Деректер базасының концептуалдық моделі
Ф.7.04-03
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Ақпараттық технологиялар және энергетика факультеті (ЖМ)
Ақпараттық жүйелер және моделдеу кафедрасы
Курстық жұмыс
Пәні: Ақпараттық жүйелердегі мәліметтер базасы
Жұмыс тақырыбы: Жанармай бекеті пәндік облысы үшін деректер қорын жобалау
Мамандығы: Ақпараттық жүйелер
Орындаған: _________Сейілханов Нұрдәулет_______________
(студенттің аты жөні, тобы)
Жетекшісі: ___________________________________ _________
(оқытушының аты - жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Норма бақылау:
_________Байназарова Индира______
қолы, аты жөні
Комиссия мүшесі ___________________________________ _
Комиссия мүшесі_____________________________ _____
Жұмыс ____________ бағасы
_____________ 2022ж.
Шымкент 2022 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3
1 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. ДҚБЖ және бағдарламалық жасақтаманы таңдау негіздемесі ... ... ... ...
5
5
2. Деректер базасының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
2.1 Деректер базасының концептуалдық моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
2.2 ER-диаграммалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
2.3 Нысанның - байланыс моделінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11
2.4 Деректер қоры мәліметтерін байланыстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
13
2 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН MS VISUAL STUDIO БАҒДАРЛАМАЛЫҚ КЕШЕНІНДЕ ТҮРЛЕНДІРУ ... ... ... ... ... ...
3. Microsoft Visual Studio бағдарламасы арқылы дайын мәліметтер базасын интеграциялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
18
3.1 Visual Studio 2019 бағдарламасында жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ...
19
3.2 Бағдарламамен жұмыс сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
23
КІРІСПЕ
Деректер базасы жалпы-бұл ақпаратты сақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Деректер базасын басқару жүйесінің тұжырымдамасы мәліметтер базасы ұғымымен тығыз байланысты. Бұл жаңа базаның құрылымын құруға, мазмұнды өңдеуге және ақпаратты визуализациялауға арналған бағдарламалық жасақтама жиынтығы.
Қазіргі уақытта технологияның қарыштап дамуына сәйкес деректер қорын басқару жүйесіне сәйкес көптеген бағдарламалар бар. Соның ішінде Microsoft бағдарламалық кешенінің бөлігі болып табылатын SQL-Server реляциялық ДҚБЖ (мәліметтер базасы) қолданушылар арасында кеңінен танымал. Ондағы ыңғайлы интерфейс және бағдарламаны орнатудың қарапайымдылығы, кестелерді, пішіндерді, сұраныстарды құрудың тиімді құралдары, пакеттің басқа қосымшаларымен интеграциясы, мәліметтер базасымен жұмысты ұйымдастыру және ақпаратты қорғау құралдары секілді тағы да басқа артықшылықтары - бұл қосымшаның бұдан да өзге артықшылықтарының толық тізімі емес екенін аңғартады.
Әзірленген жүйенің негізгі мақсаты-қол еңбегінің үлесін және қағаз құжаттарының санын азайту мақсатында Жанармай құю бекетінің қызметкерлерінің жұмыс орнын автоматтандыру болып табылады.
Бұл курстық жұмыста Жанармай құю бекеті пәндік сала ретінде қарастырылады. Деректер қоры келесі міндеттерді шешеді: клиенттердің жанармай түріне деген өтінімдері туралы ақпараттарды беру, жіберілген ақпараттарды бекет қызметкерлерінің қабылдап қызмет көрсетуі, сондай-ақ түрлі серіктестіктерден жеткізілген өнімдер туралы ақпараттар тағы да басқа төлемдер жиынтығы мен есептерді қамтиды. ДҚБЖ ретінде осы MS SQL Server таңдалды. Мәліметтер қорын визуализациялауда Microsoft фирмасының Visual Studio бағдарламалық өнімі қолданылды.
Курыстық жобаның өзектілігі берілген тақырып аясын кеңінен түсіндіріп жеткізу, жоба барысында пәнді тереңінен ұғыну, білу.
Курстық жобаның мақсаты-объектіге бағытталған және визуалды бағдарламалауды қолдана отырып, мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған қосымшаны әзірлеу дағдыларын игеру. Сонымен қатар нақты ДҚБЖ (Visual, FoxPro, MS Access, MS SQL, Server, My SQL, Informix және т.б.) негізінде анықталған пәндік аймақ үшін ДҚ қосымшасы мен ДҚ қорғау тәсілдерін бағдарламалық түрде жүзеге асыратын деректер қорын құру бойынша тәжірибелік дағдыларды оқып-үйрену болып табылады. Курстық жұмысты орындау үшін деректер қорын жобалаудың принциптері мен әдістерін, ДҚБЖ-нің тілдік құралдарын, деректер қорының қосымшаларын жүзеге асыратын принциптерін және нақты ДҚБЖ ортасында жұмыс істеуді білуі керек.
Курстық жұмысты орындау шеңберінде Жанармай құю бекетінің деректер базасы бар автоматтандырылған жүйе жобаланып, құрылады. Жұмыстың мақсатына байланысты келесідей міндеттер қойылды:
1. Пәндік сала бойынша "Жанармай құю бекетінің" мәліметтер қорын құру;
2. Осы ДБ шеңберінде олардың арасындағы қатынастарды (кестелерді), байланыстарды құру, оларды қажетті ақпаратпен толтыру, әртүрлі қол жеткізу деңгейлері бар әртүрлі пайдаланушыларды құру;
3. Деректерге өзгерістер енгізу және жаңа деректермен толықтыру мүмкіндігін жасау;
4. Мәліметтер қоры негізінде іздеу, белгілі бір сұраныстарды орындау, сонымен қатар есептерді басып шығару функцияларын енгізу;
5. Бағдарламада дерекқорды пайдалану туралы анықтамалық нұсқаулық бөлімін қарастыру;
6. Дайын болған мәліметтер базасын интерфейс формасында визуализациялау.
Осындай міндеттемелердің негізінде, жүйе дерекқорға деректерді қосу, өзгерту және жою мүмкіндігін қамтамасыз етеді және пайдаланушылардың жұмысына ыңғайлы интерфейске ие болады.
Қазіргі технологиялар ақпараттың кез келген көлемін орналастырудың, сақтаудың, өңдеудің және кез келген қашықтықтарға тасымалдаудың шексіз мүмкіндіктерін береді. Осындай кезде мамандар даярлаудағы алғашқы сатыға олардың өздігінен білім алуына бағыттал ған шараларды ұйымдастыру ісі шығады. Бұл біздің курстық жұмыстың теориялық маңыздылығын анықтайды. Курс жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады. Кіріспеде курстық жұмыстың өзектілігі, мақсаты, теориялық мақсаты қарастырылған. 1-тарауда Деректер қорын басқару жүйесі жайлы жалпы мағлұмат берілген жәнеде дерекқорды құру, басқару, талдау, есептеу элементтері кіргізілген. Деректер қорын басқару жүйесін MS Visual Studio бағдарламалық кешенінде түрлендіру деп аталатын 2-тарауда " Visual Studio 2019 бағдарламасында жұмыс жасау" және "Бағдарламамен жұмыс сипаттамасы" жайлы мағлұматтар беріледі.
1 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ
1. ДҚБЖ және бағдарламалық жасақтаманы таңдау негіздемесі
Дерекқорды басқару жүйесін (ДҚБЖ) таңдау күрделі көп параметрлі міндет болып табылады және мәліметтер базасын құру кезінде маңызды кезеңдердің бірі болып саналады. Таңдалған бағдарламалық өнім кәсіпорынның ағымдағы және болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыруы керек. Дерекқорды басқару жүйесінің өзі (ДҚБЖ) бағдарламалық жасақтама болып табылады, оның көмегімен пайдаланушылар дерекқорды анықтай, құра, қолдай алады және оған бақыланатын қол жеткізе алады.
Клиент-серверлік технологияны пайдалана отырып, жанармай құю бекетінің ақпараттық жүйесін әзірлеу үшін деректер қорын басқару жүйесі ретінде - MS SQL Server бағдарламасы таңдалды.
Microsoft SQL Server-бұл ресурстарды көп қажет ететін іскери қосымшалардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға қабілетті сенімді, өнімді және ақылды деректер платформасы. Бұл қосымшаларды әзірлеу мен сүйемелдеу уақыты мен шығындарын қысқартуға, сондай-ақ кәсіпорынның әрбір жұмыс орнына іс жүзінде қолданылатын ақпаратты беруге мүмкіндік береді.
Microsoft SQL Server-бұл дерекқорды басқарудың реляциялық жүйесі (ДҚБЖ). Реляциялық деректер базасында деректер кестелерде сақталады. Өзара байланысты деректерді кестелерге топтастыруға болады, сонымен қатар кестелер арасындағы қатынастарды да орнатуға болады. Осыдан реляциялық атау пайда болды-ағылшын тілінен relational (туыстық, қарым-қатынастармен байланысты, өзара тәуелді деген мағынаны білдіреді).
Пайдаланушылар сервердегі деректерге қосымшалар арқылы қол жеткізеді, ал әкімшілер дерекқорды конфигурациялау, басқару және қолдау міндеттерін орындай отырып, серверді басқарумен тікелей қол жеткізеді. SQL Server-бұл масштабталатын мәліметтер базасы, яғни ол айтарлықтай көлемде деректерді сақтай алады және Дерекқорға бір уақытта қол жеткізе алатын көптеген пайдаланушылардың жұмысын қолдайды.
Пайдаланушыларды сервермен байланыстыратын бірден-бір құрал бұл- SQL тілі (Structured Query Language) болып табылады. Аталмыш курстық жобада осы тілдің негізгі операторлары қолданылды. Бұл тіл қазіргі таңда әлемдік стандарттарға сәйкес өте кең таралған жәнеде көптеген деректер қорын басқару жүйесі негізіндегі бағдарламаларды кеңінен қолданысқа ие.
SQL тілі пайдаланушыға келесі мүмкіндіктерді ұсынады:
- олардың құрылымын толық сипаттайтын мәліметтер базасы мен кестелер құру;
- деректерді басқарудың негізгі операцияларын орындау:
деректерді енгізу, өзгерту, жою операциялар тобы;
- қарапайым және күрделі сұрауларды орындау.
2. Деректер базасының құрылымы
Деректер базасын жобалау өзара байланысты деректер модельдерінің кешенін құрудан тұрады.
Деректер базасын жобалаудың маңызды кезеңі ДҚБЖ-ға бағдарланбаған пәндік саланың ақпараттық-логикалық (инфологиялық) моделін әзірлеу болып табылады. Инфологиялық модельде интеграцияланған түрдегі мәліметтер құрылымының құралдары деректердің құрамы мен құрылымын, сондай-ақ қосымшаның ақпараттық қажеттіліктерін (тапсырмалар мен сұраныстар) көрсетеді.
Пәндік саланың ақпараттық-логикалық моделі пәндік саланы ақпараттық объектілер жиынтығы және олардың құрылымдық байланыстары түрінде көрсетеді.
Инфологиялық модель ДБ-нің даталогиялық моделін құру үшін бастапқы болып табылады және белгілі бір ДБ-ны жобалау және әзірлеу процесінде пәндік сала мамандары (ол үшін ДББ құрылады) және ДБ әкімшісі үшін аралық модель ретінде қызмет етеді.
Даталогиялық деп олардың мазмұны мен физикалық ұйымына қарамастан деректер элементтері арасындағы логикалық қатынастарды көрсететін модель түсініледі. Бұл ретте даталогиялық модель ДҚБЖ-ны нақты іске асыруды ескере отырып, сондай-ақ оның инфологиялық моделі негізінде нақты пәндік саланың ерекшелігін ескере отырып әзірленеді.
Пәндік аймақтың инфологиялық моделі бірінші болып құрылады. Алдын ала инфологиялық модель жобалық кезеңге дейін жасалады, содан кейін мәліметтер базасын жобалаудың кейінгі кезеңдерінде нақтыланады. Содан кейін оның негізінде тұжырымдамалық (логикалық), ішкі (физикалық) және сыртқы модельдер құрылады.
Тұжырымдамалық деңгей интеграцияланған түрде домен деректерін ұсынудың логикалық аспектісіне сәйкес келеді. Тұжырымдамалық модель мәліметтер базасының логикалық құрылымына ДҚБЖ талаптарына сәйкес құрылымдалған әртүрлі мәліметтер типтерінің көптеген даналарынан тұрады.
Ішкі қабат сақтау ортасында қажетті деректерді ұйымдастыруды көрсетеді және деректерді ұсынудың физикалық аспектісіне сәйкес келеді. Ішкі модель сыртқы медиада физикалық түрде сақталған жазбалардың жеке даналарынан тұрады.
Сыртқы қабат белгілі бір пайдаланушыларға қажет жеке деректер көріністерін қолдайды. Сыртқы модель-тұжырымдамалық модельдің ішкі жиынтығы. Деректерге сәйкес сыртқы модельдердің қиылысуы мүмкін. Жеке қосымшаның (тапсырманың) немесе Пайдаланушының жеке логикалық деректер құрылымы сыртқы модельге немесе мәліметтер базасының ішкі схемасына сәйкес келеді. Сыртқы модельдердің көмегімен қосымшалардың мәліметтер базасына санкцияланған қол жетімділікке қолдау көрсетіледі (қосымшада қол жетімді мәліметтер базасының тұжырымдамалық моделінің құрамы мен құрылымы шектеулі, сонымен қатар осы деректерді өңдеудің рұқсат етілген режимдері берілген: енгізу, өңдеу, жою, іздеу).
Жаңа қосымшалардың пайда болуы немесе қолданыстағы қосымшалардың ақпараттық қажеттіліктерінің өзгеруі олар үшін дұрыс сыртқы модельдерді анықтауды талап етеді, ал бұл өзгерістердің тұжырымдамалық және ішкі моделі деңгейінде болмайды. Жаңа деректер түрлерінің пайда болуынан немесе өзгерістер мен құрылымдардан туындаған тұжырымдамалық модельдегі өзгерістер барлық қосымшаларға әсер етпеуі мүмкін, яғни бағдарламалардың деректерден белгілі бір тәуелсіздігі қамтамасыз етіледі. Тұжырымдамалық модельдегі өзгерістер ішкі модельде де көрінуі керек, ал өзгермеген тұжырымдамалық модельде оның сипаттамаларын жақсарту үшін ДБ-нің ішкі моделін дербес өзгертуге болады (деректерге қол жеткізу уақыты, сыртқы құрылғылардың жадының шығыны және т.б.). Осылайша, мәліметтер базасы деректерді логикалық және физикалық ұйымдастырудың салыстырмалы тәуелсіздігі принципін жүзеге асырады.
2.1 Деректер базасының концептуалдық моделі
Концептуалдық (инфологиялық) жобалау - пәндік аймақтың формальды моделін құру. Мұндай модель стандартты тілдік құралдарды, әдетте графикалық, мысалы, ER-диаграммаларды қолдана отырып құрылады. Мұндай модель кез-келген нақты ДҚБЖ-ға назар аудармай құрылады.
Бұл модельдің негізгі элементтері:
oo Пәндік аймақ объектілерінің сипаттамасы және олардың арасындағы байланыстар.
oo Пайдаланушылардың ақпараттық қажеттіліктерінің сипаттамасы (мәліметтер базасына негізгі сұраныстардың сипаттамасы).
oo Құжат айналымының сипаттамасы. Мәліметтер базасы үшін бастапқы деректер ретінде пайдаланылатын құжаттардың сипаттамасы және мәліметтер базасы негізінде жасалған құжаттар.
oo Деректер арасындағы алгоритмдік тәуелділіктердің сипаттамасы.
oo Тұтастық шектеулерінің сипаттамасы, яғни мәліметтердің рұқсат етілген мәндеріне және олардың арасындағы байланыстарға қойылатын талаптар.
Логикалық (даталогиялық) дизайн - инфологиялық модельді белгілі бір ДҚБЖ-да қолданылатын мәліметтер моделіне, мысалы, реляциялық деректер моделіне картаға түсіру. Реляциялық ДҚБЖ үшін даталогиялық модель-кестелер жиынтығы, әдетте негізгі өрістерді, кестелер арасындағы байланыстарды көрсетеді. Егер инфологиялық модель ER-диаграммалар (немесе басқа рәсімделген құралдар) түрінде салынған болса, онда даталогиялық дизайн белгілі бір формальды ережелерге сәйкес кестелер құру, сондай-ақ осы кестелерді қалыпқа келтіру болып табылады. Бұл кезең негізінен автоматтандырылуы мүмкін.
Физикалық дизайн-белгілі бір ДҚБЖ көмегімен даталогиялық модельді жүзеге асыру, сонымен қатар деректерді сақтаудың физикалық ортасына байланысты шешімдерді таңдау: дискілік жадыны басқару әдістерін, деректерге қол жеткізу әдістерін, деректерді қысу әдістерін және т.б. таңдау - бұл міндеттер негізінен ДҚБЖ құралдарымен шешіледі және ДҚ әзірлеушісінен жасырылады.
Инфологиялық жобалау кезеңінде пәндік сала туралы ақпарат жинау барысында мыналарды анықтау қажет:
oo пәндік облыстың негізгі объектілері (мәліметтер базасында ақпарат сақталуы керек объектілер);
oo нысан атрибуттары;
oo объектілер арасындағы байланыстар;
oo мәліметтер базасына негізгі сұраныстар.
Қазіргі уақытта қазіргі заманғы кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуі ақпараттық жүйелерді қолданбай мүмкін емес. Бұл проблема ірі кәсіпорындар үшін де, орта және тіпті шағын бизнес үшін де өзекті. Ақпараттық жүйелер стандартты қолданбалы бағдарламалардан бірқатар маңызды айырмашылықтарға ие. Пәндік аймаққа байланысты Ақпараттық жүйелер олардың архитектурасы мен функциялары бойынша әр түрлі болуы мүмкін.
"Жанармай құю бекеті" туралы деректер қорын әзірлеу кезінде пәндік облысқа зерттеу жүргізілді. Нәтижесінде " Жанармай құю бекеті " ДБ-да мынадай кіріс деректері пайдаланылады:
oo тұтынушылар туралы ақпарат;
oo қызметкерлер жайлы ақпарат;
oo серіктестер туралы ақпарат;
oo жеткізушілер жайлы ақпарат;
oo өтінімдер мен тапсырыстар жайлы ақпарат;
oo пайдаланылатын өнімдер туралы ақпарат.
Жобаның концептуальдық моделі:
Сурет 1 - Мәліметтер базасының концептуальдық моделі
2.2 ER-диаграммалары
Нысан-байланыс схемасы (сонымен қатар ERD немесе ER-диаграмма) -- бұл әртүрлі "нысандардың" (адамдар, Нысандар, ұғымдар және т.б.) жүйе ішінде қалай байланысқанын көрсететін ағындық схеманың бір түрі. ER диаграммалары көбінесе білім беру, бағдарламалық қамтамасыз ету мен бизнеске арналған ақпараттық жүйелерді зерттеу және әзірлеу саласындағы реляциялық мәліметтер базасын жобалау және жөндеу үшін қолданылады. ER диаграммалары (немесе ER модельдері) нысандарды, олардың атрибуттары мен байланыстарын көрсету үшін тіктөртбұрыштарды, гауһарларды, сопақшаларды және байланыстырушы сызықтарды қоса алғанда, стандартты таңбалар жиынтығына сүйенеді. Бұл диаграммалар грамматикалық құрылымдармен бірдей принцип бойынша орналастырылған: субъектілер зат есімдердің рөлін, ал байланыстар етістіктердің рөлін атқарады. ER диаграммалары көбінесе процесс немесе жүйе шеңберіндегі ақпарат ағындарының қозғалысын схемалық түрде көрсететін DFD диаграммаларымен бірге қолданылады.
ER диаграммалары деректерді әзірлеу үшін пайдаланылады және деректер мен олардың арасындағы қатынастарды анықтаудың стандартты әдісін білдіреді. Осылайша, деректер қоймаларын егжей-тегжейлі көрсету жүзеге асырылады. ER-диаграмма жүйенің нысандары және олардың өзара әрекеттесу жолдары туралы ақпаратты қамтиды, пәндік аймақ (субъектілер) үшін маңызды объектілерді, осы объектілердің (атрибуттардың) қасиеттерін және олардың басқа объектілермен (байланыстар) байланыстарын анықтауды қамтиды.
ER модельдерінде және деректер модельдерінде, әдетте, бөлшектердің үш деңгейіне дейін бөлінеді:
Концептуальдық деректер моделі-ең аз егжей-тегжейлері бар ең жоғары деңгейлі схема. Бұл тәсілдің артықшылығы-модельдің жалпы құрылымын және жүйенің бүкіл архитектурасын көрсету мүмкіндігі. Аз масштабты жүйелер бұл модельсіз жасай алады. Бұл жағдайда сіз бірден логикалық модельге ауыса аласыз.
Логикалық деректер моделі тұжырымдамалық модельге қарағанда егжей-тегжейлі ақпаратты қамтиды. Бұл деңгейде егжей-тегжейлі операциялық және транзакциялық Нысандар анықталады. Логикалық модель ол қолданылатын технологияға байланысты емес.
Физикалық деректер моделі: әрбір логикалық деректер моделіне сүйене отырып, бір немесе екі физикалық модель жасауға болады. Соңғысында мәліметтер базасын құру және енгізу үшін жеткілікті техникалық мәліметтер болуы керек.
Тек реляциялық деректер. ER диаграммаларының мақсаты элементтер арасындағы байланыстар мен қатынастарды көрсету екенін анық түсіну керек, сондықтан олар тек реляциялық құрылымды көрсетеді.
Тек құрылымдық деректер үшін. Деректер өрістерге, бағандарға және жолдарға нақты бөлінуі керек, әйтпесе ER диаграммасының пайдасы аз болады. Бұл ішінара құрылымдалған деректерге де қатысты, өйткені олардың кейбіреулері ғана жұмыс істеуге жарамды болады.
Қолданыстағы дерекқормен интеграциялаудың қиындығы.
Көптеген жағдайларда ақпараттық модель өте күрделі және көптеген нысандарды қамтиды.
ER-диаграммалардың негізгі түсініктері
Әрбір субъектінің жекеше зат есіммен көрсетілген атауы болуы керек.
Нысандардың мысалдары "жеткізуші", "қызметкер", "тапсырыстар" сияқты объектілер кластары болуы шарт.
Модельдегі әрбір нысан атауы бар тіктөртбұрыш түрінде бейнеленеді.
Әр бейнеленген нысанның ішінде оған тиесілі атрибуттары болады.
Әрбір нысан тиісінше бір бірімен бағытталған байланыс орнатуы шарт.
Сурет 2 - Мәліметтер базасының ER-моделі
Жанармай құю бекеті деректер базасының ER-моделі негізінде 6 негізгі объект құрылып бекітілді. Әр негізгі объектке тиісінше өзінің атрибуттары енгізілді. Мысалы: Өнімдер объектісіне тиесілі 3 атрибут: жанармай түрі, жанармай көлемі және жанармай бағасы атрибуттары берілді. Сонымен бірге әрбір таңдамалы объекттерге тән жеке ID код беріледі. Негізгі баған (ID код) -дереккөз тиісті жол селекторындағы бастапқы кілт белгісімен анықталады. Егер бастапқы кілт бірнеше бағаннан тұрса, онда бір бағанда қайталанатын мәндер пайда болуы мүмкін, бірақ барлық бастапқы кілт бағандарындағы мәндердің барлық тіркесімдері бірегей болуы керек. Сонымен бірге SQL Server-ден Vusual Studio-ға көшкенде ID кодтардың орнына транзакция идентификаторы (TransactionID) пайдаланылады.
Ары қарай дайын болған модел құрлымы негізінде нысанның байланыс моделін қарастырамыз.
2.3 Нысанның - байланыс моделінің сипаттамасы
Субъект - байланыс моделін сипаттайтын, яғни пәндік аймақтың семантикалық сипаттамасы берілген бұл бөлімді біз субъектілер тұрғысынан қарастырамыз. Маған таңдалған субъект бұл - Жанармай құю бекеті болып табылады. Осы негізде біз алдымен жасайтын мәліметтер қорына атауын енгізіп, барлық файлдық жүйені реттеп, жаңа мәліметтер қорын құруды растаймыз. Растау кезіңде жүйе мәліметтер қорының логикалық атауын, файлдық типін, файлдық тобын және бастапқы кіретін деректер көлемін белгілеуді сұрайды:
Сурет 3 - Жанармай құю бекеті субъектісін құру тәртібі
"Номенклатура" мәні
Орталық (яғни негізгі) нысан ретінде біз номенклатураны, мысалыға мәліметтер базасын құрастыруда кесте өнімдерінің қандай да бір бірлігін алуымыз қажет, сол арқылы біз ақпарат маңызды айқындалады. Мұны білмей, бухгалтерлік есептің немесе қандай да бір түрлі статистикалық көрсеткіштердің кез - келген жүйесін құрудың мағынасы жоқ.
Тауармен, оның қасиеттерімен байланысты субъект, негізінен, барлық қызмет ... жалғасы
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Ақпараттық технологиялар және энергетика факультеті (ЖМ)
Ақпараттық жүйелер және моделдеу кафедрасы
Курстық жұмыс
Пәні: Ақпараттық жүйелердегі мәліметтер базасы
Жұмыс тақырыбы: Жанармай бекеті пәндік облысы үшін деректер қорын жобалау
Мамандығы: Ақпараттық жүйелер
Орындаған: _________Сейілханов Нұрдәулет_______________
(студенттің аты жөні, тобы)
Жетекшісі: ___________________________________ _________
(оқытушының аты - жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Норма бақылау:
_________Байназарова Индира______
қолы, аты жөні
Комиссия мүшесі ___________________________________ _
Комиссия мүшесі_____________________________ _____
Жұмыс ____________ бағасы
_____________ 2022ж.
Шымкент 2022 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3
1 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. ДҚБЖ және бағдарламалық жасақтаманы таңдау негіздемесі ... ... ... ...
5
5
2. Деректер базасының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
2.1 Деректер базасының концептуалдық моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
2.2 ER-диаграммалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
2.3 Нысанның - байланыс моделінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11
2.4 Деректер қоры мәліметтерін байланыстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
13
2 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН MS VISUAL STUDIO БАҒДАРЛАМАЛЫҚ КЕШЕНІНДЕ ТҮРЛЕНДІРУ ... ... ... ... ... ...
3. Microsoft Visual Studio бағдарламасы арқылы дайын мәліметтер базасын интеграциялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
18
3.1 Visual Studio 2019 бағдарламасында жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ...
19
3.2 Бағдарламамен жұмыс сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
23
КІРІСПЕ
Деректер базасы жалпы-бұл ақпаратты сақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Деректер базасын басқару жүйесінің тұжырымдамасы мәліметтер базасы ұғымымен тығыз байланысты. Бұл жаңа базаның құрылымын құруға, мазмұнды өңдеуге және ақпаратты визуализациялауға арналған бағдарламалық жасақтама жиынтығы.
Қазіргі уақытта технологияның қарыштап дамуына сәйкес деректер қорын басқару жүйесіне сәйкес көптеген бағдарламалар бар. Соның ішінде Microsoft бағдарламалық кешенінің бөлігі болып табылатын SQL-Server реляциялық ДҚБЖ (мәліметтер базасы) қолданушылар арасында кеңінен танымал. Ондағы ыңғайлы интерфейс және бағдарламаны орнатудың қарапайымдылығы, кестелерді, пішіндерді, сұраныстарды құрудың тиімді құралдары, пакеттің басқа қосымшаларымен интеграциясы, мәліметтер базасымен жұмысты ұйымдастыру және ақпаратты қорғау құралдары секілді тағы да басқа артықшылықтары - бұл қосымшаның бұдан да өзге артықшылықтарының толық тізімі емес екенін аңғартады.
Әзірленген жүйенің негізгі мақсаты-қол еңбегінің үлесін және қағаз құжаттарының санын азайту мақсатында Жанармай құю бекетінің қызметкерлерінің жұмыс орнын автоматтандыру болып табылады.
Бұл курстық жұмыста Жанармай құю бекеті пәндік сала ретінде қарастырылады. Деректер қоры келесі міндеттерді шешеді: клиенттердің жанармай түріне деген өтінімдері туралы ақпараттарды беру, жіберілген ақпараттарды бекет қызметкерлерінің қабылдап қызмет көрсетуі, сондай-ақ түрлі серіктестіктерден жеткізілген өнімдер туралы ақпараттар тағы да басқа төлемдер жиынтығы мен есептерді қамтиды. ДҚБЖ ретінде осы MS SQL Server таңдалды. Мәліметтер қорын визуализациялауда Microsoft фирмасының Visual Studio бағдарламалық өнімі қолданылды.
Курыстық жобаның өзектілігі берілген тақырып аясын кеңінен түсіндіріп жеткізу, жоба барысында пәнді тереңінен ұғыну, білу.
Курстық жобаның мақсаты-объектіге бағытталған және визуалды бағдарламалауды қолдана отырып, мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған қосымшаны әзірлеу дағдыларын игеру. Сонымен қатар нақты ДҚБЖ (Visual, FoxPro, MS Access, MS SQL, Server, My SQL, Informix және т.б.) негізінде анықталған пәндік аймақ үшін ДҚ қосымшасы мен ДҚ қорғау тәсілдерін бағдарламалық түрде жүзеге асыратын деректер қорын құру бойынша тәжірибелік дағдыларды оқып-үйрену болып табылады. Курстық жұмысты орындау үшін деректер қорын жобалаудың принциптері мен әдістерін, ДҚБЖ-нің тілдік құралдарын, деректер қорының қосымшаларын жүзеге асыратын принциптерін және нақты ДҚБЖ ортасында жұмыс істеуді білуі керек.
Курстық жұмысты орындау шеңберінде Жанармай құю бекетінің деректер базасы бар автоматтандырылған жүйе жобаланып, құрылады. Жұмыстың мақсатына байланысты келесідей міндеттер қойылды:
1. Пәндік сала бойынша "Жанармай құю бекетінің" мәліметтер қорын құру;
2. Осы ДБ шеңберінде олардың арасындағы қатынастарды (кестелерді), байланыстарды құру, оларды қажетті ақпаратпен толтыру, әртүрлі қол жеткізу деңгейлері бар әртүрлі пайдаланушыларды құру;
3. Деректерге өзгерістер енгізу және жаңа деректермен толықтыру мүмкіндігін жасау;
4. Мәліметтер қоры негізінде іздеу, белгілі бір сұраныстарды орындау, сонымен қатар есептерді басып шығару функцияларын енгізу;
5. Бағдарламада дерекқорды пайдалану туралы анықтамалық нұсқаулық бөлімін қарастыру;
6. Дайын болған мәліметтер базасын интерфейс формасында визуализациялау.
Осындай міндеттемелердің негізінде, жүйе дерекқорға деректерді қосу, өзгерту және жою мүмкіндігін қамтамасыз етеді және пайдаланушылардың жұмысына ыңғайлы интерфейске ие болады.
Қазіргі технологиялар ақпараттың кез келген көлемін орналастырудың, сақтаудың, өңдеудің және кез келген қашықтықтарға тасымалдаудың шексіз мүмкіндіктерін береді. Осындай кезде мамандар даярлаудағы алғашқы сатыға олардың өздігінен білім алуына бағыттал ған шараларды ұйымдастыру ісі шығады. Бұл біздің курстық жұмыстың теориялық маңыздылығын анықтайды. Курс жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады. Кіріспеде курстық жұмыстың өзектілігі, мақсаты, теориялық мақсаты қарастырылған. 1-тарауда Деректер қорын басқару жүйесі жайлы жалпы мағлұмат берілген жәнеде дерекқорды құру, басқару, талдау, есептеу элементтері кіргізілген. Деректер қорын басқару жүйесін MS Visual Studio бағдарламалық кешенінде түрлендіру деп аталатын 2-тарауда " Visual Studio 2019 бағдарламасында жұмыс жасау" және "Бағдарламамен жұмыс сипаттамасы" жайлы мағлұматтар беріледі.
1 ТАРАУ. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ
1. ДҚБЖ және бағдарламалық жасақтаманы таңдау негіздемесі
Дерекқорды басқару жүйесін (ДҚБЖ) таңдау күрделі көп параметрлі міндет болып табылады және мәліметтер базасын құру кезінде маңызды кезеңдердің бірі болып саналады. Таңдалған бағдарламалық өнім кәсіпорынның ағымдағы және болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыруы керек. Дерекқорды басқару жүйесінің өзі (ДҚБЖ) бағдарламалық жасақтама болып табылады, оның көмегімен пайдаланушылар дерекқорды анықтай, құра, қолдай алады және оған бақыланатын қол жеткізе алады.
Клиент-серверлік технологияны пайдалана отырып, жанармай құю бекетінің ақпараттық жүйесін әзірлеу үшін деректер қорын басқару жүйесі ретінде - MS SQL Server бағдарламасы таңдалды.
Microsoft SQL Server-бұл ресурстарды көп қажет ететін іскери қосымшалардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға қабілетті сенімді, өнімді және ақылды деректер платформасы. Бұл қосымшаларды әзірлеу мен сүйемелдеу уақыты мен шығындарын қысқартуға, сондай-ақ кәсіпорынның әрбір жұмыс орнына іс жүзінде қолданылатын ақпаратты беруге мүмкіндік береді.
Microsoft SQL Server-бұл дерекқорды басқарудың реляциялық жүйесі (ДҚБЖ). Реляциялық деректер базасында деректер кестелерде сақталады. Өзара байланысты деректерді кестелерге топтастыруға болады, сонымен қатар кестелер арасындағы қатынастарды да орнатуға болады. Осыдан реляциялық атау пайда болды-ағылшын тілінен relational (туыстық, қарым-қатынастармен байланысты, өзара тәуелді деген мағынаны білдіреді).
Пайдаланушылар сервердегі деректерге қосымшалар арқылы қол жеткізеді, ал әкімшілер дерекқорды конфигурациялау, басқару және қолдау міндеттерін орындай отырып, серверді басқарумен тікелей қол жеткізеді. SQL Server-бұл масштабталатын мәліметтер базасы, яғни ол айтарлықтай көлемде деректерді сақтай алады және Дерекқорға бір уақытта қол жеткізе алатын көптеген пайдаланушылардың жұмысын қолдайды.
Пайдаланушыларды сервермен байланыстыратын бірден-бір құрал бұл- SQL тілі (Structured Query Language) болып табылады. Аталмыш курстық жобада осы тілдің негізгі операторлары қолданылды. Бұл тіл қазіргі таңда әлемдік стандарттарға сәйкес өте кең таралған жәнеде көптеген деректер қорын басқару жүйесі негізіндегі бағдарламаларды кеңінен қолданысқа ие.
SQL тілі пайдаланушыға келесі мүмкіндіктерді ұсынады:
- олардың құрылымын толық сипаттайтын мәліметтер базасы мен кестелер құру;
- деректерді басқарудың негізгі операцияларын орындау:
деректерді енгізу, өзгерту, жою операциялар тобы;
- қарапайым және күрделі сұрауларды орындау.
2. Деректер базасының құрылымы
Деректер базасын жобалау өзара байланысты деректер модельдерінің кешенін құрудан тұрады.
Деректер базасын жобалаудың маңызды кезеңі ДҚБЖ-ға бағдарланбаған пәндік саланың ақпараттық-логикалық (инфологиялық) моделін әзірлеу болып табылады. Инфологиялық модельде интеграцияланған түрдегі мәліметтер құрылымының құралдары деректердің құрамы мен құрылымын, сондай-ақ қосымшаның ақпараттық қажеттіліктерін (тапсырмалар мен сұраныстар) көрсетеді.
Пәндік саланың ақпараттық-логикалық моделі пәндік саланы ақпараттық объектілер жиынтығы және олардың құрылымдық байланыстары түрінде көрсетеді.
Инфологиялық модель ДБ-нің даталогиялық моделін құру үшін бастапқы болып табылады және белгілі бір ДБ-ны жобалау және әзірлеу процесінде пәндік сала мамандары (ол үшін ДББ құрылады) және ДБ әкімшісі үшін аралық модель ретінде қызмет етеді.
Даталогиялық деп олардың мазмұны мен физикалық ұйымына қарамастан деректер элементтері арасындағы логикалық қатынастарды көрсететін модель түсініледі. Бұл ретте даталогиялық модель ДҚБЖ-ны нақты іске асыруды ескере отырып, сондай-ақ оның инфологиялық моделі негізінде нақты пәндік саланың ерекшелігін ескере отырып әзірленеді.
Пәндік аймақтың инфологиялық моделі бірінші болып құрылады. Алдын ала инфологиялық модель жобалық кезеңге дейін жасалады, содан кейін мәліметтер базасын жобалаудың кейінгі кезеңдерінде нақтыланады. Содан кейін оның негізінде тұжырымдамалық (логикалық), ішкі (физикалық) және сыртқы модельдер құрылады.
Тұжырымдамалық деңгей интеграцияланған түрде домен деректерін ұсынудың логикалық аспектісіне сәйкес келеді. Тұжырымдамалық модель мәліметтер базасының логикалық құрылымына ДҚБЖ талаптарына сәйкес құрылымдалған әртүрлі мәліметтер типтерінің көптеген даналарынан тұрады.
Ішкі қабат сақтау ортасында қажетті деректерді ұйымдастыруды көрсетеді және деректерді ұсынудың физикалық аспектісіне сәйкес келеді. Ішкі модель сыртқы медиада физикалық түрде сақталған жазбалардың жеке даналарынан тұрады.
Сыртқы қабат белгілі бір пайдаланушыларға қажет жеке деректер көріністерін қолдайды. Сыртқы модель-тұжырымдамалық модельдің ішкі жиынтығы. Деректерге сәйкес сыртқы модельдердің қиылысуы мүмкін. Жеке қосымшаның (тапсырманың) немесе Пайдаланушының жеке логикалық деректер құрылымы сыртқы модельге немесе мәліметтер базасының ішкі схемасына сәйкес келеді. Сыртқы модельдердің көмегімен қосымшалардың мәліметтер базасына санкцияланған қол жетімділікке қолдау көрсетіледі (қосымшада қол жетімді мәліметтер базасының тұжырымдамалық моделінің құрамы мен құрылымы шектеулі, сонымен қатар осы деректерді өңдеудің рұқсат етілген режимдері берілген: енгізу, өңдеу, жою, іздеу).
Жаңа қосымшалардың пайда болуы немесе қолданыстағы қосымшалардың ақпараттық қажеттіліктерінің өзгеруі олар үшін дұрыс сыртқы модельдерді анықтауды талап етеді, ал бұл өзгерістердің тұжырымдамалық және ішкі моделі деңгейінде болмайды. Жаңа деректер түрлерінің пайда болуынан немесе өзгерістер мен құрылымдардан туындаған тұжырымдамалық модельдегі өзгерістер барлық қосымшаларға әсер етпеуі мүмкін, яғни бағдарламалардың деректерден белгілі бір тәуелсіздігі қамтамасыз етіледі. Тұжырымдамалық модельдегі өзгерістер ішкі модельде де көрінуі керек, ал өзгермеген тұжырымдамалық модельде оның сипаттамаларын жақсарту үшін ДБ-нің ішкі моделін дербес өзгертуге болады (деректерге қол жеткізу уақыты, сыртқы құрылғылардың жадының шығыны және т.б.). Осылайша, мәліметтер базасы деректерді логикалық және физикалық ұйымдастырудың салыстырмалы тәуелсіздігі принципін жүзеге асырады.
2.1 Деректер базасының концептуалдық моделі
Концептуалдық (инфологиялық) жобалау - пәндік аймақтың формальды моделін құру. Мұндай модель стандартты тілдік құралдарды, әдетте графикалық, мысалы, ER-диаграммаларды қолдана отырып құрылады. Мұндай модель кез-келген нақты ДҚБЖ-ға назар аудармай құрылады.
Бұл модельдің негізгі элементтері:
oo Пәндік аймақ объектілерінің сипаттамасы және олардың арасындағы байланыстар.
oo Пайдаланушылардың ақпараттық қажеттіліктерінің сипаттамасы (мәліметтер базасына негізгі сұраныстардың сипаттамасы).
oo Құжат айналымының сипаттамасы. Мәліметтер базасы үшін бастапқы деректер ретінде пайдаланылатын құжаттардың сипаттамасы және мәліметтер базасы негізінде жасалған құжаттар.
oo Деректер арасындағы алгоритмдік тәуелділіктердің сипаттамасы.
oo Тұтастық шектеулерінің сипаттамасы, яғни мәліметтердің рұқсат етілген мәндеріне және олардың арасындағы байланыстарға қойылатын талаптар.
Логикалық (даталогиялық) дизайн - инфологиялық модельді белгілі бір ДҚБЖ-да қолданылатын мәліметтер моделіне, мысалы, реляциялық деректер моделіне картаға түсіру. Реляциялық ДҚБЖ үшін даталогиялық модель-кестелер жиынтығы, әдетте негізгі өрістерді, кестелер арасындағы байланыстарды көрсетеді. Егер инфологиялық модель ER-диаграммалар (немесе басқа рәсімделген құралдар) түрінде салынған болса, онда даталогиялық дизайн белгілі бір формальды ережелерге сәйкес кестелер құру, сондай-ақ осы кестелерді қалыпқа келтіру болып табылады. Бұл кезең негізінен автоматтандырылуы мүмкін.
Физикалық дизайн-белгілі бір ДҚБЖ көмегімен даталогиялық модельді жүзеге асыру, сонымен қатар деректерді сақтаудың физикалық ортасына байланысты шешімдерді таңдау: дискілік жадыны басқару әдістерін, деректерге қол жеткізу әдістерін, деректерді қысу әдістерін және т.б. таңдау - бұл міндеттер негізінен ДҚБЖ құралдарымен шешіледі және ДҚ әзірлеушісінен жасырылады.
Инфологиялық жобалау кезеңінде пәндік сала туралы ақпарат жинау барысында мыналарды анықтау қажет:
oo пәндік облыстың негізгі объектілері (мәліметтер базасында ақпарат сақталуы керек объектілер);
oo нысан атрибуттары;
oo объектілер арасындағы байланыстар;
oo мәліметтер базасына негізгі сұраныстар.
Қазіргі уақытта қазіргі заманғы кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуі ақпараттық жүйелерді қолданбай мүмкін емес. Бұл проблема ірі кәсіпорындар үшін де, орта және тіпті шағын бизнес үшін де өзекті. Ақпараттық жүйелер стандартты қолданбалы бағдарламалардан бірқатар маңызды айырмашылықтарға ие. Пәндік аймаққа байланысты Ақпараттық жүйелер олардың архитектурасы мен функциялары бойынша әр түрлі болуы мүмкін.
"Жанармай құю бекеті" туралы деректер қорын әзірлеу кезінде пәндік облысқа зерттеу жүргізілді. Нәтижесінде " Жанармай құю бекеті " ДБ-да мынадай кіріс деректері пайдаланылады:
oo тұтынушылар туралы ақпарат;
oo қызметкерлер жайлы ақпарат;
oo серіктестер туралы ақпарат;
oo жеткізушілер жайлы ақпарат;
oo өтінімдер мен тапсырыстар жайлы ақпарат;
oo пайдаланылатын өнімдер туралы ақпарат.
Жобаның концептуальдық моделі:
Сурет 1 - Мәліметтер базасының концептуальдық моделі
2.2 ER-диаграммалары
Нысан-байланыс схемасы (сонымен қатар ERD немесе ER-диаграмма) -- бұл әртүрлі "нысандардың" (адамдар, Нысандар, ұғымдар және т.б.) жүйе ішінде қалай байланысқанын көрсететін ағындық схеманың бір түрі. ER диаграммалары көбінесе білім беру, бағдарламалық қамтамасыз ету мен бизнеске арналған ақпараттық жүйелерді зерттеу және әзірлеу саласындағы реляциялық мәліметтер базасын жобалау және жөндеу үшін қолданылады. ER диаграммалары (немесе ER модельдері) нысандарды, олардың атрибуттары мен байланыстарын көрсету үшін тіктөртбұрыштарды, гауһарларды, сопақшаларды және байланыстырушы сызықтарды қоса алғанда, стандартты таңбалар жиынтығына сүйенеді. Бұл диаграммалар грамматикалық құрылымдармен бірдей принцип бойынша орналастырылған: субъектілер зат есімдердің рөлін, ал байланыстар етістіктердің рөлін атқарады. ER диаграммалары көбінесе процесс немесе жүйе шеңберіндегі ақпарат ағындарының қозғалысын схемалық түрде көрсететін DFD диаграммаларымен бірге қолданылады.
ER диаграммалары деректерді әзірлеу үшін пайдаланылады және деректер мен олардың арасындағы қатынастарды анықтаудың стандартты әдісін білдіреді. Осылайша, деректер қоймаларын егжей-тегжейлі көрсету жүзеге асырылады. ER-диаграмма жүйенің нысандары және олардың өзара әрекеттесу жолдары туралы ақпаратты қамтиды, пәндік аймақ (субъектілер) үшін маңызды объектілерді, осы объектілердің (атрибуттардың) қасиеттерін және олардың басқа объектілермен (байланыстар) байланыстарын анықтауды қамтиды.
ER модельдерінде және деректер модельдерінде, әдетте, бөлшектердің үш деңгейіне дейін бөлінеді:
Концептуальдық деректер моделі-ең аз егжей-тегжейлері бар ең жоғары деңгейлі схема. Бұл тәсілдің артықшылығы-модельдің жалпы құрылымын және жүйенің бүкіл архитектурасын көрсету мүмкіндігі. Аз масштабты жүйелер бұл модельсіз жасай алады. Бұл жағдайда сіз бірден логикалық модельге ауыса аласыз.
Логикалық деректер моделі тұжырымдамалық модельге қарағанда егжей-тегжейлі ақпаратты қамтиды. Бұл деңгейде егжей-тегжейлі операциялық және транзакциялық Нысандар анықталады. Логикалық модель ол қолданылатын технологияға байланысты емес.
Физикалық деректер моделі: әрбір логикалық деректер моделіне сүйене отырып, бір немесе екі физикалық модель жасауға болады. Соңғысында мәліметтер базасын құру және енгізу үшін жеткілікті техникалық мәліметтер болуы керек.
Тек реляциялық деректер. ER диаграммаларының мақсаты элементтер арасындағы байланыстар мен қатынастарды көрсету екенін анық түсіну керек, сондықтан олар тек реляциялық құрылымды көрсетеді.
Тек құрылымдық деректер үшін. Деректер өрістерге, бағандарға және жолдарға нақты бөлінуі керек, әйтпесе ER диаграммасының пайдасы аз болады. Бұл ішінара құрылымдалған деректерге де қатысты, өйткені олардың кейбіреулері ғана жұмыс істеуге жарамды болады.
Қолданыстағы дерекқормен интеграциялаудың қиындығы.
Көптеген жағдайларда ақпараттық модель өте күрделі және көптеген нысандарды қамтиды.
ER-диаграммалардың негізгі түсініктері
Әрбір субъектінің жекеше зат есіммен көрсетілген атауы болуы керек.
Нысандардың мысалдары "жеткізуші", "қызметкер", "тапсырыстар" сияқты объектілер кластары болуы шарт.
Модельдегі әрбір нысан атауы бар тіктөртбұрыш түрінде бейнеленеді.
Әр бейнеленген нысанның ішінде оған тиесілі атрибуттары болады.
Әрбір нысан тиісінше бір бірімен бағытталған байланыс орнатуы шарт.
Сурет 2 - Мәліметтер базасының ER-моделі
Жанармай құю бекеті деректер базасының ER-моделі негізінде 6 негізгі объект құрылып бекітілді. Әр негізгі объектке тиісінше өзінің атрибуттары енгізілді. Мысалы: Өнімдер объектісіне тиесілі 3 атрибут: жанармай түрі, жанармай көлемі және жанармай бағасы атрибуттары берілді. Сонымен бірге әрбір таңдамалы объекттерге тән жеке ID код беріледі. Негізгі баған (ID код) -дереккөз тиісті жол селекторындағы бастапқы кілт белгісімен анықталады. Егер бастапқы кілт бірнеше бағаннан тұрса, онда бір бағанда қайталанатын мәндер пайда болуы мүмкін, бірақ барлық бастапқы кілт бағандарындағы мәндердің барлық тіркесімдері бірегей болуы керек. Сонымен бірге SQL Server-ден Vusual Studio-ға көшкенде ID кодтардың орнына транзакция идентификаторы (TransactionID) пайдаланылады.
Ары қарай дайын болған модел құрлымы негізінде нысанның байланыс моделін қарастырамыз.
2.3 Нысанның - байланыс моделінің сипаттамасы
Субъект - байланыс моделін сипаттайтын, яғни пәндік аймақтың семантикалық сипаттамасы берілген бұл бөлімді біз субъектілер тұрғысынан қарастырамыз. Маған таңдалған субъект бұл - Жанармай құю бекеті болып табылады. Осы негізде біз алдымен жасайтын мәліметтер қорына атауын енгізіп, барлық файлдық жүйені реттеп, жаңа мәліметтер қорын құруды растаймыз. Растау кезіңде жүйе мәліметтер қорының логикалық атауын, файлдық типін, файлдық тобын және бастапқы кіретін деректер көлемін белгілеуді сұрайды:
Сурет 3 - Жанармай құю бекеті субъектісін құру тәртібі
"Номенклатура" мәні
Орталық (яғни негізгі) нысан ретінде біз номенклатураны, мысалыға мәліметтер базасын құрастыруда кесте өнімдерінің қандай да бір бірлігін алуымыз қажет, сол арқылы біз ақпарат маңызды айқындалады. Мұны білмей, бухгалтерлік есептің немесе қандай да бір түрлі статистикалық көрсеткіштердің кез - келген жүйесін құрудың мағынасы жоқ.
Тауармен, оның қасиеттерімен байланысты субъект, негізінен, барлық қызмет ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz