Ұят сөзі ұғымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті
Математика және ақпараттық технологиялар факультеті

Эссе

Тақырыбы: Қазіргі қазақстандық отбасындағы "ұят " феномені

Орындаған: Төлендиева Жансая; Шелекбай Сая
Тобы:МиФ-21-3
Қабылдаған: Шаяхметова Маржан Накипбековна

Қарағанды 2022-2023

ЖОСПАР:
I. Кіріспе бөлім
II. Негізгі бөлім
1. Ұят сөзі ұғымы
2. Өлімнен ұят күшті
3. Ұлдың ұяты-әкеге, қыздың ұяты-шешеге
III. Қорытынды

Ұят сөзі ұғымы ауқымды, мағынасы терең сөздің бірі. Шариғат тілінде де тағылымы мол ұғымдардың бірі саналады. Қазақта: Өлімнен ұят күшті деген даналық бар. Арлы адам үшін ұяттың орны бөлек. Аталарымыз: Ұялғанымнан жерге кіріп кете жаздадым дейді. Қазақтың бар даналығы шариғатпен астасып жатыр. Сондықтан ұят дегеніміз - адамның мінез-құлқымен сыйыспайтын, жағымсыз істерден адам баласын аулақ ұстайтын, жақсылыққа итермелеп, жамандықтан жирендіретін, бойымыздағы асыл бір қасиет.
Ар ұждан адамның жан дүниесінен астап алып, оның Отан, отбасы, бауыр, қоршаған орта мен табиғатқа деген кіршіксіз сезімінен байқалады. Қазақта "Малым - жанымның садағасы, жаным - арымның садағасы" деген мәтел бар. Бұл арқылы адам жан дүниесі армен өлшенгенін байқауға болады. Адам өз бойындағы ең асыл құндылық иман, ар-ождан қазынасы екенін танып білгеннен кейін, оны қорғау, ұлғайту қамымен ғылым, білім іздеп еңбектенсе ол шын мәніндегі намысты тапқаны күмәнсіз. Осындай анықтамаларды оқи отырып, мен қаншалықты арлы адаммын деген сұрақ туады. Ұятты адамның әрекеті ең алдымен өзгеге деген көмек қолын созып, ашықтық танытып, өзге адам баласына құрметтен басталады. Мені бала кезден "үлкенге құрмет көрсет, үлкенді сыйла, табиғатты ластама", деп үйретті. Табиғаттың баласы, жер ана деп тәрбиеледі.Бүгінде менің оларға сыйластық таныта білуім, жанашырлығым, әрекетімді ойланып іске асыруым менің дұрыс бағытта екенімді білдіреді. Ар-ұждан дегеніміз адамдықтың өлшемі. Адам болу үшін үлкен нәрсенің керегі жоқ, бәрі кішкентай заттан бастау алады.
Абай: "Бір ұят бар - надандықтың ұяты, жас бала сөз айтудан ұялған секілді, жақсы адамның алдына жазықсыз-ақ әншейін барып жолығысудан ұялған секілді" дейді. Шынында да, өзі кінәң болмаса, ешкімнің алдында жазықты болмасаң, болмайтын жерде қысылып, қызара кету - надандықтың көрінісі. Ол есейіп ер жетсе де, әлі ішкі жасы есейе қоймаған, өзі ел алдында ұялатындай іс жасамаса да, артында ынжықтығы басымырақ келетін сипат.
Ата бабамыз қашанда бір әдепсіздік қылық көрсе: Ұят болады деп бір-бірін ескертіп ол істің күнә немесе жамандық, әдепсіздік екендігін меңзеп қоғамды рухани күйреуден сақтандырып отырған. Ұятсыздықтың қашанда жақсылыққа апармайтынын білген. Арсыздық жаман қасиет деп есептеліп, адалдық, ар-намыс, ұяттылық қашанда жоғары бағаланған. Бұлар адамды бақытқа, табысқа жетелейді деп иланылған.
Адам баласынан ұялу мәселесіне келер болсақ, ол ең бірінші өзінің мінез-құлқын түзетіп, басқаларға тілімен немесе қолымен зиян беруден бойын аулақ ұстап, жағымсыз сөздерден сақ болып, адамды ашуландыратын қисық сөздерді айтпай, үлкенге ізет, кішіге құрмет көрсету, басқаларды ғайбаттамай сөз тасудан сақтану десек болады.
Абай сынайтын ұяттың тағы бір мысалы - елден ұят деп кредит алып, шашылып той жасау. "Бүйтпесек, ұят, сөйтпесек ұят" деп, қымбат мейрамхана, асаба жалдайды. Рас, оны кейбіреу дарақылықпен, мақтанмен жасайды. Енді бір адам мақтанайын демейді, бірақ, әлгі даңғойлардан қалып қоюды ұят санап, өзін қинайды. Бұл да надандықтан болатын ұят.
Басқа адам үшін ұяла алу - ол да адамдықтан, оны жаман іске қимағандықтан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.