Құйрықты және майлы құйрықты қой тұқымдары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
КЕАҚ «ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ»
ЗООИНЖЕНЕРИЯ ЖӘНЕ ТАҒАМ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ФАКУЛЬТЕТІ
Алтынбек Ердәулет Дәуренұлы
Оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында өсірілетін қазақтың қылшық жүнді жас қошқарлар ұрпақтарының өнім қасиеттері сапасын арттыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Білім беру бағдарламасы 6В08201 - Мал шаруашылығы өнімдерін
өндіру технологиясы
Алматы- 2023ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ
ЗООИНЖЕНЕРИЯ ЖӘНЕ ТАҒАМ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ФАКУЛЬТЕТІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында өсірілетін қазақтың қылшық жүнді жас қошқарлар ұрпақтарының өнім қасиеттері сапасын арттыру
Беттер саны-63 Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны 12
Орындаған: 6В08201 - Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы білім беру бағдарламасының студенті
Алтынбек Ердәулет Дәуренұлы
2021 ж. « » қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі: а. ш. ғ. д., профессор
Жетекшісі: а. ш. ғ. к., профессор Б. Т. Кулатаев
Норма бақылау:
Сарапшы
Алматы - 2023ж.
КЕАҚ «ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ»
ЗООИНЖЕНЕРИЯ ЖӘНЕ ТАҒАМ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ФАКУЛЬТЕТІ
ЗООИНЖЕНЕРИЯ КАФЕДРАСЫ
6В08201 - Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы білім беру бағдарламасы
Дипломдық жұмысты орындау ТАПСЫРМАСЫСтудент: Алтынбек Ердәулет Дәуренұлы
Жұмыс тақырыбы: Оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында өсірілетін қазақтың қылшық жүнді жас қошқарлар ұрпақтарының өнім қасиеттері сапасын арттыру
Университет бойынша 2023 ж. «__»№ __бұйрығымен
бекітілген.
Дайын жұмысты тапсыру мерзімі 2023 ж «__».
Жұмыстың бастапқы деректері
Оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында салмағы және қоңдылығы төмен етті-майлы құйрықты қозыларды, тоқтыларды және жарамсыздыққа шығарылған саулықтарды, жайылымдарда, егіс аңыздарында, көп жылдық екпелі шөптер көрпелерінде жайып семірту және жергілікті, дәстүрлі емес азықтарды барынша пайдаланып, бордақылау кездеріндегі ет өнімділігінің және сапасының өзгерістерін зерттеу негізінде, жоғары сапалы қозы және қой етін өндірудің әдістер жиынтығының жетілген тәсілдері жасалынды. Жайылымдағы және бордақылау кезінде қолданылған шөптердің, жемдердің және қозы, қой етінің қауіпсіздік көрсеткіштері зерттеліп, өндірілген еттің қауіпсіздігі анықталды.
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі:
- етті-майлы құйрықты қойының еркек тоқтыларды және қозыларды жайып семірту кезіндегі, өсу ерекшеліктері және сойыс өнімдерінің өзгерістерін анықтау, еттілікті қалыптастыратын ұлпалардың және қозы, жас қой еттерінің сапасының өзгерістерін зерттеу;
-тоқтыларды және қозыларды жайылымда жайып семірткенде өндірілген еттің қауіпсіздігін анықтау;
-қозыларды күзгі және қысқы бордақылау кезіндегі өсуін, ет өнімдерінің өзгерістерін анықтау, қозы етінің сапасын зерттеу;
-тоқтыларды бордақылау, олардың ет өнімділігін және жас қой етінің сапасын және қауіпсіздік көрсеткіштерін анықтау;
-жарамсыздыққа шығарылған саулықтардың бордақылық және сойыс сапасын, ұшаның морфологиялық және химиялық құрамының өзгерістері өндірілген қой етінің экологиялық тазалығын зерттеу;
-қозы және қой етін өндірудің экономикалық тиімділігін анықтау.
Графикалық материалдардың тізімі (қажетті жағдайда)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. А. Жандеркин, . Ж. Кейкин, . С. Тоққожин. Еділбай қойы. -Алматы: Қайнар, 1975. - 5-18 б.
2. Ермеков М. А. Биологическое значение курдюка и возможные пути его сохранения при скещивании курдючных овец с культурными породами // Известия Каз филиала АН ССР, серия биологическая. - 1946. - № 2 (23) С 58-86.
3. Бальмонт В. А. Выведение новый породы курдючных полугрубошерстных овец //Советская зоотехния. - 1940. - № 1. -С. 27-35.
4. Ермеков М. А. Влияние генотипа и среды на формирование некотырых покозателей продуктивности у тонкорунно-грубошерстных помесей, улучшенных чуискими полутонкорунными баранами //Изв. АН Каз ССР серия биологическая. - 1972. - № 6. С. 66-70.
5. Канапин К. К. Наследование масти помесями первого поколения при скещивании эдильбаевких и казахских курдючных грубошерстных маток с баранами породы линкольн. -В кн. Развитие овцеводства и коневодства в полупустынной зоне. Центр. Казахстана. -Алма-Ата: Кайнар, 1973. -С. 98-101.
6. Ермеков М. А., Голоднов А. В. Курдючные овцы Казахстана. -Алма-Ата: Кайнар, 1976. -112 с.
Жұмыстың арнайы тараулары бойынша кеңесшілері
Кафедра меңгерушісі: а. ш. ғ. д., профессор Адылканова Ш. Р.
Жұмыс жетекшісі: а. ш. ғ. к., профессор Кулатаев Б. Т.
Тапсырманы орындауға қабылдадым, студент: Бимағанбет А.
Дипломдық жұмысты орындау
ГРАФИГІТараулар және қарастырылатын
сұрақтар тізімі
Кафедра меңгерушісі: а. ш. ғ. д., профессор Адылканова Ш. Р.
Жұмыс жетекшісі: а. ш. ғ. к., профессор Кулатаев Б. Т.
Тапсырманы орындауға қабылдадым, студент: Бимағанбет А.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Нағыз дипломдық жұмыста төмендегі стандартты сілтемелер қолданылған:
МемСТ 7. 1-84 Баспа және кітапхана ісі, мәліметтер стандартының
жүйесі. Іс-қағаздың кітапханалық сипаттамасы. Құрастыру ережесі және
жалпы талаптары.
МемСТ 7. 32-2001 Баспа және кітапхана ісі, мәліметтер стандартының
жүйесі. Іс-қағаздың кітапханалық сипаттамасы. Ғылыми-зерттеу
жұмысына есеп беру. Құрастыру ережесі және құрылымы.
МемСТ 3626-73 Сүт және сүт өнімдері. Құрғақ зат пен ылғалды анықтау әдістері.
МемСТ 58-67-90 Сүт және сүт өнімдері. Майды анықтау әдістері.
МемСТ 25179-90 Сүт. Белокты анықтау әдістері.
МемСТ 3624-92 Сүт және сүт өнімдері. Қышқылдықты анықтаудың
титрометрлік әдістері.
МемСТ 7596-55 Ұшаны бөлшектерге бөлу техникасы.
Әдістемелік ұсыныстар. Ет өнімділігін зерттеу- М., 1978.
МЕСТ 46-131-83 Ауыл шаруашылық малдары. Малдарды бағалаудың зоотехникалық талаптары. Құйрықты және майлы құйрықты қой тұқымдары. -М., 1983.
Инструкция по бонитировке курдючных овец. Астана, 2000.
Мемлекеттік стандарт 7939-79- «Жуылмаған қылшықты қой жүнін кластау»-М., 1985.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыста төмендегідей терминдер мен анықтамалар қолданылды;
Тұқым - шығу тегі мен жалпы даму тарихы бар, белгілі бір социальды-экономикалық жағдайда адам еңбегімен құрылған, біртұтас, бір түрдегі мал тобы.
Қой сүлeсi - қой типi
Бaқылaу сойыс - бaқылaу сойыс apқылы қойлapдың eт көpсeткiштepiнiң нәтижeлepiaнықтaлaды.
Селекция - мал тұқымдарын, өсімдік сорттарын, микроорганизм, бактерия және вирустардың нәсілдерін ұнамды бағытта өзгерту жөніндегі ғылым саласы.
Онтогенез - организмнің жеке дамуы, туғаннан бастап өмірінің аяғына дейінгі өзгерістер жиыны.
Генотип - организмдегі барлық гендер жиынтығы.
Фенотип - организмдегі барлық белгілердің жиынтығы.
Тұқым қуалау - нәсілдік қасиеттердің немесе нәсілдік ақпараттың бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілу үрдісі.
Конституция - малдың дене бітімі (экстерьер мен интерьер үйлесімділігі) .
Экстepьep - мaлдың түp - тұлғaсы Шоқтығының биiктiгi, кeудeсiнiң кepeңдiгi, кeудe оpaмы - дeнe өлшeмдepi
Сиpaқтылығы, дeнeсiнiң созылымыдылығы, дeнe жұмыpылығы-дeнe индeкстepi
Гетерозис - будандастырғанда алынған бірінші ұрпақ өнімділігінің аталық-аналықтарынан асып түсуі.
Жабағы жүн- қойдың көктемде қырқылған, бөлек-бөлек болмай, тұтас тұрған күйдегі жүні.
Генетикалық параметр - популяцияның генетикалық құрылымын сипаттайтын және жаппай селекцияның тиімділігін көрсететін көрсеткіш.
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
С 0 - цельсий градусы
n - мал басы
а. ө. - азық өлшемі
КДж - килоджоуль
тәу. - тәулік
тг. - теңге
Ккал - килокалорий
гр - грамм
кг - килограмм
см - сантиметр
мг% - милиграмм-пайыз
мкм - микрон
мл - милилитр
Х±m - вариацияның орташа көрсеткіші және қатесі
±σ, мкм - орташа квадраттық ауытқу, микронмен
МДж - мегаджоуль
М±m х - орташа шама және оның қатесі
С v , % - өзгергіштік коэффициенті
r - корреляция коэффициенті
h²- тұқым қуалау коэффициенті
Са - кальций
Р - фосфор
Е- еділбай қойы
ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ҒЗТИ - Ғылыми зерттеу технологиялық институты
БМШИ - Бүкіл Одақтық мал шаруашылығы институты
Мем. Ст. - Мемлекеттік стандарт
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі . Қазақстан Республикасында ет өндіру ауыл шаруашылығының дағдылы, басымдылығы зор, бірден бір негізгі бағыты болып есептелінеді.
Нарықтық экономика жағдайында, өндірістің экономикалық тиімділігі өнімнің бәсекелестігі, ең алдыңғы меже болып тұрғанда ғылыми дәйектелген жаңа алдыңғы дәрежелі технологияны жасау, ендіру, сала ісін жүргізуде қой етін және жүн өндіру үшін, қойдың толық биологиялық мүмкіндігін пайдалану кезек күттірмейтін мәселе. Сондықтан сапалы қозы және жас қой етін өндіру кезінде, қозылар мен еркек тоқтыларды олардың жас ағзасының өсу қуаттылығын толық пайдалануға негізделген, жайып семірту және бордақылау-дың қарқындылығын арттырудың маңызы зор.
Азықтандырудың қолайлы жағдайын жасау және өсіру кезіндегі күтімі, жайып семіртумен, бордақылауға жұмсалатын азықты, жұмыс күшін, неғұр-лым үнемдеуді қамтамассыз етеді және өндірістің тиімділігін жоғарылатады. Қазақстан Республикасында оның кең байтақ жері мен табиғи климаттылық жағдайының алуан түрлілігі, экономикалық және басқа себептерге байланысты қарқынды технология жергілікті жағдайлары мен қорларды терең білуге құрылғаны жөн.
Батыс Қазақстанда негізгі ет өндіру көзі ірі қара мен қой шаруашылығы болып табылады. Бұл күнге дейін мал шарушылығы өндірісінде мешеу технология басым. Осының салдарынан нарыққа 20-25% жуық қойлар арық, болмаса қоңдылығы орташадан төмен жағдайда түседі, сондықтан шаруашы-лық түрлері тиісті экономикалық нәтижелер ала алмайды. Қойларды жайып семіртуге арналған жұмыстар өте аз. Қой еті өндірісін жоғарылатудың бұл арзан әдісінің технологиялық тәсілдері толық жасалмаған және қойларды етке дайындаудың бұл әдісі, төменгі салмақтағы қойларды кейінгі соңғы қосымша бордақылаумен байланыстырылмаған. Осы жағдайда қойларды етке дайындау әдістерінің қарқындылығын жетілдіру, жоғары сапалы қозы еті мен қой етін өндіру жұмыстарында ең өзекті мәселе болып табылады.
Қазіргі уақытта экологиялық таза өнім өндіру күрделі мәселе болып отыр, сондықтан мал ағзасына зиянды қоспалардың, ауа болмаса, азық арқылы түспеуін болдырмаудың және өндірілген етте осы заттардың болуын анықтау маңызды мәселе болып тұр.
Бір қатар зерттеушілердің [1] тұжырымдауына қарағанда, құйрықты қойлардың құймышақ жағында май жиналатын қалтасы (томпақ безі) болады, оның өзі май қорын жинайтын бөлекші бір орын болып есептеледі. Ол жылдың қолайсыз мезгілдерінде организмге нәр беретін энергияның бір көзі болып табылады.
1. 1 Ғылыми зерттеулердің маңыздылығын
Құйрықты қылшық жүнді қойлар, көптеген ғасырлар бойы табиғи сұрыпталудан өтіп және халық селекциясының нәтижиесінде өзіндік бір қатар ерекшеліктерімен көпке белгілі. Олар өзінің мықты конституциясымен, әртүрлі экологиялық жағдайларға тез бейімделгіштіктерімен және табиғи қуаң жайылымдық жерлерді жыл бойына жақсы пайдалана алатындығымен ерекшеленеді. Сонымен қатар бұл қойлар, өте жоғара деңгейдегі ет-май өнімділіктерімен және табиғаттың қатал да қиын кезеңдерінің өзінде жылдам өсіп-жетілгіштіліктерімен ерекше. Құйрықты қойлар өзінің жоғары сапалы ет-май өнімділіктері және дәмді қозы еті бойынша, басқа да көптеген мәдени қой тұқымдарынан басым. Басқа қой тұқымдарына қарағанда бұл қойлардың тағы бір ерекшелігі, үлкен салмақтағы құйрық түбіне жиналған май көлеміне қарамастан табиғи жайылымда жылдам жүріп азықтанады. Сол себептен олар, осындай табиғи кең жайылымдарда бір-неше жүздеген шақырым жер жүріп азықтануға бейімделген. Тағы бір айта кететін жайт, бұл қойлар сияқты жайылымда кездесетін ірі де тұрпайы табиғи шөптермен азықтануға басқа ауыл шаруашылық малдары жақсы бейімделе алмайды. Бұл дегеніміз еліміздің табиғатында кездесетін мал бағуға қолайсыз нашар жайлымдарды осы қойларға пайдаланудың ауыл шаруашылығы саласына тигізетін пайдасы мол.
Бірақта, олардың осындай бағалы бір қатар биологиялық ерекшеліктеріне қарамастан, бұл қойлар жүн өнімділік деңгейлерінің төменділіктерімен де сипатталады. Құйрықты қойлардың негізгі кемшілігі жүн жабыны құрамында құрғақ және өлі жүн талшықтарының үлесі көп болуы. Бұл кемшілік жайында [2], «құйрықты қойлардың жоғары деңгейдегі ет-май өнімділіктерімен қатар олардан жоғары сапалы жүн қырқылатын болса онда бұл сөссіз «алтын тұқым» болар еді» деген сөзі бар. Сондықтан да олардың жүн өнімділіктері төмен болғандықтан «әлемдік қой тұқымдары» ішінде оның бағасы да төмендейді.
Қазақтың құйрықты қой тұқымдары ішінде - еділбай қойлары, тұлғасының ірілігімен және айтарлықтай деңгейдегі жоғары ет-май өнімділік ерекшеліктері бойынша өте бағалы болып саналады. Негізінен еділбай қойларының ет-май өнімділіктері гиссарға қарағанда төмендеу, бірақта олардың жүн түсімімен сапасы жағынан әлдеқайда басым түседі.
Еділбай қойлары Батыс Қазақстан, Орал және Еділ өзені аймақтарында халық селекциясы әдісі бойынша шығарылған. Конституциясы мықты, тұрқы мен мойны ұзын, кеуделі, төсі айтарлықтай жалпақ, кеуде сүйегі алға қарай шығыңқы, шоқтығы кең, арқа жоны түзу, салмағы ауыр, сүйегі шымыр, құймышағы кең, құйрығының майы көлемді және тұмсығы дөңес. Түсі негізінен көбінесе бурыл сары және сары болып келеді. Жергілікті жердің табиғатына өте көнбіс, қысы-жазы жайылымда бағылуға бейімделген, қарда өте жақсы тебіндейді.
Ет-май өнімділігі бойынша гиссар қойынан ғана аздап кем түседі. Ересек қошқарларының тірі салмағы 100-110 кг, саулықтары 70-75 кг, қозылары өте тез жетіледі, 4-4, 5 айлықтарындағы енелерінен бөлгенде тірі салмағы 40-45 кг жетеді. Қошқарларының қырқылған жүн түсімі 3, 0-3, 5 кг, ал саулықтарынан 2, 3-2, 6 кг жүн қырқылады. Аналықтарының төлдегіштілігі 100 бас саулыққа шаққанда 110-120 бас қозы алынады.
Соңғы жылдары отандық ғалымдар [3-15], еліміздің әртүрлі аймақтарында өсірілетін қазақтың құйрықты қойларының асыл тұқымды отарларын және Орал облысының шаруашылықтарындағы еділбай қойларының өнімділіктерін толығымен зерттеу мен қатар басқа да мал өсіру аймақтарына аудандастыру жұмыстарын жүргізуде [16] .
Еділбай қойының селекциялық-тұқымын асылдандыру жұмыстарын жүргізу барысында олардың конституциясының беріктігін және сапалық белгілерін (мүсіндік) сақтап отыруға ерекше көңіл бөлу керек.
Қазіргі кезде жоғары өнімді еділбай қойлары, Батыс Қазақстанның «Бірлік», Атырау обылысының «Сүйіндік» асыл тұқымды зауыттарында және осы аймақтардың көптеген шаруашылықтарында өсіріледі.
Соңғы жылдары жергілікті қылшық жүнді қойлардың шаруашылыққа пайдалы селекциялық белгілері деңгейін жақсарту мақсатында еділбай қошқарлары пайдалануда [14] .
Құйрықты қойлардың ішінде, Орталық Азияның Локайск даласының жағдайында (18 ғасырдың аяғында) халық селекциясы әдісі бойынша шығарылған гиссар қойы тұқымы өзіндік ет-май өнімділігі және жылдам жетілгіштілігі бойынша ерекшеленеді.
Гиссар қойлары еліміздің және әлемдік қой шаруашылығы ішіндегі ең ірісі болып табылады және таулы, қыратты аймақтарға жақсы бейімделген.
Қазіргі кезде негізінен, гиссар қойлары Тәжікстан Республикасының таулы аймақтарында, Өзбекстанның Сухандария және Қашқардария облыстарында өсіріледі. Дене бітімі сұлу, конституциясы мықты, тұрқы мен аяқтары ұзын, тұмсығы дөңес, салмағы ауыр, құйрығының көлемі үлкен және қозылары тез жетілгіш. Ересек қошқарларының тірі салмағы 130-140 кг, кей бір таңдаулылары 180-190 кг салмақ тартады, ал ұрғашылары тиісінше 70-75 және 100-120 кг. Сойыс шығымы 65 % құрайды, ал бордақыланған ісектерінің құйрық майы -30 кг, таңдаулылары -50 кг дейін жетеді.
Гиссар тұқымының жүн өнімділігі, басқа құйрықты етті-май бағытында өсірілетін қойлармен салыстырғанда өте төмен, бұл оның жалғыз кемшілігі болып табылады. Жүні өте қылшықты, көбіне бурыл қара, қара, ішін ара сарылары да кездеседі. Жүнінің басым көпшілігі өлі және құрғақ жүн талшықтарынан тұрады және жылтырлығы жақсы байқалады. Қырқылған жүн түсімі қошқарында 1, 2-1, 6 кг, саулықтарынан 0, 8-1, 2 кг құрайды [17] .
Заман талабына сай, еліміздің кілем шығаратын және т. б. өнеркәсіптер тарапынан мейлінше ақ және ақшыл түсті жүндер қабылдауға сұраныс басым. Аталған талаптарға сай жүн өнімін сараджы, алай және дегерес қойының ұяң жүнді тұқым ішілік типінен алуға болады. Бұлардың жүн жабындарының құрамы негізінен аралық және түбіттерден тұрады, ішін-ара құрғақ талшықтыр да кездеседі.
Сараджы қой тұқымы- жергілікті құйрықты қылшық жүнді қойлардың жүн жабыны құрамына кіретін түбіттің үлесін көбейту мақсатымен селекцияның сұрыптау және жұп таңдау жұмыстарын жүргізу нәтижиесінде Түркіменстанның шөлейт аймақтарында шығарылған. Бұл қойлар әртекті, кілем типтес ұяң жүн өнімділігін береді, оның түсі ақ, жылтыраған және түбіті ұзын, кілем тоқуға таптырмайтын шикі зат болып табылады. Бүкіл әлемге әйгілі Түркімен кілемдері осы қойдың жүнінен тоқылады және басқа да тоқыма өнеркәсіптерінде трикатаж бұйымдарын жасауға пайдаланылады. Қазіргі кездегі сараджы қойларының тірі салмақтары өте жоғары емес, ересек қошқарлары орташа есеппен 80-90 кг, ал саулықтары 55-60 кг құрайды. Бұл қойлар өте тез жетілгіштілік қабілеттерімен ерекшеленеді, қозыларының сүт ему кезеңдеріндегі тәулігіне салмақ қосу қарқындылықтары 200-240 г құрайды. Негізінен жаңа туған қозыларыдың жүн жабындарының түсі қара, қоңыр және қызыл сары болады, ал өсе-келе бір жасқа толғанда шынайы аққа айналады. Басқа құйрықты ұяң жүнді қой тұқымдарымен салыстырғанда бұлардың жүн өнімділіктері жоғары, жылына екі рет қырқылады. Ересек қошқарларынан 4, 0-4, 5 кг, ал саулықтарынан 3, 0-3, 5 кг жүн қырқылады, таза жүн шығымы шамамен 70 % құрайды. Жүн жабыны негізінен ақ түсті, оның ішінде түбіті 75-85 %, аралық талшық 13-15 % және қылшық 6 % құрайды. Тұлым ұзындығы шамамен 17 см, ал түбіті 8 см барады[18] .
Бұрынғы кеңес өкіметінің бір қатар елдеріндегі құйрықты етті-майлы-жүнді қой шаруашылықтарын құру мен одан ары қарай жетілдірудегі сараджы қойы тұқымының алатын орны ерекше[19] . Бұл қойдың қатысуымен тәжік, алай сияқты ұяң жүнді тұқымдары және құйрықты қарғалы қойы шығарылған. Қазіргі кезде еліміздің Ақтөбе облысының бір қатар шаруашылықтарында сараджы қойының ұяң жүнді будандары өсірілу үстінде. Сараджы қойы негізінен, Таулы-Алтай автономиялық облысында, Туфада және Маңғолияның бір қатар елді мекендерінде өсірілетін қылшық жүнді қойлардың жүн сапасын жақсату мақсатында пайдаланылуда[20] .
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz