Фома Аквинский философиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті « Экономика және бизнес жоғары мектебі »

Кафедрасы « Бизнес-технологиялар »

СӨЖ

Тақырыбы: « Неотомизмнің басты қағидалары мен ұстанымдары »

Орындаған: Бертілеуова Асель

(логистика к5)

Тексерген: Сулейменов П. М

Алматы, 2022ж

Жоспар:

1) Неотомизмнің басты қағидалары;

2) Фома Аквинский философиясы;

3) Неотомизмнің негізгі ұстанымдары;

4) Қорытынды, қолданылған әдебиеттер;

Неотомизмнің басты қағидалары мен ұстанымдары

Неотомизм (лат. neo - жаңа, thomismus - томизм, немесе жаңа томизм) - орта ғасырдың діни философы Фома Аквинскийдің іліміне негізделген католикалық шіркеу философиясы. Бұл қазіргі замандағы діни философиялық ағымдардың ішіндегі тек Батыс Еуропада ғана емес, бүкіл әлемге ең танымалы және беделдісі. Лев папа XIII-ші 1879 жылы неотомизм ілімін христиандық католиктік діннің негізгі қағидаларын философиялық тұрғыдан дұрыс түсіндіруші деп тұжырымдады. Бұған себеп: сенім мен ақылдың, дін мен ғылымның үндестігін жария еткен бұл ілім шіркеуді қорғау үшін аса қолайлы болуы. 1889 жылы Лувенде(Бельгия) неотомизмнің халықаралық орталығы яғни Жоғары философия институты құрылды. Ал ілімнің негізгі өкілдері: Э. Жильсон, Ж. Маритен, П. Тейяр де Шарден.

Неотомизмнің философиялық негізі объективті идеализмнің теологиялық формасы болып табылады. Ғасырлар бойындағы эволюция барысында томизм елеулі өзгерістерге ұшыраса да, бірақ ол өзінің негізгі мақсатын - Құдайдың бар екендігін философиялық тұрғыда негіздеуді сақтап қалды. Неотомизмнің басты қағидасы - сенім мен парасаттың, дін мен ғылымның жүйелілігін, үйлесімділігін тану. Бұл қағиданы неотомистер философиялық мәселелерді теологиялық түсіндіру үшін, философияны теологияға бағындыру үшін пайдаланды. Алайда неотомистер құдайдан туындайтын сенімді жоғарырақ қойды. Олар үшін ең жоғары шындық ретінде «таза болмыс», яғни рухани, құдайлық бастау. Құдай барлығының алғашқы себебі. Ол барлық әлемді жоқ заттан жаратқан, және де әлем сол Құдайдың мақсатына бағынышты. Адамға Құдай ерік бостандығын береді, бірақ ол бұл еркіндікке ие болу немесе болмау еркін емес, оны Құдай оған белгілі бір қажеттілікпен береді, сондықтан да ол әрқашан өз таңдауына жауап береді. Католицизм бойынша зұлымдықты жақсы деп қабылдай ала отырып, дүниені сол қалпында қабылдау керек, өйткені азап пен құрбандықтың арқасында адам идеалға жақындайды, кемелденеді.

Жалпы неотомистер қазіргі жаратылыстану ілімінің теорияларын діни тұрғыдан түсіндіреді. Кейбір томистер Құдайдың шын мәнінде бар екендігін «космоогиялық» дәлелдер арқылы түсіндірсе, басқалары бірінші орынға «адам» мәселесін қойған. Яғни, бұл жерде адам мәселесін этикалық тұрғыда түсіндіріледі. Буржуазиялық шындықтың кейбір жақтарын сынай отырып, неотомистер қоғамдық дамудың «ортаңғы» (капитализм мен социализм арасындағы) жолын негіздеумен шығады. Неотомизмнің әлеуметтік философиясы жағынан діннен арылу деген ол - адамның толыққанды өмір сүруіне тікелей қауіп төндіреді, моральдық азғындыққа әкеледі. Сондықтан да қоғамның дұрыс дамуына дін мен шіркеудің алып келер пайдасы мен атқаратын рөлі зор.

Адамдардың міндеті - өзіне берілген еркіндікті дұрыс пайдаланып, өз бойындағы принциптерді дамытып, өзінің болмысының мәнін Құдайдан көру. Ж. Маритен: «Адамға деген сенім Құдайға сену арқылы сақталады», зұлымдыққа зұлымдықпен жауап бере отырып, адам сол арқылы өзінің тәкаппарлығын көрсетеді, өзінің әділдік жасай алатынына сенеді, ал бұл тек құдайдың құдіретінде». Барлық философиялық мәселелерді, соның ішінде адам мәселесін құдай мәселесіне қысқартқан дәстүрлі діни философиядан айырмашылығы - неотомизм адамның адами құндылықтар мен игіліктерінің кең түсінілетін мәселесіне көбірек көңіл бөлетінін атап өту керек.

Қазіргі таңда неотомизмнің өкілдері философиядағы екі бағыттың бөліну ісін мүлде құптамайды және өздерін идеалистік бағытқа да, материалистік бағытқа да жатқызбайды. Олар өздерінің ілімін «реалистік» ағымға жатқызады. Өйткені неотомизм - сыртқы дүниенің дербес өмір сүретінін мойындайды, бірақ оны одан да кең болмыстың құрамына кіреді деп есептейді. Ал болмыстың құрамында құдай да бар, демек, сыртқы дүниені қай жағынан алғанда да шектеулі. Себебі, жаратылыстан тыс болмысқа тәуелді. Ал болмыс дегеніміз белгілі бір сатылардан тұратын тәртіп жүйесі. Бұл тәртіп жүйесінің жоғарғы сатысы рухани болмыс болып табылады. Ал рухани болмыс дегеніміз құдай идеясына барабар нәрсе. Қорыта келгенде, неотомизм объективтік идеализмнің теологиялық түріне айналады. Себебі, болмыстың негізіне шындықтың жоғары түрі - құдайды жатқызады. Жалпы неотомизмде ежелден бергі келе жатқан томизмнің негізгі қағидалары толығымен сақталып қалған. Айтарлықтай діни сенім мен ғылымның бір ымыраға келу қажеттілігі, философияның шіркеуге қызмет етуі керегі сияқты тұжырымдар сол күйі сақталған.

Неотомизмнің философиялық ілімі таным теориясы, табиғат философиясы, философия тарихы сияқты бөлімдерді қамтиды. Неотомистік философияның өзегін болмыс туралы әмбебап теория деп есептелінетін метафизика құрайды. Метафизиканың өзі екіге бөлінеді: жалпы метафизика және жалқы метафизика. Оның жалпы метафизика деп аталатын түрі өз кезегінде онтологияда (болмыс туралы философиялық ілім) және табиғи теологияға (құдай туралы философиялық ілім) бөлінеді. Ал жалқы метафизика деп аталатын түрі - әлем мен адам мәселелеріне арналған философиялық ілім. Метафизика туралы неотомистік ілімде Аристотель философиясының тек жұрнағы ғана қалған. Ал оның шынайы мазмұны бұрмаланып, Аристотельдің философия мен нақты ғылымдардың байланысы туралы айтқан диалектикалық ойларының өңін айналдырып, неотомистер метафизиканы «бірінші философия» деп дәлелдеуге бар күшін салған болатын. Әрі бұл метафизика барлық ғылымдардан үстем және оларға еш тәуелсіз өмір сүреді де, өзіне тән дербес көшбасшылық рөлін атқарады. Осы тұрғыдан алып қарағанда, метафизика Құдайды танып білудің бірден-бір жолы. Демек, метафизика «бірінші философия» ретінде неотомизмнің таным теориясына негіз болып табылады. Бұл туралы қазақтың танымал философтары Ә. Нысанбаев пен М. Орынбековтер былай дейді: «Бұл философияның таным теориясының астарында метафизикалық әдіс жатыр. Оның бастамасы - таза болмыс, оның ажырамайтын қасиеттері - бірлік, ақиқат, игілік және әсемдік. Осы қасиеттердің арқасында құдайдың таза болмысын тануға болады. Неотомизм аналогия бойынша, жергілікті нәрселер мен заттарды, құбылыстарды салыстыра отырып, Құдайдың нұрлануын көруге болады деп үйретеді».

Ф. Аквинский философиясы.

Фома (Томас) Аквинский (1225-1275) - схоластикалық философияның басты тұлғасы. Томизм сияқты философиялық ағым оның атымен аталған. Оның жұмысының көп бөлігі теология мен ғылымды үйлестіруге бағытталған болатын. Оның ойынша, ғылым мен философия өз білімінде тәжірибе мен ақылға сүйенеді, ал теология аян мен тылсым, киелі жазбаларға негізделеді. Дегенмен, теологияда философиямен дәлелдеуді қажет ететін бірқатар догмалар бар, өйткені олардың дәлелі сенімді күшейтеді. Алайда, ол бәрін дәлелдеуге болмайтынын байқады: бастапқы күнә, ақырет соты, мәңгілік бақыт, дүниенің жоқтан пайда болуы дәлелденбейді. Бұл олардың ақылсыздығынан емес, олардың ақылдылығының жоғарылығынан, яғни адам санасының күші жетпегендіктен. Сондықтан иман мен ақыл арасында қайшылық болған кезде иманға сүйену керек.

«Тәндегі жанның болуы - жанның жазасы» деп есептеген Августиннен айырмашылығы, Фома (Томас) олардың бірлігін болмыстың қалыпты құбылысы деп есептесе, жанды толық емес деп бөлек қарастырды. Ол нәпсіге тәндік бастауға тым ауыртпалық түсіретінін, ақылдың артық материалды тастауы керек екенін алға тартып, ұтымды білімді жоғары қояды. Одан да жоғары періштелік білім, таза, интуитивті. Жоғарғы жағында болмыстың өзімен мәні бойынша сәйкес келетіні - Құдай туралы білім деді. Ол Құдайдың бар екендігінің 5 дәлелін жасады: қозғалыстан, өндіруші себептен, қажеттілік арқылы, кемелдік дәрежесі арқылы, мақсатқа сәйкестік арқылы. Фома Аквинский адамның өмірде бақытты болу құқығын мойындайды. Сонымен қатар ол ерік бостандығы туралы айтады. Адам туралы ой қозғай отырып, оның үшеуі ілімдік (сенім, үміт, сүйіспеншілік), төртеуі адамдық (сақтық, батылдық, байсалдылық, әділдік) деп 7 ізгілікті бөліп көрсетеді.

XIX ғасырдың аяғында Томастың тозған ілімі жаңа, заманауи түрде қайта жанданды. Неотомизм 1879 жылдан бастап Ватиканның ресми философиясы болды. Неотомизм өзінің жан-жақтылығымен тартымды, өйткені барлық рухани-этикалық құндылықтарды біріктіре отырып, Құдайдың құдіретін атап көрсетеді, табиғатқа құрмет көрсетеді, адамға құрмет туралы айтады - жалпы, өмірдің барлық салаларын қамтиды және кез келген сұраққа жауап бере алады. Неотомизмнің негізгі тезисі - сенім мен парасаттың үйлесімділігі. Сонымен бірге иман келтіру негізінде бір нәрсені тану деген сөз, өйткені иман ақиқаттары рационалдан жоғары болғандықтан, ақылға сүйеніп білу - бір нәрсенің ақиқат екенін көру деген сөз. Осылайша сенім ақыл-ойдан жоғары, ал неотомистер білімді үш деңгейге бөледі: төменгі жағында арнайы ғылымдар, жоғарыда философия және жоғарыда теология.

Неотомистер үшін ғылым - бұл дүниенің бақыланатын аспектілерін дәйекті белгілерге аударуға ұмтылу. Философия біліммен емес, шынайы болмыспен айналысады. Философияда неотомистер метафизиканы - таза болмыс, яғни Құдайдың болмысы туралы ілімді бөліп көрсетеді. Неотомизмдегі онтология акт және потенциал туралы ілімнің төңірегінде құрылады, оған сәйкес заттардың пайда болуы потенциалдардың таза абстрактілі мүмкіндік ретінде өзектіленуі болып табылады. Барлық нәрсенің бастауы - Құдай. Ол материяны нақтылайтын ең жоғарғы форма. Ал адам болмыстың иерархиясының ортаңғы сатысы болып табылады, өйткені оның материалдық денесі мен парасатты жаны бар. Оның жан дүниесінде ерік пен ақыл бар. Жамандықтың болуының себебі - ерік бостандығы.

Неотомизмнің негізгі ұстанымдары:

1. Дүние бір. Алайда дүниенің бірлігі оның материалдылығында емес, болмысында, яғни болмысында.

2. «Жалпы болмыс» дегенде олар бастапқы және әмбебап шындық болып табылатын Құдайдың болмысын білдіреді. Құдайдың бар екендігі дүниенің бар болуымен салыстыру арқылы дәлелденеді, оның үстіне Құдайдың бар болуы шексіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.