Оқушылардың атқарған қызметі
Павлодар қаласы №6 жалпы орта білім беру мектебі ММ
ОҚУШЫЛАРДЫ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНА БАУЛУ
Дайындаған: Ж.С.Матайбаева
қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Павлодар қаласы, 2022 жыл
Түсінік хат
Ғылыми зерттеу -- ғылыми әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, белгілі бір обьект жөнінде жаңа білім қалыптастыруымен аяқталатын жүйелі және арнайы мақсатқа көзделген обьектілермен танысу. Оның негізінде адам әрекетінің ең қиын түрі- ғалымның таным қызметі. Танымдық әрекет оқушы үшін еске түсіру (репродуктивті) мен өзгерту (шығармашылық) бағытында болуы мүмкін. Оқушының өзгерту таным әрекеті зерттеу деп аталатын тәсіл арқылы жүзеге асырылады. Дарынды балаларды оқытуда зерттеу әдісін қолдану қажеттілігі олардың табиғи қызығушылығының жоғарылығымен, қоршаған ортасына деген құштарлығының басымдығымен түсіндіріледі. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті оның өзіндік талабымен қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырып, өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес өзі ашады.
Балалардың дарындылығын дамытудағы бұл құралдың мәні, ең алдымен, зерттеушілік ізденістің жаратытылыстан бөлінбейтін құбылыс екендігімен түсіндіріледі. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық, тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез болып саналады. Ендеше, зерттеушілік, ізденушілік-бала табиғатына тән құбылыс. Бұл белсенділік оның жеке дамуына, өзіндік көзқарасының қалыптасуына игі ықпал етеді. Зерттеу түсінігі жаңа білімді өңдеу процесі және таным қызметінің бір түрі болып есептеледі деп түсіндіріледі.
Шығармашылық - зерттеу тәртібінің маңызды сипаттамасы. Шығармашылық зерттеушілік ізденіс адам үшін екі түрлі көзқараспен маңызды: бір жағынан жаңа өнімге қол жеткізуінде, екінші жағынан, ізденіс процесінің мәнділігінде. Адам шығармашылық нәтижесіне ғана қанағаттанып қоймай, шығармашылық пен зерттеу ізденушілігінің өзінен де ләззат алуға қабілетті.
Зерттеу - дарынды балаларды оқытудың негізі.Онсыз баланың потенциалды қабілетін ашу, дамыту мүмкін емес. Дарынды оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру зерттеуге оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.
Биік танымдық қабілет, тұрмыс-тіршіліктің сырын ұғуға талпыныс баланың ерте жасынан туындайды екен. Сондықтан оқушыны ізденушілікке баулу мектеп жасынан басталуы тиіс. Өйткені оқушының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқып, танысуға деген құштарлығын әрқайсымыз білеміз.
Ендеше, мектепте оқушыны ғылыми -зерттеу жұмысына, ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға, ғылымға жетелеу арқылы өздерінің қабілеттерін ашуларына көмектесуіміз қажет.
Мазмұны:
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9-11
1.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының теориялық негіздері ... ... ... ... .
12-14
ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
15
2.1.Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазудың тәжірбиелік кезеңдері ... ... ..
15-17
2.2. Ғылыми - зерттеу жұмысының бастауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
18-19
2.3. Зерттеудің әдіс - тәсілдері, оны ұйымдастырудың жұмыс жоспарын жасаудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19-26
2.4. Оқушыларды ғылыми - зерттеу жұмысына баулу ... ... ... ... ... ... ... ..
26-38
ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
39
ІV. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
40
Автор туралы мәлімет:
Т.А.Ә. Матайбаева Жадыра Серикбековна
Білімі: жоғары
Оқу орнының атауы (толық), оны аяқтаған жылы: Павлодар университеті, 2005 жылы
Диплом бойынша мамандығы:Қазақ тілі мен әдебиеті
Ғылыми дәрежесі: Педагогика ғылымдарының магистрі
Жұмыс орны: Павлодар қаласы 6 ЖОМ
Лауазымы: Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Педагогикалық өтілі: 6 жыл
Аталған лауазымдағы жұмыс өтілі: 6 жыл
Біліктілігі: педагог-сарапшы
Марапаттары (Білім беру бөлімі).
Тақырыбы
Оқушыларды ғылыми зерттеу жұмыстарына баулу
тәжірибенің өзектілігі мен болашақтылығы
1.Оқушы ғылыми жұмысты белгілі бір пән мазмұны бойынша орындай отырып, пән бойынша білімі мен біліктері дамыды.
2. Ғылыми жұмыстар оқушылардың өзіндік зерттеу жұмыстарының қатарына кіріп, теориялық білімі мен танымдық біліктерін дамытуына көмек көрсетті.
3. Алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де, жанама түрде де басшылық жасайды.
4. Оқушылардың зерттеушілік жүрізу біліктілігі артқан сайын, мұғалім жанама басшылықта бақылайды, оқушылардың дербестігі мен пәнге ынтасы арта түседі. Бұл оқушыларда зерттеушілік қызыметтің қалыптасуына, дамуына ықпал етеді.
Сонымен, оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстары - олардың іздемпаздығын қалыптастырудың маңызды жолдарының бірі, оқушы тұлғасын жан-жақты жетілдіріп танымдық біліктерін қалыптастырудың міндетті шарты және құралы болып табылады.
Егер оқушы ғылыми жобасы тақырыбын дұрыс таңдай отырып, жоспарлай білсе, оны дұрыс орындай алса - ол болашаққа дұрыс бейімделген тұлға болып қалыптасады. Әрі оқушының ғылыми жұмысының тиімділігі - ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті жетілдіру арқылы түрлі мәселелерді шеше білуге, тапқырлыққа, жаңа ғылыми ізденіске бейімделе талпынады.
жетекші педагогикалық бастама
Білім алушылардың зерттеу қызметі-оқушылардың шығармашылық, зерттеу міндеттерін шешуімен және алдын-ала белгісіз шешімімен байланысты (табиғаттың белгілі бір заңдылықтарын бейнелеуге қызмет ететін тәжірбиеден айырмашылығы) және негізгі кезеңдердің болуын ұсынатын білім алушылардың қызметі, ғылымда қабылданған дәстүрлер негізінде нормаланған ғылыми салада зерттеуге тән негізгі кезеңдердің болуын ұсынады: проблеманы қою, осы мәселеге арналған теорияны зерттеу, зерттеу әдістерін таңдау және оларды практикалық игеру, өз материалын жинау, оны талдау және жалпылау, ғылыми түсініктеме, өз қорытындылары. Кез-келген зерттеу, ғылымдардың қай саласында жүргізілетіні маңызды емес, ұқсас құрылымға ие. Мұндай тізбек зерттеу қызметінің ажырамас бөлігі, оны жүргізу нормасы болып табылады.
мекенжайлық бағыттылығы, пайда болу шарты мен тәжірибенің құрылуы
Бұл тәжірибені жалпы орта білім беру мектептерде жұмыс істейтін ұстаздарға және жаңа бастаушы жас ұстаздарға ұсынамын, себебі осы тәжірибе жас мамандарға өте қажет деп ойлаймын. Қазіргі мұғалімдерге қойылған талаптарға сай, оқушылардың зертеушілік қабілеттерін қалыптастыру, дамыту болып табылады. Баланың бiлуге құштарлығын қолдау және дамыту бiлiм берудегi маңызды мәселелелердiң бiрi, ал оның шешу жолдары - оқушылардың зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру. Зерттеулiк оқыту әдiстемесi оқушының танымдық әрекеттегi субьектiлiқ позициясын ұстануына мүмкiндiк бередi. Зерттеулiк оқыту әдiстемесi оқушының танымдық әрекеттегi субьектiлiк позициясын ұстануына мүмкiндiк бередi. Бұл есiн, түйсiгiн iске қосу емес, ойлану механизмiн қалыптастыру. Яғни саналы ойлау арқылы танымдық-психикалық процесiн дамытады. Зерттеулiк оқыту оқушының эмпирикалық және теориялық танымының бiрiктiрiлуiмен меңгерiледi. Кез- келген зерттеуде проблеманы анықтау, конструктивтi сұрақтар қою, бақылау жүргiзу, мәтiндермен жұмыс жасау арқылы ақпараттар жинақтау, оны саралау, талдау және тұжырым жасау әрекеттерi кiрiктiрiледi. Бұл зерттеулiк оқытудың жан-жақтылығын, әмбебап болмысын дәлелдейдi. Сол себептен зерттеу бiлiктерi мен дағдыларын меңгерген қазiргi мектеп түлегiнiң, келешекте әр түрлi әлеуметтiк - саяси жағдаяттарда икемдiлiкпен бейiмделетiндiгiне, өз көзқарасын өңдей алатындығына көз жеткiзуге болады.
Аталған тәжірибенің жаңашылдығы
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің ынтасын, белсенділігін арттыру үшін оларға жоғарыда көрсетілген талап-міндеттер шешілген. Тәжірибенің пайда болу және тұрақтандыру шарттары: бүгінгі жаһандану барысында қоғамның мектепке әлеуметтік сұранысы білім беру үрдісінің мақсаты мен міндетін түбегейлі өзгертуді қажет етеді. Қоғамдағы адамдар кез-келген жағдайға дайын, өзіндік пікірі қалыптасқан проблемалық әрекеттен жол таба білетін тұлға болуы қажет. Осы тұрғыда білім берудегі негізгі мақсат әрбір оқушыға өзіндік қабілетіне қарай оқыта білу мен жеке-дара көмек көрсету болып табылады
Қолдану технологиясы
Зерттеушілік -- еркін, белгілі бір сыртқы жағдайлармен шектеусіз жүргізілуі тиіс. Зерттеу жұмысының барлық кезеңдеріндегі негізгі күтілетін нәтиже:
баланың жаңадан алған білімін шығармашылықпен игеру қабілеті;
алынған материалды өңдеу және зерттеушілік әдебінің дағдыларын дамыту.
Енгізу және қолдану еңбегі
Жас жеткiншек байқау жүргiзу немесе тәжiрибелеу нәтижесiнде алынған деректерi, болжамдары, топтастыру схемалары, тiптi айқындалған заңдары - ғылым материалдары екендiгiн жете түсiну керек. Бұларды ғылым ретiнде ұйымдастыратын-теория. Ендеше мектеп қабырғасында зерттеумен айналысқан бала жаңа ақпараттар жинақтау арқылы ғылымға алғашқы қадамын жасайды.
Нәтижелілігі
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің ынтасын, белсенділігін арттыру үшін оларға жоғарыда көрсетілген талап-міндеттер шешілген. Тәжірибенің пайда болу және тұрақтандыру шарттары: бүгінгі жаһандану барысында қоғамның мектепке әлеуметтік сұранысы білім беру үрдісінің мақсаты мен міндетін түбегейлі өзгертуді қажет етеді. Қоғамдағы адамдар кез-келген жағдайға дайын, өзіндік пікірі қалыптасқан проблемалық әрекеттен жол таба білетін тұлға болуы қажет. Осы тұрғыда білім берудегі негізгі мақсат әрбір оқушыға өзіндік қабілетіне қарай оқыта білу мен жеке-дара көмек көрсету болып табылады
Зерттеу болжамы: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдарын қамтамасыз етсек, онда оқушыларының шығармашылық қабілеттері арта отырып, оқытудың сапасын көтеріп, оқушылардың білімдерін кеңейтіп, тереңдеуін қалыптастырар едік, өйткені бүгінгі қоғамға өте білімді және бәсекеге қабілетті жас буынды оқытып, тәрбиелеуіміз керек.
Тәжірибенің теориялық базасы :
Тіл туралы заң, Қазақстан-2030 стратегиясы, бүгінгі білім мен тәрбие берудің өзекті мәселелері, озық технологиялық тәжірибелер негіз болып, педагогикалық, психологиялық, ғылыми - әдістемелік әдебиеттерге шолу жасалынды.
Жетекші педагогикалық идея :
-Жаңа бағдарлама бойынша оқушылардың ойлауын, мәдениетін қалыптастыруға еркiн әрi шығармашылықпен ойлауына жағдай жасау;
-Оқушылардың ауызша және жазбаша тілін, ойлау, есте сақтау қабілетін, әрбір ақпаратқа, сонымен бірге өзінің және басқаның шығармашылығына сыни қарауына, шығармашылық қабілетін дамытуға бағыттау;
-оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасын қалыптастыру;
-оларға адамзат жинаған әлеуметтік, рухани, адамгершілік тәжірибесін меңгерту;
-оқушының сабаққа деген қызығушылығын арттыру;
- жаңа сабақты оқушының өзі меңгеруіне жағдай жасау;
-оқушылар меңгерген жаңа тақырып бойынша салыстырулар, болжамдар жасауға үйрету;
- Заманауи технологиялармен жұмыс жасай отырып, оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баулу.
Кіріспе
Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік
туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі
Питер Клайн
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі: Жеке адамның шығармашылық, рухани және күш қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтын берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту,- [1] деп атап көрсетілген.
Мектеп оқушыларының шығармашылық қызығушылығын қалыптастыру өте маңызды, күрделі және көп салалы мәселе болып есептеледі.
Мектепте оқушыны ізденіс жұмысына қатыстыра отырып, ғылыми мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға ғылымға жетелеу арқылы өздерінің қабілеттін ашуларына көмектесуіміз қажет. Оған қол жеткізетін тиімді ізденіс жұмыс түрінің бірі - оқушылардың ғылыми-зерттеуге баулу.
Оқушыларға ғылыми-зерттеумен айналысудың тиімділігі ол: оқушы үнемі ізденісте жүреді. Бұл мәселеде ұтатынымыз, оқушының өзіне қызықты мәліметтерді кіапханалармен байланыс жасай отырып алатындығы. Себебі қазіргі таңдағы басты проблемалардың бірі ол баланың кітаптар оқымауы тек интернет желісінде торлылуы болып отыр.
Білім беру жүйесінің қайта жаңартылуы баланың шығармашылық дарындылығын тануға және болжам жасауға жаңа көзқарасты талап етуде. Дарынды балаларды тану - нақтылы бір баланың дамуын талдаумен байланысты ұзақ үрдіс. Дарындылықты қандай да бір әдіспен анықтау мүмкін емес (мысалы сынақтан өткізу). Дарынды баланы тәрбие беру мен оқыту барысында біртіндеп, сатылап анықтау қажет. Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі.
Зерттеушілік, ізденушілік - бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез.
Осы мектепте басталған жұмыс тәжірбиемнің алғашқы күнінен, мен оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баули бастадым. Өзім қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі болғандықтан, біздің орыс мектебінде оқушылардың қазақ тілі мен әдебиет пәніне деген қызығушылығын арттыруға, сонымен қоса ғылыми - зерттеу жобасын тек қазақ тілінде қорғауға оқушыларымды үйретуге, қазақ мәдениетіне деген құрмет сезімін қалыптастыруға тырыстым.
Педагогикалық жұмыс істеген алғашқы жылдарымнан оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына жетелеу арқылы өздерінің қабілеттін ашуларына көмектестім. Оқушылардың ғылыми-зерттеуге баулу арқылы тиімді нәтижелерге қол жеткіздім. Осы тәжірибемен бөлісуге қатысарда төменде берілген тақырыпты таңдадым. Өз алдыма мақсаты мен міндеттерді қойдым.
Өз тәжірибесімен бөлісу жұмысының тақырыбы:
Оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баулу
Тәжірибе идеясы: Оқушыларды ғылыми-зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің өзіміздің тәжірибелік жолдармен таныстыру, көпшілік назарына ұсыну, жас мамандарға көмек көрсету.
Өзіндік білім көтерудің мақсаттары мен міндеттері:
Негізгі мақсаты - оқушылардың дүниетанымын кеңейту, зерттеушілік қызметке баулу, ізденушілік қасиеттерін жетілдіру тәсілдерін қолдануының тәжірибелік маңыздылығын көрсету;
Міндеттері:
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеуі жөнінде ғылыми әдебиеттерді талдау.
Арнайы бағдарға оқыту тәсілінің негізінде зерттеуші балалар мен оқушыларға тәжірибелік көмек көрсету жолдарын білдіру
Әр оқушының ғылыми жұмысының тиімділігі - ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті жетілдіру
жаңа ғылыми ізденіске бейімделе талпыну
оқушылардың ғылымға деген жағымды көзқарасын қалыптастыруға түрткі жасау;
оқушылардың ой-өрісі мен рухани жан дүниесінің дамуына ықпал ету,
мектеп оқушылардың өз бетінше жұмыс жасауға үйреніп,зерттеулер жүргізуге бейімделуі;
Озық педагогикалық тәжірибелер мен педагогикалық ғылым жетістіктерін меңгеру;
Әр оқушыға тұлға ретінде қарау
Білім мен тәрбие беру;
Ғылымға құштарлығын арттыру
Дифференциалданған және жекелей тапсырмалар беру;
Оқушы мен педагогтың ынтымақтастығын жүзеге асыру;
Танып-білу, талдау-жинақтау, салыстыру, бастысын бөліп шығару, өмірде қолдану әдістерін меңгеруі;
Өзіндік білім көтерудің бағыттары:
Оқыту мен тәрбиелеудің әдістерін жетілдіру мақсатында жалпы педагогикалық және психологиялық білімді оқып-үйрену.
Баланың қабілетін, дарынын ашу және әрбір оқушының өз мүмкіндіктерін, қабілет және икемділігін таныта білуіне жағдай жасау
Педагогика ғылымының жетістіктерін, озат тәжірибені оқып-үйрену.
Өздігінен білім алу көздері:
әдебиеттерді зерттеу, бақылау,
оқушылар жұмыстарын талдау, әңгімелесу
семинарлар мен конференциялар
шебер сынып
іс-тәжірибе алмасу бойынша іс-шаралар
біліктілікті жетілдіру курсы
экскурсиялар, театрлар, мұражайлар, концерттер, газеттер, журналдар
әдебиет (әдістемелік, ғылыми, көркем)
Зерттеу мақсаты
Әрбір оқушының жас ерекшелігіне, қабілетіне қарай дарындылығын әр түрлі әдістермен айқындау және дамыту, оның ішінде ғылыми іздеу қызметімен ұштастыру.
1.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының теориялық негіздері
Бүгінгі білім беру үрдісінің жалпы орта білім беру мазмұнының мақсаты- өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Өзіндік көзқарасты қалыптастыруда дарынды оқушыларды ғылымға бейімдеу. Зерттеу жұмыстарының негiзi - өзгерту, қосу мақсатымен қоршаған ортаға деген белсендi көзқарас, білімқұмарлық. Бұл ғылыми зерттеуге де қатысты, дегенмен ғылыми зерттеуге тән ерекшелiктер бар. Ғылыми зерттеу - бағытталған танымдық жұмыс. Ғылыми зерттеу нәтижелерi - ұғымдар жүйелері, заңдар. Кез келген ғылыми жоба адамның жаңа бірдеңені білгісі келуінен басталады.
Зерттеуші оқушының әрекетін мынадай кезеңдерге бөлу керек:
зерттеу мақсатын анықтау;
қажетті мәліметтерді жинау;
басты бағытты айқындау;
зерттеу объектісінің үлгісін жасау;
зерттеу әдiстемесiн жасау;
зерттеу жұмыстарын өткiзу;
алған нәтижелерді сипаттап түсiндiру;
алған бiлiмдердi қолдану туралы ұсыныс жасау;
өз зерттеуiнiң нәтижелерiн жұрт алдында қорғау.
Тақырып - мәселелердің өзіне тән сипатын көрсетеді, сонымен қатар тақырыпта қысқа формада құрылған, айқын бір мағыналы, дәл жарнамалық мәселелерді шешу әдістері болады. Егер тақырыпты өңдеп және шешімін табуды қажет ететін мәселе түрінде ұсынса, сол арқылы оны оқушыға жақындатса , бұл әрекет оқушыда қызығушылық тудырады, мұғалім тарапынан нақты проблеманы ұсыну, шешімін бірлесіп шығару талап етіледі. Ғылыми жұмысқа баулу оқушыларды өздік жұмысына бағыттаудың бірден-бір тиімді жолы болып табылады. Ғылыми жұмысқа ұсынылатын тақырыптар зерттеуге, ізденіске бағыттайтындай пән негізіндегі талдау түрлерін қамтитындай сипатта болу керек. Ғылыми жұмыс тақырыбының бірнеше нұсқалығы оқушы таңдауына мүмкіндік туғызады және қандай түрде қорғайтыны оқушылардың өзінің қалауына қалдырылатын болғандықтан, қызығушылығын арттырады. Осы тұста айта кететіні, оқушыдан тақырып негізінде ғылыми жұмыс тақырыбының мақсат-міндетін анықтау, болжамын қоя білу талап етіледі. Ғылыми жұмыстың жоспарын әзірлеу барысындағы оқушының өзіндік ізденісі мен еңбектенуі аса маңызды. Бұл оқушылардың ғылыми ізденімпаздық қабілетін арттырады, әрі шығармашылыққа баулиды. Ғылыми жұмыс барысында оқушылардың өз жұмысына және өзгенің жұмысына сараптама жасауы жауапкершіліктерін арттырады.
Тақырыпты таңдау ережесі:
Ғылыми жарысқа келесі жұмыстар ұсынылады:
1. Ғылымның осы саласындағы фактілерді, оқиғаларды, құбылыстарды және жеке, бұрын мәлім болмаған жақтарын жариялайтын;
2. Практикалық тапсырмаларды шешуде жаңалық еңгізетін аппараттар, модельдер мен аспаптардың конструкциясын ұсынатын, мектептегі эксперименттерді, өндірістік үрдістердің ұтымды пайдалануын жетілдіруге қатысатын;
3. Әлеуметтік- экономикалық мәселелерді шешуге бағытталатын экономикалық- заңды негіздемесі бар компьютерлік модельдер мен жобалар;
4. Жарысқа кәмілеттік жасқа толмағандарға рұқсат берілмейтін аппаратуралар, сондай-ақ адам денсаулығы мен жануарларға зиянды заттары бар және жануарларға қатыгездік көрсететін эксперименттер пайдаланылған жұмыстар жарысқа қатысуға жіберілмейді;
5. Ғылыми жарыстарда бұрын қаралған және қорғалған жобаларды жарысқа қатыстыруға жол берілмейді.
Ғылыми жоба тақырыптарын таңдау ережесі:
1. Тақырып оқушыларға қызықты, оларды тартатындай болу керек.
2. Тақырып орындалатын, шешімі зерттеуге қатысушыларға пайдасы тиетіндей болу керек.
3. Оқушылардың қызығушылығын ескере отырып, жетекші өзі жақсы білетін тақырып аясын таңдау керек.
4.Тақырып шынайы болу керек, онда жаңа дүниелер, күтпеген жаңалық, ерекшелік элементтері болу керек.
5. тақырып жұмыс ұзақ жылдарға созылмай, тез орындалатындай болу керек.
6.Тақырыпты бәрі түсінетіндей болу керек, әрине тақырып оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес келу керек.
7. Тілегі мен мүмкіндігінің ұштасуы.
Тақырып таңдар кезде жоғарыда аталғандардан басқа, келесі ұсынымдар ескерілу керек
- алдыңғы жылдардағы ғылыми жұмыстардың тақырыптарымен танысу;
- бұрын жазған жұмыс тақырыптарын қайталамау, тақырыптың шынайылығын ескере отырып зерттеу тақырыбын таңдау;
- тақырып нақты бір объекті аясында шектелу керек.
- таңдалған тақырып өз секциясының отырысында немесе жетекшімен жеке консультация барысында талқылану керек.
Дарынды балалардың қабілетін дамытудың келесі жолдарын іріктеп алуға болады:
1. Сабақтар, ОҒҚ-ның жұмысы;
2.Пәндік үйірмелер;
3.Тіл мерекесі;
4. Абай оқулары;
5.Олимпиадалар;
6.Интеллектуалдық ойындар, дебат (пікір сайыс) клубы;
7.Ғылыми-практикалық конференция (ізденімпаздық жұмыс, зерттеу жұмысы, рефераттар қорғау, жоба қорғау);
8.Оқушылардың білім деңгейлерін арттыру (мұражайға бару, белгілі адамдармен кездесу);
9. Шеберлер байқауы (ақындар айтысы, шешендер сайысы, би үйірмесі, шебер қолдар үйірмесі);
10.Оқушылардың аудандық, облыстық, республикалық шығармалар, жобалар байқауларына қатысу.
Осы тұрғыда оқушылардың ғылыми қоғамының алатын ролі ерекше. Аталмыш ғылыми қоғам өзінің арнайы бағдарламасын нақтылап алғаны жөн. Ол бағдарламада жасалынатын жұмыстың мазмұны мен түрлері төмендегідей сипатты қамтығаны орынды.
Мұғалімнің бағыт-бағдарына байланысты талаптар:
- Дарынды оқушымен жұмысқа тұрақты қызығуы, нәтижелі әдіс-тәсілдерді талмай ізденуі;
- Дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыс орнатуы;
- Дарынды оқушымен жұмыс кезінде жоғары нәтижелерге ұмтылуы;
- Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар
- өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білуі;
- қызмет нысанын, яғни бірыңғай педагогикалық үрдісті білуі;
- оқушы дарындылығын моделін білуі;
- жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілін білуі;
- дарынды оқушыны анықтаудың психодиагностикалық әдіс-тәсілін білуі;
- қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білуі;
- дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгерімге ғана көңіл бөлмей, оның басқа көрсеткіштерімен байланысына да көңіл бөлуі;
- Шығармашылықпен жұмыс жасайтын тапсырмалар бере білуі.
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазудың тәжірбиелік кезеңдері
Жалпы ұлттық деңгейдегі 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты-еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсенді араласуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дайындау.
Бәсекеге қабілетті деп өмірдің қай саласында болмасын әр түрлі жағдайларға бейімделе білетін, бойында шығармашылық қасиеттері қалыптасқан тұлғаны айтамыз. Ғылымның жедел түрде қарқынды дамуы, қазіргі заман талабы мектеп оқушыларын да бәсекеге қабілетті тұлға етіп тәрбиелеу мақсатын қойып отыр. Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке, өз бетінше жұмыс жасауға, бақылау мен зерттеуге, зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету қажет.
Ғылыми жұмыстың табысты жазылуына тақырыпты дұрыс таңдаудың тигізетін әсері мол. Тақырыпты таңдау кезінде оқушылдардың ғылыми үйірмедегі жұмысындағы, арнайы әдебиеттерді оқудағы, бұрынғы жұмыс тәжірибесіндегі, семинар сабақтардағы, баяндамалардағы, сабақтас пәндер бойынша ғылыми жұмыстағы ғылыми және практикалық мүдделерді оқушының ескеруі қажет. Мұндай жағдайда оқушы алған білімін тереңдете отырып, проблеманы жан-жақты зерттеп, өз мүддесіне жақын тақырыпта орындауға алдында мақсат қояды. Оқушы оқу процесінде өздеріне аз оқытылған тақырыпты да таңдап алуға болады. Бірақ ғылыми жұмыстың тақырыбын таңдап алу негізді болуы қажет. Тақырыпты таңдап алған кезде қандай да болмасын проблемалық мәні туралы шамалы болса да түсінікті болып, жұмысында қандай мәселені көрсететіндігін білуге тиіс.
Ғылыми жұмыстың жоспарын әзірлеу барысындағы оқушының өзіндік ізденісі мен еңбектенуі аса маңызды. Бұл оқушылардың ғылыми ізденімпаздық қабілетін арттырады, әрі шығармашылыққа баулиды. Ғылыми жұмыс барысында оқушылардың өз жұмысына және өзгенің жұмысына сараптама жасауы жауапкершіліктерін арттырады.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Қабілетті балалар көбінесе шапшаң, тез ойланып, көп көлемде білім меңгеретін, оны ұмытпай ұзақ уақыт жадында сақтайтын, алдына қойған мақсатын қалайда орындауға тырысатын, қиял күші басым болып келеді. Қабілетті оқушыларды ерте айқындау, оларды тәрбиелеу оқытудың ақпараттандыру процесін жетілдірудегі негізгі міндет болып табылады. Арнайы бағдарға оқыту тәсілінің негізінде зерттеуші балалар мен оқушыларға тәжірибелік көмек көрсету, психо-диагностикасын жүргізу, қабілеттерін зерттеу арқылы жақсы нәтижелерге жетуге болады.
Оқушылардың дүниетанымын кеңейту, зерттеушілік қызметке баулу, ізденушілік қасиеттерін жетілдіруде сыныптан тыс жұмыстарды жүргізудің маңызы зор. Сонымен қатар, оқушылардың қабілеттерін арттыруда, логикалық ойын пайдалану үшін және зерттеушілік қызметін жандандыруда жаңалық ашуға жетелейтін жолдың бірі - өздігінен тапсырма құрастыру. Тапсырма құрастыруда жеңіл түрінен бастап, біртіндеп күрделендіре түскен пайдалы. Қабілетті оқушылардың даму дәрежесі есеп шығаруда, жаттығу, тапсырмалар орындауда байқалады. Кез-келген тапсырма орындау оқушыдан үлкен еңбекті, ерен күшті, табандылықты, төзімділікті, сенімділікті талап етеді. Оқушыны зерттеушілік іс-әрекетке бейімдейтін, ақыл-ойын дамытатын құрал - логикалық қызықты тапсырмалар, стандартқа сәйкес тәжірибелік тапсырмалар, қиындығы мол олимпиадалық тапсырмалар, ережелерді дәлелдеу т.б.
Оқушының ғылыми жобамен жұмыс істеу реті:
Жұмыс істеу
кезендері
Жұмыстың мазмұны
Оқушылардың атқарған қызметі
Пән мұғалімінің қызметі
1
2
3
4
Ұйымдастыру
кезеңі
Зерттеу тақырыбын таңдап, мақсатын қою.
Ғылыми-зерттеу орындарына саяхат жасайды,пайдаланатын әдебиеттерді іздестіру .
Зерттеу жасаудағы негізгі бағыт, амалдарды белгілеп, мақсатын анықтауға көмектесу.
Жоспарын құру
Тақырыпқа байланысты жоспар даярлау.
Мұрағат материалдарын жинақтау.
Баспасөз материалдар-ын жинақтау
Әдебиеттер тізімін құру.
Жұмысқа кірісу, жоспарын құру, міндеттерін белгілеу.
Жаңа идеялар ұсыну, тақырыппен байланысты ұсыныстар айту.
Зерттеу
жұмыстарын
жүргізу
1.Зерттеу жүргізу;
2.Жаңа ақпараттар жинау;
3. Талдау жасау.
Аралық міндеттерді шешу арқылы зерттейді, ғалымдармен кеңеседі
Бақылайды, кеңес береді. Қызмет барысын қосымша атқарады.
Нәтижелерін
анықтау
1.Ақпараттарды талдау.
2.Тұжырымдар жасау.
Ақпараттарды талдайды, практикасымен ұштастырады.
Зерттеу барысын қадағалайды, кеңес береді
Ұсыну және есеп беру
Нәтижелерді, ұсыныстарды талқылау.
Есеп береді, жоба ұсынады, талқылайды.
Тыңдайды, қатысушы ретінде мақсатын шешуге арналған сұрақтар қояды
Сапасы мен нәтижесін бағалау
Талқылау, ұсыну
Оқушының білім күшін, ғылыми деректерді пайдалануын, мүмкіндігін, зерттеудің сапасын бағалайды.
2.2 Ғылыми - зерттеу жұмысының бастауы.
Ғылыми - зерттеу жұмысы өзекті проблемалардан бастау алатындығы баршамызға мәлім. Адамдар сонау алғашқы қауымдық құрылыстың өзінде табиғаттың, жаратылыстың тылсым дүниелеріне үңілген. Әр түрлі саланы зерттейтін ғылымдардың барлығы да адам баласының білсем, танысам деген ынталарынан туындаған. Жұмбақ дүниелер проблеманы туғызған, ал проблемалар бір ғылым саласының тууына, дамуына ықпал еткен.
Проблеманы іздеудің ең оңтайлы жолы - бір нәрсені әр түрлі жағынан көре білу; дайын тұжырымдардың өзіне де сыни көзқараспен қарау, басқа шешімін іздеу, оны табуға еңбектену болып келеді.
Айта кететін болсақ, мысалы сөз өнері де проблемаларға толы. Әдебиеттегі проблемалар сол көркем туынды негізінде жатқан қалам иесінің көтерген ойынан, айтайын, берейін деген мақсатынан туындайды. Әдебиет - қоғам айнасы дейді, көркем туындыда қаламгер сол қоғамдағы басты өзекті, проблемаларды көтеруге тырысады. Мысалы, Абайдың көп өлеңі өз халқын, өзі өмір сүрген ортаны ащы сынауға негізделеді. Себебі неде? Себебі Абай өз халқының, қоғамының басындағы басты кемшіліктерді түсіне білді. Содан шығу жолын іздеді, оны сынау арқылы халқын оқу - білімге үндеді, имандылық, тазалыққа тәрбиелегісі келді. Ақын қазақ халқының артта қалу себебін жалқаулық, қараңғылықтан іздеді. Осы проблемалар Абайдың көп өлеңдерінің туу себебіне әкелді.
Әдебиет пәнінің әр тақырыбында проблема жатыр десек, артық емес. Оның бастысы көркем шығармалардың қайсысында болмасын, қаламгер ойы, идеялық - эстетикалық мақсаты жатады. Мысалы, С.Сейфуллиннің Көкшетау, М. Жұмабаевтың Батыр Баян поэмаларында қалмақ қызының бейнесі бар. Олардың екеуінде ақындар сұлу, ақылды, қайратты, айлалы етіп бейнелейді. Олар - өз ұлтының патриоты, өз сүйгеніне берік, адал. Тіпті, Абылай (Көкшетауда) қалмақ қызының алдында дәрменсіз, ал Батыр Баянда қалмақ қызы Баянды да, Ноянды да қармағына түсіреді. Батыр Баянды жазылмас қайғыға душар етеді.
Проблема қайда жатыр? Неге қалмақ қызын екі ақын осылай бейнелеген? Әлде олардың бейнесінде тарихи шындық жатыр ма? Оқулықтан бұл сұрақтың шешімін кездестіре алмаймыз. Тіпті ғалымдар еңбегінен оның дәл жауабын табу қиын. Бұл жерде, ең алдымен, өзіндік болжам, шығарманы қабылдау дәрежесі, тіпті эстетикалық талғамның деңгейі де көмекке келе алады. Ең бастысы, қабілет, іскерлік дағды, аналитикалық ойлау, салыстыра білу, көркем мәтінді жете түсіну, ғалымдар еңбегіне де өзіндік көзқараспен қарау көмекке келе алады.
ХХІ ғасыр ғылыми жетістіктердің, үлкен өзгерістер мен үміттердің ғасыры. Барлық жаңалықтарға адам ақыл- ойын, білімін дамыта келе, қоршаған ортаны өзін тереңірек тану барысында, алыс ғарыштың кеңестігіне жете, ғылым саласында еңбектену арқасында жетті.
2.3 Зерттеудің әдіс - тәсілдері, оны ұйымдастырудың жұмыс жоспарын жасаудың тиімді жолдары
Зерттеу жұмысы - шығармашылық үрдіс. Оның барысында өзгертулер, толықтырулардың болып тұруы заңды құбылыс. Зерттеу жұмысына, ең алдымен жоспар жасап алу керек. Жұмыс жоспары Не істеу керек, қандай жолдары бар, қандай әдістер дұрыс ? деген сұрақтарды қамтиды.
Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттер тізімін жасау.
Ғылыми жұмыстарға үңілу.
Ғалымдардан ақыл - кеңес сұрау.
Интернетке жүгіну.
Үнемі бағамдау, байқау, іздеу, жинақтау жұмыстарын жүргізу.
Тәжірибе жүргізу, (Ақынның мұражайларына, туып - өскен жеріне, немесе оқиға болған жерге бару.) оның барысы, нәтижесін жүйелі түрде талдап отыру.
Қорытынды жасау.
Бейне материалдар, слайдтар жасау.
Жұмысты қорғауға дайындалу.
Дарынды оқушыларды таңдау барысында назар аударатын ерекшеліктер:
өте белсенді;
танып білуге деген құштарлығы жоғары;
есте сақтау қабілеті жоғары;
сөз қоры мол;
сұрақ қоя біледі;
шыншыл, турашыл;
өздігінен ізденіс жасай алады;
Дарындылықтың түрлері :
интеллектуалдық дарындылық - ерекше шапшаң дамиды (ойлауы,байқағыштығы өте жоғары, білімге, жаңалыққа құмар, оқуы жеңіл, өз ойын жақсы жеткізе алады, алған білімдерін кез-келген уақытта еске түсіріп, пайдалана алады және құрдастарынан көп біледі);
академиялық дарындылық - білім алуға ерекше құмар (оқуды есте ұзақ сақтап, жаңғырта алады, жаңалықтар ашады, құбылыстар зерттейді, берілген тапсырманы зор қызығушылықпен орындайды, қоршаған дүниені танып білуде сұрақтар қояды);
көркемдік дарындылық -шапшаң ойлайды, тез нәтижеге жетеді, тез ілгерілеуді, сауалды көп қояды, әдеттен тыс қызығушылығы бар, кең көлемді білімді меңгереді, есте сақтау қабілеті жоғары;
шығармашылық дарындылық- көздеген мақсатына жете білетін, ізденіс белсенділігі жоғары. Өз бетінше ойлап істеуге қабілетті, зерттеу жұмыстарының нақты нәтижесіне жете біледі;
әлеуметтік дарындылық - өз талап-тілектерін қатал, әділдік, адамгершілік сезімі жоғары .
Дарынды балалармен жұмыс жүргізудің мақсаты:
-баланың жасырын,тым тереңде жатқан қабілеттерін ояту;
-қиындықты жеңе білге , оқулықтан материалды сұрыптап ала алуға үйрету,
-баланы шығармашылыққа баулу және өз бетінше ізденіске бейімдеу;
-білімді құзіретті деңгейге жеткізу;
-теориялық білімді практикада қолдана білуге үйрету.
Дарынды балалармен жұмыс істемес бұрын оларды топ ішінен анықтап алуымыз қажет. Олардың дарындылық белгілері қандай?
Дарынды балалармен жұмыс жүргізу үшін:
Дарындылықтың түрлері анықталған соң оларды топқа бөліп , әрқайсысымен жеке жұмыс жүргізген жөн.
Біріншіден, талантты балаларға әрдайым жаңа, күрделі тапсырмаларды беріп отыру қажет, өйтпесе оларың пәнге деген қызығушылығы төмендейді. Сондықтан, оларды оқыту жүйесі дәстүрлі оқыту жүйесінен ерекшеленіп отыруы тиіс. Олар ғылыми, энциклопедиялық әдебиеттермен,күрделі сөзжұмбақтарыменен жұмыс істейді, қызықты тапсырмаларды шешеді, химиялық тәжірибелерді орындайды, арнайы қосымша сабақтарға қатысады. Дарынды балалармен жұмысты жүйелі түрде жүргізген жөн. Берілген тапсырмалардың шешімін баланың өзі тапса, күтілген нәтиже мол болмақ.
Екіншіден, дарынды баланың өз қабілеттерін көпшілік алдында қысылмай көрсетуі үшін, оның бойында көшбасшылық қаситтерді дамыту қажет. Осы мақсатты іске асыру үшін сабақ барысында рөльдік ойындар, брейн -рингтер, викториналық сұрақтар, интеллектуалды ойындар жүргізіліп отырғаны дұрыс.
Дарынды оқушының жеке тұлғасын дамыту, олардың бос уақытын, өз қабілетін, шығармашылығын дамытуға бағытталған шаралар комплексін ұйымдастыру:
дебат жұмысы;
пікірталастар;
интеллектуалды ойындар;
ғылыми жоба жарыстары;
конференция;
олимпиада;
Ғылыми зерттеу жұмысы-бұл қол жеткен білімді кеңейту және жаңа білімдер алу, ғылыми топтамаларды тексеру, ғылыми негіздеу мақсатында зерттеулер, тәжірибелер жүргізу болып табылады. Ғылыми зерттеу жұмыс - бұл оқушыны қызықтыратын тақырыбы бойынша жобалау, зерттеу барысында өзінің және басқаның тәжірибесінен үйрену, сабақ алуға негізделген. Ғылыми жобаны жасау барысында оқушылар көп нәрсеге өзі көз жеткізеді, қосымша және ғылыми материалдармен жұмыс істеуге, рефераттар, баяндамалар жазуға, сол еңбектерін ғылыми-практикалық конференцияларда қорғауға үйренеді. Яғни, бұл оқушылардың танымдық қасиеттерін арттырудың, өз еңбектерінің нәтижесіне толығымен қанағаттанып, оқудағы жетістіктерін сезінудің бірден-бір жолы болып табылады.
Тақырып түрліше болуы мүмкін:
қиялға негізделген, құбылыстарға бағытталған фантастикалық тақырып;
өзіндік бақылаулар мен эксперимент жүргізу және практикамен тығыз байланысты эмприкалық тақырып;
түрлі қайнар көзден алынған деректермен материалдармен танысу жұмыстарына бағытталған теоретикалық тақырыптар.
Жобалардың тақырыбы мынадай болуы мүмкін: Ауыз су проблемасы, Темекінің ағзадағы бос-радикалды тотығу реакциясына әсері, Адам ағзасында қышқылдық- негіздік балансты сақтау , Азот тынайтқыштары, Химия тұрмыста, Химия ауылшаруашылығында, Химиялық элементтер адам ағзасында, Ағымдағы сулардың экологиялық проблемалары, Су өсімдіктеріне ауыр металдардың әсері.
Ғылыми жобаны дайындау және қорғау дегеніміз - оқушының зерттеу жұмысы нәтижесінің ғылыми кеңесшінің жетекшілігімен қорытындылануы және оқу- шығармашылық қызметінің соңғы кезеңі болып табылады.
Ғылыми жетекшінің міндеттері
:: оқушыларға жобаның тақырыбын таңдауға және оны орындау жоспарын әзірлеудегі практикалық көмегі;
:: зерттеу әдістерін таңдауда көмек көрсету;
:: әдебиеттер мен нақты материалдарды іріктеуде кәсіби кеңес беру;
:: әзірленген жоспарға сәйкес жобаның орындалуын жүйелі қадағалау;
:: ұсынылған талаптарға сәйкес жобаның орындалу сапасын бағалауы және оны ғылыми жетекшінің өз жазба пікірінде көрсетуі.
Жоба мынадай элементтерді қамтуы тиіс
:: титул парағы;
:: абстракт (қазақ,орыс, ағылшын тілде аннотация);
:: мазмұны;
:: кіріспе;
:: негізгі бөлім;
:: қорытынды;
:: пайдаланылған дереккөздердің тізімі (әдебиетттер тізімі);
:: қосымша
Абстракт
:: зерттеу немесе әзірлеу объектісін;
:: жұмыстың мақсатын;
:: ғылыми болжамын;
:: зерттеу әдісін немесе әдіснама кезеңдерін;
:: зерттеудің жаңалығын;
:: жұмыстың нәтижелері мен қорытындыларын;
:: нәтижелерді практикалық қолдану саласын.
Аңдатпа - белгілі-белгісіз жайтқа көзқарас, болмаса жазылған еңбек мазмұнына қатысты қысқаша тұжырым. Бұл еңбек жазылған тілден басқа екі тілде, 250 сөзден артық емес көлемде беріледі. Яғни жоба қазақ тілінде болса, аннотация (абстракт) орыс және ағылшын тілінде жазылады. Мұны жазылған жобаның халықаралық дәрежеге көтерілу жолдары және мемлекетіміздің ғылым саласындағы танытар жетістіктерінің жолдары деп түсінген жөн.
Кіріспе
1) зерттеудің өзектілігі - өзінің шешімін талап ететін ғылыми проблеманың маңыздылығы, заманауилығы, мәні.
2) Зерттеудің мақсаты - үйлестірілген іс-қимылдарды анықтау нәтижесінде қойылған ғылыми проблеманы шешудегі ғылыми зерттеудің бағыты.
3) Зерттеудің міндеттері - зерттеу мақсатына жету үшін шешімдерді қажет ететін өзара байланысқан және келісілген сұрақтардың жиынтығы.
4) Зерттеудің объектісі - шешілуі ғылыми зерттеуді қажет ететін проблемалардың бар екендігін сипаттайтын объективті әлемнің бөлігі.
5) Зерттеудің дереккөздері - шығаруларға арналған бастапқы деректер.
6) Зерттеу әдістері - объективті әлемді дамытудың жалпы және жеке заңдылығымен негізделген теориялық және практикалық зерттеудің жолдары, әдістері, мақсатқа жету тәсілдері.
7) Зерттеудің жаңалығы - автор алғаш рет қол жеткізген жаңа, сирек кездесетін, өзіндік нәтижелер.
8) Қорғауға ұсынылатын қағида - бұл жұмыстың мәнін топшылайтын өзара байланысқан және өзара келісілген ғылыми бекітулер жүйесі.
9) Зерттеудің теориялық және практикалық мәні - адам мен қоғамның ғылыми-теориялық және практикалық қызметіндегі зерттеулер нәтижелерінің оңтайлы ролі.
10) Зерттеудің құрылымы - жұмыстың қанша бөлімнен тұратындығын көрсетеді.
Негізгі бөлім
Жобаның әрбір бөлімі зерделеніп жатқан тақырыптың басты мәселелерінің бірін ашуы керек. Негізгі бөлікте орындалған ғылыми жобаның мәнін, әдісін және негізгі нәтижелерін көрсететін деректер келтіреді. Негізгі бөлімде зерттеу тақырыбын таңдау негізі, зерттеу әдістерінің сипаттамасы, нәтижелерді қорытындылау және қойылған проблемалар шешімінің толық бағасы қамтылуы керек.
Тарау - негіздің басты бөлімдері. Ғылыми жобалар, әдетте, бір тараудан аспайды. Шын мәнінде, ғылыми жұмыстар кемі екі тараудан тұруы қажет. Тарау ішкі бөліктерде айтылған тұжырым, қорытындыларды жеткізуге мүмкіндік береді. Тарау аталымы қысқа да нұсқа, әрі ішкі жүйелену жүйесіне сай келіп отыруы қажет. Оның жазылуында да белгілі тәртіп бар. Ол бірыңғай үлкен әріппен, араб сандарынан кейін еш тыныс белгісіз жазылады. Тарау атауын парақ бетінің ортасына орналасатындай етіп жазу көзделеді.
Тармақ - тараудан кейінгі кіші бөлік. Олардың өзі екі-үш сандық дәрежеде, яғни кемі екі бөліктен болады. Кез келген бөлік тарауда қамтылған мәселеге қатысты өрбиді. Тармақ тарау көздеген міндеттің бір бөлігін шешу мүмкіндігін береді. Тармақ атауы да қысқа да нұсқа қалыпта болғаны дұрыс.
Тармақша - тармаққа бағынған бөлік. Ол жұмыстың ашылу жағдайына байланысты қабылданады. Демек , тармақты тармақшаға бөлу міндетті емес. Бөле қалған жағдайда, тармақша тар ұғымда тармақ мақсат еткен, ал кең мағынада тарау мақсат еткен шешімді шешу жолдарын қарастырады. Тармақшаның да аталуы тарау-тармаққа байланысты: солардың негізінен өрбіп, соларда қамтылған тұжырымдарды таратуға қызмет етеді.
Тұжырым - логикалық ой қорыту арқылы алынатын жаңа пікір (Қазақстан ұлттық энциклопедиясы). Қазақ тілі сөздігінде тұжырым белгілі бір істің қорытындысы, байламы, шешімі деп түсіндіріледі. Көлемі де аз: бір бет. Бірақ мұнда баяндалған жұмыстың нәтижелері, соның негізінде жасалған қорытындылар санамалап берілгені абзал. Сонымен қатар ғылыми және практикалық мақсаттағы нақты ұсыныстар болғаны жөн.
Мазмұн парағында негізгі бөлім атаулары бірыңғай үлкен таңбамен беріледі және жаңа беттен басталады. Негізгі бөлімдер ретінде кіріспе, басты тараулар, тұжырым мен пайдаланылатын әдебиеттер саналады. Мұның ішінде басты тараулар ғана бірнеше тармақтармен сараланады. Ол тармақтардың өзінің жеке атаулары болуы қажет. Тармақтарды жеке тармақшаларға жіктеу мүмкіндігі бар. Ол ізденушінің зерттеуі мен жұмысының орындалу барысына орай шешіледі. Мазмұн парағында негізгі бөлім атаулары бірыңғай үлкен таңбамен беріледі және жаңа беттен басталады. Негізгі бөлімдер ретінде кіріспе , басты тараулар , тұжырым мен пайдаланылатын әдебиеттер саналады. Мұның ішінде басты тараулар ғана бірнеше тармақтармен сараланады. Ол тармақтардың өзінің жеке атаулары болуы қажет. Тармақтарды жеке тармақшаларға жіктеу мүмкіндігі бар. Ол ізденушінің зерттеуі мен жұмысының орындалу барысына орай шешіледі.
МАЗМҰН
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... . . . ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 3
1 ТАРАУ АТАУЫ. ... ... .. . . . . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
тармақ атауы ... ... ... ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
тармақша атауы ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... .. ... ... . .. 7 тармақ атауы ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10 тармақша атауы ... ... ... ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... ... ..12
тармақша атауы ... ... ... ... ... .. . . ... ... ... ... ... ... ... . . 14
2 ТАРАУ АТАУЫ. . . ... ... ... ... ... . . . . ... . ... ... ... ... 16
тармақ атауы ... ... ... ... ... ... . . . . ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... . . ... ... ... ... ... . . ... . ... ... ... ... . 27
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... . . ... ... ... ... ... .. 30
Қорытынды
Қорғауға шығарылған мақсаттар, нақты міндеттер, ережелермен байланысты алынған нәтижелердің қисынды дұрыс мазмұны. Қорытынды әрбір бөлім бойынша тұжырымдарға негізделген түйіндерден тұруы тиіс.
Тұжырымдар - қол жеткізілген жетістіктер туралы өзара байланысты ойтұжырымдар нысанындағы нақты шешімдерді зерделеудің қорытындысы.
Әдетте, мәтін ішінде дәйексөз белгілі бір еңбектен алынады. Дәйексөз жоба жазушының ойымен үндесетіндей, болмаса қарама-қарсы пікірді білдіретіндей болып келеді. Үндесу ғылыми дамудың байланыстылығын көрсетсе, қарама-қарсылық - жаңа ой, тұжырым, болжам тудырудың жолы. Дәйексөзді ұзын- сонар көшіріп берудің қажеті шамалы. Қайта оның жұмысқа тигізер әсерін ескеріп отыру керек. Берілген дәйексөзді әдебиеттер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ОҚУШЫЛАРДЫ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНА БАУЛУ
Дайындаған: Ж.С.Матайбаева
қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Павлодар қаласы, 2022 жыл
Түсінік хат
Ғылыми зерттеу -- ғылыми әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, белгілі бір обьект жөнінде жаңа білім қалыптастыруымен аяқталатын жүйелі және арнайы мақсатқа көзделген обьектілермен танысу. Оның негізінде адам әрекетінің ең қиын түрі- ғалымның таным қызметі. Танымдық әрекет оқушы үшін еске түсіру (репродуктивті) мен өзгерту (шығармашылық) бағытында болуы мүмкін. Оқушының өзгерту таным әрекеті зерттеу деп аталатын тәсіл арқылы жүзеге асырылады. Дарынды балаларды оқытуда зерттеу әдісін қолдану қажеттілігі олардың табиғи қызығушылығының жоғарылығымен, қоршаған ортасына деген құштарлығының басымдығымен түсіндіріледі. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті оның өзіндік талабымен қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырып, өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес өзі ашады.
Балалардың дарындылығын дамытудағы бұл құралдың мәні, ең алдымен, зерттеушілік ізденістің жаратытылыстан бөлінбейтін құбылыс екендігімен түсіндіріледі. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық, тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез болып саналады. Ендеше, зерттеушілік, ізденушілік-бала табиғатына тән құбылыс. Бұл белсенділік оның жеке дамуына, өзіндік көзқарасының қалыптасуына игі ықпал етеді. Зерттеу түсінігі жаңа білімді өңдеу процесі және таным қызметінің бір түрі болып есептеледі деп түсіндіріледі.
Шығармашылық - зерттеу тәртібінің маңызды сипаттамасы. Шығармашылық зерттеушілік ізденіс адам үшін екі түрлі көзқараспен маңызды: бір жағынан жаңа өнімге қол жеткізуінде, екінші жағынан, ізденіс процесінің мәнділігінде. Адам шығармашылық нәтижесіне ғана қанағаттанып қоймай, шығармашылық пен зерттеу ізденушілігінің өзінен де ләззат алуға қабілетті.
Зерттеу - дарынды балаларды оқытудың негізі.Онсыз баланың потенциалды қабілетін ашу, дамыту мүмкін емес. Дарынды оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру зерттеуге оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.
Биік танымдық қабілет, тұрмыс-тіршіліктің сырын ұғуға талпыныс баланың ерте жасынан туындайды екен. Сондықтан оқушыны ізденушілікке баулу мектеп жасынан басталуы тиіс. Өйткені оқушының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқып, танысуға деген құштарлығын әрқайсымыз білеміз.
Ендеше, мектепте оқушыны ғылыми -зерттеу жұмысына, ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға, ғылымға жетелеу арқылы өздерінің қабілеттерін ашуларына көмектесуіміз қажет.
Мазмұны:
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9-11
1.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының теориялық негіздері ... ... ... ... .
12-14
ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
15
2.1.Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазудың тәжірбиелік кезеңдері ... ... ..
15-17
2.2. Ғылыми - зерттеу жұмысының бастауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
18-19
2.3. Зерттеудің әдіс - тәсілдері, оны ұйымдастырудың жұмыс жоспарын жасаудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19-26
2.4. Оқушыларды ғылыми - зерттеу жұмысына баулу ... ... ... ... ... ... ... ..
26-38
ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
39
ІV. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
40
Автор туралы мәлімет:
Т.А.Ә. Матайбаева Жадыра Серикбековна
Білімі: жоғары
Оқу орнының атауы (толық), оны аяқтаған жылы: Павлодар университеті, 2005 жылы
Диплом бойынша мамандығы:Қазақ тілі мен әдебиеті
Ғылыми дәрежесі: Педагогика ғылымдарының магистрі
Жұмыс орны: Павлодар қаласы 6 ЖОМ
Лауазымы: Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Педагогикалық өтілі: 6 жыл
Аталған лауазымдағы жұмыс өтілі: 6 жыл
Біліктілігі: педагог-сарапшы
Марапаттары (Білім беру бөлімі).
Тақырыбы
Оқушыларды ғылыми зерттеу жұмыстарына баулу
тәжірибенің өзектілігі мен болашақтылығы
1.Оқушы ғылыми жұмысты белгілі бір пән мазмұны бойынша орындай отырып, пән бойынша білімі мен біліктері дамыды.
2. Ғылыми жұмыстар оқушылардың өзіндік зерттеу жұмыстарының қатарына кіріп, теориялық білімі мен танымдық біліктерін дамытуына көмек көрсетті.
3. Алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де, жанама түрде де басшылық жасайды.
4. Оқушылардың зерттеушілік жүрізу біліктілігі артқан сайын, мұғалім жанама басшылықта бақылайды, оқушылардың дербестігі мен пәнге ынтасы арта түседі. Бұл оқушыларда зерттеушілік қызыметтің қалыптасуына, дамуына ықпал етеді.
Сонымен, оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстары - олардың іздемпаздығын қалыптастырудың маңызды жолдарының бірі, оқушы тұлғасын жан-жақты жетілдіріп танымдық біліктерін қалыптастырудың міндетті шарты және құралы болып табылады.
Егер оқушы ғылыми жобасы тақырыбын дұрыс таңдай отырып, жоспарлай білсе, оны дұрыс орындай алса - ол болашаққа дұрыс бейімделген тұлға болып қалыптасады. Әрі оқушының ғылыми жұмысының тиімділігі - ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті жетілдіру арқылы түрлі мәселелерді шеше білуге, тапқырлыққа, жаңа ғылыми ізденіске бейімделе талпынады.
жетекші педагогикалық бастама
Білім алушылардың зерттеу қызметі-оқушылардың шығармашылық, зерттеу міндеттерін шешуімен және алдын-ала белгісіз шешімімен байланысты (табиғаттың белгілі бір заңдылықтарын бейнелеуге қызмет ететін тәжірбиеден айырмашылығы) және негізгі кезеңдердің болуын ұсынатын білім алушылардың қызметі, ғылымда қабылданған дәстүрлер негізінде нормаланған ғылыми салада зерттеуге тән негізгі кезеңдердің болуын ұсынады: проблеманы қою, осы мәселеге арналған теорияны зерттеу, зерттеу әдістерін таңдау және оларды практикалық игеру, өз материалын жинау, оны талдау және жалпылау, ғылыми түсініктеме, өз қорытындылары. Кез-келген зерттеу, ғылымдардың қай саласында жүргізілетіні маңызды емес, ұқсас құрылымға ие. Мұндай тізбек зерттеу қызметінің ажырамас бөлігі, оны жүргізу нормасы болып табылады.
мекенжайлық бағыттылығы, пайда болу шарты мен тәжірибенің құрылуы
Бұл тәжірибені жалпы орта білім беру мектептерде жұмыс істейтін ұстаздарға және жаңа бастаушы жас ұстаздарға ұсынамын, себебі осы тәжірибе жас мамандарға өте қажет деп ойлаймын. Қазіргі мұғалімдерге қойылған талаптарға сай, оқушылардың зертеушілік қабілеттерін қалыптастыру, дамыту болып табылады. Баланың бiлуге құштарлығын қолдау және дамыту бiлiм берудегi маңызды мәселелелердiң бiрi, ал оның шешу жолдары - оқушылардың зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру. Зерттеулiк оқыту әдiстемесi оқушының танымдық әрекеттегi субьектiлiқ позициясын ұстануына мүмкiндiк бередi. Зерттеулiк оқыту әдiстемесi оқушының танымдық әрекеттегi субьектiлiк позициясын ұстануына мүмкiндiк бередi. Бұл есiн, түйсiгiн iске қосу емес, ойлану механизмiн қалыптастыру. Яғни саналы ойлау арқылы танымдық-психикалық процесiн дамытады. Зерттеулiк оқыту оқушының эмпирикалық және теориялық танымының бiрiктiрiлуiмен меңгерiледi. Кез- келген зерттеуде проблеманы анықтау, конструктивтi сұрақтар қою, бақылау жүргiзу, мәтiндермен жұмыс жасау арқылы ақпараттар жинақтау, оны саралау, талдау және тұжырым жасау әрекеттерi кiрiктiрiледi. Бұл зерттеулiк оқытудың жан-жақтылығын, әмбебап болмысын дәлелдейдi. Сол себептен зерттеу бiлiктерi мен дағдыларын меңгерген қазiргi мектеп түлегiнiң, келешекте әр түрлi әлеуметтiк - саяси жағдаяттарда икемдiлiкпен бейiмделетiндiгiне, өз көзқарасын өңдей алатындығына көз жеткiзуге болады.
Аталған тәжірибенің жаңашылдығы
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің ынтасын, белсенділігін арттыру үшін оларға жоғарыда көрсетілген талап-міндеттер шешілген. Тәжірибенің пайда болу және тұрақтандыру шарттары: бүгінгі жаһандану барысында қоғамның мектепке әлеуметтік сұранысы білім беру үрдісінің мақсаты мен міндетін түбегейлі өзгертуді қажет етеді. Қоғамдағы адамдар кез-келген жағдайға дайын, өзіндік пікірі қалыптасқан проблемалық әрекеттен жол таба білетін тұлға болуы қажет. Осы тұрғыда білім берудегі негізгі мақсат әрбір оқушыға өзіндік қабілетіне қарай оқыта білу мен жеке-дара көмек көрсету болып табылады
Қолдану технологиясы
Зерттеушілік -- еркін, белгілі бір сыртқы жағдайлармен шектеусіз жүргізілуі тиіс. Зерттеу жұмысының барлық кезеңдеріндегі негізгі күтілетін нәтиже:
баланың жаңадан алған білімін шығармашылықпен игеру қабілеті;
алынған материалды өңдеу және зерттеушілік әдебінің дағдыларын дамыту.
Енгізу және қолдану еңбегі
Жас жеткiншек байқау жүргiзу немесе тәжiрибелеу нәтижесiнде алынған деректерi, болжамдары, топтастыру схемалары, тiптi айқындалған заңдары - ғылым материалдары екендiгiн жете түсiну керек. Бұларды ғылым ретiнде ұйымдастыратын-теория. Ендеше мектеп қабырғасында зерттеумен айналысқан бала жаңа ақпараттар жинақтау арқылы ғылымға алғашқы қадамын жасайды.
Нәтижелілігі
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің ынтасын, белсенділігін арттыру үшін оларға жоғарыда көрсетілген талап-міндеттер шешілген. Тәжірибенің пайда болу және тұрақтандыру шарттары: бүгінгі жаһандану барысында қоғамның мектепке әлеуметтік сұранысы білім беру үрдісінің мақсаты мен міндетін түбегейлі өзгертуді қажет етеді. Қоғамдағы адамдар кез-келген жағдайға дайын, өзіндік пікірі қалыптасқан проблемалық әрекеттен жол таба білетін тұлға болуы қажет. Осы тұрғыда білім берудегі негізгі мақсат әрбір оқушыға өзіндік қабілетіне қарай оқыта білу мен жеке-дара көмек көрсету болып табылады
Зерттеу болжамы: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдарын қамтамасыз етсек, онда оқушыларының шығармашылық қабілеттері арта отырып, оқытудың сапасын көтеріп, оқушылардың білімдерін кеңейтіп, тереңдеуін қалыптастырар едік, өйткені бүгінгі қоғамға өте білімді және бәсекеге қабілетті жас буынды оқытып, тәрбиелеуіміз керек.
Тәжірибенің теориялық базасы :
Тіл туралы заң, Қазақстан-2030 стратегиясы, бүгінгі білім мен тәрбие берудің өзекті мәселелері, озық технологиялық тәжірибелер негіз болып, педагогикалық, психологиялық, ғылыми - әдістемелік әдебиеттерге шолу жасалынды.
Жетекші педагогикалық идея :
-Жаңа бағдарлама бойынша оқушылардың ойлауын, мәдениетін қалыптастыруға еркiн әрi шығармашылықпен ойлауына жағдай жасау;
-Оқушылардың ауызша және жазбаша тілін, ойлау, есте сақтау қабілетін, әрбір ақпаратқа, сонымен бірге өзінің және басқаның шығармашылығына сыни қарауына, шығармашылық қабілетін дамытуға бағыттау;
-оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасын қалыптастыру;
-оларға адамзат жинаған әлеуметтік, рухани, адамгершілік тәжірибесін меңгерту;
-оқушының сабаққа деген қызығушылығын арттыру;
- жаңа сабақты оқушының өзі меңгеруіне жағдай жасау;
-оқушылар меңгерген жаңа тақырып бойынша салыстырулар, болжамдар жасауға үйрету;
- Заманауи технологиялармен жұмыс жасай отырып, оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баулу.
Кіріспе
Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік
туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі
Питер Клайн
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі: Жеке адамның шығармашылық, рухани және күш қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтын берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту,- [1] деп атап көрсетілген.
Мектеп оқушыларының шығармашылық қызығушылығын қалыптастыру өте маңызды, күрделі және көп салалы мәселе болып есептеледі.
Мектепте оқушыны ізденіс жұмысына қатыстыра отырып, ғылыми мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға ғылымға жетелеу арқылы өздерінің қабілеттін ашуларына көмектесуіміз қажет. Оған қол жеткізетін тиімді ізденіс жұмыс түрінің бірі - оқушылардың ғылыми-зерттеуге баулу.
Оқушыларға ғылыми-зерттеумен айналысудың тиімділігі ол: оқушы үнемі ізденісте жүреді. Бұл мәселеде ұтатынымыз, оқушының өзіне қызықты мәліметтерді кіапханалармен байланыс жасай отырып алатындығы. Себебі қазіргі таңдағы басты проблемалардың бірі ол баланың кітаптар оқымауы тек интернет желісінде торлылуы болып отыр.
Білім беру жүйесінің қайта жаңартылуы баланың шығармашылық дарындылығын тануға және болжам жасауға жаңа көзқарасты талап етуде. Дарынды балаларды тану - нақтылы бір баланың дамуын талдаумен байланысты ұзақ үрдіс. Дарындылықты қандай да бір әдіспен анықтау мүмкін емес (мысалы сынақтан өткізу). Дарынды баланы тәрбие беру мен оқыту барысында біртіндеп, сатылап анықтау қажет. Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі.
Зерттеушілік, ізденушілік - бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез.
Осы мектепте басталған жұмыс тәжірбиемнің алғашқы күнінен, мен оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баули бастадым. Өзім қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі болғандықтан, біздің орыс мектебінде оқушылардың қазақ тілі мен әдебиет пәніне деген қызығушылығын арттыруға, сонымен қоса ғылыми - зерттеу жобасын тек қазақ тілінде қорғауға оқушыларымды үйретуге, қазақ мәдениетіне деген құрмет сезімін қалыптастыруға тырыстым.
Педагогикалық жұмыс істеген алғашқы жылдарымнан оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына жетелеу арқылы өздерінің қабілеттін ашуларына көмектестім. Оқушылардың ғылыми-зерттеуге баулу арқылы тиімді нәтижелерге қол жеткіздім. Осы тәжірибемен бөлісуге қатысарда төменде берілген тақырыпты таңдадым. Өз алдыма мақсаты мен міндеттерді қойдым.
Өз тәжірибесімен бөлісу жұмысының тақырыбы:
Оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына баулу
Тәжірибе идеясы: Оқушыларды ғылыми-зерттеушілік жұмыстарға бейімдеудің өзіміздің тәжірибелік жолдармен таныстыру, көпшілік назарына ұсыну, жас мамандарға көмек көрсету.
Өзіндік білім көтерудің мақсаттары мен міндеттері:
Негізгі мақсаты - оқушылардың дүниетанымын кеңейту, зерттеушілік қызметке баулу, ізденушілік қасиеттерін жетілдіру тәсілдерін қолдануының тәжірибелік маңыздылығын көрсету;
Міндеттері:
Мектеп оқушыларын зерттеушілік жұмыстарға бейімдеуі жөнінде ғылыми әдебиеттерді талдау.
Арнайы бағдарға оқыту тәсілінің негізінде зерттеуші балалар мен оқушыларға тәжірибелік көмек көрсету жолдарын білдіру
Әр оқушының ғылыми жұмысының тиімділігі - ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті жетілдіру
жаңа ғылыми ізденіске бейімделе талпыну
оқушылардың ғылымға деген жағымды көзқарасын қалыптастыруға түрткі жасау;
оқушылардың ой-өрісі мен рухани жан дүниесінің дамуына ықпал ету,
мектеп оқушылардың өз бетінше жұмыс жасауға үйреніп,зерттеулер жүргізуге бейімделуі;
Озық педагогикалық тәжірибелер мен педагогикалық ғылым жетістіктерін меңгеру;
Әр оқушыға тұлға ретінде қарау
Білім мен тәрбие беру;
Ғылымға құштарлығын арттыру
Дифференциалданған және жекелей тапсырмалар беру;
Оқушы мен педагогтың ынтымақтастығын жүзеге асыру;
Танып-білу, талдау-жинақтау, салыстыру, бастысын бөліп шығару, өмірде қолдану әдістерін меңгеруі;
Өзіндік білім көтерудің бағыттары:
Оқыту мен тәрбиелеудің әдістерін жетілдіру мақсатында жалпы педагогикалық және психологиялық білімді оқып-үйрену.
Баланың қабілетін, дарынын ашу және әрбір оқушының өз мүмкіндіктерін, қабілет және икемділігін таныта білуіне жағдай жасау
Педагогика ғылымының жетістіктерін, озат тәжірибені оқып-үйрену.
Өздігінен білім алу көздері:
әдебиеттерді зерттеу, бақылау,
оқушылар жұмыстарын талдау, әңгімелесу
семинарлар мен конференциялар
шебер сынып
іс-тәжірибе алмасу бойынша іс-шаралар
біліктілікті жетілдіру курсы
экскурсиялар, театрлар, мұражайлар, концерттер, газеттер, журналдар
әдебиет (әдістемелік, ғылыми, көркем)
Зерттеу мақсаты
Әрбір оқушының жас ерекшелігіне, қабілетіне қарай дарындылығын әр түрлі әдістермен айқындау және дамыту, оның ішінде ғылыми іздеу қызметімен ұштастыру.
1.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының теориялық негіздері
Бүгінгі білім беру үрдісінің жалпы орта білім беру мазмұнының мақсаты- өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Өзіндік көзқарасты қалыптастыруда дарынды оқушыларды ғылымға бейімдеу. Зерттеу жұмыстарының негiзi - өзгерту, қосу мақсатымен қоршаған ортаға деген белсендi көзқарас, білімқұмарлық. Бұл ғылыми зерттеуге де қатысты, дегенмен ғылыми зерттеуге тән ерекшелiктер бар. Ғылыми зерттеу - бағытталған танымдық жұмыс. Ғылыми зерттеу нәтижелерi - ұғымдар жүйелері, заңдар. Кез келген ғылыми жоба адамның жаңа бірдеңені білгісі келуінен басталады.
Зерттеуші оқушының әрекетін мынадай кезеңдерге бөлу керек:
зерттеу мақсатын анықтау;
қажетті мәліметтерді жинау;
басты бағытты айқындау;
зерттеу объектісінің үлгісін жасау;
зерттеу әдiстемесiн жасау;
зерттеу жұмыстарын өткiзу;
алған нәтижелерді сипаттап түсiндiру;
алған бiлiмдердi қолдану туралы ұсыныс жасау;
өз зерттеуiнiң нәтижелерiн жұрт алдында қорғау.
Тақырып - мәселелердің өзіне тән сипатын көрсетеді, сонымен қатар тақырыпта қысқа формада құрылған, айқын бір мағыналы, дәл жарнамалық мәселелерді шешу әдістері болады. Егер тақырыпты өңдеп және шешімін табуды қажет ететін мәселе түрінде ұсынса, сол арқылы оны оқушыға жақындатса , бұл әрекет оқушыда қызығушылық тудырады, мұғалім тарапынан нақты проблеманы ұсыну, шешімін бірлесіп шығару талап етіледі. Ғылыми жұмысқа баулу оқушыларды өздік жұмысына бағыттаудың бірден-бір тиімді жолы болып табылады. Ғылыми жұмысқа ұсынылатын тақырыптар зерттеуге, ізденіске бағыттайтындай пән негізіндегі талдау түрлерін қамтитындай сипатта болу керек. Ғылыми жұмыс тақырыбының бірнеше нұсқалығы оқушы таңдауына мүмкіндік туғызады және қандай түрде қорғайтыны оқушылардың өзінің қалауына қалдырылатын болғандықтан, қызығушылығын арттырады. Осы тұста айта кететіні, оқушыдан тақырып негізінде ғылыми жұмыс тақырыбының мақсат-міндетін анықтау, болжамын қоя білу талап етіледі. Ғылыми жұмыстың жоспарын әзірлеу барысындағы оқушының өзіндік ізденісі мен еңбектенуі аса маңызды. Бұл оқушылардың ғылыми ізденімпаздық қабілетін арттырады, әрі шығармашылыққа баулиды. Ғылыми жұмыс барысында оқушылардың өз жұмысына және өзгенің жұмысына сараптама жасауы жауапкершіліктерін арттырады.
Тақырыпты таңдау ережесі:
Ғылыми жарысқа келесі жұмыстар ұсынылады:
1. Ғылымның осы саласындағы фактілерді, оқиғаларды, құбылыстарды және жеке, бұрын мәлім болмаған жақтарын жариялайтын;
2. Практикалық тапсырмаларды шешуде жаңалық еңгізетін аппараттар, модельдер мен аспаптардың конструкциясын ұсынатын, мектептегі эксперименттерді, өндірістік үрдістердің ұтымды пайдалануын жетілдіруге қатысатын;
3. Әлеуметтік- экономикалық мәселелерді шешуге бағытталатын экономикалық- заңды негіздемесі бар компьютерлік модельдер мен жобалар;
4. Жарысқа кәмілеттік жасқа толмағандарға рұқсат берілмейтін аппаратуралар, сондай-ақ адам денсаулығы мен жануарларға зиянды заттары бар және жануарларға қатыгездік көрсететін эксперименттер пайдаланылған жұмыстар жарысқа қатысуға жіберілмейді;
5. Ғылыми жарыстарда бұрын қаралған және қорғалған жобаларды жарысқа қатыстыруға жол берілмейді.
Ғылыми жоба тақырыптарын таңдау ережесі:
1. Тақырып оқушыларға қызықты, оларды тартатындай болу керек.
2. Тақырып орындалатын, шешімі зерттеуге қатысушыларға пайдасы тиетіндей болу керек.
3. Оқушылардың қызығушылығын ескере отырып, жетекші өзі жақсы білетін тақырып аясын таңдау керек.
4.Тақырып шынайы болу керек, онда жаңа дүниелер, күтпеген жаңалық, ерекшелік элементтері болу керек.
5. тақырып жұмыс ұзақ жылдарға созылмай, тез орындалатындай болу керек.
6.Тақырыпты бәрі түсінетіндей болу керек, әрине тақырып оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес келу керек.
7. Тілегі мен мүмкіндігінің ұштасуы.
Тақырып таңдар кезде жоғарыда аталғандардан басқа, келесі ұсынымдар ескерілу керек
- алдыңғы жылдардағы ғылыми жұмыстардың тақырыптарымен танысу;
- бұрын жазған жұмыс тақырыптарын қайталамау, тақырыптың шынайылығын ескере отырып зерттеу тақырыбын таңдау;
- тақырып нақты бір объекті аясында шектелу керек.
- таңдалған тақырып өз секциясының отырысында немесе жетекшімен жеке консультация барысында талқылану керек.
Дарынды балалардың қабілетін дамытудың келесі жолдарын іріктеп алуға болады:
1. Сабақтар, ОҒҚ-ның жұмысы;
2.Пәндік үйірмелер;
3.Тіл мерекесі;
4. Абай оқулары;
5.Олимпиадалар;
6.Интеллектуалдық ойындар, дебат (пікір сайыс) клубы;
7.Ғылыми-практикалық конференция (ізденімпаздық жұмыс, зерттеу жұмысы, рефераттар қорғау, жоба қорғау);
8.Оқушылардың білім деңгейлерін арттыру (мұражайға бару, белгілі адамдармен кездесу);
9. Шеберлер байқауы (ақындар айтысы, шешендер сайысы, би үйірмесі, шебер қолдар үйірмесі);
10.Оқушылардың аудандық, облыстық, республикалық шығармалар, жобалар байқауларына қатысу.
Осы тұрғыда оқушылардың ғылыми қоғамының алатын ролі ерекше. Аталмыш ғылыми қоғам өзінің арнайы бағдарламасын нақтылап алғаны жөн. Ол бағдарламада жасалынатын жұмыстың мазмұны мен түрлері төмендегідей сипатты қамтығаны орынды.
Мұғалімнің бағыт-бағдарына байланысты талаптар:
- Дарынды оқушымен жұмысқа тұрақты қызығуы, нәтижелі әдіс-тәсілдерді талмай ізденуі;
- Дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыс орнатуы;
- Дарынды оқушымен жұмыс кезінде жоғары нәтижелерге ұмтылуы;
- Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар
- өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білуі;
- қызмет нысанын, яғни бірыңғай педагогикалық үрдісті білуі;
- оқушы дарындылығын моделін білуі;
- жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілін білуі;
- дарынды оқушыны анықтаудың психодиагностикалық әдіс-тәсілін білуі;
- қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білуі;
- дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгерімге ғана көңіл бөлмей, оның басқа көрсеткіштерімен байланысына да көңіл бөлуі;
- Шығармашылықпен жұмыс жасайтын тапсырмалар бере білуі.
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазудың тәжірбиелік кезеңдері
Жалпы ұлттық деңгейдегі 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты-еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсенді араласуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дайындау.
Бәсекеге қабілетті деп өмірдің қай саласында болмасын әр түрлі жағдайларға бейімделе білетін, бойында шығармашылық қасиеттері қалыптасқан тұлғаны айтамыз. Ғылымның жедел түрде қарқынды дамуы, қазіргі заман талабы мектеп оқушыларын да бәсекеге қабілетті тұлға етіп тәрбиелеу мақсатын қойып отыр. Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке, өз бетінше жұмыс жасауға, бақылау мен зерттеуге, зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету қажет.
Ғылыми жұмыстың табысты жазылуына тақырыпты дұрыс таңдаудың тигізетін әсері мол. Тақырыпты таңдау кезінде оқушылдардың ғылыми үйірмедегі жұмысындағы, арнайы әдебиеттерді оқудағы, бұрынғы жұмыс тәжірибесіндегі, семинар сабақтардағы, баяндамалардағы, сабақтас пәндер бойынша ғылыми жұмыстағы ғылыми және практикалық мүдделерді оқушының ескеруі қажет. Мұндай жағдайда оқушы алған білімін тереңдете отырып, проблеманы жан-жақты зерттеп, өз мүддесіне жақын тақырыпта орындауға алдында мақсат қояды. Оқушы оқу процесінде өздеріне аз оқытылған тақырыпты да таңдап алуға болады. Бірақ ғылыми жұмыстың тақырыбын таңдап алу негізді болуы қажет. Тақырыпты таңдап алған кезде қандай да болмасын проблемалық мәні туралы шамалы болса да түсінікті болып, жұмысында қандай мәселені көрсететіндігін білуге тиіс.
Ғылыми жұмыстың жоспарын әзірлеу барысындағы оқушының өзіндік ізденісі мен еңбектенуі аса маңызды. Бұл оқушылардың ғылыми ізденімпаздық қабілетін арттырады, әрі шығармашылыққа баулиды. Ғылыми жұмыс барысында оқушылардың өз жұмысына және өзгенің жұмысына сараптама жасауы жауапкершіліктерін арттырады.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Қабілетті балалар көбінесе шапшаң, тез ойланып, көп көлемде білім меңгеретін, оны ұмытпай ұзақ уақыт жадында сақтайтын, алдына қойған мақсатын қалайда орындауға тырысатын, қиял күші басым болып келеді. Қабілетті оқушыларды ерте айқындау, оларды тәрбиелеу оқытудың ақпараттандыру процесін жетілдірудегі негізгі міндет болып табылады. Арнайы бағдарға оқыту тәсілінің негізінде зерттеуші балалар мен оқушыларға тәжірибелік көмек көрсету, психо-диагностикасын жүргізу, қабілеттерін зерттеу арқылы жақсы нәтижелерге жетуге болады.
Оқушылардың дүниетанымын кеңейту, зерттеушілік қызметке баулу, ізденушілік қасиеттерін жетілдіруде сыныптан тыс жұмыстарды жүргізудің маңызы зор. Сонымен қатар, оқушылардың қабілеттерін арттыруда, логикалық ойын пайдалану үшін және зерттеушілік қызметін жандандыруда жаңалық ашуға жетелейтін жолдың бірі - өздігінен тапсырма құрастыру. Тапсырма құрастыруда жеңіл түрінен бастап, біртіндеп күрделендіре түскен пайдалы. Қабілетті оқушылардың даму дәрежесі есеп шығаруда, жаттығу, тапсырмалар орындауда байқалады. Кез-келген тапсырма орындау оқушыдан үлкен еңбекті, ерен күшті, табандылықты, төзімділікті, сенімділікті талап етеді. Оқушыны зерттеушілік іс-әрекетке бейімдейтін, ақыл-ойын дамытатын құрал - логикалық қызықты тапсырмалар, стандартқа сәйкес тәжірибелік тапсырмалар, қиындығы мол олимпиадалық тапсырмалар, ережелерді дәлелдеу т.б.
Оқушының ғылыми жобамен жұмыс істеу реті:
Жұмыс істеу
кезендері
Жұмыстың мазмұны
Оқушылардың атқарған қызметі
Пән мұғалімінің қызметі
1
2
3
4
Ұйымдастыру
кезеңі
Зерттеу тақырыбын таңдап, мақсатын қою.
Ғылыми-зерттеу орындарына саяхат жасайды,пайдаланатын әдебиеттерді іздестіру .
Зерттеу жасаудағы негізгі бағыт, амалдарды белгілеп, мақсатын анықтауға көмектесу.
Жоспарын құру
Тақырыпқа байланысты жоспар даярлау.
Мұрағат материалдарын жинақтау.
Баспасөз материалдар-ын жинақтау
Әдебиеттер тізімін құру.
Жұмысқа кірісу, жоспарын құру, міндеттерін белгілеу.
Жаңа идеялар ұсыну, тақырыппен байланысты ұсыныстар айту.
Зерттеу
жұмыстарын
жүргізу
1.Зерттеу жүргізу;
2.Жаңа ақпараттар жинау;
3. Талдау жасау.
Аралық міндеттерді шешу арқылы зерттейді, ғалымдармен кеңеседі
Бақылайды, кеңес береді. Қызмет барысын қосымша атқарады.
Нәтижелерін
анықтау
1.Ақпараттарды талдау.
2.Тұжырымдар жасау.
Ақпараттарды талдайды, практикасымен ұштастырады.
Зерттеу барысын қадағалайды, кеңес береді
Ұсыну және есеп беру
Нәтижелерді, ұсыныстарды талқылау.
Есеп береді, жоба ұсынады, талқылайды.
Тыңдайды, қатысушы ретінде мақсатын шешуге арналған сұрақтар қояды
Сапасы мен нәтижесін бағалау
Талқылау, ұсыну
Оқушының білім күшін, ғылыми деректерді пайдалануын, мүмкіндігін, зерттеудің сапасын бағалайды.
2.2 Ғылыми - зерттеу жұмысының бастауы.
Ғылыми - зерттеу жұмысы өзекті проблемалардан бастау алатындығы баршамызға мәлім. Адамдар сонау алғашқы қауымдық құрылыстың өзінде табиғаттың, жаратылыстың тылсым дүниелеріне үңілген. Әр түрлі саланы зерттейтін ғылымдардың барлығы да адам баласының білсем, танысам деген ынталарынан туындаған. Жұмбақ дүниелер проблеманы туғызған, ал проблемалар бір ғылым саласының тууына, дамуына ықпал еткен.
Проблеманы іздеудің ең оңтайлы жолы - бір нәрсені әр түрлі жағынан көре білу; дайын тұжырымдардың өзіне де сыни көзқараспен қарау, басқа шешімін іздеу, оны табуға еңбектену болып келеді.
Айта кететін болсақ, мысалы сөз өнері де проблемаларға толы. Әдебиеттегі проблемалар сол көркем туынды негізінде жатқан қалам иесінің көтерген ойынан, айтайын, берейін деген мақсатынан туындайды. Әдебиет - қоғам айнасы дейді, көркем туындыда қаламгер сол қоғамдағы басты өзекті, проблемаларды көтеруге тырысады. Мысалы, Абайдың көп өлеңі өз халқын, өзі өмір сүрген ортаны ащы сынауға негізделеді. Себебі неде? Себебі Абай өз халқының, қоғамының басындағы басты кемшіліктерді түсіне білді. Содан шығу жолын іздеді, оны сынау арқылы халқын оқу - білімге үндеді, имандылық, тазалыққа тәрбиелегісі келді. Ақын қазақ халқының артта қалу себебін жалқаулық, қараңғылықтан іздеді. Осы проблемалар Абайдың көп өлеңдерінің туу себебіне әкелді.
Әдебиет пәнінің әр тақырыбында проблема жатыр десек, артық емес. Оның бастысы көркем шығармалардың қайсысында болмасын, қаламгер ойы, идеялық - эстетикалық мақсаты жатады. Мысалы, С.Сейфуллиннің Көкшетау, М. Жұмабаевтың Батыр Баян поэмаларында қалмақ қызының бейнесі бар. Олардың екеуінде ақындар сұлу, ақылды, қайратты, айлалы етіп бейнелейді. Олар - өз ұлтының патриоты, өз сүйгеніне берік, адал. Тіпті, Абылай (Көкшетауда) қалмақ қызының алдында дәрменсіз, ал Батыр Баянда қалмақ қызы Баянды да, Ноянды да қармағына түсіреді. Батыр Баянды жазылмас қайғыға душар етеді.
Проблема қайда жатыр? Неге қалмақ қызын екі ақын осылай бейнелеген? Әлде олардың бейнесінде тарихи шындық жатыр ма? Оқулықтан бұл сұрақтың шешімін кездестіре алмаймыз. Тіпті ғалымдар еңбегінен оның дәл жауабын табу қиын. Бұл жерде, ең алдымен, өзіндік болжам, шығарманы қабылдау дәрежесі, тіпті эстетикалық талғамның деңгейі де көмекке келе алады. Ең бастысы, қабілет, іскерлік дағды, аналитикалық ойлау, салыстыра білу, көркем мәтінді жете түсіну, ғалымдар еңбегіне де өзіндік көзқараспен қарау көмекке келе алады.
ХХІ ғасыр ғылыми жетістіктердің, үлкен өзгерістер мен үміттердің ғасыры. Барлық жаңалықтарға адам ақыл- ойын, білімін дамыта келе, қоршаған ортаны өзін тереңірек тану барысында, алыс ғарыштың кеңестігіне жете, ғылым саласында еңбектену арқасында жетті.
2.3 Зерттеудің әдіс - тәсілдері, оны ұйымдастырудың жұмыс жоспарын жасаудың тиімді жолдары
Зерттеу жұмысы - шығармашылық үрдіс. Оның барысында өзгертулер, толықтырулардың болып тұруы заңды құбылыс. Зерттеу жұмысына, ең алдымен жоспар жасап алу керек. Жұмыс жоспары Не істеу керек, қандай жолдары бар, қандай әдістер дұрыс ? деген сұрақтарды қамтиды.
Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттер тізімін жасау.
Ғылыми жұмыстарға үңілу.
Ғалымдардан ақыл - кеңес сұрау.
Интернетке жүгіну.
Үнемі бағамдау, байқау, іздеу, жинақтау жұмыстарын жүргізу.
Тәжірибе жүргізу, (Ақынның мұражайларына, туып - өскен жеріне, немесе оқиға болған жерге бару.) оның барысы, нәтижесін жүйелі түрде талдап отыру.
Қорытынды жасау.
Бейне материалдар, слайдтар жасау.
Жұмысты қорғауға дайындалу.
Дарынды оқушыларды таңдау барысында назар аударатын ерекшеліктер:
өте белсенді;
танып білуге деген құштарлығы жоғары;
есте сақтау қабілеті жоғары;
сөз қоры мол;
сұрақ қоя біледі;
шыншыл, турашыл;
өздігінен ізденіс жасай алады;
Дарындылықтың түрлері :
интеллектуалдық дарындылық - ерекше шапшаң дамиды (ойлауы,байқағыштығы өте жоғары, білімге, жаңалыққа құмар, оқуы жеңіл, өз ойын жақсы жеткізе алады, алған білімдерін кез-келген уақытта еске түсіріп, пайдалана алады және құрдастарынан көп біледі);
академиялық дарындылық - білім алуға ерекше құмар (оқуды есте ұзақ сақтап, жаңғырта алады, жаңалықтар ашады, құбылыстар зерттейді, берілген тапсырманы зор қызығушылықпен орындайды, қоршаған дүниені танып білуде сұрақтар қояды);
көркемдік дарындылық -шапшаң ойлайды, тез нәтижеге жетеді, тез ілгерілеуді, сауалды көп қояды, әдеттен тыс қызығушылығы бар, кең көлемді білімді меңгереді, есте сақтау қабілеті жоғары;
шығармашылық дарындылық- көздеген мақсатына жете білетін, ізденіс белсенділігі жоғары. Өз бетінше ойлап істеуге қабілетті, зерттеу жұмыстарының нақты нәтижесіне жете біледі;
әлеуметтік дарындылық - өз талап-тілектерін қатал, әділдік, адамгершілік сезімі жоғары .
Дарынды балалармен жұмыс жүргізудің мақсаты:
-баланың жасырын,тым тереңде жатқан қабілеттерін ояту;
-қиындықты жеңе білге , оқулықтан материалды сұрыптап ала алуға үйрету,
-баланы шығармашылыққа баулу және өз бетінше ізденіске бейімдеу;
-білімді құзіретті деңгейге жеткізу;
-теориялық білімді практикада қолдана білуге үйрету.
Дарынды балалармен жұмыс істемес бұрын оларды топ ішінен анықтап алуымыз қажет. Олардың дарындылық белгілері қандай?
Дарынды балалармен жұмыс жүргізу үшін:
Дарындылықтың түрлері анықталған соң оларды топқа бөліп , әрқайсысымен жеке жұмыс жүргізген жөн.
Біріншіден, талантты балаларға әрдайым жаңа, күрделі тапсырмаларды беріп отыру қажет, өйтпесе оларың пәнге деген қызығушылығы төмендейді. Сондықтан, оларды оқыту жүйесі дәстүрлі оқыту жүйесінен ерекшеленіп отыруы тиіс. Олар ғылыми, энциклопедиялық әдебиеттермен,күрделі сөзжұмбақтарыменен жұмыс істейді, қызықты тапсырмаларды шешеді, химиялық тәжірибелерді орындайды, арнайы қосымша сабақтарға қатысады. Дарынды балалармен жұмысты жүйелі түрде жүргізген жөн. Берілген тапсырмалардың шешімін баланың өзі тапса, күтілген нәтиже мол болмақ.
Екіншіден, дарынды баланың өз қабілеттерін көпшілік алдында қысылмай көрсетуі үшін, оның бойында көшбасшылық қаситтерді дамыту қажет. Осы мақсатты іске асыру үшін сабақ барысында рөльдік ойындар, брейн -рингтер, викториналық сұрақтар, интеллектуалды ойындар жүргізіліп отырғаны дұрыс.
Дарынды оқушының жеке тұлғасын дамыту, олардың бос уақытын, өз қабілетін, шығармашылығын дамытуға бағытталған шаралар комплексін ұйымдастыру:
дебат жұмысы;
пікірталастар;
интеллектуалды ойындар;
ғылыми жоба жарыстары;
конференция;
олимпиада;
Ғылыми зерттеу жұмысы-бұл қол жеткен білімді кеңейту және жаңа білімдер алу, ғылыми топтамаларды тексеру, ғылыми негіздеу мақсатында зерттеулер, тәжірибелер жүргізу болып табылады. Ғылыми зерттеу жұмыс - бұл оқушыны қызықтыратын тақырыбы бойынша жобалау, зерттеу барысында өзінің және басқаның тәжірибесінен үйрену, сабақ алуға негізделген. Ғылыми жобаны жасау барысында оқушылар көп нәрсеге өзі көз жеткізеді, қосымша және ғылыми материалдармен жұмыс істеуге, рефераттар, баяндамалар жазуға, сол еңбектерін ғылыми-практикалық конференцияларда қорғауға үйренеді. Яғни, бұл оқушылардың танымдық қасиеттерін арттырудың, өз еңбектерінің нәтижесіне толығымен қанағаттанып, оқудағы жетістіктерін сезінудің бірден-бір жолы болып табылады.
Тақырып түрліше болуы мүмкін:
қиялға негізделген, құбылыстарға бағытталған фантастикалық тақырып;
өзіндік бақылаулар мен эксперимент жүргізу және практикамен тығыз байланысты эмприкалық тақырып;
түрлі қайнар көзден алынған деректермен материалдармен танысу жұмыстарына бағытталған теоретикалық тақырыптар.
Жобалардың тақырыбы мынадай болуы мүмкін: Ауыз су проблемасы, Темекінің ағзадағы бос-радикалды тотығу реакциясына әсері, Адам ағзасында қышқылдық- негіздік балансты сақтау , Азот тынайтқыштары, Химия тұрмыста, Химия ауылшаруашылығында, Химиялық элементтер адам ағзасында, Ағымдағы сулардың экологиялық проблемалары, Су өсімдіктеріне ауыр металдардың әсері.
Ғылыми жобаны дайындау және қорғау дегеніміз - оқушының зерттеу жұмысы нәтижесінің ғылыми кеңесшінің жетекшілігімен қорытындылануы және оқу- шығармашылық қызметінің соңғы кезеңі болып табылады.
Ғылыми жетекшінің міндеттері
:: оқушыларға жобаның тақырыбын таңдауға және оны орындау жоспарын әзірлеудегі практикалық көмегі;
:: зерттеу әдістерін таңдауда көмек көрсету;
:: әдебиеттер мен нақты материалдарды іріктеуде кәсіби кеңес беру;
:: әзірленген жоспарға сәйкес жобаның орындалуын жүйелі қадағалау;
:: ұсынылған талаптарға сәйкес жобаның орындалу сапасын бағалауы және оны ғылыми жетекшінің өз жазба пікірінде көрсетуі.
Жоба мынадай элементтерді қамтуы тиіс
:: титул парағы;
:: абстракт (қазақ,орыс, ағылшын тілде аннотация);
:: мазмұны;
:: кіріспе;
:: негізгі бөлім;
:: қорытынды;
:: пайдаланылған дереккөздердің тізімі (әдебиетттер тізімі);
:: қосымша
Абстракт
:: зерттеу немесе әзірлеу объектісін;
:: жұмыстың мақсатын;
:: ғылыми болжамын;
:: зерттеу әдісін немесе әдіснама кезеңдерін;
:: зерттеудің жаңалығын;
:: жұмыстың нәтижелері мен қорытындыларын;
:: нәтижелерді практикалық қолдану саласын.
Аңдатпа - белгілі-белгісіз жайтқа көзқарас, болмаса жазылған еңбек мазмұнына қатысты қысқаша тұжырым. Бұл еңбек жазылған тілден басқа екі тілде, 250 сөзден артық емес көлемде беріледі. Яғни жоба қазақ тілінде болса, аннотация (абстракт) орыс және ағылшын тілінде жазылады. Мұны жазылған жобаның халықаралық дәрежеге көтерілу жолдары және мемлекетіміздің ғылым саласындағы танытар жетістіктерінің жолдары деп түсінген жөн.
Кіріспе
1) зерттеудің өзектілігі - өзінің шешімін талап ететін ғылыми проблеманың маңыздылығы, заманауилығы, мәні.
2) Зерттеудің мақсаты - үйлестірілген іс-қимылдарды анықтау нәтижесінде қойылған ғылыми проблеманы шешудегі ғылыми зерттеудің бағыты.
3) Зерттеудің міндеттері - зерттеу мақсатына жету үшін шешімдерді қажет ететін өзара байланысқан және келісілген сұрақтардың жиынтығы.
4) Зерттеудің объектісі - шешілуі ғылыми зерттеуді қажет ететін проблемалардың бар екендігін сипаттайтын объективті әлемнің бөлігі.
5) Зерттеудің дереккөздері - шығаруларға арналған бастапқы деректер.
6) Зерттеу әдістері - объективті әлемді дамытудың жалпы және жеке заңдылығымен негізделген теориялық және практикалық зерттеудің жолдары, әдістері, мақсатқа жету тәсілдері.
7) Зерттеудің жаңалығы - автор алғаш рет қол жеткізген жаңа, сирек кездесетін, өзіндік нәтижелер.
8) Қорғауға ұсынылатын қағида - бұл жұмыстың мәнін топшылайтын өзара байланысқан және өзара келісілген ғылыми бекітулер жүйесі.
9) Зерттеудің теориялық және практикалық мәні - адам мен қоғамның ғылыми-теориялық және практикалық қызметіндегі зерттеулер нәтижелерінің оңтайлы ролі.
10) Зерттеудің құрылымы - жұмыстың қанша бөлімнен тұратындығын көрсетеді.
Негізгі бөлім
Жобаның әрбір бөлімі зерделеніп жатқан тақырыптың басты мәселелерінің бірін ашуы керек. Негізгі бөлікте орындалған ғылыми жобаның мәнін, әдісін және негізгі нәтижелерін көрсететін деректер келтіреді. Негізгі бөлімде зерттеу тақырыбын таңдау негізі, зерттеу әдістерінің сипаттамасы, нәтижелерді қорытындылау және қойылған проблемалар шешімінің толық бағасы қамтылуы керек.
Тарау - негіздің басты бөлімдері. Ғылыми жобалар, әдетте, бір тараудан аспайды. Шын мәнінде, ғылыми жұмыстар кемі екі тараудан тұруы қажет. Тарау ішкі бөліктерде айтылған тұжырым, қорытындыларды жеткізуге мүмкіндік береді. Тарау аталымы қысқа да нұсқа, әрі ішкі жүйелену жүйесіне сай келіп отыруы қажет. Оның жазылуында да белгілі тәртіп бар. Ол бірыңғай үлкен әріппен, араб сандарынан кейін еш тыныс белгісіз жазылады. Тарау атауын парақ бетінің ортасына орналасатындай етіп жазу көзделеді.
Тармақ - тараудан кейінгі кіші бөлік. Олардың өзі екі-үш сандық дәрежеде, яғни кемі екі бөліктен болады. Кез келген бөлік тарауда қамтылған мәселеге қатысты өрбиді. Тармақ тарау көздеген міндеттің бір бөлігін шешу мүмкіндігін береді. Тармақ атауы да қысқа да нұсқа қалыпта болғаны дұрыс.
Тармақша - тармаққа бағынған бөлік. Ол жұмыстың ашылу жағдайына байланысты қабылданады. Демек , тармақты тармақшаға бөлу міндетті емес. Бөле қалған жағдайда, тармақша тар ұғымда тармақ мақсат еткен, ал кең мағынада тарау мақсат еткен шешімді шешу жолдарын қарастырады. Тармақшаның да аталуы тарау-тармаққа байланысты: солардың негізінен өрбіп, соларда қамтылған тұжырымдарды таратуға қызмет етеді.
Тұжырым - логикалық ой қорыту арқылы алынатын жаңа пікір (Қазақстан ұлттық энциклопедиясы). Қазақ тілі сөздігінде тұжырым белгілі бір істің қорытындысы, байламы, шешімі деп түсіндіріледі. Көлемі де аз: бір бет. Бірақ мұнда баяндалған жұмыстың нәтижелері, соның негізінде жасалған қорытындылар санамалап берілгені абзал. Сонымен қатар ғылыми және практикалық мақсаттағы нақты ұсыныстар болғаны жөн.
Мазмұн парағында негізгі бөлім атаулары бірыңғай үлкен таңбамен беріледі және жаңа беттен басталады. Негізгі бөлімдер ретінде кіріспе, басты тараулар, тұжырым мен пайдаланылатын әдебиеттер саналады. Мұның ішінде басты тараулар ғана бірнеше тармақтармен сараланады. Ол тармақтардың өзінің жеке атаулары болуы қажет. Тармақтарды жеке тармақшаларға жіктеу мүмкіндігі бар. Ол ізденушінің зерттеуі мен жұмысының орындалу барысына орай шешіледі. Мазмұн парағында негізгі бөлім атаулары бірыңғай үлкен таңбамен беріледі және жаңа беттен басталады. Негізгі бөлімдер ретінде кіріспе , басты тараулар , тұжырым мен пайдаланылатын әдебиеттер саналады. Мұның ішінде басты тараулар ғана бірнеше тармақтармен сараланады. Ол тармақтардың өзінің жеке атаулары болуы қажет. Тармақтарды жеке тармақшаларға жіктеу мүмкіндігі бар. Ол ізденушінің зерттеуі мен жұмысының орындалу барысына орай шешіледі.
МАЗМҰН
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... . . . ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 3
1 ТАРАУ АТАУЫ. ... ... .. . . . . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
тармақ атауы ... ... ... ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
тармақша атауы ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... .. ... ... . .. 7 тармақ атауы ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10 тармақша атауы ... ... ... ... ... .. . . . ... ... ... ... ... ... ... ..12
тармақша атауы ... ... ... ... ... .. . . ... ... ... ... ... ... ... . . 14
2 ТАРАУ АТАУЫ. . . ... ... ... ... ... . . . . ... . ... ... ... ... 16
тармақ атауы ... ... ... ... ... ... . . . . ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... . . ... ... ... ... ... . . ... . ... ... ... ... . 27
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... . . ... ... ... ... ... .. 30
Қорытынды
Қорғауға шығарылған мақсаттар, нақты міндеттер, ережелермен байланысты алынған нәтижелердің қисынды дұрыс мазмұны. Қорытынды әрбір бөлім бойынша тұжырымдарға негізделген түйіндерден тұруы тиіс.
Тұжырымдар - қол жеткізілген жетістіктер туралы өзара байланысты ойтұжырымдар нысанындағы нақты шешімдерді зерделеудің қорытындысы.
Әдетте, мәтін ішінде дәйексөз белгілі бір еңбектен алынады. Дәйексөз жоба жазушының ойымен үндесетіндей, болмаса қарама-қарсы пікірді білдіретіндей болып келеді. Үндесу ғылыми дамудың байланыстылығын көрсетсе, қарама-қарсылық - жаңа ой, тұжырым, болжам тудырудың жолы. Дәйексөзді ұзын- сонар көшіріп берудің қажеті шамалы. Қайта оның жұмысқа тигізер әсерін ескеріп отыру керек. Берілген дәйексөзді әдебиеттер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz