Педагогикалық инновацияның бағыттары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АРНАЙЫ БІЛІМ БЕРУ КАФЕДРАСЫ

«Диплом қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

К. Ж. Туребаева

«___» 20__ ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдары

Білім бағдарламасы: 6В01102-Психология және білім беру менеджменті

Орындады: Қоздай А. Ж.

Сиражева А. А.

Ғылыми жетекші п. ғ. к., доцентТаганова А. М.

Ақтөбе 202_

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі қарыштап дамыған технология заманында Қазақстанның жалпы білім беретін мектебінің жүйесін заман талабына сай жаңарту қажеттілігі туындайтыны белгілі. Оқушылардың оқу нәтижелерін, атап айтқанда жеке, метапәндік, пәндік құзыреттіліктерін арттыруға мүмкіндік беретін заманауи оқыту технологияларын қолдану міндеті тұр.

Біздің мемлекетіміздің білім беру саясатының стратегиялық мақсаты білім беру жүйесінің тұрақты инновациялық дамуына көшу және адамзат үшін ең қажетті деп саналатын білім қорының сапалы өсуі болып табылады. Қазақстандық мектептің инновациялық моделі оқу үрдісін ұйымдастыруда жаңа құндылық басымдықтарын, жаңа педагогикалық технологияларды, қызметті бағалау критерийлерін, басқару қағидаларын, білім беру ұстанымдарын жетілдіру жолында отандық білім берудің дәстүрлі жүйесі негізінде әзірленеді.

Мемлекет басшысы Қ. Тоқаевтың тапсырмасы бойынша қабылданған білім мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік заңында айтылған білім мен ғылымның бәсекелестік қабілеттілігін арттыруға, тұрақты өсу үшін қазіргі жалпы білім беретін орта мектептердің мақсаты әлемдік талаптарға сай мобильді, жаңаны қабылдауға бейім, креативті, сыни ойлай алатын жастарды қалыптастыру болып отыр[1] .

Соған байланысты мектептердің білім беру бағыты бойынша басымдылықты оқыту үдерісінде жаңа әдістерді пайдалану, білім алушыларға жаңа мүмкіндіктер ұсыну, жастарға білім берудің қолжетімділігін кеңейту қажеттілігін байқаймыз.

Білім берудегі инновация - әртүрлі қолданбалы және іргелі ғылымдар саласында жоғары нәтижелерге қол жеткізудің, нәтижесінде өз ісінің білікті мамандарын даярлаудың жаңа әдістемелерін, тәсілдерін қолдану. Инновация -жаңа технологияны практикада енгізу әдістемесін қолдану, қолдану нәтижесі. Кез-келген өнімнің жаңашыл болуы үшін идеяның болуы жеткіліксіз, ең бастысы оны жүзеге асыру.

Білім берудегі инновация жеке сипатта болады, өйткені әр ел қоғамның игілігі үшін пайдалы болатын оқыту әдістерін қолданады, нәтижелі болса бағдарламаға енгізеді. Бұл мәселе заман талабына сай қашан да өзектілігін жоймақ емес.

Қазақстанда әртүрлі педагогикалық жаңалықтарды енгізу негізінде білім беру жүйесіндегі өзгерістер мен инновациялық үрдістер мәселелерімен отандық Ш. Т. Таубаева[2], С. Н. Лактионова[3], А. К. Масырова[4], Д. Р. Принбекова [5] сынды бірқатар зерттеуші-педагогтар айналысқан.

Жалпы білім беру жүйесіндегі инновациялар мен инновациялық қызметтің мәні мен мазмұны туралы зерттеулер аз емес. Сондай еңбектердің арасында Б. Ганчеренок И. И. Твисс [6], А. В. Сурин [7], Т. В. Матвеева [8], П. А. Сорокин [9] және т. б. ғалымдардың зерттеулерін атауға болады. Аталған ғалымдардың еңбектерін талдау жалпы білім беру жүйесіндегі инновациялық процестің даму динамикасына қатысты негізгі мәселелердің бірі - білімнің жаңа формасының пайда болуы, оны қолдану мен енгізу арасындағы уақыт аралығын қысқарту екенін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл мәселелер қазіргі уақытта өте өзекті, өйткені бүкіл инновациялық жүйенің тиімділігі қызмет тәжірибесіне жаңа білімді енгізу уақытына байланысты.

Қоғам дамуының қазіргі кезеңі саяси, әлеуметтік-экономикалық, дүниетанымдық және басқа да факторларға байланысты ресейлік білім беру жүйесіне бірқатар принципті жаңа проблемаларды қояды, олардың арасында білім берудің сапасы мен қолжетімділігін арттыру қажеттілігін атап өту керек. Академиялық ұтқырлықты арттыру, әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграциялау, экономикалық оңтайлы білім беру жүйелерін құру, білім алатын мекемелердің корпоративтік деңгейін көтеру және білім берудің әртүрлі деңгейлері арасындағы байланысты нығайту. Бұл мәселелерді шешудің тиімді жолдарының бірі - білім беруді ақпараттандыру.

Зерттеудің мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісінде инновациялық технологияларды тиімді қолданылып, теориялық және тәжірибелік тұрғыда талдау жасалса, мектептің педагогикалық үдерісінің жұмысы артады.

Зерттеудің міндеттері:

- жалпы білім беретін орта мектепте инновациялық даму мен қызметінің сипаттамаларын теориялық зерттеу;

- жалпы білім беретін орта мектепте педагогикалық үдерісті ұйымдастыру технологияларына талдау жасау;

-жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеудің тәжірибелік жұмысын жүргізу.

Зерттеу нысаны: жалпы білім беретін орта мектептің оқу үдерісі.

Зерттеу пәні: жалпы білім беретін орта мектептің оқу үдерісіндегі қолданылатын технологиялар.

Зерттеу әдістері: әдебиеттерді талдау, анализ жасау, тәжірибелік эксперимент жасау.

Зерттеу болжамы: егер, жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастыруда оқытудың жаңа инновациялық технологиялары жүйелі қолданылса, онда шығармашыл, ізденпаз, интеллектуалды дамыған білім алушы тұлғақалыптасады.

Ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы: дипломдық жұмыста жаратылыстану сабағында оқушылардың инновациялық ойлау қабілетін дамыту мүмкіндіктерін арттыру құралы ретінде заманауи мотивациялық әдістер мен ойындар берілген.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: жалпы білім беретін орта мектепте педагогикалық үдерісті ұйымдастыру технологияларын тәжірибеден өткізу.

Зерттеу базасы: Ақтөбе қаласындағы, №38 қазақ орта мектебі.

Дипломдық жобаның құрылымы: дипломдық жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан құралған.

1 ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1«ИННОВАЦИЯ, «ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІС» ҰҒЫМДАРЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТЕРДЕ ЗЕРТТЕЛУ ЖАЙЫ

«Инновация» ұғымы пәнаралық сипатқа ие және қазіргі замандағы әлеуметтік зерттеулерде ең танымал ұғымдардың бірі болып табылады. Латын тілінен аударғанда «жаңару, жаңашылдық немесе өзгерту» дегенді білдіреді. Жүйелік көзқарас контекстінде «инновация» ұғымы жүйенің жұмыс істеуінің мақсатты өзгеруі, яғни тереңірек түсінік берер болсақ бұл, жүйенің әртүрлі салаларындағы және элементтеріндегі сапалық және (немесе) сандық өзгерістер болуы мүмкін екендігімен түсіндіріледі.

"Біздің еліміздегі педагогикалық инновациялық дамуы жаппай әлеуметтік-педагогикалық үдеріспен, мектептің жедел дамуына деген қажеттілік пен мұғалімдердің оны жүзеге асыра алмауы арасындағы қайшылықтың пайда болуымен байланысты. Соңғы уақытта жаңаны қолданудың бұқаралық сипаты артты. Осыған байланысты жаңа білімге, жаңа ұғымдарды түсінуге деген қажеттілік күшейе түсті". "Жаңа мектептің" әртүрлі модельдерін әзірлеу және негіздеу, оқу процесіне әртүрлі педагогикалық технологияларды енгізу ерекше көзге түсті.

Педагогикалық инновация-бұл педагогика саласындағы жаңа енгізілім, білім беру ортасына оның жекелеген компоненттерінің де, тұтастай алғанда білім беру жүйесінің де сипаттамаларын жақсартатын тұрақты элементтерді (жаңашылдық) енгізетін мақсатты прогрессивті өзгеріс. Педагогикалық инновациялар білім беру жүйесінің меншікті ресурстары есебінен де (интенсивті даму жолы) да, қосымша қуаттарды (инвестициялар) - жаңа құралдарды, жабдықтарды, технологияларды, күрделі салымдарды және т. б. (дамудың экстенсивті жолы) тарту есебінен дежүзеге асырылуы мүмкін.

Білім беру жүйесінің жекелеген салаларындағы ілгерілеу тек инновациялық үдеріс ретінде жүзеге асырылуы мүмкін: ескірген және тиімсіз құралдарды берілген шарттарға жаңа және тиімдірек ауыстыру, жаңа идеялар мен технологияларды қолдану. Соңғы жылдары бұл мәселеге В. В. Давыдов [11] Д. Б. Эльконин [12] және басқа да ғалымдар мен педагогтардың зерттеулері арналған.

Олардың көпшілігі өз технологияларын (инновацияларды) қолдануды ескере отырып, мектептің дамуын жобалаумен айналысқан. Педагогикалық жүйелерді дамытудың қарқынды және экстенсивті жолдарын біріктіру әр түрлі, көп деңгейлі педагогикалық ішкі жүйелер мен олардың компоненттерінің түйіскен жерінде құрылған "кіріктірілген инновацияларды" жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Бұл мәселелерді шешудің тиімді жолдарының бірі - білім беруді ақпараттандыру. Техникалық байланыс құралдарының жетілдірілуі ақпарат алмасуда айтарлықтай ілгерілеушілікке әкелді. Компьютерлік техника мен телекоммуникация желілерінің дамуымен байланысты жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы білім беру жүйесін дамыту мен жетілдірудің негізі ретінде сапалы жаңа ақпараттық-білім беру ортасын құруға мүмкіндік берді.

Ал, ақпараттық - коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді. Сонымен қоса, ақпараттық - коммуникациялық технологияның келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.

Қазір мектептердің оқу тәрбие үрдісінде инновациялық технологиялар қолданылып жүргені белгілі. Жалпы білім беретін орта мектептегі пәндерді ұтымды меңгеруде оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны жетілдіру арқылы оқушының технологияны қабылдауы, оған деген ынтасының артуына мұғалім тарапынан көңіл бөлінуі тиіс.

Білім - кез келген өркениетті қоғамның қалыптасуының негізі. Оның қалыптасу бастауларынан бастау алған білім беру, оқыту әлеуметтік жүйенің дамуына қарай дамып, жетілдірілді. Демек, білім беру мазмұны ғылым мен тәжірибеден ілесе отырып, үнемі жаңарып, оқу-тәрбие процесінің әдістері мен технологияларын үнемі жетілдіріп, адамның практикалық іс-әрекетінде қолдау тауып, мемлекет пен мемлекеттің қажеттіліктерін қанағаттандыру қажет.

Білім беру үдерісіндегі инновациялық тәсілдің мақсаты - оқушылардың шығармашылық және сыни ойлауын, тәжірибесі мен зерттеу құралдарын мақсатты түрде қалыптастыру негізінде жаңа тәжірибені меңгеру мүмкіндіктерін дамыту.

Инновациялық білім беру технологияларының басты мақсаты - оқушыларды үнемі өзгеріп отыратын әлемде өмір сүруге дайындау. Мұндай оқытудың мәні оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың потенциалдық мүмкіндіктеріне бағыттау және оларды жүзеге асыру болып табылады. Білім инновациялық қызмет тетіктерін дамытып, өмірлік маңызды мәселелерді шешудің шығармашылық жолдарын тауып, шығармашылықтың оқушы болмысының нормасы мен формасына айналуына ықпал етуі керек.

Технологияның ғылым ретіндегі міндеті - аз уақытты қажет ететін ең тиімді, бірізді тәрбиелік іс-әрекеттерді анықтау және тәжірибеде қолдану үшін заңдылықтар жиынтығын анықтау.

Қандай да бір оқыту әдісін немесе технологисын қолдану үшін педагог бірнеше маңызды факторларды ескеруі керек, атап айтсақ, топтағы әр оқушының қызығушылығы, мотивациясы және интеллектуалды қабілетінің деңгейі.

Оқытудың дәстүрлі тәсілі - педагог пен білім алушының бірлесе отырып жұмыс жасау үдерісі, мұнда мұғалім білім көзі, ал оқушылар сол білімнің пассивті алушылары болып табылады.

Дәстүрлі педагогикалық білім беру әдістерін қолдана отырып, мұғалім сыныпта басты орын алады және қалыптасқан дәстүр бойынша дайындалған сабақ жүргізеді: алдыңғы материалды қарау, оны қайталау, жаңа тақырыпты енгізу, грамматиканы түсіндіру, оқу, аудармалар мен жаттығуларды орындату, жаңа тақырыпты бекіту, қателерін түзету. Бұл жүйе әр сабаққа енгізілген.

Бұл әдістің мақсаты оқушылардың түсінгеніне немесе түсінбегеніне қарамастан, өткен материалды есте сақтау. Тестілеу әдісіне маңызды орын беріледі. Барлық оқушылар білімді бағалаудың негізгі әдісі болып табылатын тестілеуден өтеді, бірақ сонымен бірге олардың білімінің, қабілеттері мен қызығушылықтарының алғышарттары ескерілмейді. Осылайша, сыныпта мұғалім мен оқушының өзара байланысы жеткіліксіз болады, ал оқушылардың қанда да бір ұғым туралы білімі таяз, мұндай жағдайда қарым-қатынас тәжірибесі туралы білімдері мен дағдыларын қалыптастыру және дамыту мүмкіндігі аз болады.

Дәстүрлі оқыту жүйесінде қолданылатын келесідей үш негізгі әдіс бар:

- тікелей нұсқаулар беру;

- өзіндік жұмыс;

- есту және бақылау арқылы оқыту.

Дәстүрлі білім беру жүйесі мұғалімнен оқушыға ақпарат беру арқылы жүреді және оқушы сұрақ қоймаса да, жауаптарымен қамтамасыз ету дәстүрге айналды.

Дәстүрлі оқыту жүйесі әрқашан жеке тұлғаның шығармашылығын дамыта бермейді, өйткені ондағы ұстаным ақпаратты есте сақтауға және фактілерді жинақтауға негізделген. Күнделікті өмірде көбінесе оқушыныңшығармашылық қасиеттеріне көңіл бөлмеу, басу орын алады. Сондықтан оқушылардың шығармашылықтарын дамыту тек арнайы ұйымдастырылған ортада мүмкін болады, сондықтан оқу үрдісіне шығармашылық ойлау, креативтілікті дамытуға және болашақта сол қабілеттерін пайдалануға мүмкіндік беретін арнайы инновациялық технологияларды енгізу қажет.

Қазіргі оқыту технологияларының дәстүрлі білім беру жүйесінен айырмашылығы, оқушының жеке басына көбірек бағытталған.

Джим Скривнердің айтуынша, мұғалімнің басты рөлі - білім алушының «оқу үрдісіне өтуіне көмектесу», бұл «оқушыларды білім беру алаңында не болып жатқанына тарту» дегенді білдіреді, яғни оларға ұзақ түсініктеме бермей, олардың сабаққа қатысуы мен өзгелермен қарым-қатынасын ынталандыра отырып, өз қарқынымен, ынтасымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Оқытудың дәстүрлі және инновациялық технологияларын зерттей отырып, келесі кестені жасадық, кестеде әр технологияның ерекшеліктері қысқаша көрсетілген (1-кесте) .

Кесте 1. Дәстүрлі және инновациялық технологияларының айырмашылықтары

Дәстүрлі және инновациялық оқыту технологияларын талдай отырып, келесі қорытындыға келдік:

• қолданыстағы оқыту технологияларын жоққа шығаруға болмайды, бірақ әртүрлі оқыту технологияларын шебер үйлестіру қажет;
• сабақтың құрылымын құруда шығармашылық мүмкіндікті қолдана отырып, дәстүрлі және инновациялық технологияларды ұтымды қолдану қажет;
• оқушылардың белсенділігін әр түрлі әдістермен жандандыру керек.

Демек, оқытудың әртүрлі технологиялары мұғалім мен оқушылардың бірлесе жұмыс жасауын әр түрлі жағынан сипаттайды. Сондықтан оқыту технологияларын таңдау және орынды үйлестіру шешілуі мүмкін күрделі педагогикалық мәселе болып табылады.

«Инновация - бұл білім беру кеңістігіндегі әртүрлі бастамалар мен жаңашылдықтарды жинақтау және модификациялау тенденцияларында көрінетін, білім беру саласындағы азды-көпті жаһандық өзгерістерге және оның мазмұнын өзгертуге әкелетін әдіс болып саналады.

Белгілі ғалым Е. Е. Кучконың зерттеуінде инновацияларды жіктеп, түрлі мысалдар келтіреді, яғни инновация ұғымын бірқатар белгілер бойынша бөліп, содан кейін олардың әрқайсысын белгілі бір сипаттамалары бойынша жіктейді. Төменде берілген кестеде Е. Е. Кучконың «Инновацияны жіктеу» бойынша жасаған еңбегінің нәтижесін қарастырып көрійік[13] .

Кесте 2. Инновацияны сипатына қарай жіктеу

«Инновация» ұғымы пәнаралық сипатқа ие және қазіргі замандағы әлеуметтік зерттеулерде ең танымал ұғымдардың бірі болып табылады. Латын тілінен аударғанда «жаңару, жаңашылдықнемесе өзгерту» дегенді білдіреді. Жүйелік көзқарас контекстінде «инновация» ұғымы жүйенің жұмыс істеуінің мақсатты өзгеруі, яғни тереңірек түсінік берер болсақ бұл, жүйенің әртүрлі салаларындағы және элементтеріндегі сапалық және (немесе) сандық өзгерістер болуы мүмкін екендігімен түсіндіріледі.

Инновациялық өнім жасауда немесе қызмет түрін көрсетуде табысқа жетудің негізгі шарттарының бірі - шығармашылық қабілеттілік немесе креативті ойлай білу. Жаңа идеялардың қуаты, маңызы және тұрақты ағыны болмаса, ұйым немесе мекеме табысқа жете алады деп айта алмаймыз немесе жай ғана өмір сүруін тоқтатады.

Инновациялық шешімдерді қабылдаудағы креативтілік процессті сипаттау үшін қолданылатын шығармашылықтың алуан түрлі анықтамалары бар. Шығармашылық сөзінің ең кең тараған анықтамасы - олардың адамның жеке бас пайдалылығына көп мән бермей, түпнұсқалық және өзекті идеяларды қалыптастыру. Инновациялар білім беру процесіне қандай да бір нақты сапалық өзгеріс үшін енгізілетінін атап өтейік.

Белгілі зертеуші Н. Р. Юсуфбекованың анықтамасы бойынша педагогикалық инновация - педагогика саласындағы соңғы инновацияларды саралау, тиімді нұсқаларын таңдау және педагогикалық қоғамдастықтың назарына ұсыну, ұтымды деп танылған түрін практикада қолдану, нәтижесін бағалау туралы ілім [14] .

Педагогикалық инновация үш бағыттан тұрады (1-сурет) .

Сурет 1. Педагогикалық инновацияның бағыттары

Педагогикалық инновациялар ұғымы, әдетте, оқытушылардың өздері ізденіс арқылы дайындайтын немесе білім және ғылым ұйымдары әзірлейтін инновацияларды білдіреді.

Мұғалімнің инновациялық-педагогикалық іс-әрекетін педагогикалық инновацияны құрудың, таратудың және пайдаланудың күрделі, мақсатты процесі ретінде қарастыруға болады, оның мақсаты адамдардың жаңа оқыту құралдарына деген мүдделерін қанағаттандыру болып табылады, бұл оқу үрдісін ұйымдастыру жүйесінің белгілі бір сапалық өзгерістерге ұшырауына және оның тиімділігін, тұрақтылығы мен өміршеңдігін қамтамасыз ету әдістеріне әкеледі.

Қазіргі уақытта республиканың әртүрлі білім беру ұйымдарының педагогтары инновациялық білім беру технологияларына көп көңіл бөледі, мысалы:

• ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) информатиканың элементтерін әр түрлі пәндік салалармен біріктіре отырып, сапалы білім беруге ықпал ету;
• оқытудағы тұлғаға бағытталған технология, яғни бүкіл мектептің білім беру жүйесінібаланың жеке басының тұлғалық дамуын мақсат ете отырып оқыту;
• білім алушының кейбір үлгермей қалған білімді өз бетінше игеру үшін жағдай жасайтын, білім алушылардың зерттеу дағдыларын дамытатын жобалық оқыту технологиясы;
• оқушылардың жүйелі дербес ізденіс әрекетін сабақ барысында тиімді үйлестіретін проблемалық оқыту технологиясы;
• оқушыларды білім беру үрдісіне беленді қосу арқылы сыни ойлау қабілетін дамытуды қамтамасыз ететін, жаңа сұрақтар қою, әртүрлі дәлелдер әзірлеу, тәуелсіз ойластырылған шешімдер қабылдау қабілетін қалыптастыратын сыни ойлау технологиясы;
• білім алушының икемділігін, жеке тұлғаның қоғам қажеттіліктеріне бейімделуін, әлеуметтік ортаға негізгі дайындық деңгейін және т. б.
• қамтамасыз ететін модульдік оқыту технологиясы.

Қазіргі заманғы инновациялық технологияларды пайдалану білім беру сапасын арттырудың және білім алушылардың оқу саласында құзыреттілік тәжірибе жинақтауы негізінде олардың функционалдық сауаттылығын қамтамасыз етудің негізгі шарттарының бірі болып табылады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс