Майлы зығырды өсіру технологиясы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

Амангелді Н. Б.

Солтүстік Қазақстан облысы Ғ. Мүсірепов ауданы «Атамекен-Агро» ЖШС-нде майлы зығырдың астығын өндіру жағдайы және оның өнімін арттыру жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В080100-Агрономия

Астана 2023

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Солтүстік Қазақстан облысы Ғ. Мүсірепов ауданы «Атамекен-Агро» ЖШС-нде майлы зығырдың астығын өндіру жағдайы және оның өнімін арттыру жолдары»

5В080100-Агрономия мамандығы бойынша

Орындаған Амангелді Н. Б.

Ғылыми жетекші Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор

Мусынов Қ. М.

Астана 2023

«С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» КеАҚ

Факультет: Агрономия

Кафедра: Егіншілік және өсімдік шаруашылығы

Білім беру бағдарламасы:

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

Турбекова А. С.

(күні, айы, жылы)

Студент: Амангелді Н. Б.

дипломдық жұмысты (жобаны) орындау бойынша

тапсырма

Жобаның (жұмыстың) тақырыбы: Солтүстік Қазақстан облысы Ғ. Мүсірепов ауданы «Атамекен-Агро» ЖШС-нде майлы зығырдың астығын өндіру жағдайы және оның өнімін арттыру жолдары

«29» қараша 2022 жылғы №1713-Б бұйрығымен бекітілді

Студент бітірген жобаның тапсыру мерзімі - 01. 04. 2023ж.

Жобаның шығыс мәліметтері: Жобаның немесе жұмыстың өзектілігі, оның мақсат мен міндеттері. Зерттелген даұылдың халыұаралық маңыздылығы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері, зерттелген аймақтағы өсіру технологиясының агротехникалық шаралары (әдебиеттерге шолу), шаруашылықтағы ауыл шаруашылығы дақылдардың егістік көлемі, өнімділігі және алынған өсімдік шаруашылығы өнімдерінің түсімі, экономикалық көрсеткіштері, шаруашылыұтың топырақ-климаттык жағдайы, материальдық техникалык жағдайы, дақылдардың қолданылытын өсіру технологиясы, оның артықшылығы мен кемшіліктері, жобалық бөлімі, дақылдың өнімі мен сапасын арттыру жолдары, оның экономикалық тиімділігі. Шаруашылықта еңбек қорғау және қоршаған отраны қорғау жұмыстарын ұйымдастыру және іске асыру жолдары. Жоба бойынша қорытынды. Әдебиеттер тізімі.

Түсіндірме-есептік жазбаның мазмұны (қарастырылуға тиісті сұрақтар тізімі) :

Графикалық материалдың тізімі (міндетті нақты сызбаларды көрсету керек) : Жоба бойынша дайындалған кетелер мен диаграммалар және суреттер.

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер.

1. 1. Бегалина А. А., Диссертация на соискание ученой степени кандидата с. -х. наук, Технология воделыания льна маличного в зависимости от элементов питания в Северо-Казахстанской области. 2015 ж. 153б.
2. Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А. Қ. және т. б. Өсімдік шаруашылығы. Алматы. 2011 ж. 681 б.
3. Ущаповский И. В., Новиков Э. В., Басова Н. В. Технико-экономический анализ переработки масличного льна в короткое волокно. Вып. 4 (172) . Кострома. 2017ж. 113-114 б.
4. Сулейменова А. К., Возделывание льна масличного в Сибири, Омск. 2019 ж. 160 б.
5. Гордеева Е. А., Жамантаева А. Продуктивность льна масличного в зависимости от генотипа и агроклиматических условий. ҚАТУ. 2017 ж. 84 б.
6. Жамалова Д. Б. Диссертация на соискание ученой степени кандидата сельскохозянствеиных наук, Приемы возделывания льна масличного в условиях Северного Казахстана. Қостанай. 2017 ж. 113 б.
7. АГРОБИЗНЕС КАЗАХСТАНА 2021/2022 Инфографический справочник. Астана. 2022 ж. 10 б.
8. Әринов К. К., Шестакова Н. А. Солтүстік Қазақстанның өсімдік шаруашылығы. Оқу құралы. Астана. КазАТУ. 2009. 173 б.
9. Буряков Ю. П. Масличный лен. Москва: Россельхозиздат. 1971 ж. 110 б.

Жобаның (жұмыстың) бойынша кеңесшілер (оларға қатысты жоба бөлімдерін көрсетіңіз)

Тапсырманың берілу күні: 01. 04. 2023 жылы

Белгілер мен қысқартулар

ФАО - Азық-түлік және ауыл шауашылығы ұйымы;

ҚР - Қазақстан Республикасы;

АҚШ - Америка Құрама Штаттары;

ЖШС -Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

РФ - Ресей Федерациясы;

БМДҒЗИ - Бүкілресейлік майлы дақылар ғылыми-зерттеу институты;

МҮҚ - Мемлекеттік үлгі қалып;

БҒЗИ - Бүкілресейлік ғылыми-зерттеу институты;

Ә. е. з. - Әсер етуші зат;

НМӨ - Нақты мүмкін өнім;

АШҒЗИ - Ауыл шаруашылық ғылыми-зерттеу институты;

ЖЖМ - Жанар жағар май

Нормативтік сілтемелер

Осы Стандартта мынадай нормативтік құжаттарға сілтемелер

пайдаланылды:

ҚР СТ 1158-2002 білімі жоғары кәсіби. Білім беру ұйымдарының

материалдық-техникалық базасы.

МЖМБС 3. 001-2000 Қазақстан Республикасының Мемлекеттік

жалпыға міндетті білім беру стандарты. Білімі жоғары кәсіби. Негізгі ережелер.

МС ИСО 9000:2005 сапа менеджменті жүйесі. Негізгі ережелер мен

сөздік.

МС ИСО 9001:2008 сапа менеджменті жүйесі. Талаптар

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру міндеттерінің бірі егістікті пайдалану құрылымын қайта қарау негізінде майлы дақылдарды өсіруді ұлғайту арқылы өндірісті әртараптандыру болып табылады [1] .

Біздің аймақта кейбір майлы дақылдардың егістік алқаптары өте шектеулі. Солтүстік Қазақстана күнбағыспен қатар негізгі майлы дақылдардың бірі - майлы зығыр.

Зығыр - бағалы майлы дақыл, оның тұқымынан сапалы кебетін май өндіріледі (35-42 %) және оны техникалық, тағамдық мақсаттарға пайдаланады. Техникалық маңызы - сыр, олиф, лак, линолеум өндірісінде қолданылуында. Майлы зығырдың тұқымы мен майы фармацевтикада да қолданыс тапқан [2] .

Соңғы жылдары майлы зығыдың алып жатқан аумағы айтарлықтай өсті. Қазақстанда майлы зығырдың орташа өнімділігі 7-8 ц/га құрайды.

Майлы зығыр шаруаылықтың экономикасына айтарлықтай әсер ете алады. Дақылардың өсіру ауданының құрылымында 6-7% құраса, барлық табыстың 50 %-ын бере алады.

Майлы зығыр өндірісіндегі кемшіліктер негізінен өсіру технологиясының кемшіліктерімен байланысты, бұл көбінесе майлы зығырдың биологиялық ерекшеліктері мен өсіру технологиясын дұрыс зертемегеніне байланысты.

Тұқымға майлы зығыр өсірудің нөлдік технологиясының жекелеген элементтері, әсіресе Солтүстік Қазақстанның орманды-дала аймағы жағдайында мәдениеттің минералды қоректенуін оңтайландыру да жеткілікті зерттелмеген, бұл дипломдық жобаны жазуға және нақты шаруашылықта өнімділікті арттыру жолдарын анықтауға негіз болды [1] .

Зерттеудің мақсаты. Майлы зығыр өсіру кезінде тұқым өндірісінің жай-күйін және қолданылатын агротехникалық іс-шараларды талдау және "Атамекен-Агро-Целинный"ЖШС жағдайында дақыл өнімділігін арттыру үшін оңтайлы технологиялық картаны әзірлеу.

Зерттеу міндеттері:

- Шаруашылықтың топырақ-климаттық жағдайларын зерттеу;

• Шаруашылықта майлы зығырдың қолданылатын өсіру технологиясын зерттеу:
• Майы зығырдың қолданылатын өсіру технологиясындағы кемшіліктерді анықтау және майлы зығыр тұқымдарының өнімділігін арттыру бойынша ұсыныстар беру;
• Пайданы ұлғайту мақсатында шаруашылықта тұқым өнімділігін арттыру үшін майлы зығыр өсірудің жаңа технологиясын жасау.

1. Әдебиетке шолу

1. 1. Халық шаруашылғындағы маңызы

Майлы зығыр-бұл өсіру жағдайларына қарапайым дақыл, ол минималды технологиялық және агрохимиялық талаптарды сақтай отырып, әлемнің көптеген елдерінің оңтүстік және солтүстік аймақтарында өндіріледі . Майлы зығырдың заманауи сорттары тұрақты өнімділікке ие, жоғары агрофонға жақсы жауап береді, құрғақшылыққа төзімді. Талшықты зығырдан айырмашылығы, оны жинау және өңдеу технологиялары өте күрделі және арнайы техниканы қажет етеді, майлы зығырда қарапайым өңдеу технологиясын және көптеген дәнді дақылдар үшін қолданылатын ауылшаруашылық машиналарының кешенін пайдаланады. Ауылшаруашылық технологиясының қарапайымдылығы, дақылдың экологиялық икемділігі, майлы зығыр өсіруге кететін шығындардың төмен құны және осы дақылдың әлемдік нарығындағы жағдайды қарасақ Ресей 2010 жылдары майлы зығыр өндірісіндегі аутсайдерден тұқым өндіретін жетекші елдердің біріне айналуға мүмкіндік берді.

ФАО мәліметтері бойынша әлемде майлы дақыдарды 450 млн. тонна көлемінде өңдіреді, майлы дақылдардың әлемдік нарығының ауқымында зығыр тапшы дақыл болып табылады, өйткені ол 2, 2-2, 7 млн. тонна көлемінде өндіріледі және жалпы көлемнің 1% - дан азын алады. Алайда, майлы зығыр өндірісіне деген қызығушылық химия өнеркәсібі үшін азық-түлік тұқымдары мен майға деген әлемдік сұраныстың жалғасуына байланысты тоқтап қалмайды. Сабаннан немесе майлы зығыр трестінен алынған талшықты пайдаланады. Зығыр өсірумен айналысатын шаруашылықтың кірістілігі едәуір арттырады, ауылдағы жұмыспен қамтуды арттырады, талшықты шикізатты қайта өңдейтін өндірістік кәсіпорындардың ауқымын кеңейтеді. Бұл бағыт зығыр себетін елдерде перспективты болады. Осыған байланысты осы жұмыстың мақсаты негізгі өндіруші елдердегі майлы зығырдан талшық өндірудің жай-күйі мен үрдісін талдау болып табылады. Зығыр өнімдерін қолдану салаларының алуан түрлілігі майлы зығырдың нысаналы мақсаты - линолеум, химия өнеркәсібі үшін тез кебетін май өндіруге арналған шикізат, тағамға функционалды тамақ және жемшөп қоспасы ретінде немесе нан-тоқаш өнімдерінде ұн түрінде қолданылады. Тұқым өңдеу өнімдері бояу өндірісінде, қағаз, парфюмерия, сабын жасау, былғары, резеңке өнеркәсібінде және медицинада кеңінен қолданылады, ал күнжара мен шрот жануарларға арналған құнды ақуыз тағамы болып табылады. Зығыр өнімдерінің екінші түрі - сабан, оның сапасы талшықты зығырға қарағанда едәуір нашар болғанына қарамастан, оны целлюлоза бар шикізат ретінде пайдалануға болады, осылайша оны тек тоқыма өнеркәсібінде ғана емес, сонымен қатар басқа салаларда да қолдануды кеңейтуге мүмкіндік береді. Оны биоотын ретінде пайдаланады. Және оны жылу көзі ретінде қолдануға болады, яғни көмірдің орнына пешке жағады.

Майлы зығыр талшықтарынан жасалған өнімдердің ассортименті өте кең - бұл тоқыма емес материалдар, әртүрлі оқшаулау, техникалық мақта, целлюлоза және басқа да зығырдан жасалған бұйымдар. Алайда, майлы зығыр сабанын талшыққа айналдыру технологиясының болуына қарамастан, талшық пен одан жасалған бұйымдарды өндіру үшін майлы зығыр аз мөлшерде қолданылады. Нарықтардың жаһандық таралуына байланысты зығыр өнімдерін химиялық өңдеу негізінен Еуропалық Одақ, АҚШ және Қытай елдерінің кәсіпорындарында өндіріледі, ал майлы зығыр өсіретін елдер тұқымдардың аз мөлшерін өңдейді және шикізаттың экспорттық жеткізіліміне назар аударады. Майлы зығырды экпорттайтын негізгі елдер - Канада, Ресей, Қазақстан, Қытай, АҚШ, Үндістан. Майлы зығырдың негізгі әлемдік экспорттаушы елдер құрылымы сату нарықтарының шарттарымен (американдық, еуропалық, азиялық) және қайта өңдеу мақсаттарымен (химиялық, тамақ, фармацевтикалық индустрия) анықталады, бұл аз уақыт аралығында айтарлықтай өзгерістерге әкеледі. Мәселен, 2000 жылдардың басында майлы зығыр нарығында басым ел Канада болды, ал 2010 жылдары ол өз позициясын басқа елдерге, соның ішінде Ресей мен Қазақстанға береді [3] .

Әлемдік ауыл шаруашылығы өндірісінде майлы зығыр дақылдарының ауданы 3, 5 млн. гектардан асады, ал тұқымдардың жалпы өндірісі 2, 2-2, 7 млн. тоннаға жетеді. Зығыр тұқымын өндіретін негізгі елдер - Үндістан, Қытай, Канада, Аргентина Қазақстан және АҚШ. Соңғы жылдары Ресейде зығыр өсіру аудандарын ұлғайтты, 2018 жылы 744 мың га құрады. Одан өндірілетін өнімге деген жоғары сұраныс оны өсіруді өте тиімді етті. Ставрополь өлкесі, Ростов және Самара облыстары, Алтай өлкесі майлы зығыр өсіру бойынша алға шықты. Тұқымның өнімділігі аймаққа байланысты 0, 6-дан 1, 8 т/га-ға дейін болды. Сондықтан бұл дақылдың өнімділігін жан-жақты арттыру маңызды міндет болып табылады (кесте - 1) [4] .

Кесте 1 - Әлемдегі зығыр өндіруден жетекші елдер

Майлы дақылдардың егіс алқаптарының құрылымын әртараптандыруға биологиялық және технологиялық ерекшеліктері бойынша басқа майлы дақылдардан асып түскен майлы зығыр енгізілді. Қазіргі уақытта Ақмола облысындағы дақылдар құрылымындағы майлы дақылдардың үлесі 2, 7%, Қостанай облысында - 3, 1%, Солтүстік Қазақстан облысында-9, 4%, ал аталған облыстар бойынша орта есеппен - 5% құрайды. Зығырдың негізгі алаңдары СҚО-да орналасқан, онда "Қазэкспорт-астық" және "Атамекен-Агро" екі ірі агрохолдингі жұмыс істейді, олардың әрқайсысы 90-100 мың га майлы дақылдар себеді, оның ішінде 50-55 мың га зығыр және 30-35 мың га рапс, сондай - ақ 3-4 мың га күнбағыс. СҚО агрохолдингтерінде өнімдік 3-тен 15 ц/га дейін, ауытқулармен шамамен 8 ц/га құрайды. Ғылыми-зерттеу институттарындағы зығыр өнімділігі 4-тен 20 ц/га дейін, ауытқулармен 10-12 ц/га құрайды. Ірі агрохолдингтер бүкіл тұқым өнімін Еуропаға экспорттауға келісімшарттар жасайды. Шағын шаруашылықтар ел ішінде сатады [5] .

Майлы дақылдар өндірісі Қазақстан Республикасының барлық облыстарында перспективті болып табылады. Солтүстік аймақтың аймақтары үлкен әлеуетке ие. Мемлекеттік қаражат егіс алқаптарын жай ұлғайтуға жұмсалмау керек. Тәжірибе көрсеткендей, бұл өнімділіктің төмендеуімен бірге майлы дақылдардың кеңеюіне әкелді. Оларды өсіру технологиясын игергендерді ғана ынталандыру туралы шешім қабылданды және оны бірнеше жыл ішінде, ең болмағанда, шағын аудандарда өнімділіктің нақты деректерімен дәлелдеу керек. Осылайша, майлы дақылдардың өнімділігін төмендетпей, олардың аумағын кеңейту ынталандырылады [6] .

Майлы дақылдар арасында өндіріс 2021 жылы майлы зығыр әлемдік нарықта 3 орынға ие болды. Оның әлемдік нарыққа экспорты 22 млн. долларды құрады. Қазақстандық тауар жеткізілетін негізгі елдер - Бельгия, Польша, Қытай, Германия, РФ.

Қазақстанда майлы дақылдар егіс алқаптары бойынша 3 орын алады ауданы 3102 мың га. Олардың ішіне зығыр 1366 мың га құрайды. Зығыр себу ауданы бойынша көшбасшылардың үштігіне осы облыстар кіреді: Солтүстік Қазақстан облысы(756 мың га), Қостанай облысы(149 мың га), Ақмола облысы (94 мың га) .

Бұл дақылдың орташа өнімділігі 2021 жылғы мәліметтер бойынша 7-8 ц/га құрайды, осылайша зығыр өндірісі 775 мың тоннаны құрады. Ең жоғары өнімділік Шығыс Қазақстан облысында(8 ц/га), Солтүстік Қазақстан облысында(7 ц/га), Ақмола облысында(5 ц/га) тіркелді. Қостанай облысы (4 ц/га) . Соңғы 3 жылда зығыр өнімділігі 2019 - 1007, 2 мың тоннаға, 2020 - 1058, 2 мың тоннаға, 2021 - 775, 6 мың тоннаға төмендеді (Сурет 1) .

Сурет 1. 2018-2021 жылдары Қазақстанда зығыр өндірісі, мың тонна

Осыған байланысты майлы зығыр өсіру технолгясын әзірлеу сөзсіз өзекті және маңызды өндірістік маңызға ие [7] .

1. 2. Морфологиялық және биологиялық ерекешеліктері

Майлы зығыр Linum usitatissimum L. (мәдени зығыр), зығыр тұқымдасына жатады - Linacea Dum. Мәдени зығыр 5 кіші түршелерге бөлінеді. Мәдени зығыр - жаздық дақыл, бірақ жартылай күздік түрлері де бар.

Майлы зығыр - біржылдық аласа өсетін (40-50 см) өсімдік. Сабағы тік өседі, бүтақты және түксіз. Жапырақтары қарапайым, ланцетті, үштары үшкірленген, сабақта кезектесіп орналасқан. Гүл шоғыры борпас шатыр төрізді шоқгүл. Гүлдері қосжынысты, бестік түрде, күлтеше жапырақтары ақ және күлгін түсті, жемісі - бес ұялы домалақ келген қорапша. Тұқымдары - сопақ, жылтыр, тегіс бетті, қоңыр түсті, 1000 тұқымның массасы 4-6 г. Солтүстік Қазақстанда өсіруге рұқсат етілген орташа мерзімде пісетін сорттарының вегетациялық кезеңінің ұзақтығы 75-95 тәулік, негізінен жергілікті және сібір селекциясынан Карабалыкский Сибиряк, Исилькульский, Воронежский 1308, Опал, Кустанайский, Август, Северный өсіріледі.

Майлы зығырдың басты ерекшеліктерінің бірі - оның жартылай қуаңшылықты далалық және орманды-дала аудандарының жағдайларына бейімділігі. Ол жылуға жоғары талап кояды, әсіресе пісу кезеңінде, тұқымдары 3-4°С-да өне бастайды көктеуіне оңтайлы температура 12-14°C Зығырдын егін көгі 4°бозкырауды женіл көтереді. Орташа мерзімде пісетін сорттары үшін белсенді температура жиынтығы 1600-1800. Майлы зығыр көктеуден гүлденуте дейінгі кезеңде қуаншылыққа барынша төзімді. Бүл уақытта тамыржүйесінің өсуі мен топыраққа терендей бойлауы жүреді.

Майлы зығыр ылғалға орташа талап қояды, транспирациялық коэффициенті 370-430 . Ылғалға барынша жоғары талабы гүлдену - тұқымның толысу кезеңінде байқалады. Бұл кезеңдегі ылғал жетімсіздігі өнімді күрт төмендетеді. Майлы зығырға ең жақсысы механикалық құрамы орташа қара және күңгірт-қоңыр топырақтар. Сортаң кешенді топырақтар оған жарамсыз.

Майлы зығыр өздігінен тозанданатын өсімдік, алайда төменгі температура мен ауаның төмен салыстырмалы ылғалдылығында гүлдердін бір бөлігі айқас тозандануы мүмкін. Зығыр таңғы сағаттарда гүлдейді, жекелеген гүлдер 3-5 сағат бойы гүлдейді, алайда танаптын гүлдеуі 30 40 тәулікке дейін созылады [8] .

Майлы зығырдың тамыр жүйесі жақсы дамыған өсімдіктерде күшті дамиды. Тамырлар 160 см тереңдікке енеді. Бүйір тамырлардың ұзындығы 75-80 см-ден асады. Тамырлардың негізгі бөлігі топырақтың жоғарғы (0-40 см) қабатында орналасқан. Тамыр жүйесі бүкіл вегетация кезеңінде дамиды, Бірақ өскіндер пайда болғаннан бастап гүлдену басталғанға дейін ең қарқынды дамиды. Тамырдың орташа тәуліктік өсуі сабақтың биіктігінен 2, 5-3 есе көп.

Тамырлардың ену тереңдігі және олардың тармақталу дәрежесі көбінесе топырақ жағдайларына, тұқым себу нормасы және оларды танапқа орналастыру әдістеріне байланысты. Мысалы, жақсы ылғалдандыру жағдайында тамырлар топыраққа айтарлықтай тереңдікке тез еніп, өсімдіктерді сумен және қоректік заттармен қамтамасыз етеді.

Майлы зығырдағы вегетациялық кезеңнің ұзақтығы негізінен өсіру жағдайларына байланысты. Ол әдетте 95-тен 115 күнге дейін өзгереді. Ыстық ауа - райында және топырақта ылғалдың жетіспеушілігімен ол 65 күнге дейін азаяды. Суық және ылғалды ауа - райында вегетациялық кезеңнің ұзақтығы кейде 120 күнге дейін созылады. Себу мерзімі да үлкен әсер етеді. Біздің бақылауларымыз бойынша, кеш себілген өсімдіктердің вегетациялық кезеңі, ерте себілген өсімдіктерге қарағанда қысқа. Себуден егін жинауға дейінгі барлық кезең келесі кезеңдерге бөлінеді:

1) тұқымның өнуі, өскіндердің пайда болуы;

2) нағыз жапырақтардың пайда болуынан бүршіктену басталғанға дейінгі " шырша " фазасы;

3) бүршіктену;

4) гүлдену;

5) пісу;

Осы кезеңдердің әрқайсысының ұзақтығы сорттың өсіру жағдайларына байланысты. Біркелкі өскіндерді алу үшін міндетті шарт ылғалды топырақ қабатына отырғызу [9] .

Өскіндердің өну фазасы себуден кейінгі 8-10 - шы күні байқалады. Бұл фазада тек жапырақтар және олардың арасындағы кішкентай бүйрек дамиды, одан сабақ дамиды.

"Шырша" фазасы өскіндердің шығі фазасын ауыстырады. Бұл кезеңде өсімдік 3-10 см биіктікке жетеді және 5-6 жұп нақты жапырақтары болады. Өскінндердің өнуі мен "шырша" фазасының ұзақтығы шамамен 15-20 күн, бұл ауа - райына байланысты. Бұл фазалар сабақтың баяу өсуімен және тамыр жүйесінің қарқынды дамуымен сипатталады.

"Шырша" фазасынан кейін майлы зығыр тез өсу кезеңін бастайды, ол бүршіктену кезеңінде де жалғасады. Қарқынды өсу - бүршіктену кезеңінде зығыр өсімдіктерінің биіктігі күніне 3-5 см жетеді. Осы кезеңде репродуктивті органдар пайда болады. Бұл кезең 12-20 күн жүреді. Осы уақытта өсімдіктерді қажетті қоректік заттармен және ылғалмен қамтамасыз етуі жоғары өнім алуға ықпал етеді.

Гүлдену кезеңі өскіндердің өну фазасынан 35-40 күннен кейін пайда болады. Осы уақытқа дейін өсімдіктің сабақ бөлігі мен тамыр жүйесінің өсуі баяулайды. Тек гүлшоғыры өседі.

Пісу кезеңі сабақтың тез дамуы және тұқымның пайда болуымен сипатталады. Пісу фазасы зығырдың жасыл, ерте сары, сары және толық пісуі кезеңдеріне ажыратылады. Фазалар арасында өткір шекаралар жоқ, біртіндеп ауысу жүреді.

... жалғасы

Зығыр

Зығыр майын өндіру

Майлы зығыр дақылының аурулары және қорғау шаралары

Дәнді дақылдың халық шаруашылығындағы маңызы

Солтүстік Қaзaқстaн облысы Жaрқын-СК ЖШС-нде мaйлы зығыр сорттaрын ендіру тәжірибиесі

Дақылдың халық шаруашылығындағы маңыздылығы

ЗЫҒЫР ТАЛШЫҚТЫ МАТАЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

Майлы зығыр (шашақты зығыр)

Халық шаруашылық маңызы, өсірілетін аудандары, өнімділігі, сорттары

Зығыр талшығының құрылымы және қасиеті

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс