Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері
Алматы облысы, Іле ауданы, №40 орта мектеп
Жоба тақырыбы: Жалаулы ғұмыр
Секция: тарих
Орындаған: Аблашимов Азат
Жетекші: Бутакулова Гулназа Уразалиевна
2022-2023 оқу жылы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
Негізгі бөлім
I тарау. Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
II тарау. Ұлт мүддесін қорғаушы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
III тарау. Голощекинді ұрып, талдырған адай батыры Жалау Мынбаев ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
IV тарау. Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
АННОТАЦИЯ
Тақырыбы: Жалаулы ғұмыр
Тақырыптың мақсаты:
Зерттеу жұмысының мақсаты - Тарихтың өзекті арнасы жеке тұлға, олардың жиынтығы ел болып табылады. Халықтың есінде, тарихтың бетінде атты да, қызметі де сақталған, мұрасы бүгінгі ұрпақтың рухани қазынасына айналып отырған қазақ жерінің абзал азаматтары аз емес. Солардың бірі - еліміздің көрнекті қоғам қайраткері, Маңғыстау өлкесінде дүниеге келіп, Қызылорда да қызмет еткен Жалау Мыңбаев еді.
Сыр бойында қарапайым жұмысшыдан бастап, Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің төрағалығына дейін абыройлы лауазымға көтерілген Жалау Мыңбаев туралы бірі білсе, бірі білмейді.
ХХ дың 20-30 жылдарындағы саяси аласапыран кезінде қазақ халқының даму ерекшеліктері өзі өмірге әкелген озық-ой пікірлері болған еді. Өкінішке орай, көп ұзамай мұндай алдыңғы қатарлы пікірлердің бәрі қате де қатерлі саясаттың құрбанына айналды. Алаштың алғашқы астанасы Қызылордада өткен тарихи оқиғалар сан алуан. Олардың бәрін жіпке тізіп, санап шығу мүмкін емес, алайда Кеңес дәуіріндегі Қызылорданың кейбір тарихының қалтарысын және одан Ж.Мыңбаевтың қолтаңбасын көріп отырмыз. Сонымен бірге осы аз уақытта еліміз біршама табыстарға жетіп, алғашқы астана кезеңінде Қызылорда қаласы қаншама қазақ зиялыларын тәрбиелеп шығарды.
Бүгінде жиі айтатынымыздай, тарихты тобыр емес, тұлға жасайды.
Сондықтан бүгінгі ұрпақты тұлға арқылы тәрбиелеу - бұл тәрбиенің ең жоғары сатысының бірі деп қарау керек.
Тақырыптың міндеттері:
Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында баяндау;
Ұлт мүддесін қорғаушы ретінде ұстанымдарына тоқталу;
Голощекинді ұрып, талдырған адай батыры Жалау Мыңбаев туралы айту;
Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері туралы тоқталып өту;
Тақырыптың ғылыми жаңалығы:
Ж.Мыңбаев сол кездің өзінде ұлттық мәселелерді батыл қойған қайраткерлердің бірі болды. Қарапайым халықтан шығып, ірі саяси қайраткер дәрежесіне дейін жеткен Ж. Мыңбаев өз сөзінде айтқандай: Біз қазақ елі алдында, тарих алдында әшкере болғымыз келмейді. Біздің мақсатымыз түрлі декреттер мен нұсқауларға қол қоюшылар ғана болу емес, іс бітіріп, болашақ ұрпақ иә, олар шынымен де тырысып еді дейтіндей дәрежеге жеткен қайраткер болды. Оның өмірі мен қайраткерлігі дәріптеліп, жас ұрпақ білуі тиіс және әлі де зерделенуі тиіс. Елім деп еңіреп өткен ер, жерлесіміз, көрнекті мемлекет қайраткері Жалау Мыңбаевтың есімі халық жадында мәңгі сақталады.
Болашақта ел тұтқасын ұстар азаматтардың өнегелі тәрбиесі - бүгінгі күн тәртібінде тұрған маңызды мәселенің бірі. Олардың отансүйгіштік сезімін, білім мен біліктілігін, дағдысы мен шеберлігін, асқақ адамшылық және адамгершілік қадір-қасиеттерін, жаңа дүниетанымдық көзқарастарын, салауаттылық дағдыларын, ұнамды мінез-құлық нормаларын рухани-адамгершілік құндылықтар арқылы қалыптастыру - үлкен қажеттілік екендігі анық.
Бүгінде жиі айтатынымыздай, тарихты тобыр емес, тұлға жасайды. Сондықтан бүгінгі ұрпақты тұлға арқылы тәрбиелеу - бұл тәрбиенің ең жоғары сатысының бірі деп қарау керек.
Тақырыптың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспе, төрт тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші тарауда Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында айтамыз.
Екінші тарау Ұлт мүддесін қорғаушы ретінде ұстанымдары туралы деректерден және мәліметтерден құрылған. Мысалы, ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы ұлт мүддесін қорғаушылар С.Сәдуақасовтың, С.Қожановтың және Ж.Мыңбаевтың ұстанымдары. т.б. туралы ақпараттардан тұруы мүмкін.
Үшінші тарауда біз Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері туралы тоқталатын боламыз.
Төртінші тарау біздің таңдап отырған тақырыбымыздың өзектілігін айқындайтын болады.
Қорытындыда әрбір тарауда айтылып кеткен ақпараттар мен деректер бойынша қорытынды жасалады және жұмыс бойынша әртүрлі ұсыныстар айтылады.
Пайдаланылған дерек көздері: 11
АННОТАЦИЯ
Цель темы:
В памяти народа, на страницах истории, сохранилось имя и служение, немало достойных граждан казахской земли, наследие которых сегодня становится духовной сокровищницей поколений. Одним из них был видный общественный деятель страны Жалау Мынбаев, родившийся в Мангистауском крае и служивший в Кызылорде.
Кто-то знает о Жалау Мынбаеве, поднявшемся на почетную должность-от рядового рабочего до председателя ЦИК Казахстана.
В период политических разногласий 20-30-х годов ХХ века особенности развития казахского народа были воплощены в жизнь. К сожалению, вскоре все эти передовые мнения стали жертвами ошибочной и зловещей политики. Исторические события, произошедшие в Кызылорде, первой столице Алаша, разнообразны. Все они Невозможно перечислить и перечислить, но мы видим, что часть истории Кызылорды в советское время и автограф Ж. Мынбаева. Вместе с тем, за это короткое время страна добилась значительных успехов, и за первый астанинский период город Кызылорда воспитал столько казахской интеллигенции.
Как мы часто говорим сегодня, история создается не толпой, а личностью. Поэтому воспитание современного поколения через личность следует рассматривать как одну из самых высоких стадий воспитания.
Задачи темы:
Повествование о жизни и деятельности Жалау Мынбаева;
Остановиться на позиции защитника интересов нации;
Рассказать о герое Адай Жалау Мынбаеве, который избил и разбил Голощекина;
Жалау Мынбаев-общественный деятель
Научная новизна темы:
Ж. Мынбаев уже тогда был одним из тех деятелей, которые решительно ставили национальные проблемы. Как сказал в своем выступлении Ж. Мынбаев, выйдя из простого народа и достигнув звания крупного политического деятеля: "мы не хотим быть разоблачительными перед казахами, перед историей. Наша цель была не только подписывать различные декреты и инструкции, но и делать так, чтобы будущие поколения да, они действительно старались. Его жизнь и творчество должны быть популяризированы, а молодое поколение должно знать и еще изучать. Имя нашего земляка, выдающегося государственного деятеля Жалау Мынбаева навсегда останется в памяти народа.
Нравственное воспитание граждан страны в будущем-один из важнейших вопросов, стоящих сегодня на повестке дня. Очевидно, что формирование у них чувства патриотизма, знаний и умений, навыков и умений, высоких человеческих и нравственных достоинств, новых мировоззренческих установок, навыков здорового образа жизни, норм нравственного поведения через духовно-нравственные ценности-большая необходимость.
Как мы часто говорим сегодня, история создается не толпой, а личностью. Поэтому воспитание современного поколения через личность следует рассматривать как одну из самых высоких стадий воспитания.
Структура темы:
Исследовательская работа состоит из введения, четырех глав, заключения и списка использованной литературы.
В первой главе рассказывается о жизни и деятельности флаг Мынбаева.
Вторая глава состоит из данных и сведений о позициях как защитника интересов нации. Например, позиции защитников интересов нации 30-х годов ХХ века С. Садуакасова, С. Кожанова и Ж. Мынбаева. т.б. о, может содержать информацию.
В третьей главе мы остановимся на Жалау Мынбаеве-общественном деятеле.
Четвертая глава будет определять актуальность выбранной нами темы.
В заключении делается вывод по информации и данным, изложенным в каждой главе, и высказываются различные предложения по работе.
Использованные источники: 11.
Annotation
Purpose of the topic:
The purpose of the research work is the actual channel of history of the individual, the totality of which is the people. In the memory of the people, on the pages of history, there are many worthy citizens of the Kazakh land, whose heritage is becoming the spiritual treasure of today's generation. One of them was Zhalau Mynbayev, an outstanding public figure of the country, who was born in Mangystau region and served in Kyzylorda.
Some people know about the flag of Mynbayev, who has been promoted to an honorable position from a simple worker to the chairman of the Central Executive Committee of Kazakhstan.
During the political turmoil of the 20-30s of the XX century, the peculiarities of the development of the Kazakh people were the progressive ideas that he brought to life. Unfortunately, soon all such forward-looking statements fell victim to both erroneous and risky policies. There are many historical events that took place in the first capital of Alash, Kyzylorda. It is impossible to list them all on a thread, but we can see the pockets of some history of Kyzylorda in the Soviet era and the signature of zh.Mynbayev. At the same time, during this short period of time, the country has achieved some success, and during the first period of Astana, the city of Kyzylorda brought up a large number of Kazakh intellectuals.
As we often say today, history is made by a person, not a crowd. Therefore, the education of today's generation through the person should be considered as one of the highest stages of Education.
Objectives of the topic:
Report on the life and work of zhalau Mynbayev;
To focus on the position as a defender of the interests of the nation;
Tell us about the hero of Adai Zhalau Mynbayev, who beat Goloshchekin;
Zhalau Mynbayev-public figure;
Scientific novelty of the topic:
Even then, zh.Mynbayev was one of the figures who boldly posed national problems. As ZH. Mynbayev, who came out of the common people and reached the rank of a major political figure, said in his speech: "we do not want to be exposed to the Kazakh people, to history. Our goal was not only to be signatories of various decrees and instructions, but also to be able to finish the job and achieve such a degree that future generations will say, "yes, they really tried." His life and activity should be glorified, the younger generation should know and still be studied. The memory of Zhalau Mynbayev, a man, a countryman, an outstanding statesman, who died in the name of his country, will forever remain in the memory of the people.
Moral education of future citizens is one of the most important issues on the agenda today. It is obvious that it is necessary to form a sense of patriotism, knowledge and skills, skills and abilities, high human and moral dignity, new worldview views, well-being skills, and norms of good behavior through spiritual and moral values.
As we often say today, history is made by a person, not a crowd. Therefore, the education of today's generation through the person should be considered as one of the highest stages of Education.
Theme structure:
The research paper consists of an introduction, four chapters, a conclusion and a list of references.
In the first chapter, we will talk about the life and work of Zhalau Mynbayev.
The second chapter is made up of data and data on his position as a defender of the interests of the nation. For example, the positions of S. Sadvakasov, S. Kozhanov and ZH.Mynbayev, who defended the interests of the nation in the 30s of the XX century. it can contain information about, etc.
In the third chapter, we will talk about Zhalau Mynbayev - a public figure.
The fourth chapter will determine the relevance of our chosen topic.
In the conclusion, a conclusion is drawn up on the information and data mentioned in each chapter and various recommendations for work are made.
Sources used: 11.
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі.
Қазақ елі үшін, Алашорда үкіметі үшін езіле шауып, елінің келешегі үшін күрескен қайраткердің бірі - Жалау Мыңбайұлы.
Жалау Мыңбайұлы қаламынан жел ескен әрі тегеурінді, қайсар публицист. Оны публицистикаға алып келген сол кездегі қоғамның жай-күйі, өскен ортаның сұранымы, өз ұлтына деген қамқорлық, сүйіспеншілік, жан-жақты білім, ерекше дарын-қабілет публицистикаға иек арттырды. Халыққа соны жеткізу мақсатында Жалау баспа майданына қызу кірісіп кетті.
Жалау Мыңбайұлы қарапайым арбакеш кезметінен Кеңес үкіметі кезінде Қазақстан Орталық атқару комитетінің төрағасы қызметіне дейін көтерілген, қоғам мен мемлекет қайраткері, публицист, журналист-тілші, Қазақтың тұңғыш ұлттық драма театрын (бүгінгі М.Әуеов атындағы) құру туралы қаулыға қол қойған Алаштың бір туар азаматы.
Осыған орай таңдалған тақырыптың өзектілігі мен оның құндылығы өте үлкен. Себебі біз халыққа бүгінде аз зерттелген, әлі де зерттеуді қажет ететін тың мәліметті ұсынып отырмыз. Міне, бұл біздің таңдап отырған тақырыбымыздың өзектілігі болып табылады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі.
ХХ ғасырдың басындағы алдыңғы қатарлы білім алған қазақ зиялыларының ел болашағын ойлап, сол кездегі саяси жағдайды пайдаланып, туған елінде үлкен саяси бетбұрыс жасап, егемен мемлекет құруды көксеулері, соған әрекет етулері орынды еді.
Ж.Мыңбаев 1892 жылы Маңғыстау өлкесінде дүниеге келген. Небәрі 37 жыл өмір сүрді. 2000 жылдарға дейін оның өмірі мен қызметі ғылыми тұрғыдан жеткілікті зерттелген жоқ. ХХ ғасырдың басында үлкен тарихи оқиғаларға белсенді түрде араласып, Қазақ елінің қоғамдық-саяси өмірінде терең із қалдырған Жалау Мыңбаев сияқты ірі тұлғамыздың қызметі арқылы, біз отандық тарихымызды терең түсінуге жол ашамыз. Жалау Мыңбаевтың ерен еңбегіне обьективті баға беру, ұлттық тарихымыз үшін ғана емес, еліміздің жас ұрпағын рухани тұрғыдан тәрбиелеу үшін де керек. Жалау Мыңбаевтың 1925-1927 жылдары Қызылорда қаласында атқарған жұмыстары ұшан-теңіз.
...Мыңбаевтың саяси серіктестері С.Сәдуақасов, С.Қожанов туралы ғылыми, көпшілікке арналған және әдеби туындылар бірінен соң бірі жарыққа шығып жатқанда Ж.Мыңбаев туралы жазуға ешкім құлшына кіріскен жоқ (Қазақ тарихы 2000-2) деген Ф.Рысқалиеваның сөзі шындық. Жалау Мыңбаевтың атына ісі сай болып, жалаулап өткен ғұмырын әр қазақ білгені жөн еді.
Жалауды зерттегендерге ашылатын бір ақиқат - Жалаудың қыр соңынан қалмаған бір арызқойдың болғандығы. Оны Жалау туралы ең көп жазған адам деп есептесек болады. Бұл да заман трагедиясы, кейінгілер сабақ алып, ой түйетін іс.
Журналист-жазушы Әбілқайыр Спановтың Жалау Мыңбаев атты кітап шығаруы олқылықтың орнын толтырғандай болды. Кітап жалаутануға қосылған қомақты үлес болып шыққан.Автор кітабын тәмамдай келе, ...Жалау Мыңбайүлының өзі өлгенімен ісі өлген жоқ. Оның өршіл рухы - халқының бүгінгі рухани қозғаушы күші. Елдің ала байрағы дейді. Біз де Еліміздің алғашқы басшыларының бірі, болмыс-бітімі айырықша, біртуар тұлға Жалау Мыңбаев туралы сөз бір кітаппен шектеліп қалмайтынына сенгіміз келеді.
Мыңбаевты сөз қылғанда оқырманның көбірек білгісі келетіні - оның басшылық қызметтегі қайраткерлігі. Жалау бұл орында болған аз уақытта көп іс тындырды. Бір ғана республикамыздың Қырғыз атынан құтылып, Қазақ атымызды қайтып алғанымыздың өзі неге тұрады! И.Сталинмен иық түйістіре отырып түскен суретінің тарихын неге ашпасқа? Бірақ, өкінішке орай, сол кезеңде Ресейде құлаған патша үкіметінің орнына саяси биліккке келген, қара халықтың мүддесін көздейміз, саяси және әлеуметтік теңдік орнатамыз деген большевиктердің сөзі мен ісі сай болмады. Олар ұлттық мемлекет құруға талпынған Алаш ордашылардың өздерінің ойлаған мақсаттарына жетулеріне кедергі келтіретінін біліп, Алаш орда үкіметін таратып, үкімет мүшелеріне түрлі жала жауып, репрессияға ұшыратқаны тарихтан белгілі. Алаш қозғалысы қайраткерлері мен сол кезде Қазақ ОАК төрағасы болған Ж.Мыңбаевтың қарым-қатынастары, оның екі оттың ортасында жүріп қазақ мемлекеттігін сақтап, елді ашаршылықтан, азаматтарды репрессиядан аман алып қалу үшін сол кездегі КСРО атты мемлекет басшысы Сталин, Қазақ АКСР-ның басшысы Голещекин сияқты баскесерлермен тіресе отырып, жанқиярлықпен жұмыс жасағаны, Мұстафа Шоқай сынды біртуар азаматты НКВД құрығына ілінбес үшін Түркменстан арқылы шетелге шығарып жіберуге атсалысқаны белгілі.
Менің жобамның тақырыбы " Жалаулы ғұмыр " болғандықтан, мен алаш зияткерлері жайлы ақпараттарды қолдандым. Қазіргі уақытта адамдар Жалау Мыңбаев жайлы көп ақпарат білмейді. Сондықтан, халқымыз көп ақпарат білу үшін қолымнан келгенше көп деректер мен мәліметтер жинаған едім.
Ғылыми жұмысты жазу барысында Жалау Мыңбаев туралы кітап жазған, зерттеуге үлес қосқан тарихшылардың мақалалары, зерттеулері қолдынылды. Мысалы, Әбілқайыр Спанов кітабы және тағы да басқа кітаптар, мақалалар, зерттеулер қолданылды.
I тарау. Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында
Жалау Мыңбаев 1892 жылы Адай уезінде дүниеге келген. Ол әжесі мен әкесі Мыңбайдың ықпалымен Форт-Александровск қаласындағы екі сатылы орыс-қазақ мектебінде оқиды. Алайда отбасылық жағдайы көтермей, мектепті толық аяқтай алмайды. Жалау Мыңбаев ҚР Президенті Архивінің қорларында сақталған 1923 жылы 19 қазанда толтырған қырғыз (қазақ) коммунистерін есепке тіркеудің жеке қағазында білімім - бір жылдық деп жазған. Осылайша ол 1917 жылға дейін жүкші болып, балық, тұз кәсіпшіліктерінде жалдамалы жұмыс істеп, жұмысшы мектебінен өтеді. Ж.Мыңбаевтың қоғамдық-саяси қызметке араласуы 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін басталады. Патша билігі құлатылып, елде басталған демократиялық өзгерістер Маңғыстау жеріне де жетеді. Осы кезеңде халық арасына өз белсенділігімен таныла бастаған Ж.Мыңбаев Уақытша үкімет органдарының бірі - уездік Азық-түлік басқармасы бастығының орынбасары болып, ал күзде кеңес өкіметі орнағанда Форт-Александровскіде құрылған Жұмысшылар мен солдат депутаттарының кеңесінің (совдеп) құрамына Қатық-Бұлақ тұзшыларының атынан мүше болып сайланады. Осы кеңестің өкілі ретінде эпидемия, ашаршылық қаупі төнген өлке тұрғындарын жабдықтау үшін Петровск, Астрахань қалаларынан дәрі-дәрмек, азық-түлік әкелуді ұйымдастырған. Қаратау бойындағы жатақтардың жағдайын жақсарту үшін көмек ұйымдастырып, оларға бөлінген астықты үлестіру комиссиясының мүшесі болды. Жалау Мыңбаев депутаттар Кеңесінің 1918 ж. 5 наурыздағы шешімімен Форт-Александровскідегі кеңес үкіметін қорғау мақсатында өлкеде құрылған Қызыл ротаның шаруашылық бөлімін басқарады. Маңғыстауда кеңес өкіметін нығайтуға барынша күш салады. 1918 жылы басталып, билікке біресе ақтар, біресе қызылдар келген Азамат соғысының қайнаған кезі 1919 жылдың көктемінде Форт-Александровскіге Еділ-Каспий (Астрахань) қызыл флоты келіп, екінші рет кеңес билігін орнатады. Осы кезеңде Жалау Мыңбаев флот большевиктері құрған Бірлік жастар ұйымының төрағасы болып сайланады. ҚР Президенті Архивінде сақталған Ж.Мыңбаевтың өмірбаяны құжатында 1919 ж. өзінің Астрахань ұйымы большевиктер тобына мүшелікке өткендігі туралы, бірақ ол жөніндегі құжаттардың кейін ақтар тұтқындаған кезде жойылғандығы туралы жазған. Азамат соғысының аумалы төкпелі заманында Форт-Александровскіде жазда қайтадан ақтар үкіметі орнағанда Жалау Мыңбаев губерниялық орталық Асхабадқа (Полторацк қаласы, Адай уезі Түркістан республикасына қарайтын) бара жатқан жолда ақ гвардияшыларға ұсталып, тұтқындалады. Алайда одан жергілікті тұрғындардың көмегімен құтылып Асхабадқа келгенде, мұнда оны қаланы алған ағылшындар тұтқындап, екі апта большевиктік агент ретінде түрмеде отырады. Ол өзін азық-түлік жөніндегі халық өкілі ретінде көрсете алып, түрмеден құтылады. Белгілі журналист Ә.Спанның Жалау Мыңбайұлы атты кітабындағы мәліметтерде көрсетілгендей, Ж.Мыңбаев Алаш қайраткері, Кеңес үкіметі талқандаған Түркістан автономиясының басшысы М.Шоқаймен таныс болған, осы кезеңде оның Каспий арқылы Әзірбайжан, Түркия, Германияға кетуіне көмектескен. 1919 ж. аяғына қарай Форт-Александровскіге келген Жалау Мыңбаев тұтқындалып, атаман Толстов армиясының әскери-далалық сотының үкімімен Кеңес үкіметіне еңбек еткендердің қатарында ату жазасына кесіледі. Алайда көтерілген қала халқының қысымымен өлім жазасы қайтып алынып, жазадан құтылады. Бұдан кейін оның қырға кетуіне тура келеді. Азамат соғысы аяқталғаннан кейін Ж.Мыңбаев кеңес үкіметінде бірқатар қызметтерді атқарады: 1920 жылы маусымда құрылған Адай уездік революциялық комитетінің мүшесі және атқару комитетінің азық-түлік бөлімі бастығының орынбасары, 1921-1922 жж. - уездік милиция бастығы, 1922-1924 жж. - Адай уездік ревком төрағасының орынбасары және төрағасы. 1922 ж. Кеңестердің Бүкілқазақстандық ІІІ съезінде Ж.Мыңбаев Қазақ Кеңестік Орталық Атқару Комитетінің мүшелігіне сайланады. Осы қызметтерде жүрген кезінде Ж.Мыңбаев өзінің тұрмыс тәлімі, өмір тәжірибесі мол басшысы екендігін, ел тағдырына үлкен жауапкершілікпен қарап, халқының мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған басшы екендігін көрсетті. Ол Форт-Александровск қаласының, бүкіл уездің мәдениет, оқу-ағарту ісін, жалпы шаруашылығын жақсартуды, тұрғындарды азық-түлікпен, өнеркәсіп тауарларымен жабдықтауға, көшпелі елді тұрақтандыруға, балықшы жұмысшы кәсібіне жатақ шаруаларды көбірек тартуға көңіл бөледі. Мал шаруашылығымен айналысқан қазақ балаларының үздіксіз оқуына қолайлы жағдай жасап интернат ашты. Сол жылдары екі балалар коммунасын ашып, уезд көлеміндегі мектептерді көбейту, оларды мұғалімдермен қамтамасыз ету үшін екі жылдық мұғалімдер даярлайтын курс ашу сияқты шаралар көзделді. Ол барлық уақытта жастарды сауаттандыруға көп көңіл бөлген. Өзінің осы мәселелер жөніндегі ойларын Степная правда, Советская степь газеттері беттерінде жариялап отырған. 1926 - 1929 жылдары оның редакторлығымен қазақ шаруаларының үні болған Ауыл тілі газеті шығып тұрған. 1920-жылдар - жоғары партиялық және кеңестік қызметтерге жұмысшы ортадан шыққан адамдарды ұсыну кезі еді. Өзінің іскерлігімен көзге түскен Ж.Мыңбаев 1924 ж. Орал губерниялық атқару комитетінің төрағасының орынбасарлығына және Орта Азия және Қазақстанның әкімшілік-аумақтық жағынан межелеу жөніндегі комиссиясының мүшелігіне тағайындалады. Қазақ-өзбек, қазақ-түркмен шекараларын белгілеуге басшылық жасайды. 1925 ж. сәуірде Кеңестердің Бүкілқазақстандық V съезі Ж.Мыңбаевты С.Меңдешовтен кейін Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің төрағасы етіп сайлайды. Жоғары мемлекеттік қызметті атқарған Ж.Мыңбаев мәдениеттің, ғылым, білім, денсаулық сақтау ісінің дамуына үлкен көңіл бөлген. Елімізде оның ықпалымен тұңғыш ғылыми-зерттеу институты, 1927 ж. Бурабай шипажайы, 1926 ж. қазақтың ұлттық театры ашылды, баспахана ісі мен баспа өнімдерін дамыту қаулыларына қол қойған. 1927 ж. Қазақстан мұғалімдерінің І съезіне қатысып, ауыл мектебі мәселесіне қатысты сөз сөйлеген. Сонымен бірге Жалау Мыңбаевтың азаматтық позициясы, халқына қалтқысыз қызмет еткен басшы екендігі осы ҚазОАК төрағасы болған кезінде айрықша көрінді. Қазақстанда кеңес өкіметі орнағаннан кейін бірінші кезекті шешімін табуға тиісті маңызды мәселелер тұрды: жерді пайдаланудағы бұрынғы әділетсіздікті жою, жергілікті халыққа жақын, түсінікті және оған қызмет ететін мемлекеттік аппаратты құру, жаңа қоғамды құрудың әдістері мен жолдары. Бұл міндеттерді шешуде қазақ зиялыларының өз көзқарастары үшін ұлтшыл-ауытқушылар, ұсақ буржуазиялық-ұлтшылдар, оңшылдар деп аталған тобы бірінші кезекке большевиктер ұстанған таптық принципті емес, жалпы ұлттық демократиялық принциптерді қойды. Өзінің саяси күрестегі серіктестері Смағұл Садуақасов, Сұлтанбек Қожановпен бірге осындай ұлтшыл-ауытқушылдарға жатқызылған Жалау Мыңбаев 1925 - 1933 жылдары Қазақ Өлкелік партия комитетін басқарған Ф.Голощекинмен ұлт, жер мәселелерінде, қазақ ауылын социалистік негізде қайта құру, мемлекеттік және партиялық аппаратты жергіліктендіру, отырықшылыққа өту сияқты маңызды мәселелерде келіспей, өз ойларын батыл айтты, қазақ халқының мүддесіне қайшы келетін кеңес үкіметінің саясатын сынап, өз балама жолдарын ұсынды. Олардың ұлттық мүддені қорғауға бағытталған бұл әрекеттері ұлтшылдық деп бағаланды. Белгілі тарихшы М.Қойгелдиевтің Тарих тағылымы не дейді? кітабында келтірілген деректерге сай, осы кезеңде Өлкелік комитет рөлінің шектен тыс күшейе түсуіне Жалау Мыңбаев алғашқылардың бірі болып қарсылық көрсеткен. Ол республика өмірінде кеңестердің рөлін төмендетуге, күнделікті әлеуметтік-саяси мәселелерді шешуде Орталық Атқару Комитетінің беделін әлсірете түсуге қарсылық білдіріп, Голощекин жұмыстан босатып, туған жері Адай уезіне қайтарғанға дейін өзі ұстанған бағыттан тайған жоқ. Ол 1926 жылы қыркүйектегі Бюро мәжілісінде Голощекиннің шексіз билігін сынға алып былай дейді: Соңғы уақытта Мыңбаев ҚОАК-де отырып көп жұмыс тындырып жатыр деген пікір бар. Мүмкін солай да шығар... бірақ біз Голощекин жолдастың келісімін алмай ешқандай да мәселені шешкен емеспіз... Сонымен бірге Голощекиннің қазақ коммунистеріне сенімсіздікпен қарайтынын, ал кадр мәселесін Өлкелік комитетте, Бюрода кеңесу арқылы емес, керек адамдарды жеке өзіне шақырып алып сөйлесу арқылы шеше бастағанын айтып: Сонда қалай, бізден еңбекші бұқараға көрсетіп қою үшін қажет қуыршақ жасағыңыз келе ме? - дейді. Голощекин аппараттық диктатқа қарсы шыққан ҚОАК төрағасына ... Мыңбаев жолдастың жұмыс бөлмесі ұйымдық орналастыру бөліміне айналып, бірқатар жолдастар Өлкелік комитетке жазуды қойып, Мыңбаев жолдасқа жазатын болды, сөйтіп ол өзін Өлкелік комитетке қарсы қоятынды шығарды, Қожановпен бірге августік блок құрды деген жала жапты. Бұдан кейін 1927 жылы 28 сәуірде Ж.Мыңбаев Қазақ Орталық Атқару комитетінің төрағасы қызметінен босатылып, өзінің туған жеріне Адай уездік атқару комитетінің төрағасы қызметіне жіберіледі. Сонымен бірге 1926 - 1927 жылдары құрылып жатқан Түрксибтің Оңтүстік бөлімінің өкілі етіп қояды. 1928 жылы Гурьев округінің атқару комитетінің төрағасы болып тағайындалады. Ал 1929 жылы Казгоссельскладтың төрағасының орынбасары және Союзхлебтің басқарушысының орынбасары болып қызмет атқарады. Адай контрреволюциялық ұйымының басшысы деген жала жабылып, үстінен қылмыстық іс қозғалады. 1929 ж. 26 қыркүйекте ауыр науқасқа шалдығуына байланысты қызметінен босатылады. Осы науқастан 1929 жылы 16 қарашада қайтыс болады. 1930 жылы Ж.Мыңбаевтың үстінен қозғалған қылмыстық іс қайтыс болуына байланысты тоқтатылады. КОКП ОК Саяси бюросының комиссиясы 1990 ж. мамырда Ұлттық-ауытқушылық туралы мәселені арнайы қарап 1920-1930-жылдары көптеген партия, кеңес қайраткерлеріне идеялық ауытқушылық пен ұлтшылдық айыбының негізсіз тағылғандығы туралы ресми құжат қабылдады. Осылайша Ж.Мыңбаев сол кездің өзінде ұлттық мәселелерді батыл қойған қайраткерлердің бірі болды. Қарапайым халықтан шығып, ірі саяси қайраткер дәрежесіне дейін жеткен Ж. Мыңбаев өз сөзінде айтқандай: Біз қазақ елі алдында, тарих алдында әшкере болғымыз келмейді. Біздің мақсатымыз түрлі декреттер мен нұсқауларға қол қоюшылар ғана болу емес, іс бітіріп, болашақ ұрпақ иә, олар шынымен де тырысып еді дейтіндей дәрежеге жеткен қайраткер болды. Оның өмірі мен қайраткерлігі дәріптеліп, жас ұрпақ білуі тиіс және әлі де зерделенуі тиіс.
Елім деп еңіреп өткен ер, көрнекті мемлекет қайраткері Жалау Мыңбаевтың есімі халық жадында мәңгі сақталады.
II тарау. Ұлт мүддесін қорғаушы
Патшалық Ресей тұсында отарлау саясатына қарсы шығып, азаттық, дербестік үшін, ... жалғасы
Жоба тақырыбы: Жалаулы ғұмыр
Секция: тарих
Орындаған: Аблашимов Азат
Жетекші: Бутакулова Гулназа Уразалиевна
2022-2023 оқу жылы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
Негізгі бөлім
I тарау. Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
II тарау. Ұлт мүддесін қорғаушы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
III тарау. Голощекинді ұрып, талдырған адай батыры Жалау Мынбаев ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
IV тарау. Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
АННОТАЦИЯ
Тақырыбы: Жалаулы ғұмыр
Тақырыптың мақсаты:
Зерттеу жұмысының мақсаты - Тарихтың өзекті арнасы жеке тұлға, олардың жиынтығы ел болып табылады. Халықтың есінде, тарихтың бетінде атты да, қызметі де сақталған, мұрасы бүгінгі ұрпақтың рухани қазынасына айналып отырған қазақ жерінің абзал азаматтары аз емес. Солардың бірі - еліміздің көрнекті қоғам қайраткері, Маңғыстау өлкесінде дүниеге келіп, Қызылорда да қызмет еткен Жалау Мыңбаев еді.
Сыр бойында қарапайым жұмысшыдан бастап, Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің төрағалығына дейін абыройлы лауазымға көтерілген Жалау Мыңбаев туралы бірі білсе, бірі білмейді.
ХХ дың 20-30 жылдарындағы саяси аласапыран кезінде қазақ халқының даму ерекшеліктері өзі өмірге әкелген озық-ой пікірлері болған еді. Өкінішке орай, көп ұзамай мұндай алдыңғы қатарлы пікірлердің бәрі қате де қатерлі саясаттың құрбанына айналды. Алаштың алғашқы астанасы Қызылордада өткен тарихи оқиғалар сан алуан. Олардың бәрін жіпке тізіп, санап шығу мүмкін емес, алайда Кеңес дәуіріндегі Қызылорданың кейбір тарихының қалтарысын және одан Ж.Мыңбаевтың қолтаңбасын көріп отырмыз. Сонымен бірге осы аз уақытта еліміз біршама табыстарға жетіп, алғашқы астана кезеңінде Қызылорда қаласы қаншама қазақ зиялыларын тәрбиелеп шығарды.
Бүгінде жиі айтатынымыздай, тарихты тобыр емес, тұлға жасайды.
Сондықтан бүгінгі ұрпақты тұлға арқылы тәрбиелеу - бұл тәрбиенің ең жоғары сатысының бірі деп қарау керек.
Тақырыптың міндеттері:
Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында баяндау;
Ұлт мүддесін қорғаушы ретінде ұстанымдарына тоқталу;
Голощекинді ұрып, талдырған адай батыры Жалау Мыңбаев туралы айту;
Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері туралы тоқталып өту;
Тақырыптың ғылыми жаңалығы:
Ж.Мыңбаев сол кездің өзінде ұлттық мәселелерді батыл қойған қайраткерлердің бірі болды. Қарапайым халықтан шығып, ірі саяси қайраткер дәрежесіне дейін жеткен Ж. Мыңбаев өз сөзінде айтқандай: Біз қазақ елі алдында, тарих алдында әшкере болғымыз келмейді. Біздің мақсатымыз түрлі декреттер мен нұсқауларға қол қоюшылар ғана болу емес, іс бітіріп, болашақ ұрпақ иә, олар шынымен де тырысып еді дейтіндей дәрежеге жеткен қайраткер болды. Оның өмірі мен қайраткерлігі дәріптеліп, жас ұрпақ білуі тиіс және әлі де зерделенуі тиіс. Елім деп еңіреп өткен ер, жерлесіміз, көрнекті мемлекет қайраткері Жалау Мыңбаевтың есімі халық жадында мәңгі сақталады.
Болашақта ел тұтқасын ұстар азаматтардың өнегелі тәрбиесі - бүгінгі күн тәртібінде тұрған маңызды мәселенің бірі. Олардың отансүйгіштік сезімін, білім мен біліктілігін, дағдысы мен шеберлігін, асқақ адамшылық және адамгершілік қадір-қасиеттерін, жаңа дүниетанымдық көзқарастарын, салауаттылық дағдыларын, ұнамды мінез-құлық нормаларын рухани-адамгершілік құндылықтар арқылы қалыптастыру - үлкен қажеттілік екендігі анық.
Бүгінде жиі айтатынымыздай, тарихты тобыр емес, тұлға жасайды. Сондықтан бүгінгі ұрпақты тұлға арқылы тәрбиелеу - бұл тәрбиенің ең жоғары сатысының бірі деп қарау керек.
Тақырыптың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспе, төрт тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші тарауда Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында айтамыз.
Екінші тарау Ұлт мүддесін қорғаушы ретінде ұстанымдары туралы деректерден және мәліметтерден құрылған. Мысалы, ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы ұлт мүддесін қорғаушылар С.Сәдуақасовтың, С.Қожановтың және Ж.Мыңбаевтың ұстанымдары. т.б. туралы ақпараттардан тұруы мүмкін.
Үшінші тарауда біз Жалау Мыңбаев - қоғам қайраткері туралы тоқталатын боламыз.
Төртінші тарау біздің таңдап отырған тақырыбымыздың өзектілігін айқындайтын болады.
Қорытындыда әрбір тарауда айтылып кеткен ақпараттар мен деректер бойынша қорытынды жасалады және жұмыс бойынша әртүрлі ұсыныстар айтылады.
Пайдаланылған дерек көздері: 11
АННОТАЦИЯ
Цель темы:
В памяти народа, на страницах истории, сохранилось имя и служение, немало достойных граждан казахской земли, наследие которых сегодня становится духовной сокровищницей поколений. Одним из них был видный общественный деятель страны Жалау Мынбаев, родившийся в Мангистауском крае и служивший в Кызылорде.
Кто-то знает о Жалау Мынбаеве, поднявшемся на почетную должность-от рядового рабочего до председателя ЦИК Казахстана.
В период политических разногласий 20-30-х годов ХХ века особенности развития казахского народа были воплощены в жизнь. К сожалению, вскоре все эти передовые мнения стали жертвами ошибочной и зловещей политики. Исторические события, произошедшие в Кызылорде, первой столице Алаша, разнообразны. Все они Невозможно перечислить и перечислить, но мы видим, что часть истории Кызылорды в советское время и автограф Ж. Мынбаева. Вместе с тем, за это короткое время страна добилась значительных успехов, и за первый астанинский период город Кызылорда воспитал столько казахской интеллигенции.
Как мы часто говорим сегодня, история создается не толпой, а личностью. Поэтому воспитание современного поколения через личность следует рассматривать как одну из самых высоких стадий воспитания.
Задачи темы:
Повествование о жизни и деятельности Жалау Мынбаева;
Остановиться на позиции защитника интересов нации;
Рассказать о герое Адай Жалау Мынбаеве, который избил и разбил Голощекина;
Жалау Мынбаев-общественный деятель
Научная новизна темы:
Ж. Мынбаев уже тогда был одним из тех деятелей, которые решительно ставили национальные проблемы. Как сказал в своем выступлении Ж. Мынбаев, выйдя из простого народа и достигнув звания крупного политического деятеля: "мы не хотим быть разоблачительными перед казахами, перед историей. Наша цель была не только подписывать различные декреты и инструкции, но и делать так, чтобы будущие поколения да, они действительно старались. Его жизнь и творчество должны быть популяризированы, а молодое поколение должно знать и еще изучать. Имя нашего земляка, выдающегося государственного деятеля Жалау Мынбаева навсегда останется в памяти народа.
Нравственное воспитание граждан страны в будущем-один из важнейших вопросов, стоящих сегодня на повестке дня. Очевидно, что формирование у них чувства патриотизма, знаний и умений, навыков и умений, высоких человеческих и нравственных достоинств, новых мировоззренческих установок, навыков здорового образа жизни, норм нравственного поведения через духовно-нравственные ценности-большая необходимость.
Как мы часто говорим сегодня, история создается не толпой, а личностью. Поэтому воспитание современного поколения через личность следует рассматривать как одну из самых высоких стадий воспитания.
Структура темы:
Исследовательская работа состоит из введения, четырех глав, заключения и списка использованной литературы.
В первой главе рассказывается о жизни и деятельности флаг Мынбаева.
Вторая глава состоит из данных и сведений о позициях как защитника интересов нации. Например, позиции защитников интересов нации 30-х годов ХХ века С. Садуакасова, С. Кожанова и Ж. Мынбаева. т.б. о, может содержать информацию.
В третьей главе мы остановимся на Жалау Мынбаеве-общественном деятеле.
Четвертая глава будет определять актуальность выбранной нами темы.
В заключении делается вывод по информации и данным, изложенным в каждой главе, и высказываются различные предложения по работе.
Использованные источники: 11.
Annotation
Purpose of the topic:
The purpose of the research work is the actual channel of history of the individual, the totality of which is the people. In the memory of the people, on the pages of history, there are many worthy citizens of the Kazakh land, whose heritage is becoming the spiritual treasure of today's generation. One of them was Zhalau Mynbayev, an outstanding public figure of the country, who was born in Mangystau region and served in Kyzylorda.
Some people know about the flag of Mynbayev, who has been promoted to an honorable position from a simple worker to the chairman of the Central Executive Committee of Kazakhstan.
During the political turmoil of the 20-30s of the XX century, the peculiarities of the development of the Kazakh people were the progressive ideas that he brought to life. Unfortunately, soon all such forward-looking statements fell victim to both erroneous and risky policies. There are many historical events that took place in the first capital of Alash, Kyzylorda. It is impossible to list them all on a thread, but we can see the pockets of some history of Kyzylorda in the Soviet era and the signature of zh.Mynbayev. At the same time, during this short period of time, the country has achieved some success, and during the first period of Astana, the city of Kyzylorda brought up a large number of Kazakh intellectuals.
As we often say today, history is made by a person, not a crowd. Therefore, the education of today's generation through the person should be considered as one of the highest stages of Education.
Objectives of the topic:
Report on the life and work of zhalau Mynbayev;
To focus on the position as a defender of the interests of the nation;
Tell us about the hero of Adai Zhalau Mynbayev, who beat Goloshchekin;
Zhalau Mynbayev-public figure;
Scientific novelty of the topic:
Even then, zh.Mynbayev was one of the figures who boldly posed national problems. As ZH. Mynbayev, who came out of the common people and reached the rank of a major political figure, said in his speech: "we do not want to be exposed to the Kazakh people, to history. Our goal was not only to be signatories of various decrees and instructions, but also to be able to finish the job and achieve such a degree that future generations will say, "yes, they really tried." His life and activity should be glorified, the younger generation should know and still be studied. The memory of Zhalau Mynbayev, a man, a countryman, an outstanding statesman, who died in the name of his country, will forever remain in the memory of the people.
Moral education of future citizens is one of the most important issues on the agenda today. It is obvious that it is necessary to form a sense of patriotism, knowledge and skills, skills and abilities, high human and moral dignity, new worldview views, well-being skills, and norms of good behavior through spiritual and moral values.
As we often say today, history is made by a person, not a crowd. Therefore, the education of today's generation through the person should be considered as one of the highest stages of Education.
Theme structure:
The research paper consists of an introduction, four chapters, a conclusion and a list of references.
In the first chapter, we will talk about the life and work of Zhalau Mynbayev.
The second chapter is made up of data and data on his position as a defender of the interests of the nation. For example, the positions of S. Sadvakasov, S. Kozhanov and ZH.Mynbayev, who defended the interests of the nation in the 30s of the XX century. it can contain information about, etc.
In the third chapter, we will talk about Zhalau Mynbayev - a public figure.
The fourth chapter will determine the relevance of our chosen topic.
In the conclusion, a conclusion is drawn up on the information and data mentioned in each chapter and various recommendations for work are made.
Sources used: 11.
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі.
Қазақ елі үшін, Алашорда үкіметі үшін езіле шауып, елінің келешегі үшін күрескен қайраткердің бірі - Жалау Мыңбайұлы.
Жалау Мыңбайұлы қаламынан жел ескен әрі тегеурінді, қайсар публицист. Оны публицистикаға алып келген сол кездегі қоғамның жай-күйі, өскен ортаның сұранымы, өз ұлтына деген қамқорлық, сүйіспеншілік, жан-жақты білім, ерекше дарын-қабілет публицистикаға иек арттырды. Халыққа соны жеткізу мақсатында Жалау баспа майданына қызу кірісіп кетті.
Жалау Мыңбайұлы қарапайым арбакеш кезметінен Кеңес үкіметі кезінде Қазақстан Орталық атқару комитетінің төрағасы қызметіне дейін көтерілген, қоғам мен мемлекет қайраткері, публицист, журналист-тілші, Қазақтың тұңғыш ұлттық драма театрын (бүгінгі М.Әуеов атындағы) құру туралы қаулыға қол қойған Алаштың бір туар азаматы.
Осыған орай таңдалған тақырыптың өзектілігі мен оның құндылығы өте үлкен. Себебі біз халыққа бүгінде аз зерттелген, әлі де зерттеуді қажет ететін тың мәліметті ұсынып отырмыз. Міне, бұл біздің таңдап отырған тақырыбымыздың өзектілігі болып табылады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі.
ХХ ғасырдың басындағы алдыңғы қатарлы білім алған қазақ зиялыларының ел болашағын ойлап, сол кездегі саяси жағдайды пайдаланып, туған елінде үлкен саяси бетбұрыс жасап, егемен мемлекет құруды көксеулері, соған әрекет етулері орынды еді.
Ж.Мыңбаев 1892 жылы Маңғыстау өлкесінде дүниеге келген. Небәрі 37 жыл өмір сүрді. 2000 жылдарға дейін оның өмірі мен қызметі ғылыми тұрғыдан жеткілікті зерттелген жоқ. ХХ ғасырдың басында үлкен тарихи оқиғаларға белсенді түрде араласып, Қазақ елінің қоғамдық-саяси өмірінде терең із қалдырған Жалау Мыңбаев сияқты ірі тұлғамыздың қызметі арқылы, біз отандық тарихымызды терең түсінуге жол ашамыз. Жалау Мыңбаевтың ерен еңбегіне обьективті баға беру, ұлттық тарихымыз үшін ғана емес, еліміздің жас ұрпағын рухани тұрғыдан тәрбиелеу үшін де керек. Жалау Мыңбаевтың 1925-1927 жылдары Қызылорда қаласында атқарған жұмыстары ұшан-теңіз.
...Мыңбаевтың саяси серіктестері С.Сәдуақасов, С.Қожанов туралы ғылыми, көпшілікке арналған және әдеби туындылар бірінен соң бірі жарыққа шығып жатқанда Ж.Мыңбаев туралы жазуға ешкім құлшына кіріскен жоқ (Қазақ тарихы 2000-2) деген Ф.Рысқалиеваның сөзі шындық. Жалау Мыңбаевтың атына ісі сай болып, жалаулап өткен ғұмырын әр қазақ білгені жөн еді.
Жалауды зерттегендерге ашылатын бір ақиқат - Жалаудың қыр соңынан қалмаған бір арызқойдың болғандығы. Оны Жалау туралы ең көп жазған адам деп есептесек болады. Бұл да заман трагедиясы, кейінгілер сабақ алып, ой түйетін іс.
Журналист-жазушы Әбілқайыр Спановтың Жалау Мыңбаев атты кітап шығаруы олқылықтың орнын толтырғандай болды. Кітап жалаутануға қосылған қомақты үлес болып шыққан.Автор кітабын тәмамдай келе, ...Жалау Мыңбайүлының өзі өлгенімен ісі өлген жоқ. Оның өршіл рухы - халқының бүгінгі рухани қозғаушы күші. Елдің ала байрағы дейді. Біз де Еліміздің алғашқы басшыларының бірі, болмыс-бітімі айырықша, біртуар тұлға Жалау Мыңбаев туралы сөз бір кітаппен шектеліп қалмайтынына сенгіміз келеді.
Мыңбаевты сөз қылғанда оқырманның көбірек білгісі келетіні - оның басшылық қызметтегі қайраткерлігі. Жалау бұл орында болған аз уақытта көп іс тындырды. Бір ғана республикамыздың Қырғыз атынан құтылып, Қазақ атымызды қайтып алғанымыздың өзі неге тұрады! И.Сталинмен иық түйістіре отырып түскен суретінің тарихын неге ашпасқа? Бірақ, өкінішке орай, сол кезеңде Ресейде құлаған патша үкіметінің орнына саяси биліккке келген, қара халықтың мүддесін көздейміз, саяси және әлеуметтік теңдік орнатамыз деген большевиктердің сөзі мен ісі сай болмады. Олар ұлттық мемлекет құруға талпынған Алаш ордашылардың өздерінің ойлаған мақсаттарына жетулеріне кедергі келтіретінін біліп, Алаш орда үкіметін таратып, үкімет мүшелеріне түрлі жала жауып, репрессияға ұшыратқаны тарихтан белгілі. Алаш қозғалысы қайраткерлері мен сол кезде Қазақ ОАК төрағасы болған Ж.Мыңбаевтың қарым-қатынастары, оның екі оттың ортасында жүріп қазақ мемлекеттігін сақтап, елді ашаршылықтан, азаматтарды репрессиядан аман алып қалу үшін сол кездегі КСРО атты мемлекет басшысы Сталин, Қазақ АКСР-ның басшысы Голещекин сияқты баскесерлермен тіресе отырып, жанқиярлықпен жұмыс жасағаны, Мұстафа Шоқай сынды біртуар азаматты НКВД құрығына ілінбес үшін Түркменстан арқылы шетелге шығарып жіберуге атсалысқаны белгілі.
Менің жобамның тақырыбы " Жалаулы ғұмыр " болғандықтан, мен алаш зияткерлері жайлы ақпараттарды қолдандым. Қазіргі уақытта адамдар Жалау Мыңбаев жайлы көп ақпарат білмейді. Сондықтан, халқымыз көп ақпарат білу үшін қолымнан келгенше көп деректер мен мәліметтер жинаған едім.
Ғылыми жұмысты жазу барысында Жалау Мыңбаев туралы кітап жазған, зерттеуге үлес қосқан тарихшылардың мақалалары, зерттеулері қолдынылды. Мысалы, Әбілқайыр Спанов кітабы және тағы да басқа кітаптар, мақалалар, зерттеулер қолданылды.
I тарау. Жалау Мыңбаевтың өмірі мен қайраткерлігі хақында
Жалау Мыңбаев 1892 жылы Адай уезінде дүниеге келген. Ол әжесі мен әкесі Мыңбайдың ықпалымен Форт-Александровск қаласындағы екі сатылы орыс-қазақ мектебінде оқиды. Алайда отбасылық жағдайы көтермей, мектепті толық аяқтай алмайды. Жалау Мыңбаев ҚР Президенті Архивінің қорларында сақталған 1923 жылы 19 қазанда толтырған қырғыз (қазақ) коммунистерін есепке тіркеудің жеке қағазында білімім - бір жылдық деп жазған. Осылайша ол 1917 жылға дейін жүкші болып, балық, тұз кәсіпшіліктерінде жалдамалы жұмыс істеп, жұмысшы мектебінен өтеді. Ж.Мыңбаевтың қоғамдық-саяси қызметке араласуы 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін басталады. Патша билігі құлатылып, елде басталған демократиялық өзгерістер Маңғыстау жеріне де жетеді. Осы кезеңде халық арасына өз белсенділігімен таныла бастаған Ж.Мыңбаев Уақытша үкімет органдарының бірі - уездік Азық-түлік басқармасы бастығының орынбасары болып, ал күзде кеңес өкіметі орнағанда Форт-Александровскіде құрылған Жұмысшылар мен солдат депутаттарының кеңесінің (совдеп) құрамына Қатық-Бұлақ тұзшыларының атынан мүше болып сайланады. Осы кеңестің өкілі ретінде эпидемия, ашаршылық қаупі төнген өлке тұрғындарын жабдықтау үшін Петровск, Астрахань қалаларынан дәрі-дәрмек, азық-түлік әкелуді ұйымдастырған. Қаратау бойындағы жатақтардың жағдайын жақсарту үшін көмек ұйымдастырып, оларға бөлінген астықты үлестіру комиссиясының мүшесі болды. Жалау Мыңбаев депутаттар Кеңесінің 1918 ж. 5 наурыздағы шешімімен Форт-Александровскідегі кеңес үкіметін қорғау мақсатында өлкеде құрылған Қызыл ротаның шаруашылық бөлімін басқарады. Маңғыстауда кеңес өкіметін нығайтуға барынша күш салады. 1918 жылы басталып, билікке біресе ақтар, біресе қызылдар келген Азамат соғысының қайнаған кезі 1919 жылдың көктемінде Форт-Александровскіге Еділ-Каспий (Астрахань) қызыл флоты келіп, екінші рет кеңес билігін орнатады. Осы кезеңде Жалау Мыңбаев флот большевиктері құрған Бірлік жастар ұйымының төрағасы болып сайланады. ҚР Президенті Архивінде сақталған Ж.Мыңбаевтың өмірбаяны құжатында 1919 ж. өзінің Астрахань ұйымы большевиктер тобына мүшелікке өткендігі туралы, бірақ ол жөніндегі құжаттардың кейін ақтар тұтқындаған кезде жойылғандығы туралы жазған. Азамат соғысының аумалы төкпелі заманында Форт-Александровскіде жазда қайтадан ақтар үкіметі орнағанда Жалау Мыңбаев губерниялық орталық Асхабадқа (Полторацк қаласы, Адай уезі Түркістан республикасына қарайтын) бара жатқан жолда ақ гвардияшыларға ұсталып, тұтқындалады. Алайда одан жергілікті тұрғындардың көмегімен құтылып Асхабадқа келгенде, мұнда оны қаланы алған ағылшындар тұтқындап, екі апта большевиктік агент ретінде түрмеде отырады. Ол өзін азық-түлік жөніндегі халық өкілі ретінде көрсете алып, түрмеден құтылады. Белгілі журналист Ә.Спанның Жалау Мыңбайұлы атты кітабындағы мәліметтерде көрсетілгендей, Ж.Мыңбаев Алаш қайраткері, Кеңес үкіметі талқандаған Түркістан автономиясының басшысы М.Шоқаймен таныс болған, осы кезеңде оның Каспий арқылы Әзірбайжан, Түркия, Германияға кетуіне көмектескен. 1919 ж. аяғына қарай Форт-Александровскіге келген Жалау Мыңбаев тұтқындалып, атаман Толстов армиясының әскери-далалық сотының үкімімен Кеңес үкіметіне еңбек еткендердің қатарында ату жазасына кесіледі. Алайда көтерілген қала халқының қысымымен өлім жазасы қайтып алынып, жазадан құтылады. Бұдан кейін оның қырға кетуіне тура келеді. Азамат соғысы аяқталғаннан кейін Ж.Мыңбаев кеңес үкіметінде бірқатар қызметтерді атқарады: 1920 жылы маусымда құрылған Адай уездік революциялық комитетінің мүшесі және атқару комитетінің азық-түлік бөлімі бастығының орынбасары, 1921-1922 жж. - уездік милиция бастығы, 1922-1924 жж. - Адай уездік ревком төрағасының орынбасары және төрағасы. 1922 ж. Кеңестердің Бүкілқазақстандық ІІІ съезінде Ж.Мыңбаев Қазақ Кеңестік Орталық Атқару Комитетінің мүшелігіне сайланады. Осы қызметтерде жүрген кезінде Ж.Мыңбаев өзінің тұрмыс тәлімі, өмір тәжірибесі мол басшысы екендігін, ел тағдырына үлкен жауапкершілікпен қарап, халқының мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған басшы екендігін көрсетті. Ол Форт-Александровск қаласының, бүкіл уездің мәдениет, оқу-ағарту ісін, жалпы шаруашылығын жақсартуды, тұрғындарды азық-түлікпен, өнеркәсіп тауарларымен жабдықтауға, көшпелі елді тұрақтандыруға, балықшы жұмысшы кәсібіне жатақ шаруаларды көбірек тартуға көңіл бөледі. Мал шаруашылығымен айналысқан қазақ балаларының үздіксіз оқуына қолайлы жағдай жасап интернат ашты. Сол жылдары екі балалар коммунасын ашып, уезд көлеміндегі мектептерді көбейту, оларды мұғалімдермен қамтамасыз ету үшін екі жылдық мұғалімдер даярлайтын курс ашу сияқты шаралар көзделді. Ол барлық уақытта жастарды сауаттандыруға көп көңіл бөлген. Өзінің осы мәселелер жөніндегі ойларын Степная правда, Советская степь газеттері беттерінде жариялап отырған. 1926 - 1929 жылдары оның редакторлығымен қазақ шаруаларының үні болған Ауыл тілі газеті шығып тұрған. 1920-жылдар - жоғары партиялық және кеңестік қызметтерге жұмысшы ортадан шыққан адамдарды ұсыну кезі еді. Өзінің іскерлігімен көзге түскен Ж.Мыңбаев 1924 ж. Орал губерниялық атқару комитетінің төрағасының орынбасарлығына және Орта Азия және Қазақстанның әкімшілік-аумақтық жағынан межелеу жөніндегі комиссиясының мүшелігіне тағайындалады. Қазақ-өзбек, қазақ-түркмен шекараларын белгілеуге басшылық жасайды. 1925 ж. сәуірде Кеңестердің Бүкілқазақстандық V съезі Ж.Мыңбаевты С.Меңдешовтен кейін Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің төрағасы етіп сайлайды. Жоғары мемлекеттік қызметті атқарған Ж.Мыңбаев мәдениеттің, ғылым, білім, денсаулық сақтау ісінің дамуына үлкен көңіл бөлген. Елімізде оның ықпалымен тұңғыш ғылыми-зерттеу институты, 1927 ж. Бурабай шипажайы, 1926 ж. қазақтың ұлттық театры ашылды, баспахана ісі мен баспа өнімдерін дамыту қаулыларына қол қойған. 1927 ж. Қазақстан мұғалімдерінің І съезіне қатысып, ауыл мектебі мәселесіне қатысты сөз сөйлеген. Сонымен бірге Жалау Мыңбаевтың азаматтық позициясы, халқына қалтқысыз қызмет еткен басшы екендігі осы ҚазОАК төрағасы болған кезінде айрықша көрінді. Қазақстанда кеңес өкіметі орнағаннан кейін бірінші кезекті шешімін табуға тиісті маңызды мәселелер тұрды: жерді пайдаланудағы бұрынғы әділетсіздікті жою, жергілікті халыққа жақын, түсінікті және оған қызмет ететін мемлекеттік аппаратты құру, жаңа қоғамды құрудың әдістері мен жолдары. Бұл міндеттерді шешуде қазақ зиялыларының өз көзқарастары үшін ұлтшыл-ауытқушылар, ұсақ буржуазиялық-ұлтшылдар, оңшылдар деп аталған тобы бірінші кезекке большевиктер ұстанған таптық принципті емес, жалпы ұлттық демократиялық принциптерді қойды. Өзінің саяси күрестегі серіктестері Смағұл Садуақасов, Сұлтанбек Қожановпен бірге осындай ұлтшыл-ауытқушылдарға жатқызылған Жалау Мыңбаев 1925 - 1933 жылдары Қазақ Өлкелік партия комитетін басқарған Ф.Голощекинмен ұлт, жер мәселелерінде, қазақ ауылын социалистік негізде қайта құру, мемлекеттік және партиялық аппаратты жергіліктендіру, отырықшылыққа өту сияқты маңызды мәселелерде келіспей, өз ойларын батыл айтты, қазақ халқының мүддесіне қайшы келетін кеңес үкіметінің саясатын сынап, өз балама жолдарын ұсынды. Олардың ұлттық мүддені қорғауға бағытталған бұл әрекеттері ұлтшылдық деп бағаланды. Белгілі тарихшы М.Қойгелдиевтің Тарих тағылымы не дейді? кітабында келтірілген деректерге сай, осы кезеңде Өлкелік комитет рөлінің шектен тыс күшейе түсуіне Жалау Мыңбаев алғашқылардың бірі болып қарсылық көрсеткен. Ол республика өмірінде кеңестердің рөлін төмендетуге, күнделікті әлеуметтік-саяси мәселелерді шешуде Орталық Атқару Комитетінің беделін әлсірете түсуге қарсылық білдіріп, Голощекин жұмыстан босатып, туған жері Адай уезіне қайтарғанға дейін өзі ұстанған бағыттан тайған жоқ. Ол 1926 жылы қыркүйектегі Бюро мәжілісінде Голощекиннің шексіз билігін сынға алып былай дейді: Соңғы уақытта Мыңбаев ҚОАК-де отырып көп жұмыс тындырып жатыр деген пікір бар. Мүмкін солай да шығар... бірақ біз Голощекин жолдастың келісімін алмай ешқандай да мәселені шешкен емеспіз... Сонымен бірге Голощекиннің қазақ коммунистеріне сенімсіздікпен қарайтынын, ал кадр мәселесін Өлкелік комитетте, Бюрода кеңесу арқылы емес, керек адамдарды жеке өзіне шақырып алып сөйлесу арқылы шеше бастағанын айтып: Сонда қалай, бізден еңбекші бұқараға көрсетіп қою үшін қажет қуыршақ жасағыңыз келе ме? - дейді. Голощекин аппараттық диктатқа қарсы шыққан ҚОАК төрағасына ... Мыңбаев жолдастың жұмыс бөлмесі ұйымдық орналастыру бөліміне айналып, бірқатар жолдастар Өлкелік комитетке жазуды қойып, Мыңбаев жолдасқа жазатын болды, сөйтіп ол өзін Өлкелік комитетке қарсы қоятынды шығарды, Қожановпен бірге августік блок құрды деген жала жапты. Бұдан кейін 1927 жылы 28 сәуірде Ж.Мыңбаев Қазақ Орталық Атқару комитетінің төрағасы қызметінен босатылып, өзінің туған жеріне Адай уездік атқару комитетінің төрағасы қызметіне жіберіледі. Сонымен бірге 1926 - 1927 жылдары құрылып жатқан Түрксибтің Оңтүстік бөлімінің өкілі етіп қояды. 1928 жылы Гурьев округінің атқару комитетінің төрағасы болып тағайындалады. Ал 1929 жылы Казгоссельскладтың төрағасының орынбасары және Союзхлебтің басқарушысының орынбасары болып қызмет атқарады. Адай контрреволюциялық ұйымының басшысы деген жала жабылып, үстінен қылмыстық іс қозғалады. 1929 ж. 26 қыркүйекте ауыр науқасқа шалдығуына байланысты қызметінен босатылады. Осы науқастан 1929 жылы 16 қарашада қайтыс болады. 1930 жылы Ж.Мыңбаевтың үстінен қозғалған қылмыстық іс қайтыс болуына байланысты тоқтатылады. КОКП ОК Саяси бюросының комиссиясы 1990 ж. мамырда Ұлттық-ауытқушылық туралы мәселені арнайы қарап 1920-1930-жылдары көптеген партия, кеңес қайраткерлеріне идеялық ауытқушылық пен ұлтшылдық айыбының негізсіз тағылғандығы туралы ресми құжат қабылдады. Осылайша Ж.Мыңбаев сол кездің өзінде ұлттық мәселелерді батыл қойған қайраткерлердің бірі болды. Қарапайым халықтан шығып, ірі саяси қайраткер дәрежесіне дейін жеткен Ж. Мыңбаев өз сөзінде айтқандай: Біз қазақ елі алдында, тарих алдында әшкере болғымыз келмейді. Біздің мақсатымыз түрлі декреттер мен нұсқауларға қол қоюшылар ғана болу емес, іс бітіріп, болашақ ұрпақ иә, олар шынымен де тырысып еді дейтіндей дәрежеге жеткен қайраткер болды. Оның өмірі мен қайраткерлігі дәріптеліп, жас ұрпақ білуі тиіс және әлі де зерделенуі тиіс.
Елім деп еңіреп өткен ер, көрнекті мемлекет қайраткері Жалау Мыңбаевтың есімі халық жадында мәңгі сақталады.
II тарау. Ұлт мүддесін қорғаушы
Патшалық Ресей тұсында отарлау саясатына қарсы шығып, азаттық, дербестік үшін, ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz