Банк операциялары бойынша шот корреспонденцияларының дұрыстығын тексеру
1. Кіріспе әнгіме. Кіріспе әнгіме.Тәжірибенің мақсаттары мен міндеттері.Кәсіпорынды рәсісдеу. Енбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау.
Танысу:
-кәсіпорынныңұйымның құрылтай құжаттарымен;
-кәсіпорынұйым дамуының тарихы мен болашағы;
-кәсіпорынныңұйымның рөлі мен маңызы;
-кәсіпорынныңұйымның типі және құрылымы;
-кәсіпорынныңұйымның объектілерімен және құрылымдық бөлімшелерімен танысу.
-еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау.
КІРІСПЕ
Мен Ильясов Медет Мухитұлы өндірістік тәжірибемді. "ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ӘДІЛЕТ МИНИСТІРЛІГІ ТҮРКІСТАН ОБЫЛЫСЫ ӘДІЛЕТ ДЕПАРТАМЕНТІ ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫНЫҢ ӘДІЛЕТ БАСҚАРМАСЫ".
Республикалық мекемесінде 20 наурыз және 9 маусым аралығында өттім. Түркістан обылысы бойынша тексеру комиссияна өндірістік тәжірибемді өту себебімнің бірі - қоғамдық бухгалтерлік бөлімінің және маманданған бухгалтердің болуы, сонымен қатар тәжірибені өтуге керекті ақпарттық жеткілікті болып табылуы. Тексеру комиссиясы өз қызметін Қазақстан Республикасы Конститтутциясына, Қазақстан Республикасы заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілеріне, Қазақстан Республикасы өзге де нормативті құқықтық актілеріне, Тексеру комиссиясының Регламентіне, сондай-ақ осы Ережелерге сәйкес, тиісті әкімшілік-аумақтағы бірлік шегінде жүзеге асырады.
Мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорының мемлекеттік атауы:
"Түркістан обылысы бойынша тексеру комиссия" комуналдық мемлекеттік мекемесі.
Тексеру комиссиясының заңды мекен-жайы:
161201, Қазақстан Республикасы, Түркістан облысы, Түркістан қаласы, Жаңа қала-шағын ауданы, 32-көше, ғимарат 16.
Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы (бұдан әрі- Тексеру комиссиясы) жергілікті бюжеттің атқарылына сыртқы мемлекеттік аудитті және қаржылық бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады.
Текрсеру комиссиясы мемдекетік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлға болып табылады, мемлекетік тілде өз атауы бар мөрлері мен мөртаңбалары, логотипі, белгіленген үлгідегі бланкілер, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қазынашылық органдарында шоттары болады.
Тексеру комиссиясы өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Тексеру коммиссиясы Төрағасының бұйрықтарымен және Тексеру коммиссиясының қаулыларымен рәсімделетін шешімдер қпбылдайды.
Тексеру коммиссиясының құрылымын, Тексеру коммиссиясының Төрағасы, төрт мүшесі және аппараты құрайды. Тексеру комиссиясының щтат саны лимитін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
НЕГІЗІГ БӨЛІМ
Мемлекееттік органның толық атауы - Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Терсеру комиссиясы 8 бөлім болып құралады. Әкімшілік-ақпараттық қауіпсіздік және қаржылық қамтамасыз ету бөлімі, Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі), Заң қызметі, Жоспарлау, талдау және есептілік бөлімі, Сапаны бақылау бөлімі, №1 Мемлекеттік аудит бөлімі, №2 Мемлекеттік аудит бөлімі, №3 Мемлекеттік аудит бөлімі, деп бөлінеді, әр бөлімнің өзінің атқаратын міндеттері бар.
Жоспарлау, талдау және есептік бөлім;
Жоспарлау, талдау және есептік бөлім 5 адам жұмыс атқарады. Бөлім басшысы:
Оспанова Күлжан Садировна, ол кісінің қарамағанында 4 - Бас маман жұмыс атқарады,
Саттарқұл Сакен Әбдіқұлұлы Бас маман
Тұрысбек Дархан Бахытжанұлы Бас маман
Аметбеков Мерей Бакытович Бас маман
Рахман Ердос Тәңірбергенұлы Бас маман;
Әкімшілік-ақпараттық қауіпсіздік және қаржылық қамтамасыз ету бөлімі;
Ал бұл бөлімнің Басшысы : Онгаров Дархан Конратбайұлы, 4 - адам жұмыс атқарады,
Бегімбетов Заманбек Әбітайұлы , Бас инспектор-бас бухгалтер
Назаров Нургиса Сембекович, Бас маман
Байзақ Әділбек Талғатұлы , Жетекші маман
Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі),
Персеналды басқару, қызметінің басшысы: Махан Қуандық Қырғызбайұлы, бұл бөлімде 2 - адам жұмыс атқарады.
Сражадинов Қанат Байгалиулы , Бас маман
Заң қызметі;
Заң қызметінің басшысы: Мамыр Мұқағали Мұқанұлы, бұл бөлімде 2 - адам жұмыс атқарады.
Бутанбаев Тагайбек Рахамтиллаевич Бас маман-заң кеңесші
Сапаны бақылау бөлімі;
Сапаны бақылау бөлім басшысы: Таженов Хасен Кыдырбекович бұл бөлімде 3 - адам жұмыс атқарады.
Жолдасбеков Ербол Акимбекович Бас маман
Тұрлыбеков Кумисбек Куанышевич Бас маман
№1 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№1 Мемлекеттік аудит бөлім басшысы-мемлекеттік аудитор: Утебаева Манат Пернебековна. Бұл бөлімде 9 - адам жұыс атқарады.
Айнакулов Іңкәрбек Айнақұлұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Қалықұл Саятбек Мұхтарбекұлы , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Дәуренов Бақытжан Дәуренұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Калыкозов Динмухамед Базарбайулы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,,
Манапов Нурбахыт Казыбекович , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Нұрмаханов Ерғали Советұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Оспанов Нүркен Мүтанұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Оразалиева Динара Туленовна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
№2 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№2 Мемлекеттік аудит бөлім-мемлекеттік аудитор: АжибаеваЛатифа Кылышбеккызы, бұл бөлімде 10 - адам жұмыс атқарады.
Бегалиева Гүльнар Консбековна, Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Қырықбай Асхат Наурызбайұлы , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Айменова Айсара Асанбековна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Беркінбекова Гүлнар Патшабайқызы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Бекбауов самат Касымович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Калмуратова Гульмира Амирхановна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Кожамжаров Саржан Нуржанович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Стамкулов Нурлан Инаятуллаевич, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Мәулен Әлиасқар Тінебайұлы, Жетекші маман-мемлекеттік
аудитордың ассистенті,
№3 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№3 Мемлекеттік аудит бөлім басшысы-мемлекеттік аудитор: Сейсенбаев Уланбек Балтабаевич, бұл бөлімде 9 - адам жұмыс атқарады.
Консбаев Сакен Темиралиевич, Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Колбаев Абен , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Базарбаев Сұлтан-қазы Қаржанбайұлы , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Ботабаев Торебек Акимбекович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Жанибеков Максат Жанабекович , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Мамадалиев Галымжан Умирбекович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Ташимов Бауржан Нышанбаевич , Бас маман-мемлекеттік аудитор
Жоспарлау, талдау және есептік бөлімі.
Бізге берілген үш ай уақыт қас-қағымда өтіп кетті. Практика барысында біраз мәліметтер алдым, үйренгенімде аз болған жоқ. Маған берілген үш ай ішінде көптеген лауазымды кісілермен тіл табысып, жұмыс барысымен таныс болдым. Наурыз айының 20-шы күнінен бастап, Сәуір айының 29-шы күндері аралығында Жоспарлау, талдау және есептік бөлімде болдым.
Жоспарлау,талдау және есептік бөлімнің атқаратын жұмыстары және мәселелері бойынша мемлекеттік органдармен және басқа да ұйымдармен тікелей байланысты. Тексеру комиссиясының регламентіне сәйкес бөлімге қатысты жұмыстарды атқарылады екен. Тексеру комиссияларының мүшелерінің өтінімдерінің негізінде тексеру комиссиясының тиісті жылға арналған тізбесін, сондай-ақ осы кезекті жылға арналған мемлекеттік аудит жүргізу көзделген мемлекеттік аудит объектілерінің және бюджеттік бағдарламалардың нақтыланған тізбес орындайды екен. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау объектілерінің өзара іс-қимыл қағидасына сәйкес мемлекеттік аудит объектілерінің және бюджеттік бағдарламалардың нақтыланған тізбесіне өзгерістер енгізу, мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарымен алмасу жұмыстарын жүргізу. Мәслихаттар мен әкімдіктер үшін тиісті бюджеттің атқарылуы туралы жедел ақпаратты қалыптастыру мақсатында ағымдағы бағалауды жүзеге асырад. Мемлекеттік аудит барысында бюджеттердің атқарылуының нақты көрсеткіштерінің бюджет туралы тиісті мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген көрсеткіштерге сәйкестігін, бюджет көрсеткіштерінің орындалуының толықтығы мен уақтылығын айқындау үшін есепті қаржы жылындағы бюджет туралы мәслихаттар шешімдерінің орындалуына, бюджеттердің атқарылу заңдылығын, есеп пен есептіліктің анықтығын, бюджет қаражатын, мемлекет активтерін пайдаланудың тиімділігін айқындау мақсатында бюджеттердің атқарылуы туралы жылдық есептерге, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік есептілігіне кейіннен бағалауды жүзеге асыру, кейіннен бағалау жүргізу қорытындылары бойынша облыстық бюджеттің атқарылуы туралы жергілікті атқарушы органының тиісті есебіне қорытынды дайынды. Тексеру комиссиясы мүшелерінің және аудит жүргізуге жауапты құрылымдық бөлімшенің ұсынысы негізінде оларды жинақтап, есеп құрылымының жобасын әзірлейді. Тексеру комиссиясымен жүргізілетін мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау қорытындыларын жүйелі түрде талдау, бюджеттің атқарылуы, мемлекет пен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің активтерін пайдалану процесінде анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктердің себептері мен салдарларын жинақтап қорыту және зерделеу, жүргізілген талдау қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасын жетілдіру және Қазақстан Республикасының қаржы жүйесін дамыту жөнінде ұсыныстар әзірлеу және оларды тиісті уәкілетті органдардың қарауына ұсынады. Құрылымдық бөлімше, қызметтер, сондай-ақ аудит жүргізуге жауапты тексеру комиссиясы мүшелерімен келісе отырып аудит жүргізуге жауапты құрылымдық бөлімше қызметкерлері, аудит тобы жетекшілері және бөлім меңгерушісімен ұсынған тиісті ақпараттарды жинақтап, Тексеру комиссиясы жұмысының қорытындысы туралы ақпаратты дайындайды. Аудит жүргізудің жылдық жоспары бекітілгеннен кейін мемлекеттік аудит бөлімімен бірлесе бес жұмыс күні ішінде тоқсан сайын нақтыланып отыратын аудит іс-шараларының аяқталуын ескере отырып, отырыстар өткізудің жылдық кестесін қалыптастырады. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы Қазақстан Республикасы Заңының және соған сәйкес қабылданған нормативтік құқықтық актілердің орындалуын қамтамасыз етеді. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау жөніндегі бірыңғай дерекқорға және ведомстволық ақпараттық жүйеге бөлімге қатысты бағыттар бойынша мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау материалдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде орналастыру жұмыстарын жүргізеді.
2. Кәсіпорынныңұйымның қаржы қызметі
жұмыстарымен танысу.
Танысу:
-кәсіпорынның қызметімен, орнымен, қаржы қызметі міндеттерімен, оның құрылымымен,
-басқа бөлімшелерімен байланыстарымен
- өндірістік-техникалық бөлімі;
- жоспарлау-экономикалық бөлімі;
- еңбекті ұйымдастыру және еңбекақы бөлімі;
- жабдықтау және сату бөлімі.
1) Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы (бұдан әрі- Тексеру комиссиясы) жергілікті бюжеттің атқарылына сыртқы мемлекеттік аудитті және қаржылық юақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады.
Текрсеру комиссиясы мемдекетік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлға болып табылады, мемлекетік тілде өз атауы бар мөрлері мен мөртаңбалары, логотипі, белгіленген үлгідегі бланкілер, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қазынашылық органдарында шоттары болады.
Тексеру комиссиясы өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Тексеру коммиссиясы Төрағасының бұйрықтарымен және Тексеру коммиссиясының қаулыларымен рәсімделетін шешімдер қпбылдайды.
Тексеру коммиссиясының құрылымын Тексеру коммиссиясының Төрағасы, төрт мүшесі және аппараты құрайды. Тексеру комиссиясының щтат саны лимитін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
2) Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі - Тексеру комиссиясының ресми бөлінген бөлігі, оған қызметінің нақты бағытын іске асырыу мақсатында оның міндеттерінің, функциялары мен жауапкершілігінің бір бөлігі жүктеледі.
Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі туралы ережені Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі құрылған күнінен бастап он жұмыс күні ішінде Тексеру комиссиясының тиісті құрылымдық бөлімшелерімен бірлесіп (құрылымдық бөлімшенің міндеттері мен өкілеттеріне байланысты), персоналды басқару қызметіне жауапты құрылымдық бөлімше әзірлейді.
Құрылымдық бөлімше туралы ереженің әзірленген жобасының үш жұмыс күні ішінде құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімшемен келісіледі, ескертулер мен ұсыныстар болған жағдайда екі жұмыс күн ішінде пысықталады.
Құрылымдық бөлімше туралы ереженің жобасын бекіту құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімшемен келісілген нен кейін екі жұмыс күн ішінде жүзеге асырылады.
Құрылымдық бөлімше туралы ереже жобасының әрбір бетіне, Аппарат басшысы, персоналды басқару қызметіне жауапты құрылымдық бөлімшенің және құрылған құрылымдық бөлімшенің башылары (не оның міндеттерін атқаратын адам) қол қояды.
Құрылымдық бөлімше туралы ереже Тексеру комиссиясы төрағасының бұйрығымен бекітіледі.
3) Тексеру комиссияcы өз қызметін перспективалық және жылдық жұмыс жоспарлары негізінде жүзеге асырады.
Перспективалық жоспар Тексеру комиссиясын одан әрі дамытудың орта мерзімді міндеттерін, мақсаттары мен түйінді көрсеткіштерін айқындау мақсатында әзірленеді, оларға қол жеткізу Қазақстан Республикасының заңнамасымен жүктелген міндеттер мен функцияларға, халықаралық стандарттардың талаптарына негізделген.
Перспективалық жоспар Тексеру комиссиясы қызметінің бағыттарын (мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау, сараптамалық-талдау, құқықтық және басқа да бағыттар) ескере отырып, бес жылға қалыптастырылады. Жоспарды немесе оның жекелеген түйінді көрсеткіштерін орындау үшін жағдайлар өзгерген кезде және Тексеру комиссиясына жаңа міндеттер мен функциялар жүктелгенде перспективалық жоспар жылына бір рет (қажет болған жағдайда) түзетілуі мүмкін.
Перспективалық жоспардың және жылдық жұмыс жоспарының жобаларын дайындауды Жоспарлау, талдау және есептілік бөлімі Тексеру комиссиясы мүшелерінің, Аппарат басшысының, құрылымдық бөлімшелердің ұсыныстарын ескере отырып жүргізеді.
4) Тексеру комиссиясының жұмыс тәртібі еңбек заңнамасымен және Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.
Орындалуы Тексеру комиссиясының жұмысына ықпалын тигізетін шұғыл және алдын ала болжанбаған жұмыстарды орындау үшін жекелеген қызметкерлер демалыс және мереке күндері жұмысқа тартылуы мүмкін. Мұндай жұмыстардың ақысы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес өтеледі.
Қызметкердің еңбекке уақытша жарамсыздығына байланысты жұмыста болмауына Қазақстан Республикасы заңнамасымен қарастырылған тәртіппен берілген еңбекке уақытша жарамсыздығы туралы парағы және (немесе) анықтамасы бар болған кезде ғана жол беріледі.
Қызметкерлердің еңбек тәртібін сақтауын бақылауды Тексеру комиссиясының аппарат басшысы, бөлім басшылары және Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) жүзеге асырады.
Жұмыс уақыты есебінің табелін жүргізу және оны уақытылы бас бухгалтерге беруді Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) жүзеге асырады.
Тексеру комиссиясының ғимаратына кіруді шектеу бойынша техникалық мүмкіндіктер болған жағдайда, Тексеру комиссиясының қызметкерлерін ғимаратқа өткізу электрондық (магниттік) карталар бойынша, келушілерді ғимаратқа өткізу жеке басын куәландыратын құжаттар бойынша жүзеге асырылады.
5) Қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше (қаралған қаражат, қажеті тауарлар мен қызмет түрлері бойынша ақпарат) мемлекеттік сатып алудың жылдық жоспарын, оған енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды (нақтылау) әзірлеп, қаржылық құжаттарға қол қоюға құрсат беріген лауазымды тұлғамен келісіп, Тексеру комиссиясының төрағасымен бекітіледі
Тауар, жұмыстар және көрсетілетін қызметтер бойынша мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың жобаларын қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше әзірлеп, қаржылық құжаттарға қол қоюға құрсат берілген лауазымды тұлғамен келісіледі.
Мемлекетік сатып алу туралы шаттраға қол қою, қаржылық құжаттарға төрағаның бұйрығымен бірінші қол қою құқығы жүктелген лауазымды тұлғамен келісіліп бекітіледі.
Мемлекетік сатып алу құжаттамаларының, хаттамаларының, құқықтық актілерінің жобаларын және осыған қатысты өзгеде құжаттарды қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше әзірлеп, Тексеру комиссиясының Аппарат басшысымен келісіледі.
Мелекеттік сатып алу туралы шарт талаптарынң орындалуын бақылау, әлеуетінің өнім берушілер тараптарына шарт міндеттемелерінін орындамау немесе тиісінше орындамау, сонымен қатар шарт талаптарын орындаудан жалтару фактілері бойынша тиісті мәліметтерді дер кезінде талап қою жұмысатарын жүргізу үшін құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімше басшысына ұсынуды тікелей қаржылық салаға жауапты мемлекетік қызметші қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік сатып алу бойынша қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімшенің басқа құрылымдық бөлімшелермен өзара қатынасы жазбаша түрде жүргізіледі және құжатты өткізген және қабылдаған лауазымды тұлға, қолы , күні, уақыты көрсетіледі
3. Кәсіпорынныңұйымның есеп саясатымен танысу.
Танысу:
- есеп саясатын қалыптастыру және бектіу тәртібін;
- есеп саясатындағы бухгалтерлік есеп жүргізу әдістері мен тәсілдерін.
№1
Бухгалтерлік есеп жүйесінің құрылуына әсер ететін факторлар
Факторларды бағалау критерийлері
1.
Жалпы экономикалық факторлар.
Экономиканың жалпы даму деңгейі;
Пайыз ставкалары және қаржылық ресурстардың бар болуы;
Инфляция, девальвация жіне ұлттық валютаның ревальвациясы.
2.
Аудиттелінетін тұлғаға әсер ететін сала ерекшеліктері.
Саладағы нарық пен бәсеке;
Циклдық немесе ауысымдық қызмет;
Өндіріс технологиясындағы өзгерістер;
Коммерциялық тәуекел;
Қызметтін қысқаруы не кеңеюі;
Қызметтің жағымсыз шарттары;
Саладағы экономикалық көрсеткіштері;
Саладағы проблемалар мен сол саланың бухгалтерлік есебіндегі ерекшеліктері;
Экологиялық талаптар мен проблемалар;
Нормативті-құқықтық актілердің талаптары
3.
Аудиттелінетін тұлғаның меншігінің құрылымы мен басқарылуы.
Корпоративті және ұйымдастырушылық құрылымы;
Акционерлер;
Капитал құрылымы;
Басшылықтың мақсаттары, қағидалары және стратегиялық жоспарлары;
Ұйымдарды сатып алу;
Қаржыландыру көздері мен әдістері;
Директорлар кеңесі;
Басшылар;
Ішкі аудит жүйесінің бар болуы мен оның жұмыс сапалығы;
Басшылықтың ішкі бақылау жүйесіне деген көз-қарасы.
4.
Аудиттелінентін тұлғаның өндірістік қызметі,шығыстары,жабдықтаущылары, нарықтары мен өнімі.
Қызмет сипаты;
Өндірістік орындардың, қоймалардың орналасқан жерлері;
Жұмысшалар сипаты;
Тауарлар мен қызмет көрсетуші жабдықтаушылар;
Тауар-материалдық қорлар;
Лицензиялар мен патенттер;
Шығыстардың негізгі түрлері;
Ғылыми зерттеулер;
Активтер, міндеттемелер және шетел валютасындағы операциялар;
Әрекет етуші ақпараттық жүйелер
5.
Заңдылық ерекшеліктері.
Нормативті - құқықтық актілердің талаптары;
Ақпаратты ашудың талаптары;
Аудиторлық қортындыға қойылатын талаптар;
Қаржылық есептілікті пайдаланушылар.
2) Бухгалтерлік есептіліктің шынайылығына елеулі ықпал тигізетін аудит саласының бірі болып бухгалтерлік есеп пен есеп саясатының заңдылыққа сай келуін бағалау табылады. Осыған байланысты бухгалтерлік есеп пен есеп саясатының ұйымдастырылуын тексеру бухгалтерлік есептің барлық кезеңдеріндегі объектісі болып табылады.
Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен есеп саясатына аудит жүргізу келесілерді қамтиды:
Кәсіпорында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру негіздері мен оларды бағалауды қарастыру;
Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен есеп саясатының әдістемесін зерттеу;
Ал аудиторлық тексерудің жоспарын құру барысында келесілерді есекеру керек:
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін жалпыэкономикалық факторлар мен саладағы шарттарды;
Кәсіпорын қызметінің ерекшеліктері, оның қаржылық жағдайын, қаржылық және өзге де есептілікке қойылатын талаптарды;
Басшылық құзыреттіліктерінің жалпы деңгейін;
Кәсіпорын есеп саясатын және ондағы өзгерістерді;
Нормативті-құқықтық актілердің бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына әсер етуі;
Ажыратылмау және бақылау тәуекелдерінің күтілетін бағалауларын;
Ішкі аудит қызметінің болуы және оның жұмыстарының сыртқы аудит процедураларына әсер етуі.
Жоспарлаудың қорытынды кезеңінде аудит жоспарын іске асыру үшін қажетті жоспарланған аудиторлық процедуралардың көлемін, уақытша шектеулерін, сипатын анықтайтын аудит бағдарламасы құжаттық рәсімделінеді және құрылады.
Аудиторлық бағдарламаны тест және маңыздылығы бойынша аудиторлық процедуралар бағдарламасы түрінде құру қажет. Тест бағдарламалары бухгалтерлік есеп жүйесінің қызмет етуі туралы ақпаратты жинау үшін сұрақтар тізімі түрінде болады.
Аудитор жоспарлау барысында және аудиторлық тексеру кезінде тексеріліп жатқан кәсіпорынның бухгалтерлік есеп жүйесін жеткілікті меңгеруі, түсінуі міндетті. Осы мақсатта жоспарлау кезеңінің өзінде-ақ, аудитор бухгалтерлік есептің жүйесін бағалауы қажет. Ол үшін кәсіпорынның ең маңызды тұстары зерттеліп,талданады және бағаланады. Осы ірі және жауапкершілігі жоғары бөлімдердегі есеп пен бақылаудың қалай жүзеге асырылуын негізге ала отырып, аудитор бухгалтерлік есеп жүйесінің жағдайы жайында өз пікірін қалыптастырады. Төмендегі кестеде аудиттелетін кәсіпорын туралы ақпаратты алу үшін қарастырылатын бірқатар сұрақтар тізімі көрсетіледі.
4. Біліктілігі және лауазымы бойынша штаттық жұмыс орнындағы
жұмыстарды қайталау.
Танысу:
-кассадағы ақша қаражатына есеп жүргізу тәртібімен;
-оның құжаттамалық рәсімделуімен:
-кассадағы қолда бар ақшаны сақтаумен және оның қозғалысымен;
-кіріс және шығыс кассалық ордерлерін тіркеумен;
1) Қаржы жағдайы, қаржы жағдайындағы өзгерістер мен қызмет нәтижелері туралы толық және анық ақпарат беру бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты болып табылады.
Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебіндегі операциялар мен оқиғалар "Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6314 болып тіркелген) бекітілген емлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспары (бұдан әрі - Шоттар жоспары) негізінде көрсетіледі.
2) Құаттар қазақ тілінде дайындалады, орыс тілі ресми түрде қазақ тілінде тең қолданылады, "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шілдедегі Заңында кезделген жағдайда басқа тілдер де қолданылады.
Қазақ тіліндегі құжат және орыс тілінде немесе өзге тілінде жасалатын теңтүпнұсқалы құжаттың әрқайсысы жеке бланкілерде (жеке парақтарда) басылып шығарылады және бірыңғай деректемелермен рәсімделеді.
3) Кассада сақталатын ақша 1010 Ұлттық валюта түрінде кассадағы қолда бар ақшалар және 1020 Шетелдік валюта түрінде кассадағы қолда бар ақшалар 1000 бөлімшесінің Кассадағы қолда бар ақшалар шоттарында ескерілуі тиісті. Осы шоттардың дебитіне кассаға түсетін ақша, ал кредитіне - кассалық есептен шығатын ақша жазылады.
Кесте - Кассадағы операцияларды аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары
Ақпарат көздері
1. Ақша мен кассадағы басқа құндылықтардың бра жоғы мен жағдайын түгендеу
Касса ревизиясы бойынша комиссияны тағайындау, кассирді тағайындау туралы кәсіпорын басшысының бұйрықтары; кассирмен материалдық жауакершілік туралы шарт, кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), авнстық есептер, кассаны түгендеу актілері, 1 тізімдемеде, 1 журнал-ордер, Басм кітап және т.б
2. Кассалық операцияларды құжаттық рәсімдеудің дұрыстығын тексеру
Кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), аванстық есептер, кассаны түгендеу, 1 журнал-ордерге 1 тізімдеме, Бас кітап және т.б.
3. Қолма-қол ақшаны кіріске алу мерзімділігі мен толықтылығын тексеру
Банк көшірмелері, чек кітапшалары, заңды және жеке тұлғалармен шарттар, банк көшірмелеріне тіркелген бастапқы құжаттар, кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), 1 журнал-ордерге, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б.
4. Ақшаны шығысқа есеппен шығарудың дұрыстығын тексеру
КО-1,КО-2,КО-3,КО-4,КО-5, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б.
5. Бухгалтерлік есептегі шоттарда операцияларды көрсетудің дұрыстығын тексеру
Бастапқы құжаттар, 1 журнал-ордерге 1 тізімдеме, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б. Аналитикалық кестені әзірлеу және тұжырымдар мен ұсыныстарды негіздеу
6. Кассалық операциялар аудиттің қорытындылары бойынша тұжырымдар мен ұсыныстарды әзірлеу.
Кассаны тексеру актісі, ескертулер, оларды жою туралы ұсыныстар
4) Аудитор банктен чек бойынша алынған ақшаны кіріске алудың толықтығы мен уақыттылығын чек түбіртектерінде жазылған ұқсас сомамен, банк көшірмелерімен және кірістік кассалық ордерлермен салыстыру жолымен тексеруі тиіс. Кейбір аудиторлар банктен алынған қолма-қол ақшаны кіріске алудың түгелдігін тек қана чек түбіртектері бойынша тексергенде қате жібереді. Мұны сондай-ақ банк көшірмелері бойынша (қолма-қол ақшаны алуға тиісті код бойынша) да жасау қажет. Егер көшірмелерде тазартып өшіру, түзеу іздері болса, сондай-ақ қалдықтар айырмасында банктен ағымдағы немесе есеп шоттан көшірмелер алып, тексерілетін кәсіпорынның бухгалтериясындағы жазбаларды көшірме мәліметтерімен салыстыру керек. Қатаң есептегі құжат деп саналатын банктегі шоттан көшірме мұқият бақылауды талап етеді. Сондықтан есеп көшірме мазмұнына байланысты болатын кассир иен басқа тұлғаларға көшірме алуды сеніп тапсыруға болмайды. Кассалық операцияларды жүргізу тәртібіне сәйкес кәсіпорында қолма-қол ақшаны қабылдау, кәсіпорын басшысының жазбаша өкімімен бұған уәкілетті адам мен бухгалтер қол қойған кірістік кассалық ордерлер бойынша ғана жасалады.
4.1 Есеп айырысу шотындағы операциялар есебі
Танысу:
- Ағымдағы банк шотындағы ақша қаражаттарына есеп жүргізу тәртібімен.
Ақшалай қаражат аудитінде банктік операцияларын тексеруге көп назар аударуды талап етеді. Қолданылып жүрген заңнамаларға сәйкес кәсіпорындар өзінің ақшалай қаражатын қызмет көрсететін банк мекемелерінде сақтауға міндетті. Банк мекемелерімен есеп айырысу ағымдағы, корреспонденттік, жинақ шоттарында ақша сақтауға, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер алумен, оларды өтеумен және қайта ресімдеумен, шоттарда жаңылыс жазулар жөніндегі талап-тілекпен байланысты туындайды. Кәсіпорындар арасындағы банк мекемелері арқылы есеп айырысулар есептесудің қолма-қол ақшасыз түрі бойынша атқарылады.
Кесте - Банктегі операцияларды аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары
Ақпарат көздері
1. Кәсіпорынның банктегі есептік, ағымдағы, валюталық және басқа да шоттар бар екендігін айқындау (бұл шоттар қандай банк мекемесінде ашылғанын)
Тестілеу материалдары
2.Банктегі ақша шоттарындағы операциялардың заңдылығын, анықтығын және шаруашылық мақсатқа сәйкестілігін тексеру
Заңды және жеке тұлғалармен шарттар, үкім қағазы және талап арыздар
3. Шотқа түскен ақшаны кіріске алудың дұрыстығын, уақтылығын және толықтығын тексеру
Банктің ақшалай-есептік құжаттары тіркелген көшірмелері, 2 журнал-ордер, 2 журнал-ордерге 2 тізімдеме (ведомость), Бас кітап, баланс және т.б.
4. Ұсынылған шоттарға төленген қаржының дұрыстығын, толықтығын және сәйкестігін тексеру
Банк көшірмелері мен бсаьапқы құжаттар
5. Бюджетке салық және бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдер аударудың уақтылығын тексеру
Төлем тапсырмалары мен талаптары
6. Банктен алынған және кассаға кіріске алынған, сондай-ақ оларды мақсатты пайдалануын тексеру
Кірістік ордерлер, кассалық құжаттарды және т.с.с. тіркеу журналы
7. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және әр түрлі кредиторлармен, соның ішінде банкпен несиелер бюджетпен салықтар бойынша есеп айырысудың мерзімін өткізіп алу себептерін анықтау
Өтемділік коэффициенттері, қаржылық тұрақтылықты есептеулер, шот-фактуралар, 1-3 журнал-ордерлер және оларға тізімдемелер
8. Кәсіпорынмен әрбір қолма-қол ақшасыз есептесу бойынша шарттық өзара қарым-қатынастардың сәйкестігін тексеру
Контрагенттермен шарттар, төлем тапсырмалары, банк көшірмелері, анықтамалы- нормативті ақпарат
9. Құжаттар мен жазбаларда көрсетілген ақшаның бар екендігі мен қозғалысы туралы мәліметтердің сәйкестігін тексеру
Бастапқы құжаттар, журнал-ордерлер, Бас кітап
10. Банк операциялары бойынша шот корреспонденцияларының дұрыстығын тексеру
Бухгалтерлік есепке алу шоттарыныңанықтамасы және корреспонденциясы
Ағымдағы (есептік) шоттағы операциялардың аудитінде келесі жағдаяттарға назар аудару қажет:
Ағымдағы шот ашылған банк мекемесі.
Соманың банк көшірмелері бойынша, оларға тіркелген бастапқы құжаттарда көрсетілген сомаға сәйкестігі.
Көшірмелерге тіркелген бастапқы құжаттарда банк мөртабанының бар болуы; жасалған операциялардың дұрыстығын анықтау мақсатымен банкке қарама-қарсы тексеру өткізген жөн.
Банкке тапсырылған қолма-қол ақшаның және басқадай ақшалай қаражаттың кәсіпорынның ағымындағы шоттарына дұрыс және толық есепке алынуы.
Ақшалай қаражатты акцептелген төлем тапсырмаларымен байланыстың пошта бөлімшесі арқылы (депозитке салынған еңбекақы, алименттер т.с.с.) аударудың дәйектілігі, сондай-ақ аударым алушылардың тізбеде көрсетілген пошталық мекенжайының анықтығы.
Теңгені конвертациялауға байланысты операцияларды көрсетудің дұрыстығы.
Бухгалтерлік өткізбе желілердің банктік операциялар бойынша дұрыстығын, бұл операциялар бухгалтерлік есепте тиісті шоттарда көрсетілген бе?Бухгалтерлік есеп бойынша өндіріс шығынына есептен шығару операцияларына ерекше көңіл бөлу керек.
Банк көшірмелерінің және парақтық нөмірленуі мен шоттағы қаражат қалдығын ауыстыру бойынша анықталатын құжаттардың толық сенімділігі. Банктің бұрынғы көшірмесіндегі кезең соңының қаражат қалдығы шот бойынша келесі көшірмедегі кезең басының қаражат қалдығына тең болуы тиіс. Егер банк тізімдемесінде ескерілмеген түзетулер мен тазартып өшірулер табылса, банк мекемесінде ыңғайласпа тексеріс өткізу керек.
Аудитор мынаны анықтауы керек: заңсыз банк операциялар жасала ма, мысалы, тексеретін кәсіпорынмен ешқандай шарттық қатынастары жоқ, басқа кәсіпорынның борышын өтеу немесе басқа кәсіпорынның тауарсыз есеп айырысулар бойынша төлеу; кіріске алынған және төленген материалдық құндылықтардың түгелділігі мен уақтылығы; несие немесе қарыз алуға, сондай-ақ қаржылық жағдай мен қаржыландыру көзі тұрғысынан қарыз алуға ұсынылған құжаттардың анықтығы; банктен алынған чек кітапшалары есепте дұрыс көрсетілген бе және заңды қолданыла ма; олар есеп беретін адамдарға қолхат арқылы беріле ме, есеп беретін адамдар чек кітапшаларын қолдану туралы есеп жасай ма, айналымдар мен сальдо есеп беретін адамдардың арнайы шоттар бойынша айналымдар мен сальдо есебіне сәйкес пе және т.с.с.
Аудитор жабдықтаушыға борышты өтеу үшін ақша аударудың қаншалықты нақтылығы мен негіэдігін тексеруге тиісті. Кәсіполрындао, мәселен, сауда кәсіпорындарына сатып алынған азық-түлік тауарларына ақша аударуы мүмкін, ал шын мәнінде қоймаға түспеген немесе құжатта көрсетілген ассортименттен басқасы түскен оқиғалар болады. Қарама-қарсы тексерулер, әсіресе, біртектес операциялар бойынша өзара байланысқан бастапқы құжаттарды мұқият тексеру керек.
Валюталық шоттағы операциялар аудитінде төменде келтірілген ерекше жағдайлармен сұрақтарға мұқият көңіл бөлу және анықтау керек:
Валюталық шот ашылған банк мекемесін.
Банк көшірмелері бойынша тіркелген сома бастапқы құжаттарда көрсетілген сомаға сәйкес келе ме?
Сыртқы экономикалық істердегі есеп айырысу түрлерін қолданудың негізділігі.
Валюталық шотты ашқаны үшін комиссиялық сыйақы төлеудің дұрыстығы.
Валютаны сату мен сатып алу операцияларын есепте көрсетудің дәлдігі.
Бухгалтерлік өткізбелерді жасаудың жүйелілігі. Банк көшірмесіндегі жазбалардың 2 журнал-ордер мен Бас кітап жазбаларына сәйкестігі.
Экспортерлерде ҚР Ұлттық банкінің рұқсатынсыз ашылған шетелдік банктегі есептерінің бар болу фактісінің тексеруі.
Экспортерлердің өзіндік валюталық түсімін қолданудың дұрыстығы, шетелдік валютаға алынған қолма-қол шетелдік валюта мен материалдық құндылықтардың сақталуы.
Түсетін тауарлардың (материалдардың, жартылай өнімдердің, жабдықтардың және т.б.) сату бағасы мәміледе (шартта) қарастырылған құнға негізделіп, кәсіпорындағы кіріске алу, кеден төлемі, көлік шығыстары мен сатып алу, тасымалдау жөніндегі басқа шығындар ай-күн, жылындағы импорт бойынша кәсіпорынның тауар сатып алу кезіндегі талаптарын орындау.
Тауар алмастыру операцияларын жасағанда, қаржылық нәтижелерді анықтау мен өткізудің есебі жүкті кеден декларациясында көрсетілген ай-күн, жылға және мәміледе қарастырылған құн бойынша жасалуын.
Салық салу мақсаты үшін түсім мәміле сәтінде қолданылатын өнімнің нарықтық бағаларына сүйеніп, есептелген деңгейден төмен болмауын қадағалау және т.б.
Аудитор банктегі: Аккредитивтердегі ақша, Чек кітапшаларындағы ақша, Карт-шоттардағы ақша, Банк тердегі басқа да шоттардағы ақша, Банктегі аккредитивтегі, чектердегі,карт-шоттардағы және басқа да шоттардағы ақша қаражаттары бөлімшесінің арнайы шоттардағы ақша есебін ұйымдастырудың дұрыстығын тексеруге ерекше назар аударған жөн.
4.3 Дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысу
Танысу:
-Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысу, басқа ұйымдармен есеп айырысу
Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлағалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ борыштары - 1200 дебиторлық борыштар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі Алынуға тиісті шоттар бөлімінің шоттарында есептелінеді.
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелетін) дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:
Ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;
Тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
Вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
Негізгі ұйымдар мен еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар;
Ұйымның лауазымды адамдарыны (тұлғаларанының) дебиторлық борышы;
Басқадай дебиторлық борыштар.
Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексеь бойынша төлейтін ресми берешегі болып есептелінеді. Алынуға тиісті шоттар бойынша борыштар (дебиторлық борыштар) иелік ету құқығымен қоса, заңды құқығымен байланысты актив болып саналады. Қорытындылап айтатын болсақ дебиторлық борыш дегеніміз, бұл - иелік ету құқығын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активке қамтылған алдағы уақыттағы экономикалық тиімділік.
Ұйымның қаржы қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық борыштардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық борыштардың есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Ұйымның дебиторлық борышы оған байланысты кірісті алынған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық борыштар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға жеңілдіктерін және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сомасы бойынша есептелінеді. Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар болып есептеледі. Дебиторлық борыштардың пайда болған (есептелінген) уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді. Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардаң мұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін пайдалану ұйымының күмәнді борыштарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині (сөзі) қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға жеңілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.
Кейбір жағайларда сапаның төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу себебінен сатылған тауарларды қайтаруға тура келеді. Мұндай тауарларды қайтарып алу сатушы ұйымдар үшін тиімсіз болады. Сондықтан да кәсіпорын сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаның осы тауарлар бойынша борыш сомаларының мөлшерін қысқарту туралы. Талабын қабылдауға келісуіне тура келеді. Әрине аталған жеңілдікті жасау ұйымның келіп түсуге тиісіт табыстарының көлемін азайтатындағы сөзсіз. Бұл жағдайда ұйымның бухгалтериясында жасалынған жеңілдік сомасына:
Дт: 6030 баға шегерімі - шоты
Кт: 1210 алынуға тиісті борыштар - шоты
Түріндегі бухгатлтерлік жазуы жэазылады.
Егер сатылған тауар ұйымға қайтарылған болса, ол үшін жазылатын бухгалтерлік жазу мына түрде бейнеленеді:
Дт: 6020 Сатылған тауралардың қайтарылымы - шоты
Кт: 1210 Алынуға тиісті борыштар - шоты
Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық борыштар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды қолданады:
Нөмірі 7 Журнал-ордер - 1250 Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың борышы деп аталатын шотының кредиті бойынша;
Нөмірі 9 Журнал-ордерге қосымша тізімдеме - 1610 Берілген аванстар шотының дебиті бойынша;
Нөмірі 10 Журнал-ордер - 1290 Күдікті қарыздар бойынша резерв, 1620Алдағы кезең шығындлары шоттарының несие (кредиті) бойынша;
Нөмірі 11 Журнал-ордер - 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы шотының және 1220 Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы шотының кредиті бойынша жүргізіледі.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық есептің карточкалары, ажырату парақшалары (қағаздарын), бухгалтерлік анықтамалары және тағы да басқа тіркелімдер (құжаттар) қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керек. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарында (соның ішінде Америка Құрама Штаттарының бухгалтерлік есеп стандарттарында) ұйымның бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барсында қолданылатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті. Шоттарға келетін болсақ, оларға негізгі есеп тіркелімдерінде үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар басқадай операцияларда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарныда есептелінетін сомаларлың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізу керек, ол құжаттар бойынша шоттарды корреспонденцияланатын щоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Дебиторлық борышты есептеудегі басты мәселе сату мерзімін анықтау болып табылады, яғни сатып алушы ларға тиеліп жіберілген немесе жөнелтілген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылғанын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуі мен мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғандығы деп танылады.
Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:
1210 Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы.
1290 Күдікті қарыздар бойынша резервтер.
1220 Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы.
1280 Басқадай дебиторлық борыштар.
1620 Алдағы кезең шығындары.
1630 Берілген аванстар.
Яғни осы жоғарыда аталған баптар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алашақ сомалары дебиторлық борышы болып табылады.
Еңбек және еңбек ақы есебі.
Танысу:
- еңбек ақының түрлері мен нысандарымен;
- жұмыс уақытын есепке алу құжатымен;
ҚР-ның әр азаматы еңбек етуге құқылы, демек республикада әр адамның өз ықыласына, қабілетіне және арнайы дайындығына сәйкес еркін еңбек ету мүмкіндігі қарастырылған. ҚР-ның "Қазақстан Республикасындағы Еңбек туралы" заңына сәйкес: Еңбек деп адамдардың өмірі үшін қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған қызметтерді айтады, яғни нарықтық экономикаға көшу жағдайында Қазақстандағы экономикалық және әлеуметтік өзгерістерге сәйкес еңбек ақы әлеуметтік қолдау және жұмысшыларды қорғау қорғау салалары елеулі өзгерістерге ұшырады. Бұл саясат жүзеге асыру бойынша мемлекеттің көптеген міндеттері кәсіпорынның құзырына беріледі. Олар өз бетінше еңбекақы мен еңбек нәтижесінің материалдық ынталандырудың түрлері мен жүйесін, олардың көлемін анықтау мүмкіндігіне ие болады.
Еңбекақы қызметкерлерге ақшалай және сирек (натуралды) түрде есептелуі мүмкн. Әр қызметкерлердің еңбек табысы кәсіпорын жұмысының соңғы нәтижесін ескере отырып оның жеке салымына байланысты анықталады. Ол салықтармен реттеледі және көлемі шектелмейді.
Кәсіпорын шаруашылық қызметін жүзеге асыру процесінде қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және жұмыстан шығарып отырады. Қызметкерлердің құрамындағы өзгерістерді кадр бөлімі жүргізеді. Кадр бөлімінің қызметкері кәсіпорынағы қызметкерлердің санын, жұмысшылардың категорияларын, кәсіпкерліктерін, мамандықтарын, қызмет орындарын, біліктілігін, жұмыс стажын, кәсіби білімін және бұдан да басқа мәліметтерді есепке алып отырады.
Жұмыс беруші жұмысшыларды жұмысқа қабылдаған кезде онымен жеке еңбек келісім шартқа отырады. Жеке еңбек келісім шарт ол жұмыс берушімен жұмысшы арасындағы жазбаша түріндегі келісім шарт. Аталған құжатта жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы келісімдер қарастырылады. Келісім шарт белгілі бір мерзімге құрылады. Аталған келісім шартта еңбек тәртібінің жағдайы, жұмысшының еңбекақысы, оның құқығы мен міндеттері және тағы сол сияқты мәліметтер көрсетіледі.
Кадр бөлімі жұмыскерлердің құрамының есебін келесі құжаттар негізінде жүргізіледі:
Жұмысқа жаңадан қабылданған жұмысшылар бойынша: "Жұмысқа қабылдау туралы бұйрық" шығарылады. Осы бұйрық негізінде кадр бөлімінің инспекторы әр жұмысшыға жеке карточка толтырылады.
Жұмысшылардың кезекті демалысына: "Демалыс беру туралы бұйрық" шығарылады. Бұл бұйрық екі данадан толтырылады. Бір данасы бухгалтерияға өткізіледі, екінші данасы кадр бөлімінде қалады.
Қызметкерлер жұмыстан шығарылғанда: "Еңбек шартының тоқтатылуы туралы бұйрық" шығарылады. Бұл бұйрық та 2 данадан толтырылады. Бір банасы бухгалтерияға, ал екінші данасы кадр бөлімінде қалады.
Бухгалтерияда жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақытын есептеу үшін, сонымен қатар жұмысшылар мен қызметкерлермен еңбекақы бойынша және басқа да төлемдер бойынша есеп айырысу үшін жұмыс уақыты есебінің табельі толтырылады. Табельді бір адам толтырып, тиісті құжаттармен бухгалтерияға өткізеді. Табельде жұмысшының жұмысқа келген күндері, жұмысқа келмеген күндері және оның себептері көрсетіледі. Егер жұмысшылар мерзімінен тыс түңгі сағаттарда, мейрам күндерінде еңбек етсе, онда "Үстеме төлемдерге" ("Лист на доплату") жеке парақ толтырылады.
Кәсіпорынның құрамына қабылданған жұмысшылар жұмысқа қабылдау мерзіміне қарай: тұрақты, уақытша, маусымдық деп бөлінеді. Тұрақты жұмысшыларға жұмыс істеу мерзімінің аяқталу уақыты көрсетілмеген жұмысшылар жатады. Уақытша жұмысшыларға белгілі бір мерзімге қабылданған жұмысшылар жатады. Маусымдық жұмысшыларға маусымдық жұмыстарды орындау үшін қабылданған жұмысшылар жатады.
Еңбекақы қызметкерлердің орындаған жұмыс көлеміне, жұмыс істеген мерзіміне және еңбек шарттарында белгіленген міндеттері үшін төленетін төлемдер.
Еңбекақының 2 түрі бар:
Негізгі еңбекақы;
Қосымша еңбекақы.
Негізгі еңбекақы - жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек еткен уақытына немесе істелінген жұмысшылардың саны мен сапасына төленетін жалақы. Негізгі еңбекақының құрамына есептелінген жалақының барлық түрлері кіреді. Сонымен қатар сыйақылар, мерзімінен тыс жұмыс істеген уақытқа төленетін төлемдер, түңгі сағаттарда, мейра күндерінде еңбек еткені үшін есептелген төлемдер де кіреді.
Қосымша еңбекақы - жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек туралы заңына және ұжымдық келісім шартта ескертілген жұмыс істемеген уақытына төленетін төлемдер. Бұған жататындар кезекті демалысқа демалысақы, мемлекеттік және қоғамдық міндетті орындауға кеткен уақыттың ақысы, жасөспірімдердің льготалық сағаттарына төленетін ақы, аналардың сәбилерін емізуіне кеткен уақытына төленетін төлемдер.
Еңбекақының мерзімді және кесімді нысандары бар.
Мерзімді еңбекақы - еңбекақы жұмысшылар мен қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін төленеді, яғни жалақы жұмысшылар мен қызметкерлерге белгіленген тарифтік мөлшерлеме бойынша немесе нақты жұмыс істеген күніне төленеді.
жай мерзімді жүйе - бұл тарифтік мөлшерлеме немесе қызметкердің қызметақысы, жұмысшының жұмыс уақытының саны бойынша анықталатын еңбекақы. Еңбекақыны есептеудің 3 тәсілі бар:
1 тәсілі. Сыйлықты мерзімді еңбекақы - бұл жүйеде еңбекақы тек нақты жұмыс істеген уақытына ғана емес, сонымен қатар сыйақы төленеді. Кәсіпорында қолданылатын сыйақы жүйелері бойынша берілген сыйақының түрлері жатады (жоспарды орындаған үшін, мейрам күндеріне және тағы да басқа).
2 тәсілі. Кесімді еңбекақы істелінген жұмысының, өндірілген өнімнің саны мен сапасына байланысты төленетін ақының келесі жүйелері бар:
тікелей кесімді еңбекақы жүйесінде жалақы тек қана орындалған жұмыс, өндрілген өнімдер үшін төленеді. Бұл жүйеде әрбір өнім бірлігі бойынша бағасын кесу немесе қою арқылы еңбекақы есептелінеді;
кесімді сыйлықты - бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады. Кесімді сйлықты жүйеде жұмысшының кесімді еңбекақысын қоса, қол жеткізген сандық-сапалық көрсеткіштеріне сыйақылар есептелінеді;
кесімді үдемелі төлемі (үстеме кесімді) - бұл жүйесі жұмысшының белгіленген жоспарын орташа өндңірілген өнімдер үшін көтермелеу бағамен еңбекақыны есептеуді қарастырады. Жоспар мөлшерінде дайындалған өнімдер үшін жұмысшыға төлемді тікелей кесімді бағалар бойынша есептелінеді, ал нормаларын асыра дайындаған өнімдер үшін үдемелі өсімді бағалар бойынша есептейді;
жанама кесімді жүйе - бұл жүйе қосалқы және басқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Танысу:
-кәсіпорынныңұйымның құрылтай құжаттарымен;
-кәсіпорынұйым дамуының тарихы мен болашағы;
-кәсіпорынныңұйымның рөлі мен маңызы;
-кәсіпорынныңұйымның типі және құрылымы;
-кәсіпорынныңұйымның объектілерімен және құрылымдық бөлімшелерімен танысу.
-еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау.
КІРІСПЕ
Мен Ильясов Медет Мухитұлы өндірістік тәжірибемді. "ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ӘДІЛЕТ МИНИСТІРЛІГІ ТҮРКІСТАН ОБЫЛЫСЫ ӘДІЛЕТ ДЕПАРТАМЕНТІ ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫНЫҢ ӘДІЛЕТ БАСҚАРМАСЫ".
Республикалық мекемесінде 20 наурыз және 9 маусым аралығында өттім. Түркістан обылысы бойынша тексеру комиссияна өндірістік тәжірибемді өту себебімнің бірі - қоғамдық бухгалтерлік бөлімінің және маманданған бухгалтердің болуы, сонымен қатар тәжірибені өтуге керекті ақпарттық жеткілікті болып табылуы. Тексеру комиссиясы өз қызметін Қазақстан Республикасы Конститтутциясына, Қазақстан Республикасы заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілеріне, Қазақстан Республикасы өзге де нормативті құқықтық актілеріне, Тексеру комиссиясының Регламентіне, сондай-ақ осы Ережелерге сәйкес, тиісті әкімшілік-аумақтағы бірлік шегінде жүзеге асырады.
Мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорының мемлекеттік атауы:
"Түркістан обылысы бойынша тексеру комиссия" комуналдық мемлекеттік мекемесі.
Тексеру комиссиясының заңды мекен-жайы:
161201, Қазақстан Республикасы, Түркістан облысы, Түркістан қаласы, Жаңа қала-шағын ауданы, 32-көше, ғимарат 16.
Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы (бұдан әрі- Тексеру комиссиясы) жергілікті бюжеттің атқарылына сыртқы мемлекеттік аудитті және қаржылық бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады.
Текрсеру комиссиясы мемдекетік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлға болып табылады, мемлекетік тілде өз атауы бар мөрлері мен мөртаңбалары, логотипі, белгіленген үлгідегі бланкілер, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қазынашылық органдарында шоттары болады.
Тексеру комиссиясы өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Тексеру коммиссиясы Төрағасының бұйрықтарымен және Тексеру коммиссиясының қаулыларымен рәсімделетін шешімдер қпбылдайды.
Тексеру коммиссиясының құрылымын, Тексеру коммиссиясының Төрағасы, төрт мүшесі және аппараты құрайды. Тексеру комиссиясының щтат саны лимитін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
НЕГІЗІГ БӨЛІМ
Мемлекееттік органның толық атауы - Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Терсеру комиссиясы 8 бөлім болып құралады. Әкімшілік-ақпараттық қауіпсіздік және қаржылық қамтамасыз ету бөлімі, Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі), Заң қызметі, Жоспарлау, талдау және есептілік бөлімі, Сапаны бақылау бөлімі, №1 Мемлекеттік аудит бөлімі, №2 Мемлекеттік аудит бөлімі, №3 Мемлекеттік аудит бөлімі, деп бөлінеді, әр бөлімнің өзінің атқаратын міндеттері бар.
Жоспарлау, талдау және есептік бөлім;
Жоспарлау, талдау және есептік бөлім 5 адам жұмыс атқарады. Бөлім басшысы:
Оспанова Күлжан Садировна, ол кісінің қарамағанында 4 - Бас маман жұмыс атқарады,
Саттарқұл Сакен Әбдіқұлұлы Бас маман
Тұрысбек Дархан Бахытжанұлы Бас маман
Аметбеков Мерей Бакытович Бас маман
Рахман Ердос Тәңірбергенұлы Бас маман;
Әкімшілік-ақпараттық қауіпсіздік және қаржылық қамтамасыз ету бөлімі;
Ал бұл бөлімнің Басшысы : Онгаров Дархан Конратбайұлы, 4 - адам жұмыс атқарады,
Бегімбетов Заманбек Әбітайұлы , Бас инспектор-бас бухгалтер
Назаров Нургиса Сембекович, Бас маман
Байзақ Әділбек Талғатұлы , Жетекші маман
Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі),
Персеналды басқару, қызметінің басшысы: Махан Қуандық Қырғызбайұлы, бұл бөлімде 2 - адам жұмыс атқарады.
Сражадинов Қанат Байгалиулы , Бас маман
Заң қызметі;
Заң қызметінің басшысы: Мамыр Мұқағали Мұқанұлы, бұл бөлімде 2 - адам жұмыс атқарады.
Бутанбаев Тагайбек Рахамтиллаевич Бас маман-заң кеңесші
Сапаны бақылау бөлімі;
Сапаны бақылау бөлім басшысы: Таженов Хасен Кыдырбекович бұл бөлімде 3 - адам жұмыс атқарады.
Жолдасбеков Ербол Акимбекович Бас маман
Тұрлыбеков Кумисбек Куанышевич Бас маман
№1 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№1 Мемлекеттік аудит бөлім басшысы-мемлекеттік аудитор: Утебаева Манат Пернебековна. Бұл бөлімде 9 - адам жұыс атқарады.
Айнакулов Іңкәрбек Айнақұлұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Қалықұл Саятбек Мұхтарбекұлы , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Дәуренов Бақытжан Дәуренұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Калыкозов Динмухамед Базарбайулы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,,
Манапов Нурбахыт Казыбекович , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Нұрмаханов Ерғали Советұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Оспанов Нүркен Мүтанұлы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Оразалиева Динара Туленовна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
№2 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№2 Мемлекеттік аудит бөлім-мемлекеттік аудитор: АжибаеваЛатифа Кылышбеккызы, бұл бөлімде 10 - адам жұмыс атқарады.
Бегалиева Гүльнар Консбековна, Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Қырықбай Асхат Наурызбайұлы , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Айменова Айсара Асанбековна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Беркінбекова Гүлнар Патшабайқызы, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Бекбауов самат Касымович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Калмуратова Гульмира Амирхановна, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Кожамжаров Саржан Нуржанович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Стамкулов Нурлан Инаятуллаевич, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Мәулен Әлиасқар Тінебайұлы, Жетекші маман-мемлекеттік
аудитордың ассистенті,
№3 Мемлекеттік аудит бөлімі;
№3 Мемлекеттік аудит бөлім басшысы-мемлекеттік аудитор: Сейсенбаев Уланбек Балтабаевич, бұл бөлімде 9 - адам жұмыс атқарады.
Консбаев Сакен Темиралиевич, Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Колбаев Абен , Бас инспектор-мемлекеттік аудитор,
Базарбаев Сұлтан-қазы Қаржанбайұлы , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Ботабаев Торебек Акимбекович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Жанибеков Максат Жанабекович , Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Мамадалиев Галымжан Умирбекович, Бас маман-мемлекеттік аудитор,
Ташимов Бауржан Нышанбаевич , Бас маман-мемлекеттік аудитор
Жоспарлау, талдау және есептік бөлімі.
Бізге берілген үш ай уақыт қас-қағымда өтіп кетті. Практика барысында біраз мәліметтер алдым, үйренгенімде аз болған жоқ. Маған берілген үш ай ішінде көптеген лауазымды кісілермен тіл табысып, жұмыс барысымен таныс болдым. Наурыз айының 20-шы күнінен бастап, Сәуір айының 29-шы күндері аралығында Жоспарлау, талдау және есептік бөлімде болдым.
Жоспарлау,талдау және есептік бөлімнің атқаратын жұмыстары және мәселелері бойынша мемлекеттік органдармен және басқа да ұйымдармен тікелей байланысты. Тексеру комиссиясының регламентіне сәйкес бөлімге қатысты жұмыстарды атқарылады екен. Тексеру комиссияларының мүшелерінің өтінімдерінің негізінде тексеру комиссиясының тиісті жылға арналған тізбесін, сондай-ақ осы кезекті жылға арналған мемлекеттік аудит жүргізу көзделген мемлекеттік аудит объектілерінің және бюджеттік бағдарламалардың нақтыланған тізбес орындайды екен. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау объектілерінің өзара іс-қимыл қағидасына сәйкес мемлекеттік аудит объектілерінің және бюджеттік бағдарламалардың нақтыланған тізбесіне өзгерістер енгізу, мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарымен алмасу жұмыстарын жүргізу. Мәслихаттар мен әкімдіктер үшін тиісті бюджеттің атқарылуы туралы жедел ақпаратты қалыптастыру мақсатында ағымдағы бағалауды жүзеге асырад. Мемлекеттік аудит барысында бюджеттердің атқарылуының нақты көрсеткіштерінің бюджет туралы тиісті мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген көрсеткіштерге сәйкестігін, бюджет көрсеткіштерінің орындалуының толықтығы мен уақтылығын айқындау үшін есепті қаржы жылындағы бюджет туралы мәслихаттар шешімдерінің орындалуына, бюджеттердің атқарылу заңдылығын, есеп пен есептіліктің анықтығын, бюджет қаражатын, мемлекет активтерін пайдаланудың тиімділігін айқындау мақсатында бюджеттердің атқарылуы туралы жылдық есептерге, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік есептілігіне кейіннен бағалауды жүзеге асыру, кейіннен бағалау жүргізу қорытындылары бойынша облыстық бюджеттің атқарылуы туралы жергілікті атқарушы органының тиісті есебіне қорытынды дайынды. Тексеру комиссиясы мүшелерінің және аудит жүргізуге жауапты құрылымдық бөлімшенің ұсынысы негізінде оларды жинақтап, есеп құрылымының жобасын әзірлейді. Тексеру комиссиясымен жүргізілетін мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау қорытындыларын жүйелі түрде талдау, бюджеттің атқарылуы, мемлекет пен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің активтерін пайдалану процесінде анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктердің себептері мен салдарларын жинақтап қорыту және зерделеу, жүргізілген талдау қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасын жетілдіру және Қазақстан Республикасының қаржы жүйесін дамыту жөнінде ұсыныстар әзірлеу және оларды тиісті уәкілетті органдардың қарауына ұсынады. Құрылымдық бөлімше, қызметтер, сондай-ақ аудит жүргізуге жауапты тексеру комиссиясы мүшелерімен келісе отырып аудит жүргізуге жауапты құрылымдық бөлімше қызметкерлері, аудит тобы жетекшілері және бөлім меңгерушісімен ұсынған тиісті ақпараттарды жинақтап, Тексеру комиссиясы жұмысының қорытындысы туралы ақпаратты дайындайды. Аудит жүргізудің жылдық жоспары бекітілгеннен кейін мемлекеттік аудит бөлімімен бірлесе бес жұмыс күні ішінде тоқсан сайын нақтыланып отыратын аудит іс-шараларының аяқталуын ескере отырып, отырыстар өткізудің жылдық кестесін қалыптастырады. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы Қазақстан Республикасы Заңының және соған сәйкес қабылданған нормативтік құқықтық актілердің орындалуын қамтамасыз етеді. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау жөніндегі бірыңғай дерекқорға және ведомстволық ақпараттық жүйеге бөлімге қатысты бағыттар бойынша мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау материалдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде орналастыру жұмыстарын жүргізеді.
2. Кәсіпорынныңұйымның қаржы қызметі
жұмыстарымен танысу.
Танысу:
-кәсіпорынның қызметімен, орнымен, қаржы қызметі міндеттерімен, оның құрылымымен,
-басқа бөлімшелерімен байланыстарымен
- өндірістік-техникалық бөлімі;
- жоспарлау-экономикалық бөлімі;
- еңбекті ұйымдастыру және еңбекақы бөлімі;
- жабдықтау және сату бөлімі.
1) Түркістан облысы бойынша тексеру комиссиясы (бұдан әрі- Тексеру комиссиясы) жергілікті бюжеттің атқарылына сыртқы мемлекеттік аудитті және қаржылық юақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады.
Текрсеру комиссиясы мемдекетік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлға болып табылады, мемлекетік тілде өз атауы бар мөрлері мен мөртаңбалары, логотипі, белгіленген үлгідегі бланкілер, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қазынашылық органдарында шоттары болады.
Тексеру комиссиясы өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Тексеру коммиссиясы Төрағасының бұйрықтарымен және Тексеру коммиссиясының қаулыларымен рәсімделетін шешімдер қпбылдайды.
Тексеру коммиссиясының құрылымын Тексеру коммиссиясының Төрағасы, төрт мүшесі және аппараты құрайды. Тексеру комиссиясының щтат саны лимитін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
2) Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі - Тексеру комиссиясының ресми бөлінген бөлігі, оған қызметінің нақты бағытын іске асырыу мақсатында оның міндеттерінің, функциялары мен жауапкершілігінің бір бөлігі жүктеледі.
Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі туралы ережені Тексеру комиссиясының құрылымдық бөлімшесі құрылған күнінен бастап он жұмыс күні ішінде Тексеру комиссиясының тиісті құрылымдық бөлімшелерімен бірлесіп (құрылымдық бөлімшенің міндеттері мен өкілеттеріне байланысты), персоналды басқару қызметіне жауапты құрылымдық бөлімше әзірлейді.
Құрылымдық бөлімше туралы ереженің әзірленген жобасының үш жұмыс күні ішінде құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімшемен келісіледі, ескертулер мен ұсыныстар болған жағдайда екі жұмыс күн ішінде пысықталады.
Құрылымдық бөлімше туралы ереженің жобасын бекіту құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімшемен келісілген нен кейін екі жұмыс күн ішінде жүзеге асырылады.
Құрылымдық бөлімше туралы ереже жобасының әрбір бетіне, Аппарат басшысы, персоналды басқару қызметіне жауапты құрылымдық бөлімшенің және құрылған құрылымдық бөлімшенің башылары (не оның міндеттерін атқаратын адам) қол қояды.
Құрылымдық бөлімше туралы ереже Тексеру комиссиясы төрағасының бұйрығымен бекітіледі.
3) Тексеру комиссияcы өз қызметін перспективалық және жылдық жұмыс жоспарлары негізінде жүзеге асырады.
Перспективалық жоспар Тексеру комиссиясын одан әрі дамытудың орта мерзімді міндеттерін, мақсаттары мен түйінді көрсеткіштерін айқындау мақсатында әзірленеді, оларға қол жеткізу Қазақстан Республикасының заңнамасымен жүктелген міндеттер мен функцияларға, халықаралық стандарттардың талаптарына негізделген.
Перспективалық жоспар Тексеру комиссиясы қызметінің бағыттарын (мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау, сараптамалық-талдау, құқықтық және басқа да бағыттар) ескере отырып, бес жылға қалыптастырылады. Жоспарды немесе оның жекелеген түйінді көрсеткіштерін орындау үшін жағдайлар өзгерген кезде және Тексеру комиссиясына жаңа міндеттер мен функциялар жүктелгенде перспективалық жоспар жылына бір рет (қажет болған жағдайда) түзетілуі мүмкін.
Перспективалық жоспардың және жылдық жұмыс жоспарының жобаларын дайындауды Жоспарлау, талдау және есептілік бөлімі Тексеру комиссиясы мүшелерінің, Аппарат басшысының, құрылымдық бөлімшелердің ұсыныстарын ескере отырып жүргізеді.
4) Тексеру комиссиясының жұмыс тәртібі еңбек заңнамасымен және Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.
Орындалуы Тексеру комиссиясының жұмысына ықпалын тигізетін шұғыл және алдын ала болжанбаған жұмыстарды орындау үшін жекелеген қызметкерлер демалыс және мереке күндері жұмысқа тартылуы мүмкін. Мұндай жұмыстардың ақысы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес өтеледі.
Қызметкердің еңбекке уақытша жарамсыздығына байланысты жұмыста болмауына Қазақстан Республикасы заңнамасымен қарастырылған тәртіппен берілген еңбекке уақытша жарамсыздығы туралы парағы және (немесе) анықтамасы бар болған кезде ғана жол беріледі.
Қызметкерлердің еңбек тәртібін сақтауын бақылауды Тексеру комиссиясының аппарат басшысы, бөлім басшылары және Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) жүзеге асырады.
Жұмыс уақыты есебінің табелін жүргізу және оны уақытылы бас бухгалтерге беруді Персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) жүзеге асырады.
Тексеру комиссиясының ғимаратына кіруді шектеу бойынша техникалық мүмкіндіктер болған жағдайда, Тексеру комиссиясының қызметкерлерін ғимаратқа өткізу электрондық (магниттік) карталар бойынша, келушілерді ғимаратқа өткізу жеке басын куәландыратын құжаттар бойынша жүзеге асырылады.
5) Қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше (қаралған қаражат, қажеті тауарлар мен қызмет түрлері бойынша ақпарат) мемлекеттік сатып алудың жылдық жоспарын, оған енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды (нақтылау) әзірлеп, қаржылық құжаттарға қол қоюға құрсат беріген лауазымды тұлғамен келісіп, Тексеру комиссиясының төрағасымен бекітіледі
Тауар, жұмыстар және көрсетілетін қызметтер бойынша мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың жобаларын қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше әзірлеп, қаржылық құжаттарға қол қоюға құрсат берілген лауазымды тұлғамен келісіледі.
Мемлекетік сатып алу туралы шаттраға қол қою, қаржылық құжаттарға төрағаның бұйрығымен бірінші қол қою құқығы жүктелген лауазымды тұлғамен келісіліп бекітіледі.
Мемлекетік сатып алу құжаттамаларының, хаттамаларының, құқықтық актілерінің жобаларын және осыған қатысты өзгеде құжаттарды қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімше әзірлеп, Тексеру комиссиясының Аппарат басшысымен келісіледі.
Мелекеттік сатып алу туралы шарт талаптарынң орындалуын бақылау, әлеуетінің өнім берушілер тараптарына шарт міндеттемелерінін орындамау немесе тиісінше орындамау, сонымен қатар шарт талаптарын орындаудан жалтару фактілері бойынша тиісті мәліметтерді дер кезінде талап қою жұмысатарын жүргізу үшін құқықтық қамтамасыз етуге жауапты құрылымдық бөлімше басшысына ұсынуды тікелей қаржылық салаға жауапты мемлекетік қызметші қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік сатып алу бойынша қаржылық қызметке жауапты құрылымдық бөлімшенің басқа құрылымдық бөлімшелермен өзара қатынасы жазбаша түрде жүргізіледі және құжатты өткізген және қабылдаған лауазымды тұлға, қолы , күні, уақыты көрсетіледі
3. Кәсіпорынныңұйымның есеп саясатымен танысу.
Танысу:
- есеп саясатын қалыптастыру және бектіу тәртібін;
- есеп саясатындағы бухгалтерлік есеп жүргізу әдістері мен тәсілдерін.
№1
Бухгалтерлік есеп жүйесінің құрылуына әсер ететін факторлар
Факторларды бағалау критерийлері
1.
Жалпы экономикалық факторлар.
Экономиканың жалпы даму деңгейі;
Пайыз ставкалары және қаржылық ресурстардың бар болуы;
Инфляция, девальвация жіне ұлттық валютаның ревальвациясы.
2.
Аудиттелінетін тұлғаға әсер ететін сала ерекшеліктері.
Саладағы нарық пен бәсеке;
Циклдық немесе ауысымдық қызмет;
Өндіріс технологиясындағы өзгерістер;
Коммерциялық тәуекел;
Қызметтін қысқаруы не кеңеюі;
Қызметтің жағымсыз шарттары;
Саладағы экономикалық көрсеткіштері;
Саладағы проблемалар мен сол саланың бухгалтерлік есебіндегі ерекшеліктері;
Экологиялық талаптар мен проблемалар;
Нормативті-құқықтық актілердің талаптары
3.
Аудиттелінетін тұлғаның меншігінің құрылымы мен басқарылуы.
Корпоративті және ұйымдастырушылық құрылымы;
Акционерлер;
Капитал құрылымы;
Басшылықтың мақсаттары, қағидалары және стратегиялық жоспарлары;
Ұйымдарды сатып алу;
Қаржыландыру көздері мен әдістері;
Директорлар кеңесі;
Басшылар;
Ішкі аудит жүйесінің бар болуы мен оның жұмыс сапалығы;
Басшылықтың ішкі бақылау жүйесіне деген көз-қарасы.
4.
Аудиттелінентін тұлғаның өндірістік қызметі,шығыстары,жабдықтаущылары, нарықтары мен өнімі.
Қызмет сипаты;
Өндірістік орындардың, қоймалардың орналасқан жерлері;
Жұмысшалар сипаты;
Тауарлар мен қызмет көрсетуші жабдықтаушылар;
Тауар-материалдық қорлар;
Лицензиялар мен патенттер;
Шығыстардың негізгі түрлері;
Ғылыми зерттеулер;
Активтер, міндеттемелер және шетел валютасындағы операциялар;
Әрекет етуші ақпараттық жүйелер
5.
Заңдылық ерекшеліктері.
Нормативті - құқықтық актілердің талаптары;
Ақпаратты ашудың талаптары;
Аудиторлық қортындыға қойылатын талаптар;
Қаржылық есептілікті пайдаланушылар.
2) Бухгалтерлік есептіліктің шынайылығына елеулі ықпал тигізетін аудит саласының бірі болып бухгалтерлік есеп пен есеп саясатының заңдылыққа сай келуін бағалау табылады. Осыған байланысты бухгалтерлік есеп пен есеп саясатының ұйымдастырылуын тексеру бухгалтерлік есептің барлық кезеңдеріндегі объектісі болып табылады.
Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен есеп саясатына аудит жүргізу келесілерді қамтиды:
Кәсіпорында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру негіздері мен оларды бағалауды қарастыру;
Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен есеп саясатының әдістемесін зерттеу;
Ал аудиторлық тексерудің жоспарын құру барысында келесілерді есекеру керек:
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін жалпыэкономикалық факторлар мен саладағы шарттарды;
Кәсіпорын қызметінің ерекшеліктері, оның қаржылық жағдайын, қаржылық және өзге де есептілікке қойылатын талаптарды;
Басшылық құзыреттіліктерінің жалпы деңгейін;
Кәсіпорын есеп саясатын және ондағы өзгерістерді;
Нормативті-құқықтық актілердің бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына әсер етуі;
Ажыратылмау және бақылау тәуекелдерінің күтілетін бағалауларын;
Ішкі аудит қызметінің болуы және оның жұмыстарының сыртқы аудит процедураларына әсер етуі.
Жоспарлаудың қорытынды кезеңінде аудит жоспарын іске асыру үшін қажетті жоспарланған аудиторлық процедуралардың көлемін, уақытша шектеулерін, сипатын анықтайтын аудит бағдарламасы құжаттық рәсімделінеді және құрылады.
Аудиторлық бағдарламаны тест және маңыздылығы бойынша аудиторлық процедуралар бағдарламасы түрінде құру қажет. Тест бағдарламалары бухгалтерлік есеп жүйесінің қызмет етуі туралы ақпаратты жинау үшін сұрақтар тізімі түрінде болады.
Аудитор жоспарлау барысында және аудиторлық тексеру кезінде тексеріліп жатқан кәсіпорынның бухгалтерлік есеп жүйесін жеткілікті меңгеруі, түсінуі міндетті. Осы мақсатта жоспарлау кезеңінің өзінде-ақ, аудитор бухгалтерлік есептің жүйесін бағалауы қажет. Ол үшін кәсіпорынның ең маңызды тұстары зерттеліп,талданады және бағаланады. Осы ірі және жауапкершілігі жоғары бөлімдердегі есеп пен бақылаудың қалай жүзеге асырылуын негізге ала отырып, аудитор бухгалтерлік есеп жүйесінің жағдайы жайында өз пікірін қалыптастырады. Төмендегі кестеде аудиттелетін кәсіпорын туралы ақпаратты алу үшін қарастырылатын бірқатар сұрақтар тізімі көрсетіледі.
4. Біліктілігі және лауазымы бойынша штаттық жұмыс орнындағы
жұмыстарды қайталау.
Танысу:
-кассадағы ақша қаражатына есеп жүргізу тәртібімен;
-оның құжаттамалық рәсімделуімен:
-кассадағы қолда бар ақшаны сақтаумен және оның қозғалысымен;
-кіріс және шығыс кассалық ордерлерін тіркеумен;
1) Қаржы жағдайы, қаржы жағдайындағы өзгерістер мен қызмет нәтижелері туралы толық және анық ақпарат беру бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты болып табылады.
Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебіндегі операциялар мен оқиғалар "Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6314 болып тіркелген) бекітілген емлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспары (бұдан әрі - Шоттар жоспары) негізінде көрсетіледі.
2) Құаттар қазақ тілінде дайындалады, орыс тілі ресми түрде қазақ тілінде тең қолданылады, "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шілдедегі Заңында кезделген жағдайда басқа тілдер де қолданылады.
Қазақ тіліндегі құжат және орыс тілінде немесе өзге тілінде жасалатын теңтүпнұсқалы құжаттың әрқайсысы жеке бланкілерде (жеке парақтарда) басылып шығарылады және бірыңғай деректемелермен рәсімделеді.
3) Кассада сақталатын ақша 1010 Ұлттық валюта түрінде кассадағы қолда бар ақшалар және 1020 Шетелдік валюта түрінде кассадағы қолда бар ақшалар 1000 бөлімшесінің Кассадағы қолда бар ақшалар шоттарында ескерілуі тиісті. Осы шоттардың дебитіне кассаға түсетін ақша, ал кредитіне - кассалық есептен шығатын ақша жазылады.
Кесте - Кассадағы операцияларды аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары
Ақпарат көздері
1. Ақша мен кассадағы басқа құндылықтардың бра жоғы мен жағдайын түгендеу
Касса ревизиясы бойынша комиссияны тағайындау, кассирді тағайындау туралы кәсіпорын басшысының бұйрықтары; кассирмен материалдық жауакершілік туралы шарт, кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), авнстық есептер, кассаны түгендеу актілері, 1 тізімдемеде, 1 журнал-ордер, Басм кітап және т.б
2. Кассалық операцияларды құжаттық рәсімдеудің дұрыстығын тексеру
Кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), аванстық есептер, кассаны түгендеу, 1 журнал-ордерге 1 тізімдеме, Бас кітап және т.б.
3. Қолма-қол ақшаны кіріске алу мерзімділігі мен толықтылығын тексеру
Банк көшірмелері, чек кітапшалары, заңды және жеке тұлғалармен шарттар, банк көшірмелеріне тіркелген бастапқы құжаттар, кассалық құжаттар (КО-1, КО-5), 1 журнал-ордерге, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б.
4. Ақшаны шығысқа есеппен шығарудың дұрыстығын тексеру
КО-1,КО-2,КО-3,КО-4,КО-5, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б.
5. Бухгалтерлік есептегі шоттарда операцияларды көрсетудің дұрыстығын тексеру
Бастапқы құжаттар, 1 журнал-ордерге 1 тізімдеме, 1 журнал-ордер, Бас кітап және т.б. Аналитикалық кестені әзірлеу және тұжырымдар мен ұсыныстарды негіздеу
6. Кассалық операциялар аудиттің қорытындылары бойынша тұжырымдар мен ұсыныстарды әзірлеу.
Кассаны тексеру актісі, ескертулер, оларды жою туралы ұсыныстар
4) Аудитор банктен чек бойынша алынған ақшаны кіріске алудың толықтығы мен уақыттылығын чек түбіртектерінде жазылған ұқсас сомамен, банк көшірмелерімен және кірістік кассалық ордерлермен салыстыру жолымен тексеруі тиіс. Кейбір аудиторлар банктен алынған қолма-қол ақшаны кіріске алудың түгелдігін тек қана чек түбіртектері бойынша тексергенде қате жібереді. Мұны сондай-ақ банк көшірмелері бойынша (қолма-қол ақшаны алуға тиісті код бойынша) да жасау қажет. Егер көшірмелерде тазартып өшіру, түзеу іздері болса, сондай-ақ қалдықтар айырмасында банктен ағымдағы немесе есеп шоттан көшірмелер алып, тексерілетін кәсіпорынның бухгалтериясындағы жазбаларды көшірме мәліметтерімен салыстыру керек. Қатаң есептегі құжат деп саналатын банктегі шоттан көшірме мұқият бақылауды талап етеді. Сондықтан есеп көшірме мазмұнына байланысты болатын кассир иен басқа тұлғаларға көшірме алуды сеніп тапсыруға болмайды. Кассалық операцияларды жүргізу тәртібіне сәйкес кәсіпорында қолма-қол ақшаны қабылдау, кәсіпорын басшысының жазбаша өкімімен бұған уәкілетті адам мен бухгалтер қол қойған кірістік кассалық ордерлер бойынша ғана жасалады.
4.1 Есеп айырысу шотындағы операциялар есебі
Танысу:
- Ағымдағы банк шотындағы ақша қаражаттарына есеп жүргізу тәртібімен.
Ақшалай қаражат аудитінде банктік операцияларын тексеруге көп назар аударуды талап етеді. Қолданылып жүрген заңнамаларға сәйкес кәсіпорындар өзінің ақшалай қаражатын қызмет көрсететін банк мекемелерінде сақтауға міндетті. Банк мекемелерімен есеп айырысу ағымдағы, корреспонденттік, жинақ шоттарында ақша сақтауға, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер алумен, оларды өтеумен және қайта ресімдеумен, шоттарда жаңылыс жазулар жөніндегі талап-тілекпен байланысты туындайды. Кәсіпорындар арасындағы банк мекемелері арқылы есеп айырысулар есептесудің қолма-қол ақшасыз түрі бойынша атқарылады.
Кесте - Банктегі операцияларды аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары
Ақпарат көздері
1. Кәсіпорынның банктегі есептік, ағымдағы, валюталық және басқа да шоттар бар екендігін айқындау (бұл шоттар қандай банк мекемесінде ашылғанын)
Тестілеу материалдары
2.Банктегі ақша шоттарындағы операциялардың заңдылығын, анықтығын және шаруашылық мақсатқа сәйкестілігін тексеру
Заңды және жеке тұлғалармен шарттар, үкім қағазы және талап арыздар
3. Шотқа түскен ақшаны кіріске алудың дұрыстығын, уақтылығын және толықтығын тексеру
Банктің ақшалай-есептік құжаттары тіркелген көшірмелері, 2 журнал-ордер, 2 журнал-ордерге 2 тізімдеме (ведомость), Бас кітап, баланс және т.б.
4. Ұсынылған шоттарға төленген қаржының дұрыстығын, толықтығын және сәйкестігін тексеру
Банк көшірмелері мен бсаьапқы құжаттар
5. Бюджетке салық және бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдер аударудың уақтылығын тексеру
Төлем тапсырмалары мен талаптары
6. Банктен алынған және кассаға кіріске алынған, сондай-ақ оларды мақсатты пайдалануын тексеру
Кірістік ордерлер, кассалық құжаттарды және т.с.с. тіркеу журналы
7. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және әр түрлі кредиторлармен, соның ішінде банкпен несиелер бюджетпен салықтар бойынша есеп айырысудың мерзімін өткізіп алу себептерін анықтау
Өтемділік коэффициенттері, қаржылық тұрақтылықты есептеулер, шот-фактуралар, 1-3 журнал-ордерлер және оларға тізімдемелер
8. Кәсіпорынмен әрбір қолма-қол ақшасыз есептесу бойынша шарттық өзара қарым-қатынастардың сәйкестігін тексеру
Контрагенттермен шарттар, төлем тапсырмалары, банк көшірмелері, анықтамалы- нормативті ақпарат
9. Құжаттар мен жазбаларда көрсетілген ақшаның бар екендігі мен қозғалысы туралы мәліметтердің сәйкестігін тексеру
Бастапқы құжаттар, журнал-ордерлер, Бас кітап
10. Банк операциялары бойынша шот корреспонденцияларының дұрыстығын тексеру
Бухгалтерлік есепке алу шоттарыныңанықтамасы және корреспонденциясы
Ағымдағы (есептік) шоттағы операциялардың аудитінде келесі жағдаяттарға назар аудару қажет:
Ағымдағы шот ашылған банк мекемесі.
Соманың банк көшірмелері бойынша, оларға тіркелген бастапқы құжаттарда көрсетілген сомаға сәйкестігі.
Көшірмелерге тіркелген бастапқы құжаттарда банк мөртабанының бар болуы; жасалған операциялардың дұрыстығын анықтау мақсатымен банкке қарама-қарсы тексеру өткізген жөн.
Банкке тапсырылған қолма-қол ақшаның және басқадай ақшалай қаражаттың кәсіпорынның ағымындағы шоттарына дұрыс және толық есепке алынуы.
Ақшалай қаражатты акцептелген төлем тапсырмаларымен байланыстың пошта бөлімшесі арқылы (депозитке салынған еңбекақы, алименттер т.с.с.) аударудың дәйектілігі, сондай-ақ аударым алушылардың тізбеде көрсетілген пошталық мекенжайының анықтығы.
Теңгені конвертациялауға байланысты операцияларды көрсетудің дұрыстығы.
Бухгалтерлік өткізбе желілердің банктік операциялар бойынша дұрыстығын, бұл операциялар бухгалтерлік есепте тиісті шоттарда көрсетілген бе?Бухгалтерлік есеп бойынша өндіріс шығынына есептен шығару операцияларына ерекше көңіл бөлу керек.
Банк көшірмелерінің және парақтық нөмірленуі мен шоттағы қаражат қалдығын ауыстыру бойынша анықталатын құжаттардың толық сенімділігі. Банктің бұрынғы көшірмесіндегі кезең соңының қаражат қалдығы шот бойынша келесі көшірмедегі кезең басының қаражат қалдығына тең болуы тиіс. Егер банк тізімдемесінде ескерілмеген түзетулер мен тазартып өшірулер табылса, банк мекемесінде ыңғайласпа тексеріс өткізу керек.
Аудитор мынаны анықтауы керек: заңсыз банк операциялар жасала ма, мысалы, тексеретін кәсіпорынмен ешқандай шарттық қатынастары жоқ, басқа кәсіпорынның борышын өтеу немесе басқа кәсіпорынның тауарсыз есеп айырысулар бойынша төлеу; кіріске алынған және төленген материалдық құндылықтардың түгелділігі мен уақтылығы; несие немесе қарыз алуға, сондай-ақ қаржылық жағдай мен қаржыландыру көзі тұрғысынан қарыз алуға ұсынылған құжаттардың анықтығы; банктен алынған чек кітапшалары есепте дұрыс көрсетілген бе және заңды қолданыла ма; олар есеп беретін адамдарға қолхат арқылы беріле ме, есеп беретін адамдар чек кітапшаларын қолдану туралы есеп жасай ма, айналымдар мен сальдо есеп беретін адамдардың арнайы шоттар бойынша айналымдар мен сальдо есебіне сәйкес пе және т.с.с.
Аудитор жабдықтаушыға борышты өтеу үшін ақша аударудың қаншалықты нақтылығы мен негіэдігін тексеруге тиісті. Кәсіполрындао, мәселен, сауда кәсіпорындарына сатып алынған азық-түлік тауарларына ақша аударуы мүмкін, ал шын мәнінде қоймаға түспеген немесе құжатта көрсетілген ассортименттен басқасы түскен оқиғалар болады. Қарама-қарсы тексерулер, әсіресе, біртектес операциялар бойынша өзара байланысқан бастапқы құжаттарды мұқият тексеру керек.
Валюталық шоттағы операциялар аудитінде төменде келтірілген ерекше жағдайлармен сұрақтарға мұқият көңіл бөлу және анықтау керек:
Валюталық шот ашылған банк мекемесін.
Банк көшірмелері бойынша тіркелген сома бастапқы құжаттарда көрсетілген сомаға сәйкес келе ме?
Сыртқы экономикалық істердегі есеп айырысу түрлерін қолданудың негізділігі.
Валюталық шотты ашқаны үшін комиссиялық сыйақы төлеудің дұрыстығы.
Валютаны сату мен сатып алу операцияларын есепте көрсетудің дәлдігі.
Бухгалтерлік өткізбелерді жасаудың жүйелілігі. Банк көшірмесіндегі жазбалардың 2 журнал-ордер мен Бас кітап жазбаларына сәйкестігі.
Экспортерлерде ҚР Ұлттық банкінің рұқсатынсыз ашылған шетелдік банктегі есептерінің бар болу фактісінің тексеруі.
Экспортерлердің өзіндік валюталық түсімін қолданудың дұрыстығы, шетелдік валютаға алынған қолма-қол шетелдік валюта мен материалдық құндылықтардың сақталуы.
Түсетін тауарлардың (материалдардың, жартылай өнімдердің, жабдықтардың және т.б.) сату бағасы мәміледе (шартта) қарастырылған құнға негізделіп, кәсіпорындағы кіріске алу, кеден төлемі, көлік шығыстары мен сатып алу, тасымалдау жөніндегі басқа шығындар ай-күн, жылындағы импорт бойынша кәсіпорынның тауар сатып алу кезіндегі талаптарын орындау.
Тауар алмастыру операцияларын жасағанда, қаржылық нәтижелерді анықтау мен өткізудің есебі жүкті кеден декларациясында көрсетілген ай-күн, жылға және мәміледе қарастырылған құн бойынша жасалуын.
Салық салу мақсаты үшін түсім мәміле сәтінде қолданылатын өнімнің нарықтық бағаларына сүйеніп, есептелген деңгейден төмен болмауын қадағалау және т.б.
Аудитор банктегі: Аккредитивтердегі ақша, Чек кітапшаларындағы ақша, Карт-шоттардағы ақша, Банк тердегі басқа да шоттардағы ақша, Банктегі аккредитивтегі, чектердегі,карт-шоттардағы және басқа да шоттардағы ақша қаражаттары бөлімшесінің арнайы шоттардағы ақша есебін ұйымдастырудың дұрыстығын тексеруге ерекше назар аударған жөн.
4.3 Дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысу
Танысу:
-Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысу, басқа ұйымдармен есеп айырысу
Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлағалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ борыштары - 1200 дебиторлық борыштар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі Алынуға тиісті шоттар бөлімінің шоттарында есептелінеді.
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелетін) дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:
Ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;
Тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
Вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
Негізгі ұйымдар мен еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар;
Ұйымның лауазымды адамдарыны (тұлғаларанының) дебиторлық борышы;
Басқадай дебиторлық борыштар.
Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексеь бойынша төлейтін ресми берешегі болып есептелінеді. Алынуға тиісті шоттар бойынша борыштар (дебиторлық борыштар) иелік ету құқығымен қоса, заңды құқығымен байланысты актив болып саналады. Қорытындылап айтатын болсақ дебиторлық борыш дегеніміз, бұл - иелік ету құқығын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активке қамтылған алдағы уақыттағы экономикалық тиімділік.
Ұйымның қаржы қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық борыштардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық борыштардың есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Ұйымның дебиторлық борышы оған байланысты кірісті алынған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық борыштар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға жеңілдіктерін және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сомасы бойынша есептелінеді. Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар болып есептеледі. Дебиторлық борыштардың пайда болған (есептелінген) уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді. Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардаң мұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін пайдалану ұйымының күмәнді борыштарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині (сөзі) қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға жеңілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.
Кейбір жағайларда сапаның төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу себебінен сатылған тауарларды қайтаруға тура келеді. Мұндай тауарларды қайтарып алу сатушы ұйымдар үшін тиімсіз болады. Сондықтан да кәсіпорын сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаның осы тауарлар бойынша борыш сомаларының мөлшерін қысқарту туралы. Талабын қабылдауға келісуіне тура келеді. Әрине аталған жеңілдікті жасау ұйымның келіп түсуге тиісіт табыстарының көлемін азайтатындағы сөзсіз. Бұл жағдайда ұйымның бухгалтериясында жасалынған жеңілдік сомасына:
Дт: 6030 баға шегерімі - шоты
Кт: 1210 алынуға тиісті борыштар - шоты
Түріндегі бухгатлтерлік жазуы жэазылады.
Егер сатылған тауар ұйымға қайтарылған болса, ол үшін жазылатын бухгалтерлік жазу мына түрде бейнеленеді:
Дт: 6020 Сатылған тауралардың қайтарылымы - шоты
Кт: 1210 Алынуға тиісті борыштар - шоты
Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық борыштар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды қолданады:
Нөмірі 7 Журнал-ордер - 1250 Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың борышы деп аталатын шотының кредиті бойынша;
Нөмірі 9 Журнал-ордерге қосымша тізімдеме - 1610 Берілген аванстар шотының дебиті бойынша;
Нөмірі 10 Журнал-ордер - 1290 Күдікті қарыздар бойынша резерв, 1620Алдағы кезең шығындлары шоттарының несие (кредиті) бойынша;
Нөмірі 11 Журнал-ордер - 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы шотының және 1220 Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы шотының кредиті бойынша жүргізіледі.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық есептің карточкалары, ажырату парақшалары (қағаздарын), бухгалтерлік анықтамалары және тағы да басқа тіркелімдер (құжаттар) қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керек. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарында (соның ішінде Америка Құрама Штаттарының бухгалтерлік есеп стандарттарында) ұйымның бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барсында қолданылатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті. Шоттарға келетін болсақ, оларға негізгі есеп тіркелімдерінде үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар басқадай операцияларда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарныда есептелінетін сомаларлың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізу керек, ол құжаттар бойынша шоттарды корреспонденцияланатын щоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Дебиторлық борышты есептеудегі басты мәселе сату мерзімін анықтау болып табылады, яғни сатып алушы ларға тиеліп жіберілген немесе жөнелтілген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылғанын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуі мен мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғандығы деп танылады.
Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:
1210 Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы.
1290 Күдікті қарыздар бойынша резервтер.
1220 Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы.
1280 Басқадай дебиторлық борыштар.
1620 Алдағы кезең шығындары.
1630 Берілген аванстар.
Яғни осы жоғарыда аталған баптар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алашақ сомалары дебиторлық борышы болып табылады.
Еңбек және еңбек ақы есебі.
Танысу:
- еңбек ақының түрлері мен нысандарымен;
- жұмыс уақытын есепке алу құжатымен;
ҚР-ның әр азаматы еңбек етуге құқылы, демек республикада әр адамның өз ықыласына, қабілетіне және арнайы дайындығына сәйкес еркін еңбек ету мүмкіндігі қарастырылған. ҚР-ның "Қазақстан Республикасындағы Еңбек туралы" заңына сәйкес: Еңбек деп адамдардың өмірі үшін қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған қызметтерді айтады, яғни нарықтық экономикаға көшу жағдайында Қазақстандағы экономикалық және әлеуметтік өзгерістерге сәйкес еңбек ақы әлеуметтік қолдау және жұмысшыларды қорғау қорғау салалары елеулі өзгерістерге ұшырады. Бұл саясат жүзеге асыру бойынша мемлекеттің көптеген міндеттері кәсіпорынның құзырына беріледі. Олар өз бетінше еңбекақы мен еңбек нәтижесінің материалдық ынталандырудың түрлері мен жүйесін, олардың көлемін анықтау мүмкіндігіне ие болады.
Еңбекақы қызметкерлерге ақшалай және сирек (натуралды) түрде есептелуі мүмкн. Әр қызметкерлердің еңбек табысы кәсіпорын жұмысының соңғы нәтижесін ескере отырып оның жеке салымына байланысты анықталады. Ол салықтармен реттеледі және көлемі шектелмейді.
Кәсіпорын шаруашылық қызметін жүзеге асыру процесінде қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және жұмыстан шығарып отырады. Қызметкерлердің құрамындағы өзгерістерді кадр бөлімі жүргізеді. Кадр бөлімінің қызметкері кәсіпорынағы қызметкерлердің санын, жұмысшылардың категорияларын, кәсіпкерліктерін, мамандықтарын, қызмет орындарын, біліктілігін, жұмыс стажын, кәсіби білімін және бұдан да басқа мәліметтерді есепке алып отырады.
Жұмыс беруші жұмысшыларды жұмысқа қабылдаған кезде онымен жеке еңбек келісім шартқа отырады. Жеке еңбек келісім шарт ол жұмыс берушімен жұмысшы арасындағы жазбаша түріндегі келісім шарт. Аталған құжатта жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы келісімдер қарастырылады. Келісім шарт белгілі бір мерзімге құрылады. Аталған келісім шартта еңбек тәртібінің жағдайы, жұмысшының еңбекақысы, оның құқығы мен міндеттері және тағы сол сияқты мәліметтер көрсетіледі.
Кадр бөлімі жұмыскерлердің құрамының есебін келесі құжаттар негізінде жүргізіледі:
Жұмысқа жаңадан қабылданған жұмысшылар бойынша: "Жұмысқа қабылдау туралы бұйрық" шығарылады. Осы бұйрық негізінде кадр бөлімінің инспекторы әр жұмысшыға жеке карточка толтырылады.
Жұмысшылардың кезекті демалысына: "Демалыс беру туралы бұйрық" шығарылады. Бұл бұйрық екі данадан толтырылады. Бір данасы бухгалтерияға өткізіледі, екінші данасы кадр бөлімінде қалады.
Қызметкерлер жұмыстан шығарылғанда: "Еңбек шартының тоқтатылуы туралы бұйрық" шығарылады. Бұл бұйрық та 2 данадан толтырылады. Бір банасы бухгалтерияға, ал екінші данасы кадр бөлімінде қалады.
Бухгалтерияда жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақытын есептеу үшін, сонымен қатар жұмысшылар мен қызметкерлермен еңбекақы бойынша және басқа да төлемдер бойынша есеп айырысу үшін жұмыс уақыты есебінің табельі толтырылады. Табельді бір адам толтырып, тиісті құжаттармен бухгалтерияға өткізеді. Табельде жұмысшының жұмысқа келген күндері, жұмысқа келмеген күндері және оның себептері көрсетіледі. Егер жұмысшылар мерзімінен тыс түңгі сағаттарда, мейрам күндерінде еңбек етсе, онда "Үстеме төлемдерге" ("Лист на доплату") жеке парақ толтырылады.
Кәсіпорынның құрамына қабылданған жұмысшылар жұмысқа қабылдау мерзіміне қарай: тұрақты, уақытша, маусымдық деп бөлінеді. Тұрақты жұмысшыларға жұмыс істеу мерзімінің аяқталу уақыты көрсетілмеген жұмысшылар жатады. Уақытша жұмысшыларға белгілі бір мерзімге қабылданған жұмысшылар жатады. Маусымдық жұмысшыларға маусымдық жұмыстарды орындау үшін қабылданған жұмысшылар жатады.
Еңбекақы қызметкерлердің орындаған жұмыс көлеміне, жұмыс істеген мерзіміне және еңбек шарттарында белгіленген міндеттері үшін төленетін төлемдер.
Еңбекақының 2 түрі бар:
Негізгі еңбекақы;
Қосымша еңбекақы.
Негізгі еңбекақы - жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек еткен уақытына немесе істелінген жұмысшылардың саны мен сапасына төленетін жалақы. Негізгі еңбекақының құрамына есептелінген жалақының барлық түрлері кіреді. Сонымен қатар сыйақылар, мерзімінен тыс жұмыс істеген уақытқа төленетін төлемдер, түңгі сағаттарда, мейра күндерінде еңбек еткені үшін есептелген төлемдер де кіреді.
Қосымша еңбекақы - жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек туралы заңына және ұжымдық келісім шартта ескертілген жұмыс істемеген уақытына төленетін төлемдер. Бұған жататындар кезекті демалысқа демалысақы, мемлекеттік және қоғамдық міндетті орындауға кеткен уақыттың ақысы, жасөспірімдердің льготалық сағаттарына төленетін ақы, аналардың сәбилерін емізуіне кеткен уақытына төленетін төлемдер.
Еңбекақының мерзімді және кесімді нысандары бар.
Мерзімді еңбекақы - еңбекақы жұмысшылар мен қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін төленеді, яғни жалақы жұмысшылар мен қызметкерлерге белгіленген тарифтік мөлшерлеме бойынша немесе нақты жұмыс істеген күніне төленеді.
жай мерзімді жүйе - бұл тарифтік мөлшерлеме немесе қызметкердің қызметақысы, жұмысшының жұмыс уақытының саны бойынша анықталатын еңбекақы. Еңбекақыны есептеудің 3 тәсілі бар:
1 тәсілі. Сыйлықты мерзімді еңбекақы - бұл жүйеде еңбекақы тек нақты жұмыс істеген уақытына ғана емес, сонымен қатар сыйақы төленеді. Кәсіпорында қолданылатын сыйақы жүйелері бойынша берілген сыйақының түрлері жатады (жоспарды орындаған үшін, мейрам күндеріне және тағы да басқа).
2 тәсілі. Кесімді еңбекақы істелінген жұмысының, өндірілген өнімнің саны мен сапасына байланысты төленетін ақының келесі жүйелері бар:
тікелей кесімді еңбекақы жүйесінде жалақы тек қана орындалған жұмыс, өндрілген өнімдер үшін төленеді. Бұл жүйеде әрбір өнім бірлігі бойынша бағасын кесу немесе қою арқылы еңбекақы есептелінеді;
кесімді сыйлықты - бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады. Кесімді сйлықты жүйеде жұмысшының кесімді еңбекақысын қоса, қол жеткізген сандық-сапалық көрсеткіштеріне сыйақылар есептелінеді;
кесімді үдемелі төлемі (үстеме кесімді) - бұл жүйесі жұмысшының белгіленген жоспарын орташа өндңірілген өнімдер үшін көтермелеу бағамен еңбекақыны есептеуді қарастырады. Жоспар мөлшерінде дайындалған өнімдер үшін жұмысшыға төлемді тікелей кесімді бағалар бойынша есептелінеді, ал нормаларын асыра дайындаған өнімдер үшін үдемелі өсімді бағалар бойынша есептейді;
жанама кесімді жүйе - бұл жүйе қосалқы және басқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz