникс - Москва, 2008. -
224 c.
6. Олигофренопедагогика; Дрофа - Москва, 2009. - 400 c.
7. Олигофренопедагогика; Академия - Москва, 2011. - 336 c.
8. Специальная (коррекционная) дошкольная педагогика; Владос - Москва,
2010. - 320 c.
9. Варенова Т. В. Коррекция развития детей с особыми образовательными
потребностями; Форум - Москва, 2012. - 272 c.
10. Ермаков В. П., Якунин Г. А. Основы тифлопедагогики. Развитие, обучение
и воспитание детей с нарушениями зрения. Учебное пособие для ВУЗов;
Владос - Москва, 2000. - 240 c.
11. Руководящие принципы политики в области инклюзивного образования.
Париж, ЮНЕСКО, 2009г
12. Бгажнокова И.М. Школа для детей с нарушениями интеллекта: тенденции
перспективы развития Дефектология 2004ж
13. Жарықбаев Қ. Жалпы психология, 2000
14. Саламан Декларациясы ЮНЕСКО 1994 ж
15. Ж.Жанділдаева. Инклюзивті білім беру мазмұны. Қазақстан мектебі,
2011
16. К.Жарықбаев. Инклюзивті білім берудің мазмұны қандай? Мектептегі
психология, 2010
17. Мангутова Б.Б. Мүмкіндігі шектеулі адамдар және олардың сипаттамасы.
Психология, социология, дефектология, 2009
18. Дзюбаева Т.В., Бердалина А.У., Хафизова К.М. Особенности обучения
вклассах ЗПР. Психология в школе 2010 г.
19. Ахмедалиева, Д. У. Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмысты
ұйымдастыру Әлеуметтік педагог. – 2010
20. Ә. Ермағамбет. Психикалық дамуы тежелген балалардың психологиялық-
педагогикалық сипаттамасы. Дефектология, 2008
21. Лебединская К.С, Никольская О.С Дефектологичские проблемы раннего
детского аутизма.Дефектология ,1988,№2.
22. Намазбаева Ж.И.., Сарсенбаева Л.О. Специальная психология. Алматы.
1995
Қосымша әдебиеттер тізімі:
1. Жигорева М.В. Дети с комплексными нарушениями в развитии. Педагогическая
помощь;Академия-Москва,2008.-240c.
- 368 c
2. Кащенко В.П. Педагогическая коррекция; Академия - Москва, 2010. - 304 c.
3. Коняева Н. П., Никандрова Т. С. Воспитание детей с нарушениями
интеллектуального развития; Владос - Москва, 2010. - 200 c.
4. Лаврова Е. В. Логопедия. Основы фонопедии; В. Секачев - Москва, 2013. -
184 c.
5. Лалаева Р. И. Логопедия. Методическое наследие. В 5 книгах. Книга 4.
Нарушения письменной речи. Дислексия. Дисграфия; Владос - Москва, 2007. -
304 c.
6. Микляева Н. В., Микляева Ю. В. Дошкольная педагогика. Теоретико-
методические основы коррекционной педагогики; Владос - Москва, 2008. - 264
c.
7. Неретина Т. Г. Специальная педагогика и коррекционная психология;
Флинта, МПСИ - Москва, 2010. - 376 c.
8. Никуленко Т. Г., Самыгин С. И. Коррекционная педагогика. 100
экзаменационных ответов; Феникс, МарТ - Москва, 2010. - 192 c.
9. Степанова О. А., Вайнер М. Э., Чутко Н. Я. Методика игры с коррекционно-
развивающими технологиями; Академия - Москва, 2003. - 272 c.
10. Хватцев М. Е. Логопедия. В 2 книгах. Книга 2; Владос-Пресс, КДУ -
Москва, 2013. - 294 c.
11. Хитрюк В. В. Основы дефектологии; Издательство Гревцова - Москва, 2009.
- 280 c.
12. Шипицына Л. М., Мамайчук И. И. Психология детей с нарушениями функций
опорно-двигательного аппарата; Владос - Москва, 2004. - 368 c.
Мультимедиялық материалдар, электронды оқулықтар
https:youtu.beZNyIgFfvvA0
https:youtu.be5WbQQdOlV5M
https:youtu.beLMq0phPH2lU
https:youtu.bekWARSyLpntc
https:cloudbox-map.comSetup.php? t=1569168552
6. Дәрістер кешені
№1-2 дәрістің тақырыбы
Тақырыбы: Инклюзивті білім беру пәні, критерийлер мен көрсеткіштері,
компоненттері. Инклюзивті білім беру моделі
Дәріс мазұны:
1. Инклюзивті білім беру пәні
2. Инклюзивті білім беру крийтерийлері, көрсеткіштері, компоненттері
3. Инклюзивті білім беру субъектісі
Әр бала үшін ең алғаш мектепке бару ең жауапты да қиын кезең. Ал
мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін бұл кезең әлдеқайда эмоциялық жағынан
да, психологиялық жағынан да ауыр болады. Қазіргі кезде Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесі инклюзивті білім беру қағидаларына бет
бұрды. Бұл арнайы қажеттілігі бар балалар үшін мектептерде, мекемелерде
жағдай туғызып, оларды жалпы білім беру жүйесіне қосу. Әрбір бала,
мүмкіндігінше қажетті деңгейде білім алуы тиісті.Инклюзивті оқыту – ерекше
мұқтаждықтары бар балалардың жалпы білім беретін мектептердегі оқыту
үрдісін сипаттауда қолданылады. Инклюзивті оқыту негізінде балалардың
қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік
қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттілігі бар
балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр. Тәжірбие
көрсеткеніндей қатаң білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып
қалады, өйткені қалыптасқан жүйе мұндай балалардың даралық қажеттілігін
қанағаттандыра алмайды. Инклюзивті бағыт мұндай балаларды оқуда жетістікке
жетуге ықпал етіп, жақсы өмір сүру мүмкіншілігін қалыптастырады.
Қазіргі таңда барлық әлем жұртшылығының назарын аударып отырған мәселе
балалардың жеке сұраныстары мен ерекшеліктеріне ортаның, отбасының
қатысуымен білім беру үрдісіне толық қосуды қарастыратын инклюзивті білім
беру. Осы жаһандық мәселеге әлем ғалымдары мынадай анықтама береді:
инклюзивтік білім беру дегеніміз - барлық балаларды, соның ішінде
мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім үрдісіне толық енгізу және
әлеуметтік бейімдеуге, жынысына, шығу тегіне, дініне, жағдайына қарамай,
балаларды айыратын кедергілерді жоюға, ата-аналарын белсенділікке шақыруға,
баланың түзеу-педагогикалық және әлеуметтік мұқтаждықтарына арнайы қолдау,
яғни, жалпы білім беру сапасы сақталған тиімді оқытуға бағытталған
мемлекеттік саясат. Инклюзивті оқыту – ерекше мұқтаждықтары бар балалардың
жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үрдісін сипаттауда қолданылады.
Демек, инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын
жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету,
сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай
қалыптастыру идеологиясы жатыр. Осы бағыт балаларды оқуда жетістікке жетуге
ықпал етіп, жақсы өмір сүру жағдайын қалыптастырады. Инклюзивті білім беру
немесе білім баршаға бағдарламасы - барлық балаларға мектепке дейінгі оқу
орындарында, мектепте және мектеп өміріне белсене қатысуға мүмкіндік
береді. Бұл бағдарламаны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы
мақұлдап, БҰҰ-ның Конвециясына 2006 жылдың 13 желтоқсанында енгізілді.
Сонымен, инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс жүргізетін мектептерде
білім мазмұнын үш түрлі бағдарлама бойынша реттеген абзал. Атап айтқанда:
жалпы мектептерге арналған типтік оқу бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі
балалардың ақаулық типтеріне сәйкес арнаулы білім беру бағытындағы оқу
бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі балалардың психофизикалық
ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленетін оқытудың жеке бағдарламасы.
Жаңа түсіндірме бойынша инклюзивті білім беру - бұл ерекше білім беру
қажеттіліктері мен жеке-дара мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім
алушылардың білім алуына тең қолжетімділігін қамтамасыз ететін процесс.
Аталған анықтама жалпы білім беретін мектеп жағдайында барлық балаларды
оқыту үшін оңтайлырақ тәсіл ретінде халықаралық қауымдастықпен танылған
білім берудегі инклюзияның мәнін ашады. Бұл жағдайда инклюзивті білім
беруді жүзеге асыратын ұйымдар ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім
алушыларды қамтуды, соның ішінде мигрант, оралман балалар, сондай-ақ
қоғамға әлеуметтік бейімделуі қиын балалар сияқты басқа да санаттағы білім
алушыларға сапалы білім берудің тең қолжетімділігін қамтамасыз етуді
кеңейтуі мүмкін. Бастауыш мектепте ерекше білім беруге қажеттіліктері бар
балалар психологиялық-медициналық-педагогик алық консультацияның
қорытындысына сәйкес ҚР БҒМ 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393 бұйрығымен
бекітілген арнайы оқу бағдарламалары бойынша оқиды. Қазіргі уақытта негізгі
және жоғарғы мектеп оқу бағдарламалары ҚР БҒМ 2014 жылғы 25 ақпандағы № 61
бұйрығымен бекітілген Мүмкіндігі шектеулі оқушыларға арналған негізгі орта
және жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларына сәйкес әзірленді.
Сағат саны: 2
№3-4 дәрістің тақырыбы: Инклюзивті кеңістік құруға арналған педагогикалық
жағдайлар
Дәріс мазұны:
1. Педагогикалық ұжымның даярлығы инклюзивті ұйымдардың мүмкіндігіне жағдай
жасау ретінде
2.Инклюзивті білім беретін мектептердегі оқу процесін ұйымдастыру.
Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды оқыту және оларды
психологиялық-педагогикалық түзете қолдау:
1) инклюзивті оқыту сыныптарында;
2) жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптарда іске асырылады.
Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар оқушыларды жалпы білім беруге қосу
нысандары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы №499
қаулысымен бекітілген Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі орта
және жалпы орта) қызметінiң үлгілік қағидаларында баяндалған. Жалпы білім
беретін ұйымдарға қосылған ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балалар
жалпы білім беретін оқу бағдарламалары бойынша, сондай-ақ ҚР МЖМБС
негізінде жасалған арнайы білім беру бағдарламалары бойынша ПМПК
(психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация) ұсынымдарына сәйкес
білім алады. Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылардың оқу
бағдарламасын меңгерудің ерекшеліктеріне байланысты мұғалім олар үшін
бағдарламаларды ҚР МЖМБС аясында бейімдей алады. Білім беру ұйымдарында
балалардың денсаулығын сақтау, сондай-ақ білім алушылардың ерекше білім алу
және қосымша білім беру қызметтерін алудағы олардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін жайлы жағдай құру қамтамасыз етіледі. Сабақтар ерекше
білім беруге қажеттіліктері бар балаларды оқытуға жеке ықпалды қолдану
арқылы жүргізіледі. Инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын білім беру
ұйымдарының педагогикалық кеңесі жеке оқу жоспарлары мен жеке
бағдарламаларды, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды
психологиялық-педагогикалық қолдаудың жеке бағдарламасын бекітеді.
Инклюзивті және арнайы сыныптардағы ерекше білім беруге қажеттіліктері бар
барлық білім алушыларға арналған түзету сабақтарын психологиялық-
педагогикалық қолдаудың Жеке бағдарламаларымен сәйкес мамандар іске
асырады. Оқытудың түзете-дамыту бағыттылығы жалпы білім беретін цикл
пәндері, түзету пәндері аясында, сондай-ақ қосымша білім беру жүйесінде
іске асырылады. Жалпы білім беретін мектептегі арнайы сыныптар жұмысы
ұзартылған күн тәртібінде ұйымдастырылады, яғни бұзылған қызметтерді еңсеру
мен орнын толтыру және қажетті денсаулық сақтаушы педагогикалық режимді
қамтамасыз ету бойынша қажетті жағдайларды құру. Қажет болған жағдайда,
ұзартылған күн тәртібіне жалпы білім беретін сыныптардың ерекше білім
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары да қатыса алады. Психологиялық-
педагогикалық қызмет жұмысын ұйымдастыру үшін инклюзивті білім беруді
жүзеге асыратын білім беру ұйымдарының штатында келесі мамандардың болуы
ұсынылады: психолог, арнайы педагогтар (тифлопедагог, сурдопедагог,
логопед, олигофренопедагог), ЕДШ нұсқаушысы, әлеуметтік педагог. Жоғарыда
аталған мамандар болмаған жағдайда ерекше білім беруге қажеттілігі бар
балаларға түзету-педагогикалық қолдау психологиялық-педагогикалық түзету
кабинеттерінде және оңалту орталықтарында көрсетіледі. Мигрант, оралман
балаларды оқу-тәрбие процесіне кіріктіру және қазақ тілі мен орыс тілдерін
меңгерту мақсатында қосымша сабақтар, тілдік үйірмелер, факультативті
сағаттар ұйымдастырылады. Оларға қолдау қызметі мамандарының психологиялық-
педагогикалық және тілдік көмек жасауы қажетті шарт болып табылады.
Инклюзивті білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне тиімді жету үшін жалпы
білім беретін мектептер оралмандарды бейімдейтін және кіріктіретін
орталықтармен, ресурстық орталықтармен, кәмелеттік жасқа толмағандарды
бейімдейтін орталықтармен, арнайы білім беру ұйымдарымен, сондай-ақ, ПМПК,
оңалту орталықтары және психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерімен
өзара әрекеттестікті ұйымдастырады.
Сағат саны: 2
№5-6 дәрістің тақырыбы: Жалпы білім беретін мектептердегі мүмкіндігі
шектеулі балаларға мінездеме беріп, инклюзивті білім беруге енгізу.
Дәріс мазмұны:
1. Мүгедек балалар мен кемтар балалардың қоғамдағы көрсеткіші
2. Кеміс балалардың психологиясы мен педагогикасы.
3. Естімейтін және нашар еститін балаларды оқыту жүйесі.
4. Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептің мұғалімдері
мен тәрбиелеушілердің негізгі міндеттері
Мүгедек балалар мен кемтар балаларды оқыту, тәрбиелеу және түзеу, оларды
оқыту мәселелері ҚР Білім және ғылым министрлігінің қарауында орналасқан.
Бастауыш және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарына қабылдаудың типтік
ережесінде І және ІІ топ мүгедектерінің көрсеткіштері бірдей болған
жағдайда, жастайынан мүгедектерді Сонымен бірге мүгедектердің осы санатында
бастауыш және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарына түсу кезінде
орталық атқарушы органның халықты әлеуметтік қорғау саласындағы аумақтық
бөлімшесінің таңдалған мамандық бойынша білім беру ұйымдарында оқуға
болатыны туралы қорытындысы болу керек. Әрбір мүгедек оқушымен мамандық
таңдау және оқу орнын бітіргеннен кейін одан әрі жұмыс істеу мүмкіндігі
жөнінде жеке жұмыс жүргізіледі. Бастауыш және орта кәсіптік білім беретін
оқу орындарына мүгедек балалар медбикелердің тұрақты қадағалауында болады,
қажеттілігіне қарай алдын ала емдеуден өтеді. Білім беру мекемелерінде
салауатты өмір салты бойынша ұйымдастыру жұмысы (спорттық секциялар,
арнаулы үйірмелер, диспуттар), жылына 2 рет тұрақты түрде оңалту курстары,
мүгедек балаларды кәсіптік мектептердің (лицейлердің) және колледждердің
қоғамдық қызметіне араластыру жөніндегі іс-шаралар жүргізіледі.
Сағат саны: 2
№7-8 дәрістің тақырыбы: Сенсорлық бұзылысы бар балаларды жалпы білім беру
үрдісіне қосу
Дәріс мазұны:
1. Көру, есту, сөйлеу бұзылыстары бар балаларға психологиялық
–педагогикалық сипаттама
2. Сенсорлық бұзылыстары бар балаларды оқыту ерекшеліктері
Көру бұзылысы бар балалар:
1-топ мүлдем көрмейтін балалар;
2-топ көру деңгейі төмен балалар;
3-топ көру деңгейі функционалдық бұзылған балалар. (қыли, амблиопия)
Есту бұзылыстары бар балалар:
-тұрақты (есту қабілеті қалыпқа келмейді)
-екі жақтылы есту қызметінің бұзылысы (құлақ ауруы);
-Қоршаған ортамен қатынасқа түсудің қиындығы немесе мүлдем болмауы. Бұл
категориядағы балалар естудің түрлілігіне байланысты өзіндік топтарға
ұсынылады. Нашар еститін және естімейтін деп ажыратылады.
Сөйлеу бұзылыстары бар балалар:
• Ауызша сөйлеу тілінің бұзылуы. (сөйлеу тілінің сыртқы -фонациялық
өңделуінің бұзылуы, сөйлеу тілінің ішкі -семантикалық өңделуінің
бұзылуы;
• Дауыстың бұзылуы (афония, дисфония, фонестения).
• Сөйлеу тілінің жылдамдығы мен ырғақтылығының бұзылуы (тахилалаия,
брадилалия, тұтықпа).
• Тіл дыбыстарының айтылуының бұзылуы (дислалия, ринолалия, дизартрия)
• Жазбаша сөйлеу тілінің бұзылуы (дислексия, дисграфия, дизорфография).
Орта білім алуы төмендегі себептерге: көрмейтін және нашар көретін
оқушылардың танымдық қызметінің ерекшелігіне; оқу қарқынының баяулығы және
жалпы білім беру пәндеріне елестету олқылықтарын толтыру мен оқушылардың
қоршаған орта туралы білімдеріне мүмкіндік беретін пропедевтикалық
бөлімдерді қосу қажеттілігіне; көрмейтіндермен ақпарат алудың сукцессивті
тәсілін пайдалануына (ұстап көру арқылы ақпарат алуды пайдалану); Брайль
жүйесі бойынша жазу мен оқуға үйретудің ерекшеліктеріне; рельефті суреттер
және сызбаларды оқуға; тифлоприборларды және бақылау, тәжірибелік және
лабораториялық жұмыстар жүргізу барысында кеңістікте бағдарлай алуға
арналған құралдарды пайдалану қажеттілігіне байланысты. Көрмейтін, нашар
көретін және кейіннен көрмей қалған балаларға арналған арнайы жалпы білім
беру ұйымының міндеттері алғашқы ауытқушылықтар, қимыл-қозғалыс аясының
бұзылыстарының, кеңістікте бағдарлауының орнын толтыру, ұғымдар мен
түсініктер жүйесін қалыптастыру, заттық-практикалық қызметін, әлеуметтік
қарым-қатынас дағдыларын дамыту. Көрмейтін және нашар көретін оқушыларды
оқыту негізгі мектептегі оқыту мерзімі ұлғаюына байланысты оқу материалын
өзгерту және қайта қарастыру ескерілген жалпы білім беру мектебінің
бағдарламалары бойынша іске асырылады. Көрмейтін оқушыларды оқыту
процесінде Брайль жүйесі бойынша рельефті-нүктелік қаріппен басылған жалпы
білім беру мектебінің оқулықтары, оқу құралдары мен әдебиеттері
қолданылады. Нашар көретін оқушыларды оқыту көру арқылы қабылдауы үшін
қолжетімді ірі қаріппен және арнайы дайындалған суреттермен басылған жалпы
білім беру мектебінің оқулықтары бойынша жүргізіледі. Күрделі бұзылыстары
бар көрмейтін және нашар көретін оқушылар барлық оқу жылдарында арнайы оқу
жоспарлары мен бағдарламалар бойынша білім алады. Көрмейтін, нашар көретін
және кейіннен көрмей қалған балаларды оқыту процесінде жұмыстың арнайы
түрлері мен әдістері, көрнекі құралдар, тифлотехника және басқалары
қолданылады.
Есту бұзылыстары бар балалардың, еститін балаларға қарағанда, заттармен
арнайы емес әрекет жасаудан арнайыға ауысуы нақты заттық әрекеттерді
орындауы баяу. Есту бұзылыстары бар балаларда бұл процесс арнайы үйретусіз
баяу және бірқалыпты емес өтеді, кейбір әрекеттер түрлері оларда 2 - 2,5
жаста, тіпті мектепалды кезеңде ғана пайда болады. Балалар тек кейбір
әрекеттерді орындайды, жиі жақсы таныс заттармен ғана. Заттық іс-әрекет
негізінде есту бұзылысы бар баланың барлық қабылдау түрлері дамиды, бірінші
қатарда - көру заттық әрекеттерді іске асыруда көмек етеді; қозғалыстары
дамып, күрделенеді, негізгі ойлау түрі - бейнелі-әрекеттік -қалыптасады.
Сюжетті-рольдік ойын - мектепалды жастағы балалардың негізгі іс-әрекеті.
Ерекшеліктері: есту бұзылысы бар балалардың ойындарында үлкендердің
өмірлері, олардың іс-әрекеттері және қарым-қатынастары бейнеленеді. Ойын іс-
әрекетін меңгеру арқылы олардың әрекеттері күрделеніп, толықтырыла түседі.
Есту бұзылыстары бар балалардың психикалық дамуының ерекшеліктерін
анықтауда жанжақтылықты қамтамасыз ететін жүйелілік принципін сақтау қажет:
есту қалпын, вестибулярлы аппараттың қалпын, қозғалыс және сөйлеу дамуының
деңгейін.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім
беру ұйымының ерекше міндеті сөйлеу тілінің дамымауын алдын алу және онымен
байланысты
психикалық даму ерекшеліктері болып табылады.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға мектепте білім беру құрылымы
төмендегідей:
1) бастауыш білім беру деңгейі 0, 1-4 сыныптар;
2) негізгі орта білім беру деңгейі – 5-10 сыныптар.
Негізгі орта білім беру деңгейінен кейін бітірушілер жалпы орта білім беру
деңгейінде және мамандық алу үшін жалпы білім беру мектебіне немесе
техникалық кәсіптік колледждерге ауысады. Бастауыш білім беру деңгейінде
оқыту арнайыдидактикалық материалдарды қолдану арқылы арнайы бағдарламалар
бойынша іске асырылады. Негізгі орта білім беру деңгейінде оқу процесі
мазмұны бейімделетін және оқыту мерзімдерін бір жылға арттыруды ескере
отырып қарастырылатын жалпы білім беру бағдарламалары бойынша іске
асырылады. Білім алушылардың сөйлеу тілінің даму деңгейін ескере отырып,
қазақ, орыс және шетел тілдерін оқытуға сағаттарды бөлуде нұсқалық рұқсат
етіледі. Логопедиялық түзету жұмысы оқушының тұлғалық және зияткерлік
әлеуетін дамытуды қамтамасыз ететін сөйлеу тілінде бұзылыстары бар
балаларға мектепте білім беру жүйесінің қажетті компоненті болып табылады.
Арнайы логопедиялық және түзету-педагогикалық қолдау сөйлеу тілі режимін
сақтай отырып, барлық сабақтарда және сабақтан тыс уақытта көрсетіледі.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім
беру ұйымының ерекше міндеті сөйлеу тілінің дамымауын алдын алу және онымен
байланысты психикалық даму ерекшеліктері болып табылады. Білім алушылардың
сөйлеу тілінің даму деңгейін ескере отырып, қазақ, орыс және шетел тілдерін
оқытуға сағаттарды бөлуде нұсқалық рұқсат етіледі. Логопедиялық түзету
жұмысы оқушының тұлғалық және зияткерлік әлеуетін дамытуды қамтамасыз
ететін сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға мектепте білім беру
жүйесінің қажетті компоненті болып табылады. Арнайы логопедиялық және
түзету-педагогикалық қолдау сөйлеу тілі режимін сақтай отырып, барлық
сабақтарда және сабақтан тыс уақытта көрсетіледі.
Сағат саны: 2
№9-10 дәрістің тақырыбы: Зияты зақымдалған балаларды жалпы білім беру
үрдісіне қосу
Дәріс мазмұны:
1.Зияты бұзылған балаларға сипаттама
2.Зияты бұзылған балаларды оқыту және тәрбиелеу
Арнайы педагогикада зерде бұзылысы бар балалардың бұзылуын зерттейтін,
оларды оқыту мен тәрбиелеуді қарастыратын және әлеуметтік ортаға бейімделу
мәселесімен шұғылданатын олигофренопедагогика болып табылады.
Олигофрения –бұл ақыл-ой сана және психикалық түрдегі дамымаушылық. Орталық
жүйке жүйесі қызметінің зақымдануының нәтижесінде балада ақыл–ой, сананың
баяулығы байқалады, бұл ең алдымен бас миының дамымауы болып саналады.
Преднаталдық (ішкі даму жағдайында);
Натальдық (дүниеге келу сәтінде);
Постнаталдық ( дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы кезенде).
Олигофренияның болу себептері әртүрлі факторлардың әсер етуінен болады.
Бұлар экзогендік (сырттай) және эндогендік ( ішкі ) сипатқа байланысты
келеді.
Экзогендік фактор – анасынын жүкті болу негізіңде түрлі инфекциялық
аурулармен ауруы ( вирустік аурулар ), анасының организіміне түрлі
кеселдің тусуі, түрлі травмалар мен соққылар.
Эндогендік фактор – туа пайда болатың олигофренді алып келеді .Бұған
патологиялық тұқым қуалаушылық (ата-анасының түрлі венерологиялық
аурулары, сондай –ақ екеуінің біреуінің ақыл-ой кемістігі, хромосом тобының
бұзылуы, резус-фактор бойынша кан құрамының сәйкес келмеуі. Оқытылуға
жатқызылатын тұлғалар қосымша мектептерде білім тәрбие алады.Оқыту-тәрбие
және түзету жұмыстары арнайы бағдарлама бойынша жүргізіледі. Қосымша
мектепте оқытуға жергілікті орындағы педагогикалық медициналық-
психологиялық кеңес беру мекемелерінің мамандары шешімімен жолданады.
Қосымша мектептердің негізгі мақсаты психологиялық тұрғыдан қоғамдық
ортаға балаларды бейімдей отырып, олардың өмірге, айналадағы ортаға
үйлесімді көзқараспен қарауға деген сенімін қалыптастыру, еңбек дағдыларын
меңгерте отырып, еңбек етуге тәрбиелеу, болашаққа сеніммен қарауға,
қоршаған ортамен және адамдармен үйлесімді жағдай қарым-қатынасына келе
білуге бағыттау болып табылады.
Қиындықпен оқылатын балалар тобының көпшілігі ерте басталатын түзету
жұмысын қажет етеді.Өкінішке орай нәрестелік және сәбилік шақ кезеңінде
балалардың ауытқушылығының барлық формасы анық түрде зерттелмейді. Ақыл –ой
кемістігі бар балалар сәбилік шақтаөз отбасында немесе денсаулық сақтау
жүйесіндегі арнайы яслилерде тәрбиенеледі.Балалар үйінде тәрбиелеу және
түзету жұмыстары сәбилік шақ кезенінде жүзеге асырылады:
-балалардың эмоционалдық және жеке тұлғалық қасиеттерін кеңейту;
-үлкендермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасауға үйрету;
-заттар әлемін тануға және психомоторлық дамуын ілгерілетуге бағыттау;
Ал арнайы балалабақшаларда мұндай балаларға кешеді жағдайда көмек
көрсетіледі . Балаларды тәрбиелеу, емдеу –сауықтыру шараларымен қамту және
психолог, логопед, топ тәрбиешілері, музыка жетекшілері,
олигофренопедагогтармен бірлесе ұйымдастырылған түзету бағытындағы
педагогикалық шаралар жүзеге асырылады. Арнайы мектепке дейінгі мекемелерде
ерекше болып табылатын негізгі міндет бала денсаулығын қорғау және күн
тәртібін сақтау, жылы тыныс жағдайдағы атмосфераны жасау, конфликтілік
жағдайларды болдырмау, әр баланың ерекшілігін есепке алуболып табылады.
Балабақшадағы барлық жылда баланы тәрбиелеуде және оқытуда, оны мектепке
әзірлеп даярлауда үш бағыт қамтылады:
• баланың денелік дамуын қалыптастыру;
• қарапайым түрдегі танымдық қызығушылығын қалыптастыру;
• танымдық белсенділігін және білім және іскерлігін жинақтау;
• адамгершілік-ерік әзірлігін қалыптастыру;
Мектепке дейінгі кезеңде ақыл-ойы баяу балаларға қолайлы жағдай
көрсетілсе, олардың дамуында алға басушылық болады, бұл олардың арнайы
мектептің оқу бағдарламасын меңгеруіне көмегін тигізеді. Мектепке дейінгі
кезеңде мұндай балалар жалпылама балаларға арналған балалар бақшасындағы
арнайы топтарда білім алып тәрбиенеледі.Мектеп жасына жеткен кезден
бастап, арнайы мектептерде арнайы білім стандартна сай арнайы бағдарлама
бойынша оқытылад. Сонымен бірге оларға әлеуметтік еңбекке бейімдеу
орталығыгынан көмек көрсетіліп отырылады. Ал арнайы мектептердің негізгі
міндеті мынадай:
• ақыл-ойы баяу мектеп оқушыларының танымдық қызметтерінің және
эмоционалдық ерік сфераларының,кемшіліктерінің алдын-алу;
• өнімді еңбекке қатысуға, қазіргі қоғам жағдайына әлеуметтік тұрғыдан
бейімдеуге бағыттау болып саналады
Арнайы мектептің төменгі кластарында тіл дамыту бойынша (қоршаған дуниемен
айналамен таныстыру ,заттармен таныстыру), арнайы ритмика сабақтары
өтіледі.Жоғарғы кластарда әлеуметтік(тұрмыстық шаруашылығы) бағдарлау
сабақтары өткізіледі.Оқыту жұмысын ұйымдастыруда топтық және жекелей
логопедиялық сабақтар, психомоторика және сенсорлық қабілеттерін дамыту,
емдеу-сауықтыру комплекстері өткізіледі. Арнайы мектептерде тәрбие
жұмысына да үлкен мән беріледі.Мұндағы негізгі мақсат - тәрбиенушілерді
әлеуметтендіру болып табылады. Ал негізгі міндет- балалардың бойында
жағымды сапаларды айқындау, өзін және қоршаған ортаны дұрыс бағалай білуін
қалыптастыру, айналасындағыларға деген адамгершілік қарым-қатынас
сезімдерін қалыптастыру.Арнайы мектептегі тәрбие жұмысының арнайы
міндеттері әртүрлі іс- әрекеттер негізінде жүзеге асырылады.
Сағат саны: 2
№11-12 дәрістің тақырыбы: Тірек-қимыл аппараты зақымдалған балаларды жалпы
білім беру үрдісіне қосу
Дәріс мазұны:
Тірек-қимыл аппаратының бұзылуы ұғымының жинақтаушы сипаты бар және ол
органикалық орталық немесе перифериялық табиғаты бар қимыл-қозғалыс
бұзылысын қамтиды.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балалар келесі категорияларға бөлінеді:
-церебральды сал ауры бар балалар
- қалпына келуші немесе резидуальды сатыдағы мешел ауруының салдары;
- миопатия;
- туа біткен және жүре пайда болған тірек-қимыл аппаратындағы
жетіспеушіліктер мен кемістіктер.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар оқушыларды оқыту, жалпы білім беретін
мектептің арнайы сыныбы жағдайында немесе мамандардың арнайы психологиялық-
педагогикалық көмегімен үйлесіп, жалпы сыныпта немесе үйде жүзеге асырылуы
мүмкін.
Тірек-қимыл аппаратындағы бұзылудың түрлері:
1. Жүйке жүйесінің аурулары: БЦС, мешел (полиомелит);
2. ТҚА туа біткен патологиясы: жамбас сүйегінің туа біткен шығуы, қисық
мойын, маймақтық, табандардың кемістігі, омыртқа дамуындағы аномалиялар,
аяқ-қолдардың жеткіліксіз дамуы және кемістігі, артрогрипоз (туа біткен
кемтарлық);
3. Жүре пайда болған аурулар және тірек-қимыл аппаратындағы ақаулар: жұлын
майының травматикалық ақаулары, бас миының және аяқ-қолдардың травматикалық
ақаулары, полиартрит, қаңқаның аурулары (құрт ауруы, сүйектердің ісігі,
остиомелит).
Балалар церебральды сал ауруы - эмбрионның, ұрықтың немесе жаңадан туылған
баланың ағзасына ішкі және сыртқы сипаттағы зиянды алуан түрлі әсерлердің
ықпалымен пайда болған, мидың ауыр дерті. ДЦП әртүрлі қозғалыс, психикалық
және сөйлеу бұзылулары түрінде көрініс береді.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балаларды оқытатын жалпы білім беретін
мектептің арнайы бейімделген ғимараты (пандустың болуы, кең есік
жақтауларының, мүгедектер арбасын көтергіштің, баспалдақтың жанындағы
көтергіштің, есіктерді автоматты ашушылардың болуы) және арнайы жиһазы
(бірадамдық парталар, тұрып жұмыс істеуге арналған конторкалар),
ортопедиялық құралдары, оқытуға арналған арнайы приборлар болуы қажет.
Мүмкіндігіне қарай, сыныптардың толықтырылуы барынша аз болуы керек.
Партаның жанында мүгедектер арбасын қою үшін қосымша кеңістіктің болуын
қамтамасыз ету қажет (егер оқушы арбадан орындыққа отырса). Тақтаның
жанындағы өтетін жолды бос қалдыру керек, оқушы арбада немесе балдақпен
тақтаның алдына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кафедра Мектепке дейінгі және бастауышта білім беру
SYLLABUS
Пәннің атауы Инклюзивті білім беру
Білім беру бағдарламасы Білім топтарына арналған
Құрастырған: Г.С.Мухиева, оқытушы, магистр
Орал, 2021 ж.
Syllabus Инклюзивті білім беру пәнінің 2021 жылғы жұмыс бағдарламасы
негізінде әзірленді
(атауы, бекітілген жылы)
Кафедра мәжілісінде қаралды
___________________________________ ____________
Хаттама № 10 09 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі: Д.Г.Хабиева
(қолы, ТАӘ)
Пікір беруші: Г.А.Ергалиева п.ғ.к., доцент
(ТАӘ,
лауазымы, ғылыми дәрежесі)
1 Пән туралы мәліметтер:
Кредит 5
Курс 3,4
Семестр 6,8
Қорытынды бақылау түрі КТ
Дәріс (сағаты) 30
Практикалық (семинар, лабораториялық) 15
сабақтар (сағаты)
СОӨЖ (сағаты) 20
СӨЖ (сағаты) 85
Барлық сағаттар 150
Мақсаты: инклюзивті білім берудің қағидалары және философиялық, әдіснамалық
негіздері туралы түсініктерін қалыптастыру, инклюзивті білім берудің
құқықтық-нормативтік қамтамасыздандыруда кездесіп отырған кедергілерін жою,
ерекше қажеттіліктері бар балалардың психологиялық-педагогикалық қолдауға
байланысты заманауи моделдері туралы түсініктері мен инклюзивті тәжірибе
аймағында ұйымдастыру мен басқару құзыреттіліктерін қалыптастыру.
Курстың міндеттері:
- Студенттерге инклюзивті білім берудің нормативтік-құқықтық базаларымен
және философиялық , әліснамалық негіздерін ұғындыру;
- Инклюзивті тәжірибені ұйымдастыру мен жобалау аумағында студенттердің
кәсіби құзіреттіліктерінің деңгейін көтеру;
- Инклюзивті тәжірибе жағдайында білім беру ұйымдарының әдістемелік,
басқару жұмыстарымен таныстыру;
- Инклюзивті білім беру ұйымдарында мүмкіндігі шектеулі балаларды
психологиялық- педагогикалық қолдау көрсету моделдері туралы түсініктер
қалыптастыру;
- Инклюзивті білім беру ұйымдарындағы білім беру процесіндегі мүмкіндігі
шектеулі балалардың білім алу ерекшеліктерін ұғындыру;
- Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беруге біріктіру туралы ғылыми-
практикалық көзқарастарын қарастыру;
- Курс бойынша теориялық және практикалық материалдарды қабылдау және
түсінуге қажетті негізгі ұғымдық аппаратын меңгеру.
Оқытудан күтілетін нәтижелер:
- Игерген дағдыларын кәсіби қызметте қолдануға қабілетті;
- Ерекше білімді қажет ететін балаларға және олардың ата-аналарыназаңды
өкілдеріне психологиялық-педагогикалық көмек көрсетуге қабілетті;
- Психологиялық-ағартушылық, кеңес беру қызметін сапалы ұйымдастыруға
қабілетті.
(Блум таксономиясы бойынша)
Курс аяқталғаннан кейін студенттер білуі керек:
- инклюзивті білім берудің басты мақсаты мен ұғымдарын;
- инклюзивті білім берудегі педагогика мен психологияның категориялық
аппаратын;
- инклюзивті білім берудің қағидалары;
- инклюзивті білім берудің басты отандық және шетелдік тұжырымдамаларын;
- инклюзивті білім берудің мазмұнын, құрылымын, қайшылығын және қисынын;
- инклюзивті білім берудің заманауи инновациялық және авторлық білім беру
тұжырымдамаларын;
- инклюзивті білім беру ортасында мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру
мен тәрбиедегі жалпы сұрақтар, психологиялық-педагогикалық қолдау;
- білім берудің психологиялық - педагогикалық практикасындағы инновациялық
технологияларды қолдану ерекшеліктерін.
- мүмкіндігі шектеулі балалар отбасының әлеуметтік-педагогикалық
проблемаларын зерттеп білу және оларды шешуді.
Курс аяқталғаннан кейін студенттер жасай алуы керек:
- мәтіндік, аудиовизуалдық, мультимедиялық оқу-әдістемелік материалдарды
жинау және оларды пайдаланушылардың өз бетінше меңгеру;
- студенттерді пәнді оқуға, білімді терең меңгеруге, ақпаратты өңдеуге және
талдауға, әр түрлі жағдайларды саралай алу;
- жаңа идеяларды тез жасай алуы.
Игерілетін дағдылар:
- инклюзивті білім берудегі көкейкесті мәселені таңдай білу дағдысын
қалыптастыру жолдарын;
- коммуникативік дағдыларды меңгеру;
- әдістемелік, тұлғалық-кәсіби тұрғыда өзін-өзі жетілдіру дағдыларын
қалыптастыру;
- шығармашылық белсенділік дағдыларын меңгеру;
- сыни тұрғыда ойлау дағдыларын меңгеру;
- өздігімен іздену, зерттеу және өзекті мәселені шеше білу
дағдысын.
Қалыптасатын құзыреттер:
Әлеуметтік және коммуникативтік құзыреттіліктер: эмпирикалық зерттеулер
жүргізуді жоспарлау және ұйымдастыру қабілеті, қиын өмірлік жағдайда қалған
балалармен, жасөспірімдермен және олардың ата-аналарымен әлеуметтік-
педагогикалық кеңес беру жұмыстарын жүргізу қабілеті; оқушылардың ата-
аналары мен педагогтардың білім беру үдерісіне қатысушы ретінде өзара іс-
қимылын ұйымдастыра білу; әлеуметтік-педагогикалық ағартушылық қызметті
ұйымдастыру қабілеті; әлеуметтік-педагогикалық түзету және терапия
шараларын ұйымдастыра білу; әлеуметтендіру процесінде ауытқушылығы бар
балалардың түрлі категорияларымен жұмыс істеу әдістемесі мен технологиясын
меңгеру, мүгедек балалармен және олардың ата-аналарымен әлеуметтік-
педагогикалық диагностика, түзету және кеңес беру қызметі туралы түсінікке
ие болу.
Ұйымдастыру құзыреті: кәсіби қызметте нормативтік құқықтық құжаттарды
қолдануға дайын екендігін көрсете білу; мақсатты болжауды, жоспарлауды,
талдауды, рефлексия, оқу-танымдық іс-әрекетті өзін-өзі бағалауды және
өнімді іс-әрекеттің креативті дағдыларын ұйымдастырудың білімі мен
іскерліктерін меңгерген; білім беру процесінде балаларды әлеуметтік-
педагогикалық сүйемелдеудің дамыту бағдарламаларын және оқыту қиындықтары
бар балаларға арналған түзету-дамыту бағдарламаларын жасай білу; әлеуметтік-
педагогикалық интеграция саласындағы білімді, әртүрлі пәндік облыстардан
проблемалық міндеттерді шешуде білімді интеграциялау іскерліктер мен
дағдыларын игере отырып, ынтымақтастыққа қабілетті болады; менеджмент
негізінде оқу орындарында оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру және басқару
дағдыларын, оқушылар ұжымын ұйымдастыру және басқару дағдыларын меңгерген;
білім беру жүйесінің әлеуметтік-педагогикалық қызметтерінде оқу-тәрбие
процесін жүзеге асыру және бағалауға, кәсіптік оқыту және пенитенциарлық
оқу орындарында оқу-тәрбие процесін жүзеге асыруға және бағалауға
қабілетті;
Әлеуметтік-этикалық құзыреттер:
Әлеуметтік-педагогикалық білім беру, әлеуметтік тәрбие және әлеуметтік-
педагогикалық білім беру стратегиясын әзірлеу мақсаттары мен міндеттерін
түсінуге құзыретті; пәндік, әлеуметтік-педагогикалық, әдістемелік білім,
білік және дағды жүйесін меңгереді, оның кәсіби қызметінің қалыптасуын
анықтайтын, педагогикалық қарым-қатынас және жеке тұлғаның белгілі бір
құндылықтарды, идеалдар мен педагогикалық сананы тасымалдаушы ретінде
қалыптасуы; қатер тобындағы балалар мен жасөспірімдерді қолдай алады:
балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік-тұлғалық дамуының тұжырымдамалары
мен теориялық қағидаларын, әртүрлі жас кезеңдерінде даму ерекшеліктерін
қолдана алады; әлеуметтік-педагогикалық және сараптамалық зерттеулер
жүргізуге, кәсіптік және білім беру қызметінің базалық рәсімдерін іске
асыруға, мүмкіндігі шектеулі адамдардың жұмыс істеуде білімдік және кәсіби
әрекетін жүзеге асыра білуге қабілетті; арнайы мектеп және интернат
жағдайында салалар бойынша дефектология негіздері, арнайы педагогика
бойынша білімін қолдана алады; инклюзивті білім туралы түсінікке ие,
инклюзивті білім беру саласында нормативтік-заңнамалық базаны қолдана алады
Кәсіби құзыреттер:
Мектепте жаңартылған білім беру мазмұны жағдайында мамандықтың жоғары
әлеуметтік маңыздылығын түсінеді, кәсіптік этика қағидаларын сақтайды
(әлеуметтік педагогтың кәсіби этика кодексі); белгілі бір сала шеңберінде
кәсібиліктің қызмет құрылымын сипаттай алады (кәсіпқойдың портреті),
инклюзивтік білім беру жағдайында кәсіби қызметтің әлеуметтік-педагогикалық
жағдайларын болжай алады, талдайды және бағалайды, өзін-өзі ұйымдастыру мен
үздіксіз білім алуға қабілетті, мәселелерді тауып, өңдей білуге, анықтап,
шеше білуге қабілетті; ғылыми зерттеуді ұйымдастыру қағидаларын түсінеді
және меңгереді, ғылыми білімге қол жеткізуге және құруға қабілетті; өз
жұмысының нәтижелерін жақсартуға дайын, жеке тұлғалық ерекшеліктерін және
кәсіби-психологиялық әлеуетін пайдалану есебінен еңбек тиімділігін
арттырады; жоғары жетістіктерге (шыңдарға) жету жолында іс-әрекет барысында
жеке тұлғаның шығармашылық потенциалын өз бетінше жүзеге асыра алады,
шығармашылық психология саласындағы білімді, шығармашылық қызметтің
теориялық негіздерін, кәсіби қызметті қайта құру шеберлігі мен дағдыларын
игереді, авторлық жаңашыл идеяларды іске асырады, сыни ойлауға қабілетті;
отбасы және балалар мен жасөспірімдердің құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау мәселелері бойынша кеңес бере алады;жас ерекшеліктерін ескере
отырып, әлеуметтік-диагностикалық әдістемелерді даму дағдарыстарын және
қауіп факторларын, гендерлік, этникалық, кәсіби және басқа да әлеуметтік
топтарға жататынын ескере отырып қолдана алады; төтенше жағдайлар кезінде
алғашқы көмек тәсілдерін, қорғау әдістерін қолдана алады, дағдарыс және
экстремалды жағдайларда адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсете
біледі; түзету және оқыту бағдарламаларын жүзеге асыруда дидактикалық
тәсілдерді қолдана алады.
Пререквизиттер: Педагогика, Психология, Тәрбие жұмысының теориясы мен
әдістемесі, Оқушылардың даму физиологиясы
Постреквизиттер: Кәсіби педагогикалық практика
2 Оқытушы туралы мәлімет, байланыс ақпараттары: Мухиева Гульмира
Сейтмуханбетовна, 8-747-262-92-19, mgs-94@mail.ru
3 Курстың саясаты: Пәнді меңгеру дәрістерге, практикалық және зертханалық
сабақтарға міндетті түрде қатысуды, сондай-ақ студенттің өзіндік жұмысын
қарастырады.
Өзіндік жұмыс теориялық курсқа енбеген немесе қысқаша қарастырылған
дәрістік сабақтарға қатысты сұрақтарды теориялық зерделеуді қамтиды,
ұсынылған әдебиет бойынша тереңдетілген пысықтау.
Студенттің оқытушымен өзіндік жұмысы тереңдете оқытудан және дәрістік
сабақтардың тақырыптарын бекітуден тұрады. СОӨЖ сабақтары үшін студент
тақырып материалдары бойынша дайындалады және қойылған сұрақтарға жауап
береді. Студент әдістемелік нұсқауларды қолдана отырып оқу тапсырмаларын
өзбетті орындау барысында зерттеушілік дағдыларын дамытады.
Ерекше білімді қажет ететін студенттердің жеке даму ерекшеліктері мен
қабілеттері ескеріле отырып, арнайы қолжетімді формада әзірленген аудио-
және бейне-материалдармен, презентациямен, мәтінмен сүйемелденген
тапсырмаларды орындай алады.
Дәлелді себеппен сабақтан қалған жағдайда (тиісті анықтамалармен
расталған), студент жіберілген материалды тапсыра алады.
Бірінші және екінші аралық бақылау өткен тақырыптар бойынша, тесттер
бойынша сынау түрінде өткізіледі және 100 балдық жүйе бойынша бағаланады.
Емтихан тестілеу түрінде өткізіледі.
4 Пәннің құрылымы мен мазмұны
Апта Дәріс Семинар ОЖСӨЖ СӨЖ
практикалық
сабақтар
1-модуль. Инклюзивті білім беру моделі
1 Тақырыбы: ИнклюзивтіТақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру пәні, Инклюзивті білім Инклюзивті Аталған курс
критерийлер мен берудің ерекшелігібілім беру бойынша
көрсеткіштері, Әдістері: ауызша, моделі. терминдік
компоненттері. кесте толтыру Инклюзивті сөздік
Инклюзивті білім білім беру пәніқұрастыру
беру моделі және
Әдістері: түсіндіру, міндеттері.
ассоциация, мәтінмен
жұмыс
2 Тақырыбы: ИнклюзивтіТақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы:
кеңістік құруға білім беретін Инклюзивті Инклюзивті
арналған мектептердегі оқыту арқылы оқытудың мәні
педагогикалық ерекше білімді барлық мен құрылымын
жағдайлар қажет ететін балалардың бейнелейтін
Әдістері: түсіндіру,балаларға мұқтаждықтарын ғылыми
Кесте-синтез мінездеме беріп, ескеріп, ерекшеәдебиеттер
стратегиясы, тірек инклюзивті білім қажеттіліктері каталогын
сигналдар арқылы беруге енгізу. бар балалардың құру,
конспектілеу Әдістері: ауызша, білім алуын аннотация
ішінара ізденіс, қамтамасыз жазу
талдау жүргізу ететін жалпы
білім үрдісін
дамыту
шаралары.
3 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беретін Жалпы білім Мүмкіндігі Инклюзивті
мектептердегі беретін шектеулі білім беру
мүмкіндігі шектеулі мектептердегі оқушылармен жүйесінің
балаларға мінездеме ерекше білімді логопед, нормативтік-қ
беріп, инклюзивті қажет ететін психолог, ұқықтық
білім беруге енгізу балаларға білім әлеуметтік базасы
Әдістері: түсіндіру,беру үрдісінде педагог пен бойынша
Ассоциация, тірек теориялық жағынан медициналық ақпараттық
сигналдар арқылы ықпал ету қызметкердің жинақ
конспектілеу Әдістері: жұмыс істеу құрастыру.
пікірталас жүйесі.
2 -модуль. Ерекше білімді қажет ететін балаларға инклюзивті білім беру
жағдайлары
4 Тақырыбы: Сенсорлық Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
бұзылысы бар Сенсорлық бұзылысыҚазақстандағы Мүмкіндігі
балаларды жалпы бар балаларды мүгедек шектеулі
білім беру үрдісіне оқыту балаларды балалардың
қосу ерекшеліктері оқытудың ата-аналарына
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: инклюзивті кеңес беруге
Кесте-синтез эвристикалық білім беруден арналған
стратегиясы, тірек талдау басқа да ақпараттық
сигналдар арқылы нұсқалалары материалдарды
конспектілеу туралы мәлімет.құрастыру
5 Тақырыбы: Зияты Тақырыбы: Зияты Тақырыбы: Тақырыбы:
зақымдалған зақымдалған Оқытуға Қалыпты
балаларды жалпы балаларды оқыту қабілетсіз балалардың
білім беру үрдісіне ерекшеліктері балаларды ата-аналарына
қосу. Әдістері: Екі анықтау жолдарыкеңес беруге
Әдістері: түсіндіру,жақты күнделік (Векслер тесті.арналған
миға шабуыл, Инсерт Вудкоктың ақпараттық
әдісі тесті. Бендер материалдарды
тесті. Сеган құрастыру
тақтасы).
6 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Тірек-қимыл аппаратыТірек-қимыл Инклюзивті Мүгедек
зақымдалған аппараты оқытудың балаларды
балаларды жалпы зақымдалған негізгі оқытуды
білім беру үрдісіне балаларды оқыту принциптері. ұйымдастыруды
қосу ерекшеліктері ң негізгі
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: РАФТ принциптері.
Кесте-синтез стратегиясы
стратегиясы, тірек
сигналдар арқылы
конспектілеу
7 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Эмоционалды-ерік Эмоционалды-ерік Мүмкіндігі Жалпы білім
сферасы зақымдалған сферасы шектеулі беру
балаларды жалпы зақымдалған балаларға ұйымдарының
білім беру үрдісіне балаларды оқыту көрсетілетін педагогтарына
қосу Әдістері: ерекшеліктері әлеуметтік, кеңес беруге
түсіндіру, +, -, Әдістері: Екі медициналық арналған
қызықты әдісі, жақты күнделік және ақпараттық
тірек сигналдар педагогикалық материалдарды
арқылы конспектілеу көмек. құрастыру
8 Тақырыбы: ПсихикалықТақырыбы: Тақырыбы: ЕБҚЕ Тақырыбы:
дамуы тежелген Психикалық дамуы оқушыларды Мүгедек
балаларды балаларды тежелген балалардыүйден оқытуды балаларды
жалпы білім беру оқыту жаңа оқытуды
үрдісіне қосу ерекшеліктері технологиялар ұйымдастыруды
Әдістері: түсіндіру,Әдістері: дөңгелеккөмегімен ң негізгі
ассоциация, тірек үстел ұйымдастыру принциптері.
сигналдар арқылы
конспектілеу
9 Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Бала менТақырыбы: Тақырыбы:
білімді қажет ететінотбасына жалпы Қазақстан Жалпы білім
балаларды жалпы білім беру Республикасындаберетін
білім беру үрдісіне ортасында инклюзивті мектептердегі
қосудың вариативті психологиялық-педабілім беруді мүмкіндігі
формалары гогикалық көмек дамыту шектеулі
Әдістері: түсіндіру,көрсету қажеттілігін балаларға
+, -, қызықты Әдістері: пікір негіздеу білім беру
әдісі, тірек алмасу үрдісінде
сигналдар арқылы теориялық
конспектілеу жағынан ықпал
ету
3-модуль. Халықаралық және отандық нормативті-құқықтық актілер
10 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру Қазақстан Қазақстан Педагогтың
ұйымдарындағы Республикасы білімРеспубликасындакәсіби
инклюзивті үрдістің беру жүйесінде инклюзивті өзін-өзі
құқықтық негіздері ЕБҚЕ балалар, білім беруді тәрбиелеу
Әдістері: түсіндіру,мүгедектігі бар дамыту тәсілдері мен
Ассоциация, тірек балалардың қажеттілігін құралдарын
сигналдар арқылы құқықтарын негіздеу. анықтау
конспектілеу қамтамасыз ету
және өмір сүру
сапасын жақсарту.
Әдістері: РАФТ
стратегиясы
11 Тақырыбы: Жалпы Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
білім беру Жалпы білім беру Мүмкіндігі Инклюзивті
мектептерінде ерекшемектептерінде шектеулі білім беру
білімді қажет ететінереркше білімді тұлғаларды жағдайында
балаларға қажет ететін әлеуметке қосу тірек-қимыл
психологиялық- балалармен жұмыс аппараты
педагогикалық қолдаужүргізетін зақымдалған
көрсетуді мамандар Әдістері: балаларға
ұйымдастыру РАФТ стратегиясы көмек көрсету
Әдістері: түсіндіру,
Инсерт әдісі, тірек
сигналдар арқылы
конспектілеу
12 Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
Психолого-медико-педПсихолого-мед ико-пМүгедектердің Мүмкіндігі
агигкалық едагогикалық құқықтарын, шектеулі
консилиумның (ПМПк) консилиум (ПМПк) бостандықтары оқушылардың
қызметін қызметі мен мүдделерін білім алуына
ұйымдастыру. Әдістері: қорғау кедергісіз
Әдістері: түсіндіру,дөңгелек үстел, саласындағы аймақтар
миға шабуыл, аудио жағдаяттар талдау шетелдік қалыптастыру
материалды талдау, заңнама.
Инсерт әдісі
13 Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Ерекше Тақырыбы: Тақырыбы:
білімді қажет ететінбілімді қажет Мүмкіндігі Түзету-тәрбие
балалардың отбасындаететін балаларға шектеулі леу
білім алу жағдайы. білім беру балалардың үрдісіндегі
Әдістері: түсіндіру,ұйымдарында ата-аналарына инновация
миға шабуыл, Инсерт мемлекеттік жалпы кеңес беруге
әдісі міндетті жүзеге арналған
асыру шарттары ақпараттық
Әдістері: жоба материал
құрастыру.
14 Тақырыбы: Білім Тақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
берудегі инклюзивті Инклюзивті білім Әлемдік Мүмкіндігі
үрдісті басқару беру жағдайында практикада шектеулі
Әдістері: түсіндіру,оқу орнын басқару мүгедектердің оқушылардың
миға шабуыл, аудио Әдістері: білім деңгейі білім алуына
материалды талдау, пікірталас мен олардың кедергісіз
Инсерт әдісі қоғамдық өміргеаймақтар
қатысу деңгейі қалыптастыру
15 Тақырыбы: ҚР мен шетТақырыбы: Тақырыбы: Тақырыбы:
мемлекеттердегі Мүгедектігі бар Инклюзивті Мүмкіндігі
инклюзивті білім тұлғалардың үрдістің шектеулі
берудің салыстырмалықұқықтарын, тиімділігіне балалардың
талдауы. бостандықтары мен талдау жасау отбасымен
Әдістері: түсіндіру,мүдделерін қорғау құралы жүргізілетін
Ассоциация, тірек саласындағы ретіндегі педагогикалық
сигналдар арқылы шетелдік заңнама мониторинг жұмыстар
конспектілеу Әдістері: технологиясы
эвристикалық
талдау
5. Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1. http:www.edu.gov.kzru - ҚР Білім және ғылым министрлігінің ресми
сайты
2. http:www.special-edu.kz - сайт Национального научно-практического
центра коррекционной педагогики (ННПЦ КП)
3. http:www.un.orgrussiandocumend eclaratsalamanka.pdf
4. Логопедия. Методическое наследие. Пособие для логопедов и студентов
дефектологических факультетов педагогических вузов. В 5 книгах. Книга 2;
Владос - Москва, 2003. - 432 c.
5. Нарушения письменной речи у младших школьников; Феникс - Москва, 2008. -
224 c.
6. Олигофренопедагогика; Дрофа - Москва, 2009. - 400 c.
7. Олигофренопедагогика; Академия - Москва, 2011. - 336 c.
8. Специальная (коррекционная) дошкольная педагогика; Владос - Москва,
2010. - 320 c.
9. Варенова Т. В. Коррекция развития детей с особыми образовательными
потребностями; Форум - Москва, 2012. - 272 c.
10. Ермаков В. П., Якунин Г. А. Основы тифлопедагогики. Развитие, обучение
и воспитание детей с нарушениями зрения. Учебное пособие для ВУЗов;
Владос - Москва, 2000. - 240 c.
11. Руководящие принципы политики в области инклюзивного образования.
Париж, ЮНЕСКО, 2009г
12. Бгажнокова И.М. Школа для детей с нарушениями интеллекта: тенденции
перспективы развития Дефектология 2004ж
13. Жарықбаев Қ. Жалпы психология, 2000
14. Саламан Декларациясы ЮНЕСКО 1994 ж
15. Ж.Жанділдаева. Инклюзивті білім беру мазмұны. Қазақстан мектебі,
2011
16. К.Жарықбаев. Инклюзивті білім берудің мазмұны қандай? Мектептегі
психология, 2010
17. Мангутова Б.Б. Мүмкіндігі шектеулі адамдар және олардың сипаттамасы.
Психология, социология, дефектология, 2009
18. Дзюбаева Т.В., Бердалина А.У., Хафизова К.М. Особенности обучения
вклассах ЗПР. Психология в школе 2010 г.
19. Ахмедалиева, Д. У. Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмысты
ұйымдастыру Әлеуметтік педагог. – 2010
20. Ә. Ермағамбет. Психикалық дамуы тежелген балалардың психологиялық-
педагогикалық сипаттамасы. Дефектология, 2008
21. Лебединская К.С, Никольская О.С Дефектологичские проблемы раннего
детского аутизма.Дефектология ,1988,№2.
22. Намазбаева Ж.И.., Сарсенбаева Л.О. Специальная психология. Алматы.
1995
Қосымша әдебиеттер тізімі:
1. Жигорева М.В. Дети с комплексными нарушениями в развитии. Педагогическая
помощь;Академия-Москва,2008.-240c.
- 368 c
2. Кащенко В.П. Педагогическая коррекция; Академия - Москва, 2010. - 304 c.
3. Коняева Н. П., Никандрова Т. С. Воспитание детей с нарушениями
интеллектуального развития; Владос - Москва, 2010. - 200 c.
4. Лаврова Е. В. Логопедия. Основы фонопедии; В. Секачев - Москва, 2013. -
184 c.
5. Лалаева Р. И. Логопедия. Методическое наследие. В 5 книгах. Книга 4.
Нарушения письменной речи. Дислексия. Дисграфия; Владос - Москва, 2007. -
304 c.
6. Микляева Н. В., Микляева Ю. В. Дошкольная педагогика. Теоретико-
методические основы коррекционной педагогики; Владос - Москва, 2008. - 264
c.
7. Неретина Т. Г. Специальная педагогика и коррекционная психология;
Флинта, МПСИ - Москва, 2010. - 376 c.
8. Никуленко Т. Г., Самыгин С. И. Коррекционная педагогика. 100
экзаменационных ответов; Феникс, МарТ - Москва, 2010. - 192 c.
9. Степанова О. А., Вайнер М. Э., Чутко Н. Я. Методика игры с коррекционно-
развивающими технологиями; Академия - Москва, 2003. - 272 c.
10. Хватцев М. Е. Логопедия. В 2 книгах. Книга 2; Владос-Пресс, КДУ -
Москва, 2013. - 294 c.
11. Хитрюк В. В. Основы дефектологии; Издательство Гревцова - Москва, 2009.
- 280 c.
12. Шипицына Л. М., Мамайчук И. И. Психология детей с нарушениями функций
опорно-двигательного аппарата; Владос - Москва, 2004. - 368 c.
Мультимедиялық материалдар, электронды оқулықтар
https:youtu.beZNyIgFfvvA0
https:youtu.be5WbQQdOlV5M
https:youtu.beLMq0phPH2lU
https:youtu.bekWARSyLpntc
https:cloudbox-map.comSetup.php? t=1569168552
6. Дәрістер кешені
№1-2 дәрістің тақырыбы
Тақырыбы: Инклюзивті білім беру пәні, критерийлер мен көрсеткіштері,
компоненттері. Инклюзивті білім беру моделі
Дәріс мазұны:
1. Инклюзивті білім беру пәні
2. Инклюзивті білім беру крийтерийлері, көрсеткіштері, компоненттері
3. Инклюзивті білім беру субъектісі
Әр бала үшін ең алғаш мектепке бару ең жауапты да қиын кезең. Ал
мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін бұл кезең әлдеқайда эмоциялық жағынан
да, психологиялық жағынан да ауыр болады. Қазіргі кезде Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесі инклюзивті білім беру қағидаларына бет
бұрды. Бұл арнайы қажеттілігі бар балалар үшін мектептерде, мекемелерде
жағдай туғызып, оларды жалпы білім беру жүйесіне қосу. Әрбір бала,
мүмкіндігінше қажетті деңгейде білім алуы тиісті.Инклюзивті оқыту – ерекше
мұқтаждықтары бар балалардың жалпы білім беретін мектептердегі оқыту
үрдісін сипаттауда қолданылады. Инклюзивті оқыту негізінде балалардың
қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік
қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттілігі бар
балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр. Тәжірбие
көрсеткеніндей қатаң білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып
қалады, өйткені қалыптасқан жүйе мұндай балалардың даралық қажеттілігін
қанағаттандыра алмайды. Инклюзивті бағыт мұндай балаларды оқуда жетістікке
жетуге ықпал етіп, жақсы өмір сүру мүмкіншілігін қалыптастырады.
Қазіргі таңда барлық әлем жұртшылығының назарын аударып отырған мәселе
балалардың жеке сұраныстары мен ерекшеліктеріне ортаның, отбасының
қатысуымен білім беру үрдісіне толық қосуды қарастыратын инклюзивті білім
беру. Осы жаһандық мәселеге әлем ғалымдары мынадай анықтама береді:
инклюзивтік білім беру дегеніміз - барлық балаларды, соның ішінде
мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім үрдісіне толық енгізу және
әлеуметтік бейімдеуге, жынысына, шығу тегіне, дініне, жағдайына қарамай,
балаларды айыратын кедергілерді жоюға, ата-аналарын белсенділікке шақыруға,
баланың түзеу-педагогикалық және әлеуметтік мұқтаждықтарына арнайы қолдау,
яғни, жалпы білім беру сапасы сақталған тиімді оқытуға бағытталған
мемлекеттік саясат. Инклюзивті оқыту – ерекше мұқтаждықтары бар балалардың
жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үрдісін сипаттауда қолданылады.
Демек, инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын
жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету,
сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай
қалыптастыру идеологиясы жатыр. Осы бағыт балаларды оқуда жетістікке жетуге
ықпал етіп, жақсы өмір сүру жағдайын қалыптастырады. Инклюзивті білім беру
немесе білім баршаға бағдарламасы - барлық балаларға мектепке дейінгі оқу
орындарында, мектепте және мектеп өміріне белсене қатысуға мүмкіндік
береді. Бұл бағдарламаны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы
мақұлдап, БҰҰ-ның Конвециясына 2006 жылдың 13 желтоқсанында енгізілді.
Сонымен, инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс жүргізетін мектептерде
білім мазмұнын үш түрлі бағдарлама бойынша реттеген абзал. Атап айтқанда:
жалпы мектептерге арналған типтік оқу бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі
балалардың ақаулық типтеріне сәйкес арнаулы білім беру бағытындағы оқу
бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі балалардың психофизикалық
ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленетін оқытудың жеке бағдарламасы.
Жаңа түсіндірме бойынша инклюзивті білім беру - бұл ерекше білім беру
қажеттіліктері мен жеке-дара мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім
алушылардың білім алуына тең қолжетімділігін қамтамасыз ететін процесс.
Аталған анықтама жалпы білім беретін мектеп жағдайында барлық балаларды
оқыту үшін оңтайлырақ тәсіл ретінде халықаралық қауымдастықпен танылған
білім берудегі инклюзияның мәнін ашады. Бұл жағдайда инклюзивті білім
беруді жүзеге асыратын ұйымдар ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім
алушыларды қамтуды, соның ішінде мигрант, оралман балалар, сондай-ақ
қоғамға әлеуметтік бейімделуі қиын балалар сияқты басқа да санаттағы білім
алушыларға сапалы білім берудің тең қолжетімділігін қамтамасыз етуді
кеңейтуі мүмкін. Бастауыш мектепте ерекше білім беруге қажеттіліктері бар
балалар психологиялық-медициналық-педагогик алық консультацияның
қорытындысына сәйкес ҚР БҒМ 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393 бұйрығымен
бекітілген арнайы оқу бағдарламалары бойынша оқиды. Қазіргі уақытта негізгі
және жоғарғы мектеп оқу бағдарламалары ҚР БҒМ 2014 жылғы 25 ақпандағы № 61
бұйрығымен бекітілген Мүмкіндігі шектеулі оқушыларға арналған негізгі орта
және жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларына сәйкес әзірленді.
Сағат саны: 2
№3-4 дәрістің тақырыбы: Инклюзивті кеңістік құруға арналған педагогикалық
жағдайлар
Дәріс мазұны:
1. Педагогикалық ұжымның даярлығы инклюзивті ұйымдардың мүмкіндігіне жағдай
жасау ретінде
2.Инклюзивті білім беретін мектептердегі оқу процесін ұйымдастыру.
Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды оқыту және оларды
психологиялық-педагогикалық түзете қолдау:
1) инклюзивті оқыту сыныптарында;
2) жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптарда іске асырылады.
Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар оқушыларды жалпы білім беруге қосу
нысандары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы №499
қаулысымен бекітілген Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі орта
және жалпы орта) қызметінiң үлгілік қағидаларында баяндалған. Жалпы білім
беретін ұйымдарға қосылған ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балалар
жалпы білім беретін оқу бағдарламалары бойынша, сондай-ақ ҚР МЖМБС
негізінде жасалған арнайы білім беру бағдарламалары бойынша ПМПК
(психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация) ұсынымдарына сәйкес
білім алады. Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылардың оқу
бағдарламасын меңгерудің ерекшеліктеріне байланысты мұғалім олар үшін
бағдарламаларды ҚР МЖМБС аясында бейімдей алады. Білім беру ұйымдарында
балалардың денсаулығын сақтау, сондай-ақ білім алушылардың ерекше білім алу
және қосымша білім беру қызметтерін алудағы олардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін жайлы жағдай құру қамтамасыз етіледі. Сабақтар ерекше
білім беруге қажеттіліктері бар балаларды оқытуға жеке ықпалды қолдану
арқылы жүргізіледі. Инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын білім беру
ұйымдарының педагогикалық кеңесі жеке оқу жоспарлары мен жеке
бағдарламаларды, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды
психологиялық-педагогикалық қолдаудың жеке бағдарламасын бекітеді.
Инклюзивті және арнайы сыныптардағы ерекше білім беруге қажеттіліктері бар
барлық білім алушыларға арналған түзету сабақтарын психологиялық-
педагогикалық қолдаудың Жеке бағдарламаларымен сәйкес мамандар іске
асырады. Оқытудың түзете-дамыту бағыттылығы жалпы білім беретін цикл
пәндері, түзету пәндері аясында, сондай-ақ қосымша білім беру жүйесінде
іске асырылады. Жалпы білім беретін мектептегі арнайы сыныптар жұмысы
ұзартылған күн тәртібінде ұйымдастырылады, яғни бұзылған қызметтерді еңсеру
мен орнын толтыру және қажетті денсаулық сақтаушы педагогикалық режимді
қамтамасыз ету бойынша қажетті жағдайларды құру. Қажет болған жағдайда,
ұзартылған күн тәртібіне жалпы білім беретін сыныптардың ерекше білім
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары да қатыса алады. Психологиялық-
педагогикалық қызмет жұмысын ұйымдастыру үшін инклюзивті білім беруді
жүзеге асыратын білім беру ұйымдарының штатында келесі мамандардың болуы
ұсынылады: психолог, арнайы педагогтар (тифлопедагог, сурдопедагог,
логопед, олигофренопедагог), ЕДШ нұсқаушысы, әлеуметтік педагог. Жоғарыда
аталған мамандар болмаған жағдайда ерекше білім беруге қажеттілігі бар
балаларға түзету-педагогикалық қолдау психологиялық-педагогикалық түзету
кабинеттерінде және оңалту орталықтарында көрсетіледі. Мигрант, оралман
балаларды оқу-тәрбие процесіне кіріктіру және қазақ тілі мен орыс тілдерін
меңгерту мақсатында қосымша сабақтар, тілдік үйірмелер, факультативті
сағаттар ұйымдастырылады. Оларға қолдау қызметі мамандарының психологиялық-
педагогикалық және тілдік көмек жасауы қажетті шарт болып табылады.
Инклюзивті білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне тиімді жету үшін жалпы
білім беретін мектептер оралмандарды бейімдейтін және кіріктіретін
орталықтармен, ресурстық орталықтармен, кәмелеттік жасқа толмағандарды
бейімдейтін орталықтармен, арнайы білім беру ұйымдарымен, сондай-ақ, ПМПК,
оңалту орталықтары және психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерімен
өзара әрекеттестікті ұйымдастырады.
Сағат саны: 2
№5-6 дәрістің тақырыбы: Жалпы білім беретін мектептердегі мүмкіндігі
шектеулі балаларға мінездеме беріп, инклюзивті білім беруге енгізу.
Дәріс мазмұны:
1. Мүгедек балалар мен кемтар балалардың қоғамдағы көрсеткіші
2. Кеміс балалардың психологиясы мен педагогикасы.
3. Естімейтін және нашар еститін балаларды оқыту жүйесі.
4. Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептің мұғалімдері
мен тәрбиелеушілердің негізгі міндеттері
Мүгедек балалар мен кемтар балаларды оқыту, тәрбиелеу және түзеу, оларды
оқыту мәселелері ҚР Білім және ғылым министрлігінің қарауында орналасқан.
Бастауыш және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарына қабылдаудың типтік
ережесінде І және ІІ топ мүгедектерінің көрсеткіштері бірдей болған
жағдайда, жастайынан мүгедектерді Сонымен бірге мүгедектердің осы санатында
бастауыш және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарына түсу кезінде
орталық атқарушы органның халықты әлеуметтік қорғау саласындағы аумақтық
бөлімшесінің таңдалған мамандық бойынша білім беру ұйымдарында оқуға
болатыны туралы қорытындысы болу керек. Әрбір мүгедек оқушымен мамандық
таңдау және оқу орнын бітіргеннен кейін одан әрі жұмыс істеу мүмкіндігі
жөнінде жеке жұмыс жүргізіледі. Бастауыш және орта кәсіптік білім беретін
оқу орындарына мүгедек балалар медбикелердің тұрақты қадағалауында болады,
қажеттілігіне қарай алдын ала емдеуден өтеді. Білім беру мекемелерінде
салауатты өмір салты бойынша ұйымдастыру жұмысы (спорттық секциялар,
арнаулы үйірмелер, диспуттар), жылына 2 рет тұрақты түрде оңалту курстары,
мүгедек балаларды кәсіптік мектептердің (лицейлердің) және колледждердің
қоғамдық қызметіне араластыру жөніндегі іс-шаралар жүргізіледі.
Сағат саны: 2
№7-8 дәрістің тақырыбы: Сенсорлық бұзылысы бар балаларды жалпы білім беру
үрдісіне қосу
Дәріс мазұны:
1. Көру, есту, сөйлеу бұзылыстары бар балаларға психологиялық
–педагогикалық сипаттама
2. Сенсорлық бұзылыстары бар балаларды оқыту ерекшеліктері
Көру бұзылысы бар балалар:
1-топ мүлдем көрмейтін балалар;
2-топ көру деңгейі төмен балалар;
3-топ көру деңгейі функционалдық бұзылған балалар. (қыли, амблиопия)
Есту бұзылыстары бар балалар:
-тұрақты (есту қабілеті қалыпқа келмейді)
-екі жақтылы есту қызметінің бұзылысы (құлақ ауруы);
-Қоршаған ортамен қатынасқа түсудің қиындығы немесе мүлдем болмауы. Бұл
категориядағы балалар естудің түрлілігіне байланысты өзіндік топтарға
ұсынылады. Нашар еститін және естімейтін деп ажыратылады.
Сөйлеу бұзылыстары бар балалар:
• Ауызша сөйлеу тілінің бұзылуы. (сөйлеу тілінің сыртқы -фонациялық
өңделуінің бұзылуы, сөйлеу тілінің ішкі -семантикалық өңделуінің
бұзылуы;
• Дауыстың бұзылуы (афония, дисфония, фонестения).
• Сөйлеу тілінің жылдамдығы мен ырғақтылығының бұзылуы (тахилалаия,
брадилалия, тұтықпа).
• Тіл дыбыстарының айтылуының бұзылуы (дислалия, ринолалия, дизартрия)
• Жазбаша сөйлеу тілінің бұзылуы (дислексия, дисграфия, дизорфография).
Орта білім алуы төмендегі себептерге: көрмейтін және нашар көретін
оқушылардың танымдық қызметінің ерекшелігіне; оқу қарқынының баяулығы және
жалпы білім беру пәндеріне елестету олқылықтарын толтыру мен оқушылардың
қоршаған орта туралы білімдеріне мүмкіндік беретін пропедевтикалық
бөлімдерді қосу қажеттілігіне; көрмейтіндермен ақпарат алудың сукцессивті
тәсілін пайдалануына (ұстап көру арқылы ақпарат алуды пайдалану); Брайль
жүйесі бойынша жазу мен оқуға үйретудің ерекшеліктеріне; рельефті суреттер
және сызбаларды оқуға; тифлоприборларды және бақылау, тәжірибелік және
лабораториялық жұмыстар жүргізу барысында кеңістікте бағдарлай алуға
арналған құралдарды пайдалану қажеттілігіне байланысты. Көрмейтін, нашар
көретін және кейіннен көрмей қалған балаларға арналған арнайы жалпы білім
беру ұйымының міндеттері алғашқы ауытқушылықтар, қимыл-қозғалыс аясының
бұзылыстарының, кеңістікте бағдарлауының орнын толтыру, ұғымдар мен
түсініктер жүйесін қалыптастыру, заттық-практикалық қызметін, әлеуметтік
қарым-қатынас дағдыларын дамыту. Көрмейтін және нашар көретін оқушыларды
оқыту негізгі мектептегі оқыту мерзімі ұлғаюына байланысты оқу материалын
өзгерту және қайта қарастыру ескерілген жалпы білім беру мектебінің
бағдарламалары бойынша іске асырылады. Көрмейтін оқушыларды оқыту
процесінде Брайль жүйесі бойынша рельефті-нүктелік қаріппен басылған жалпы
білім беру мектебінің оқулықтары, оқу құралдары мен әдебиеттері
қолданылады. Нашар көретін оқушыларды оқыту көру арқылы қабылдауы үшін
қолжетімді ірі қаріппен және арнайы дайындалған суреттермен басылған жалпы
білім беру мектебінің оқулықтары бойынша жүргізіледі. Күрделі бұзылыстары
бар көрмейтін және нашар көретін оқушылар барлық оқу жылдарында арнайы оқу
жоспарлары мен бағдарламалар бойынша білім алады. Көрмейтін, нашар көретін
және кейіннен көрмей қалған балаларды оқыту процесінде жұмыстың арнайы
түрлері мен әдістері, көрнекі құралдар, тифлотехника және басқалары
қолданылады.
Есту бұзылыстары бар балалардың, еститін балаларға қарағанда, заттармен
арнайы емес әрекет жасаудан арнайыға ауысуы нақты заттық әрекеттерді
орындауы баяу. Есту бұзылыстары бар балаларда бұл процесс арнайы үйретусіз
баяу және бірқалыпты емес өтеді, кейбір әрекеттер түрлері оларда 2 - 2,5
жаста, тіпті мектепалды кезеңде ғана пайда болады. Балалар тек кейбір
әрекеттерді орындайды, жиі жақсы таныс заттармен ғана. Заттық іс-әрекет
негізінде есту бұзылысы бар баланың барлық қабылдау түрлері дамиды, бірінші
қатарда - көру заттық әрекеттерді іске асыруда көмек етеді; қозғалыстары
дамып, күрделенеді, негізгі ойлау түрі - бейнелі-әрекеттік -қалыптасады.
Сюжетті-рольдік ойын - мектепалды жастағы балалардың негізгі іс-әрекеті.
Ерекшеліктері: есту бұзылысы бар балалардың ойындарында үлкендердің
өмірлері, олардың іс-әрекеттері және қарым-қатынастары бейнеленеді. Ойын іс-
әрекетін меңгеру арқылы олардың әрекеттері күрделеніп, толықтырыла түседі.
Есту бұзылыстары бар балалардың психикалық дамуының ерекшеліктерін
анықтауда жанжақтылықты қамтамасыз ететін жүйелілік принципін сақтау қажет:
есту қалпын, вестибулярлы аппараттың қалпын, қозғалыс және сөйлеу дамуының
деңгейін.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім
беру ұйымының ерекше міндеті сөйлеу тілінің дамымауын алдын алу және онымен
байланысты
психикалық даму ерекшеліктері болып табылады.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға мектепте білім беру құрылымы
төмендегідей:
1) бастауыш білім беру деңгейі 0, 1-4 сыныптар;
2) негізгі орта білім беру деңгейі – 5-10 сыныптар.
Негізгі орта білім беру деңгейінен кейін бітірушілер жалпы орта білім беру
деңгейінде және мамандық алу үшін жалпы білім беру мектебіне немесе
техникалық кәсіптік колледждерге ауысады. Бастауыш білім беру деңгейінде
оқыту арнайыдидактикалық материалдарды қолдану арқылы арнайы бағдарламалар
бойынша іске асырылады. Негізгі орта білім беру деңгейінде оқу процесі
мазмұны бейімделетін және оқыту мерзімдерін бір жылға арттыруды ескере
отырып қарастырылатын жалпы білім беру бағдарламалары бойынша іске
асырылады. Білім алушылардың сөйлеу тілінің даму деңгейін ескере отырып,
қазақ, орыс және шетел тілдерін оқытуға сағаттарды бөлуде нұсқалық рұқсат
етіледі. Логопедиялық түзету жұмысы оқушының тұлғалық және зияткерлік
әлеуетін дамытуды қамтамасыз ететін сөйлеу тілінде бұзылыстары бар
балаларға мектепте білім беру жүйесінің қажетті компоненті болып табылады.
Арнайы логопедиялық және түзету-педагогикалық қолдау сөйлеу тілі режимін
сақтай отырып, барлық сабақтарда және сабақтан тыс уақытта көрсетіледі.
Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім
беру ұйымының ерекше міндеті сөйлеу тілінің дамымауын алдын алу және онымен
байланысты психикалық даму ерекшеліктері болып табылады. Білім алушылардың
сөйлеу тілінің даму деңгейін ескере отырып, қазақ, орыс және шетел тілдерін
оқытуға сағаттарды бөлуде нұсқалық рұқсат етіледі. Логопедиялық түзету
жұмысы оқушының тұлғалық және зияткерлік әлеуетін дамытуды қамтамасыз
ететін сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларға мектепте білім беру
жүйесінің қажетті компоненті болып табылады. Арнайы логопедиялық және
түзету-педагогикалық қолдау сөйлеу тілі режимін сақтай отырып, барлық
сабақтарда және сабақтан тыс уақытта көрсетіледі.
Сағат саны: 2
№9-10 дәрістің тақырыбы: Зияты зақымдалған балаларды жалпы білім беру
үрдісіне қосу
Дәріс мазмұны:
1.Зияты бұзылған балаларға сипаттама
2.Зияты бұзылған балаларды оқыту және тәрбиелеу
Арнайы педагогикада зерде бұзылысы бар балалардың бұзылуын зерттейтін,
оларды оқыту мен тәрбиелеуді қарастыратын және әлеуметтік ортаға бейімделу
мәселесімен шұғылданатын олигофренопедагогика болып табылады.
Олигофрения –бұл ақыл-ой сана және психикалық түрдегі дамымаушылық. Орталық
жүйке жүйесі қызметінің зақымдануының нәтижесінде балада ақыл–ой, сананың
баяулығы байқалады, бұл ең алдымен бас миының дамымауы болып саналады.
Преднаталдық (ішкі даму жағдайында);
Натальдық (дүниеге келу сәтінде);
Постнаталдық ( дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы кезенде).
Олигофренияның болу себептері әртүрлі факторлардың әсер етуінен болады.
Бұлар экзогендік (сырттай) және эндогендік ( ішкі ) сипатқа байланысты
келеді.
Экзогендік фактор – анасынын жүкті болу негізіңде түрлі инфекциялық
аурулармен ауруы ( вирустік аурулар ), анасының организіміне түрлі
кеселдің тусуі, түрлі травмалар мен соққылар.
Эндогендік фактор – туа пайда болатың олигофренді алып келеді .Бұған
патологиялық тұқым қуалаушылық (ата-анасының түрлі венерологиялық
аурулары, сондай –ақ екеуінің біреуінің ақыл-ой кемістігі, хромосом тобының
бұзылуы, резус-фактор бойынша кан құрамының сәйкес келмеуі. Оқытылуға
жатқызылатын тұлғалар қосымша мектептерде білім тәрбие алады.Оқыту-тәрбие
және түзету жұмыстары арнайы бағдарлама бойынша жүргізіледі. Қосымша
мектепте оқытуға жергілікті орындағы педагогикалық медициналық-
психологиялық кеңес беру мекемелерінің мамандары шешімімен жолданады.
Қосымша мектептердің негізгі мақсаты психологиялық тұрғыдан қоғамдық
ортаға балаларды бейімдей отырып, олардың өмірге, айналадағы ортаға
үйлесімді көзқараспен қарауға деген сенімін қалыптастыру, еңбек дағдыларын
меңгерте отырып, еңбек етуге тәрбиелеу, болашаққа сеніммен қарауға,
қоршаған ортамен және адамдармен үйлесімді жағдай қарым-қатынасына келе
білуге бағыттау болып табылады.
Қиындықпен оқылатын балалар тобының көпшілігі ерте басталатын түзету
жұмысын қажет етеді.Өкінішке орай нәрестелік және сәбилік шақ кезеңінде
балалардың ауытқушылығының барлық формасы анық түрде зерттелмейді. Ақыл –ой
кемістігі бар балалар сәбилік шақтаөз отбасында немесе денсаулық сақтау
жүйесіндегі арнайы яслилерде тәрбиенеледі.Балалар үйінде тәрбиелеу және
түзету жұмыстары сәбилік шақ кезенінде жүзеге асырылады:
-балалардың эмоционалдық және жеке тұлғалық қасиеттерін кеңейту;
-үлкендермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасауға үйрету;
-заттар әлемін тануға және психомоторлық дамуын ілгерілетуге бағыттау;
Ал арнайы балалабақшаларда мұндай балаларға кешеді жағдайда көмек
көрсетіледі . Балаларды тәрбиелеу, емдеу –сауықтыру шараларымен қамту және
психолог, логопед, топ тәрбиешілері, музыка жетекшілері,
олигофренопедагогтармен бірлесе ұйымдастырылған түзету бағытындағы
педагогикалық шаралар жүзеге асырылады. Арнайы мектепке дейінгі мекемелерде
ерекше болып табылатын негізгі міндет бала денсаулығын қорғау және күн
тәртібін сақтау, жылы тыныс жағдайдағы атмосфераны жасау, конфликтілік
жағдайларды болдырмау, әр баланың ерекшілігін есепке алуболып табылады.
Балабақшадағы барлық жылда баланы тәрбиелеуде және оқытуда, оны мектепке
әзірлеп даярлауда үш бағыт қамтылады:
• баланың денелік дамуын қалыптастыру;
• қарапайым түрдегі танымдық қызығушылығын қалыптастыру;
• танымдық белсенділігін және білім және іскерлігін жинақтау;
• адамгершілік-ерік әзірлігін қалыптастыру;
Мектепке дейінгі кезеңде ақыл-ойы баяу балаларға қолайлы жағдай
көрсетілсе, олардың дамуында алға басушылық болады, бұл олардың арнайы
мектептің оқу бағдарламасын меңгеруіне көмегін тигізеді. Мектепке дейінгі
кезеңде мұндай балалар жалпылама балаларға арналған балалар бақшасындағы
арнайы топтарда білім алып тәрбиенеледі.Мектеп жасына жеткен кезден
бастап, арнайы мектептерде арнайы білім стандартна сай арнайы бағдарлама
бойынша оқытылад. Сонымен бірге оларға әлеуметтік еңбекке бейімдеу
орталығыгынан көмек көрсетіліп отырылады. Ал арнайы мектептердің негізгі
міндеті мынадай:
• ақыл-ойы баяу мектеп оқушыларының танымдық қызметтерінің және
эмоционалдық ерік сфераларының,кемшіліктерінің алдын-алу;
• өнімді еңбекке қатысуға, қазіргі қоғам жағдайына әлеуметтік тұрғыдан
бейімдеуге бағыттау болып саналады
Арнайы мектептің төменгі кластарында тіл дамыту бойынша (қоршаған дуниемен
айналамен таныстыру ,заттармен таныстыру), арнайы ритмика сабақтары
өтіледі.Жоғарғы кластарда әлеуметтік(тұрмыстық шаруашылығы) бағдарлау
сабақтары өткізіледі.Оқыту жұмысын ұйымдастыруда топтық және жекелей
логопедиялық сабақтар, психомоторика және сенсорлық қабілеттерін дамыту,
емдеу-сауықтыру комплекстері өткізіледі. Арнайы мектептерде тәрбие
жұмысына да үлкен мән беріледі.Мұндағы негізгі мақсат - тәрбиенушілерді
әлеуметтендіру болып табылады. Ал негізгі міндет- балалардың бойында
жағымды сапаларды айқындау, өзін және қоршаған ортаны дұрыс бағалай білуін
қалыптастыру, айналасындағыларға деген адамгершілік қарым-қатынас
сезімдерін қалыптастыру.Арнайы мектептегі тәрбие жұмысының арнайы
міндеттері әртүрлі іс- әрекеттер негізінде жүзеге асырылады.
Сағат саны: 2
№11-12 дәрістің тақырыбы: Тірек-қимыл аппараты зақымдалған балаларды жалпы
білім беру үрдісіне қосу
Дәріс мазұны:
Тірек-қимыл аппаратының бұзылуы ұғымының жинақтаушы сипаты бар және ол
органикалық орталық немесе перифериялық табиғаты бар қимыл-қозғалыс
бұзылысын қамтиды.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балалар келесі категорияларға бөлінеді:
-церебральды сал ауры бар балалар
- қалпына келуші немесе резидуальды сатыдағы мешел ауруының салдары;
- миопатия;
- туа біткен және жүре пайда болған тірек-қимыл аппаратындағы
жетіспеушіліктер мен кемістіктер.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар оқушыларды оқыту, жалпы білім беретін
мектептің арнайы сыныбы жағдайында немесе мамандардың арнайы психологиялық-
педагогикалық көмегімен үйлесіп, жалпы сыныпта немесе үйде жүзеге асырылуы
мүмкін.
Тірек-қимыл аппаратындағы бұзылудың түрлері:
1. Жүйке жүйесінің аурулары: БЦС, мешел (полиомелит);
2. ТҚА туа біткен патологиясы: жамбас сүйегінің туа біткен шығуы, қисық
мойын, маймақтық, табандардың кемістігі, омыртқа дамуындағы аномалиялар,
аяқ-қолдардың жеткіліксіз дамуы және кемістігі, артрогрипоз (туа біткен
кемтарлық);
3. Жүре пайда болған аурулар және тірек-қимыл аппаратындағы ақаулар: жұлын
майының травматикалық ақаулары, бас миының және аяқ-қолдардың травматикалық
ақаулары, полиартрит, қаңқаның аурулары (құрт ауруы, сүйектердің ісігі,
остиомелит).
Балалар церебральды сал ауруы - эмбрионның, ұрықтың немесе жаңадан туылған
баланың ағзасына ішкі және сыртқы сипаттағы зиянды алуан түрлі әсерлердің
ықпалымен пайда болған, мидың ауыр дерті. ДЦП әртүрлі қозғалыс, психикалық
және сөйлеу бұзылулары түрінде көрініс береді.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балаларды оқытатын жалпы білім беретін
мектептің арнайы бейімделген ғимараты (пандустың болуы, кең есік
жақтауларының, мүгедектер арбасын көтергіштің, баспалдақтың жанындағы
көтергіштің, есіктерді автоматты ашушылардың болуы) және арнайы жиһазы
(бірадамдық парталар, тұрып жұмыс істеуге арналған конторкалар),
ортопедиялық құралдары, оқытуға арналған арнайы приборлар болуы қажет.
Мүмкіндігіне қарай, сыныптардың толықтырылуы барынша аз болуы керек.
Партаның жанында мүгедектер арбасын қою үшін қосымша кеңістіктің болуын
қамтамасыз ету қажет (егер оқушы арбадан орындыққа отырса). Тақтаның
жанындағы өтетін жолды бос қалдыру керек, оқушы арбада немесе балдақпен
тақтаның алдына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz