Азаматтық істердің соттылығы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономика және құқық факультеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қылмыстық құқық және процесс кафедрасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық іс жүргізу пәні бойынша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Азаматтық істердің соттылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Білімгер: Саткен Дамира Тобы: 6В04211
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аты-жөні
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жетекші: Тұрғынбек Гүлнұр
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аты-жөні
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. _______________________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қолы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________ жазбаша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Комиссия мүшелері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
________________________ ___________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аты-жөні қолы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
_______________________________ _________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аты-жөні қолы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қылмыcтық құқық және процесс кафедрасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6B04211 тобының білімгеріне Саткен Дамира Мейрханқызы курстық жоба (жұмыс)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ТАПСЫРМА
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс-жүргізу құқығы пәні бoйынша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Тақырыбы: Азаматтық істердің соттылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Тапсырманың арнайы нұсқауы: Мазмұны,Кіріспе, Соттылық түсінігі түрлері,Азаматтық істердің жалпы соттылығы,Қорытынды,Пайдаланылған әдебиеттер.
3. Есепке-түсініктеме жазбаларының негізгі тараулары (жұмыстары)
Орындау кестесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көлемі, %
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындау уақыты
1.Соттылықтың түсінігі мен түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
02.11.2022
1.1 соттылық түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
17%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
04.11.2022
2. Азаматтық істердің жалпы соттылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
07.11.2023
2.1 Азаматтық істердің ережесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
15%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
09.11.2022
2.2 ҚР Конституциясына сәйкес мәселелерді қарау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11.11.2022
3. Аумақтық соттылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11.11.2022
3.1 аумақтық соттылық ережелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14.11.2022
3.2 Балама соттылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14.11.2022

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

4.Графикалық материалдарының тізімі (сызулардың масштабы келтіріледі)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

5. Жобаның (жұмысты) жинақтау мерзімі

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

6. Қорғау

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кафедра мәжілісінде бекітілген ________________20___ ж. хаттама №______
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жетекшісі:________________________ ____________________ ____________________________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қызметі қoлы аты-жөні
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тапсырманы орындауға қабылдадым _______________20___ж. ___________білімгердің қoлы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоспар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Соттылықтың түсінігі мен түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 соттылық түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Азаматтық істердің жалпы соттылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Азаматтық істердің ережесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 ҚР Конституциясына сәйкес мәселелерді қарау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Аумақтық соттылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 аумақтық соттылық ережелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 Балама соттылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары басқа адамдар тарапынан бұзылған, сондай -- ақ болашақта құқықты бұзу қаупі төнген және бұзылған құқықты ерікті түрде қалпына келтіру болмаған жағдайда, белгілі бір қорғау шараларын-міндетті Тарапқа қатысты құқықты қорғау тәсілдерін қолданудың объективті қажеттілігі туындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Құқықты қорғау тәсілі - материалдық (реттеуші) құқық категориясы. Құқықты қорғау тәсілдері ҚР Азаматтық кодексінде (9-бап) келтірілген, азаматтық құқықтарды қорғау ҚР АК 9-бабында жазылған: құқықты тану; құқықты бұзғанға дейін болған жағдайды қалпына келтіру және құқықты бұзатын немесе оны бұзу қаупін туғызатын әрекеттердің жолын кесу; даулы мәмілені жарамсыз деп тану және оның жарамсыздығының салдарын қолдану, құқықты қолдану арқылы жүзеге асырылады елеусіз мәміленің жарамсыздығының салдары; мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін-өзі басқару органының актісін жарамсыз деп тану және т. б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұзылған немесе даулы азаматтық құқықтарды қорғауды іс жүргізу заңнамасында белгіленген істердің ведомстволық бағыныстылығына сәйкес жалпы юрисдикция соттары (бейбітшілік судьяларын қоса алғанда), төрелік соттар, аралық соттар жүзеге асырады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық құқықтарды әкімшілік тәртіпте қорғау заңда көзделген жағдайларда ғана мүмкін болады. Бұл ретте әкімшілік тәртіппен қабылданған шешімге сотқа шағым жасалуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Құқықты қорғаудың әртүрлі формаларының ішінде сот формасы жетекші рөл атқарады, ол әмбебап тарихи қалыптасқан, азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен егжей-тегжейлі реттеледі. Ол заңды дұрыс қолданудың, тараптардың нақты қолданыстағы құқықтары мен міндеттерін белгілеудің сенімді кепілдіктерін қамтамасыз етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы юрисдикция сотының бұзылған адам құқықтарын қорғауы ең тиімді және өркениетті. Азаматтық іс жүргізу (азаматтық іс жүргізу) азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен айқындалатын азаматтық істер бойынша іс жүргізу тәртібі деп аталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық істер деп құқықтық қатынастардың кең ауқымынан туындайтын істер түсініледі -- конституциялық, әкімшілік, қаржылық, жер, азаматтық, еңбек, тұрғын үй, отбасылық және т. б. азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, ұйымдар мен олардың бірлестіктерінің бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау, сондай-ақ мемлекеттік және қоғамдық мүдделерді қорғау болып табылады, құқық бұзушылықтардың алдын алу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Соттылықтың түсінігі мен түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық ұғымын ведомстволық бағыныстылық ұғымынан ажырату қажет. Соттылық туралы нормалар сот жүйесіндегі нақты соттардың азаматтық істерді қарау және шешу жөніндегі құзыретін айқындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ведомстволық бағыныстылық туралы нормалар жалпы юрисдикция соттарының құзыретін өзге де соттардан (төрелік, аралық), сондай-ақ құқықтың қандай да бір мәселелерін қарауға және шешуге құқығы бар басқа да мемлекеттік органдар мен ұйымдардан ажыратады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық істерді қозғау кезінде (судьяның өтініштерін қабылдау) істің ведомстволық бағыныстылығын да, оның соттылығын да дұрыс анықтау маңызды. Судьяның екіжақты міндеттерді шешуі нақты дау бойынша азаматтық процестің туындауының шарты болып табылады: а) нақты дауды шешу соттың қарауына жата ма (ведомстволық бағыныстылық) және б) қандай сот осы істі (соттылықты) қарауға міндетті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сот жүйесінің белгілі бір деңгейіндегі соттарға азаматтық істердің соттылығы рулық соттылық деп аталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Рулық соттылық істің сипатымен (сипатымен), даудың нысанасымен, оның ішінде материалдық құқықтық қатынастардың субъективті құрамымен анықталады.[4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Рулық соттылығы бойынша судьялардың құзыреті бірінші сатыдағы істерді қарау бойынша аудандық соттардан, аудандық соттардың құзыреті Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының құзыретінен шеттетіледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұрын жарияланған оқулықтарда сол кездегі азаматтық іс жүргізу заңнамасын ескере отырып, азаматтық істердің негізгі бөлігін аудандық соттар шешкендіктен және жоғары тұрған сот бірінші сатыда қарау үшін кез-келген азаматтық істі төменгі соттан алып тастауға құқылы болғандықтан, рулық соттылық ұғымы өз мәнін жоғалтты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі уақытта соттылықты құқықтық реттеу айтарлықтай өзгерді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғары тұрған соттардың істерді төмен тұрған соттардан алып қою ережесі түбегейлі өзгерді. ҚР Конституциясына сәйкес ешкімді оның ісін сол сотта және соттылығына заңмен жатқызылған судьяның қарау құқығынан айыруға болмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі жағдайда жалпы соттылық-бұл соттылықтың қазіргі түрі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Істің түрінен басқа, соттылықты анықтаудың белгісі ретінде нақты сот жұмыс істейтін аумақ та әрекет етеді. Соттың жұмыс істеу аумағының белгісі біртекті кемелердің қайсысы (Федерация субъектілерінің көптеген аудандық немесе соттарынан) осы істің сотталғандығын анықтауға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылықтың бұл түрі аумақтық (жергілікті) соттылық деп аталады. Аумақтық (жергілікті)- соттылық қағидалары азаматтық істерді бірінші сатыда қарау үшін біртекті соттар арасында бөлуге мүмкіндік береді. Азаматтық іс жүргізу құқығы теориясында аумақтық соттылық кіші түрлерге бөлінеді: жалпы аумақтық соттылық, талапкердің таңдауы бойынша соттылық (балама), айрықша соттылық, шарттық соттылық және талап қою талаптарының байланысы бойынша соттылық. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Азаматтық істердің жалпы соттылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Азаматтық істердің ережесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Рулық соттылықтың жалпы ережесі-азаматтық істердің көпшілігін аудандық соттар қарайды және шешеді, тек Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының әртүрлі заңнамалық актілерінде қарастырылған істерді қоспағанда.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР-дан тыс жерлерде тұрақты тұратын адамдардың ҚР дипломатиялық өкілдіктері немесе консулдық мекемелері лауазымды адамдарының заңсыз іс-әрекеттеріне талап-арыздары бойынша істерді Алматы қалалық соты қарайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты істің бірінші сатысы бойынша қарайды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* ҚР Президентінің, ҚР Үкіметінің нормативтік актілеріне дау айту туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына қатысты федералды министрліктер мен ведомстволардың ережелеріне қарсы шығу туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* судьялардың өкілеттігін тоқтату туралы қаулыларға дау айту туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* жалпықазақстандық және халықаралық қоғамдық бірлестіктердің қызметін тоқтата тұру және тоқтату туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* ҚР Орталық сайлау комиссиясының ҚР референдумын, ҚР Президентін сайлауды дайындау және өткізу жөніндегі шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* ҚР Конституциясына сәйкес ҚР Президенті берген дауларды шешу бойынша.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық деп сотқа ведомствалық бағынысты істердің барлығы мәлім сот жүйесінің әр түрлі соттар араснда тарату айтылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сот жүйесінің анықталған бір буыны соттылығы туралы және азаматтық істің соттылығы туралы айтса болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ол немесе басқа соттың сотылығын анықтау дегеніміз - бұл тап осы сотта қайсы азаматтық істерқаралуы мүмкін екенін анықтау болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Істің соттылығын анықтау дегеніміз - бұл нақты істің, ол немесе басқа белгілерінен тәуелді, көпшілік бірін инстанциядағы соттардың қайсысындақаралуы мүмкін екенің анықату болады. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Демек, соттылық азаматтық іс жүргізудеекі бағыта ажыратылуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Біріншіден, заңмен әртүрлі соттардың соттылығын, яғни рулық соттылығы леп аталатын сот жүйесінің әртүрлі буынындағысоттардың азаматтықазаматтық істерді шешу саласында бірінші инстанциясоты ретінде өкілеттіліктерінің шектері дәланықталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екіншіден заңмен елдің аумақтық (әкімшілік) бөлінуіне сәйкесбелгілері арқылы, сот төресінің бір буынына жататын соттардың соттылығы, олардың қайсы бірі ол немесе басқа істі шешуге құқылы екенің анықталады. Соттар қызметініңсалаларын осылай бөлуаумақтық немесе жергілікті соттылықдеп аталыда.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
27-бап: Аудандық (қалалық) сотта және оған теңестірілген соттың соттауына жататын азаматтық істер. "Осы Кодекстің 28-30 баптарында көзделген істер ыаудандық (қалалық) және оларға теңестірілген соттарда қаралып шешіледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
28-бап: Облыстық және оларға теңестірілген соттар бірінші сатыдағы соттар ретінде:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
талап қою бағасы арызды беру кезінде заңмен белгіленген он бес мың айлық есептік көрсеткіштен асатын кезде тараптарыды заңды тұлғалар, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметінжүзеге асыратыназаматтар болып табылатын мүліктік даулар жөнінде;
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тараптардың бірі халықаралық немесе шетелдік ұйым болып табылады.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
министрліктер басқа да республикалық басқарушы органдар мен ҚР-ның Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретін органдарыдың нормативтік құқықтық актілеріне дау айту туралы.
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аумақтық сайлау комиссияларының референдум, ҚР-сы Президентініңөкілді органдар депутаттарының сайлауын әзірлеу мен өткізу жөніндегішешімдері мен әрекеттерінеазаматтардың дау айтуы туралыазаматтық істерді қарау.
5. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР-ның шегінен тыс жерлерде тұрақты тұратын ҚР-сының дипломатиялық өкілдері немесеконсульдік мекемелері лауазымды адамдардың заңға қайшы әрекеттеріне талап қоюы жөніндегі істерді, сондай-ақ ҚР-сы Үкіметінің министрліктермен басқа республикалық басқа республикалық атқарушы органдардың және ҚР Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретін органдардыңазаматтардың құқықтарымен бостандықтарына, ұйымдардың құқықтарынақатысты нормативтік емес актілеріне дау туралы істерді Астана қаласының соты қарайды. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
34-бап: "Шарттық соттылық"
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
"Тараптарға өзара келісім бойыныша аталған істі қай соттың қарайтының аумақтықжағынан өзгерте алады. Осы Кодекстің 33-бабаныда белгіленген істің соттылығын тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 ҚР Конституциясына сәйкес мәселелерді қарау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына қатысты ҚР Конституциясына және ҚР министрліктері мен ведомстволарының нормативтік актілерінің басқа да Заңдарына сәйкестігі мәселелерін қарау ҚР Конституциялық Кеңесінің құзыретіне жатпайды. Құқықтары мен бостандықтары жалпықазақстандық министрліктер мен ведомстволардың нормативтік сипаттағы актілерімен қозғалатын мүдделі тұлғалар осы актілердің ҚР Конституциясына және ҚР Жоғарғы сотында ҚР басқа да конституциялық және республикалық заңдарына сәйкестігіне дау айта алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР Конституциясында ҚР Президентінің ҚР мемлекеттік билік органдары мен ҚР облыстарының мемлекеттік билік органдары арасындағы, сондай-ақ ҚР облыстарының мемлекеттік билік органдары арасындағы дауды тиісті соттың қарауына беру мүмкіндігі көзделеді. ҚР Конституциясында бұл даудың қай сотқа берілетіні нақтыланбаған. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР Конституциясында істердің соттарға соттылығының жалпы нормасы бекітілген. Онда "ешкімді оның ісін сол сотта қарау құқығынан және оның соттылығына заңмен жатқызылған судьядан айыруға болмайды"делінген. Осы конституциялық норманы дамытуда істердің рулық соттылығына қатысты республика облыстарының соттары тараптардың өтініші бойынша ғана осы соттардың өз ісін жүргізуге қабылдау құқығын бекітті. Жоғары тұрған соттардың тараптардың өтінішхаты, олардың өтініштері болмаған кезде және қандай да бір Тараптың (талапкердің, жауапкердің, қосалқы қатысушылардың) қарсылығы болған кезде істерді төмен тұрған соттардан алып қоюға және оларды өз ісін жүргізуге қабылдауға құқығы жоқ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғары тұрған соттардың шешімдері кассациялық немесе қадағалау тәртібімен жойылған жағдайда, екі тараптың өтініштері болмаған кезде бірінші саты бойынша өз ісін жүргізуге күрделі істерді қабылдау практикасы қазіргі уақытта ҚР Конституциясына сәйкес келмейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Барлық соттар үшін ортақ болып соттардың азаматтық істерді бірінші сатыдағы сот ретінде қарау құқығы табылады. Алайда соттар заңнамамен оның құзыретіне жатқызылған істерді ғана қарауға және туындаған дауларды шешуге құқылы. Осыған байланысты азаматтық істерді мәні бойынша қарауға қатысты өкілеттіктерін нақты анықтау қажеттілігі туындайды, оған соттылық ережелері арқылы қол жеткізіледі. [9]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық - бірінші сатыдағы соттарда қаралуға жататын істерді құзыреттілігі бойынша соттар арасында бөлу, яғни азаматтық істі қарауға тиісті нақты сотты белгілеу. Өзінің келісімінсіз ешкімге ол үшін заңда көзделген соттылық өзгертілмейді. Сол себепті соттылық азаматтық процесте өте маңызды институт болып табылады, өйткені судья талап қоюды (арыз) қабылдау және азаматтық істің жалпы юрисдикция соттарына бағынатындығын анықтау арқылы қай соттың соттылығына жататынындығын шешеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық қағидалары Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бабының 3-тармағының 3) тармақшасын іске асыруға кепілдік береді, оған сәйкес өзіне заңмен көзделген соттылығын оның келісімінсіз ешкімнің өзгертуіне болмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің 3-тарауында көзделген ережелермен реттеледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық іс егер тараптардың бірі жеке тұлға болып табылса, талап қоюларды аудандық (қалалық) соттар қарайды. Егер істің тараптары заңды тұлға құрмай жеке кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар және заңды тұлғалар болып табылса - талап қою мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттардың соттылығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық процестік кодексінің 29-бабына сәйкес, талап қою жауапкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі. Жеке тұлғаның, оның ішінде заңды тұлға құрмай жеке кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғаның тұрғылықты жері Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде белгіленген қағидалар бойынша айқындалады. Заңды тұлғаға талап қою құрылтай құжаттарына сәйкес және (немесе) Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген мекенжайға сәйкес заңды тұлғаның орналасқан жері бойынша сотқа беріледі. Заңды тұлға құрмайтын ұйымға талап қою оның орналасқан жері бойынша беріледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен қатар тараптар осы істің аумақтық соттылығын, оның ішінде істі сот талқылауына дайындау сатысындағы соттың іс жүргізуінде жатқан істер бойынша да аумақтық соттылықты өзара келісім бойынша өзгерте алады (Азаматтық процестік кодексінің 32-бабы). [4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Талап қоюшы сотқа жүгінген жағдайда, өзінің талап қоюының соттылығын дұрыс айқындауға, яғни процестік қателікті болдырмау үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қандай сот талап қоюды қарауға құқылы екенін дұрыс анықтауы тиіс. Егер іс осы соттың соттылығына жатпаса, бірінші сатыдағы судья Азаматтық процестік кодексінің 152-бабына сәйкес талап қоюды қайтарады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соттылық қағидалары сақтала отырып, соттың іс жүргізуіне қабылданған іс кейіннен ол басқа соттың соттылығына жатқызылса да, сот оны мәні бойынша шешуге тиіс. Егер тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің тұрғылықты жері бойынша сотқа беру туралы өтінішхат берсе; бір немесе бірнеше судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін істі осы сотта қарау мүмкін болмаса; істі осы сотта қарау кезінде оның іс жүргізуге соттылық қағидалары бұзыла отырып қабылданғаны анықталса және де Азаматтық процестік кодексінің 34-бабында көзделген басқа да негіздер болса, сот істі басқа соттың қарауына береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Істі бір соттан екінші сотқа беру - ұйғарымға шағым жасау мерзімі өткеннен кейін, ал шағым берілген жағдайда - шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарылғаннан кейін жүргізіледі. Екі тарап та сот айқындаған соттылықпен келіскен жағдайда, олардың жазбаша өтінішхаты бойынша істі бір соттан екінші сотқа беру ұйғарым шығарылғаннан кейін дереу жүргізіледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Егер істі соттылық туралы қағидаларды бұзып қараған жағдайда бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылуға жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен, соттылық дегеніміз - соттың белгілі бір азаматтық істерді қарау және шешу құзыреті (немесе өкілеттігі).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Демек, соттар заңнамамен өздерінің құзыретіне жатқызылған істерді ғана қарауға құқылы. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Аумақтық (жергілікті) соттылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аумақтық (жергілікті) соттылықты белгілейтін нормалар азаматтық істерді сот жүйесінің бір буынындағы біртекті соттар арасында бөлуге мүмкіндік береді. Істің соттылығы осы сот әрекет ететін әкімшілік аумаққа байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, қаржы, шаруашылық, жер қатынастарынан және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша талап қою ісін жүргізудің азаматтық істері соттардың ведомстволығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Санаттары Кодексте көзделген, мемлекеттік басқару саласындағы жария-құқықтық қатынастардан туындайтын ерекше талап қою ісі жүргізілетін істер соттардың ведомстволығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Санаттары Кодексте көзделген ерекше жүргізілетін істер соттардың ведомстволығына жатады. [3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Егер заңда, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік ұйымдар қатысатын, сондай-ақ халықаралық ұйымдар қатысатын істер соттардың ведомстволығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шетелдік соттардың шешімдерін, сот бұйрықтарын және төрелік шешімдерді тану және орындау туралы істер соттардың ведомстволығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төрелік шешімдердің күшін жою туралы және осындай шешімдерді мәжбүрлеп орындауға жіберу туралы істер соттардың ведомстволығына жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Азаматтық істердің басқа санаттары да заңға сәйкес соттардың ведомстволығына жатқызылуы мүмкін, мына:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1) қылмыстық істі тергеу кезінде қылмыстық қудалау органы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2) соттың тәркілеуге жататын нәрселер көрсетілген мүлікті тәркілеу туралы, сондай-ақ заңсыз жолмен алынған не заңсыз жолмен алынған қаражатқа сатып алынған, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық жасау заты немесе құралы болып табылатын мүлікті мемлекеттің кірісіне айналдыру туралы үкімі (қаулысы) негізінде; [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3) соттың әкімшілік құқық бұзушылық жасау нәрсесін немесе затын тәркілеу туралы қаулысы негізінде салынған, адамдардың мүлкіне қатысты мүлікті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.