Синтетикалық жуғыш заттар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Шығыс Қазақстан облыстық білім басқармасы
Тарбағатай ауданы

Тақырыбы: Тұрмыстық жұғыш құралдарының адам денсаулығына әсері

Жоба авторлары:
Серікова Аяжан
Қ.Билялов атындағы мектеп-лицейі КММ
9- сынып оқушысы

Жетекшісі: Кожахметова Шынар Маратовна
Қ.Билялов атындағы мектеп-лицейі КММ
жоғарғы санатты технология пәнінің мұғалімі

2022

Мазмұны:

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.1 Алғаш сабынның пайда болу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2 Синтетикалық жуғыш заттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.3 Тұрмыстағы жуғыш заттардың зиянды әсерлері ... ... ... ... ... 7-11
ІІІ. Зерттеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
3.1 Ыдыс жууға арналған заттардың құрамын тексеру ... ... ..12
3.2 Заттың жуғыштығын және ергіштігін тексеру ... ... ... ... ... ..13
3.3 Ингредиенттер құрамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3.4 Зерттеу қорытындысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
ІV. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
V. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

І.Кіріспе.
Тақырыптың өзектілігі: Өндірістің дамуы әлеуметтік орта дамуымен байланысты. Адам әрқашан өз өмірін жеңілдетуге тырысқан, сондықтан- да жылдам дамып жатқан тірлікте жаңадан шығып жатқан жұғыш құралдарының алуан түрлірін пайдалана бастады. Тұрмыстық жұғыш құралдарының жаңа түрлеріне байланысты ақпаратты күнделікті барлық әлеуметтік желілерден жарнамасын көріп аз ғана шығынмен сапалы заттарды сатып алуға тырысамыз. Бырақ жарнамада көрсетілген кейбір мақтаулы ұнтақтардың жай ғана ұнтақ екені, немесе оның құрамындағы көптеген химиядық улы заттардын болуына мән бере бермейді. Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы бұл мәселеге үлкен мән беруде. Мысалы дамыған елдерде кір жуғыш ұнтақтың құрамындағы фосфаттар, хлор және тағы басқа зиянды заттар бар екндігін дәлелдеген күннен бастап оны өндіруге тыйым салынған. Ал батыс елдерде 10 жылдан бері тұрмыстық ұнтақтар құрамында фосфаттар қосылыстары болмауын қадағалауда. Біздің елде неше түрлі таңдаулы деген фирмалар өз тауарларын ұсақ агаенттер арқылы сатуда, әдемі көздің жауын алатын қорапшаларда жасырылған не зат?, нені қолданып жүрміз?
Гипотеза: Ата-бабамыздан келе жатқан дәстүрлі де тиімді технология негізінде қолданған жұғыш құралдарын пайдалануға болатындығын қарастырып, қазіргі заманға лайықтап халық игілігіне жарату.
Зерттеу мақсаты: Жұғыш құралдарының химиялық құрамын анықтап, адам денсаулығына қандай пайдасы мен зияны бар екенін зерттеу.
Зерттеу міндеттері:
1. Тұрмыста қолданылатын жуғыш заттар туралы ақпараттар жинап, жан-жақты зерттеу жүргізу.
2.Эксперименттік тәжірбие жүргізу арқылы ыдыс жуғыш заттың құрамындағы көпіргіштігін рН көрсеткішін тексеру.
3.Ыдыс жууға арналған заттардың химиялық және ингредиенттер құрамын анықтап зерттеу.
4.Тұрмыстық ыдыс жуғыш заттардың адам ағзасына әсерін тексеру.
Ι. Негізгі бөлім
1.1 Алғаш сабынның пайда болу тарихы
Ең алғаш сабынның ашылуы майдың еруін байқаған кезде, майда еттің еруін оның қайтадан қатты күйге айналуына табиғат байланысты. Үлкен Плинийдің деректері бойынша (70 б.ғ.) , сабынды ешкі майынын жасаған, бірақ Sapo шаш далабы дегенді білдіреді. Зерттеулер бойынша Жерорта теңізінің маңында сабын жасайтын ежелгі өндіріс орталығы болған. Ол ешқандай таңғаларлық жағдай емес, себебі ол жерде сабын өндіруге қажетті шикі заттар көп болды. Нил Долинасы табиғи ұнтақты, өсімдік және жануарлар майымен араластырды. Б.з.д. 130-200ж. Галена айтулары бойынша сабынның денедегі кірді тазартуына байланысты оның сапасын анықтады. Б.з. 385ж. Теодор Присцианус сабынжасаушы (санонариус) кәсібін ең бірінші түсіндіреді. Б.з.д. 800 ж. алхимиктер сабын өндірісіне қызығушылық білдіреді. Б.з.д. 1000 ж. Англияда ең бірінші рет сабынға деген көзқарас пайда болды. XVI ғасырдың соңына қарай сабын мамандары көбеюуіне байланысты, барлық жерлерге таратыла бастады. 1787 жылы Николас Леблан тұздардан сабын алу арқылы сабын жасау технологиясының негізгі түпнұсқасын қалады.
Сабын дегеніміз - тұз бен жоғары майдың қосылыстарының қышқылы. Қатты сабын - натрий тұзды; (медициналық) сабын - калий тұзы және жоға-ры май қосылыстарының қышқылдары. Сабынды кір жуу үшін қолданады, оның құрамында натрий силикаты сабынға сілтілік қасиет береді. Сабынды тек ғана жуу үшін қолданбайды, ол сол сияқты техникада да қолданылады. Сабын құрамында фенолдар және т.б. заттардың қосылуына байланысты тазартушы ретінде қолданылады. Сабын композицияларына көмірсутекті қосылыстар калий тұзы ретінде және майлау үшін пайдаланады. Ауылшаруашылық зиянкестерімен күресуде, улы химикаттарды өсіміктерге сепкен кезде, эмульсияның құрамына сабын қосылады. Сабын атаулы заттар химиялық құрамы мен химиялық қосылыстар органикалық және бейорганикалық заттардан құралады. Сабынды суда еріту үшін натрий және калий тұз-дары, май қышқылдары қолданылады. Майлар күрделі эфирлер мен май қышқылдары, глицериннен тұрады. Бұл глицеридтер немесе глицеридпен қо-сылған моноглицерид және негізгі май қышқылы. Зерттеу бойынша натрий және май қышқылы - қатты сабын, ал калий және аммоний - жұмсақ сабын болып табылады. [3]
Сабынның жалпы формуласы мына реакция түрінде болады:
(С17Н35СОО)3С3Н5 + 3NaOH = 3C17H35COONa + C3H5(OH)3
стеарин натрий стеараты глицерин
Ауыл апалары қазақтың қара сабының қалай жасаған.
Қара сабынды дайындау үшін негізгі құрамы болатын сексеуіл мен ала ботаның сабағын қолданады. Күз айларында сабағы пісіп, буыны қатайғанда өсімдік қажетті пайдалы ферменттерге толады, дәл осы кезде сабақтарды өртеп, күлі жиналып алынады. Халық өніміне деген сұраныс әсіресе жас сәбилері бар аналар. Медициналық сынамалар қорытындысы бойынша жас балалардың денесін қара сабынмен жуғанда қотыр, қышыма сынды тері ауруларының алдын алады. Құрамындағы сексеуілдің күлі яғни сілті күйдіргіш натрии және малдың іш майы табиғи қол жетімді өнімдер.
1.3 Синтетикалық жуғыш заттар
Сабын ертеден белгілі, кең тараған зат. Бірақ онда жеткіліксіз қатарлары да бар. Ұнтаққа фосфаттардың қосылуы негізгі токсикалық құрамды а-ПАВ құрайды. Бір жағынан қарағанда бұл заттардың қосылу шарттары ұлағыш құрамдас а- ПАВ теріге зиян келтірмейтіндей жағдайда, терінің майсыздандыру бейімділігі мембрана жасушасының белсендігін бүлдіреді, тері функцияларының кедергілерін төмендетеді. ПАВ тері тамыр бөлшектеріне өтіп, қанға сіңіп және ағзаға тарайды. [5] Бұл қанның физика-химиялық құрамын өзгертіп, иммунитеттің бұзылуына әсер етеді. Ал а-ПАВ-тың да ағзаға жиналу қасиеті бар. Мысалы: мида жалпы а-ПАВ са-ны 1.9% берілсе, қорғалмаған теріге және бауырға- 0.6% беріледі. Олар у секілді әсер етеді: өкпеде гипермия, эмфиземия тудырады, бауыр жасушаларының жұмысын бүлдіреді, холестериннің көбеюіне әсерін тигізеді, жүрек пен ми тамырлары жіңішкеріп, ұмытшақ ауруын тудырады және жүйке импульстарының орталық пен жүйке түйіндеріне беріліуін бұзады. Никотиннің тамшысы жылқыны да өлтіреді деп айтады. Мен бұның қаншалықты шыңдық екені білмеймін. Бірақ бұл ғылыми дәлел: 100 гр. ПАВ 300 кг. атты 24 сағатта өлтіреді. Фосфат қоспаларына қайта оралайық. Олар тері арқылы а-ПАВ ор-наластырып қана қоймайды, мата талшықтарын жуған кезде көбейеді.А-ПАВ матада күшті байланыспен байланысқан, 10 рет ыстық сумен шайсаң да, а-ПАВ кетпейді. Талшықтың күрделі құрылысы болса, а-ПАВ соғұрлым көп мөлшерде жабысады. ПАВ-ты көбінесе жүн, жартылай жүн және мақталар ұстайды. Орта есеппен ПАВ-тың потенциалды қауіпсіз емес концентрациясы матада 4 тәулікке дейін сақталады. Осындай жағжайда интоксикация ағза ортасына беріледі. А-ПАВ молекуласы киімге мықты бекінуінің арқасында терінің жоғарғы бөлігінен ішке еніп тез таралып, ағзаның өзінің бұзылуына әсер етеді. Бұл қосылыстың концентрациясы СМС құрамы 50-60% бекітілген. Өндірушілер арзан жолмен осындай ұнтақтарды таратады. Жаңа технологиялық мекемелердегі процестер мен олардың қауіпсіздік араларындағы жуғыш ұнтақтар арзан болып келеді. Жер бетіндегі олардан арзан нәрселер бізге қымбат болып келеді. Жуғыш ұнтақтардың қолға және тырнақтарға әсері, ең бірінші әйелдерді толғандырады. Ал қолдағы терінің қанайналымы жуғыш ұнтақтардың белсенді химиялық ерітіндісі, адам ағзасына қауіпті химиялық агенттерді негізгі тасмалдаушы болып табылады. А-ПАВ белсенді түрде бүлінбеген теріден өтіп, құрамындағы фосфаттар, энзимдер мен хлорлар оны майсыздандырады. Терінің қалыпты майлылығы мен ылғалдылығы аз уақытта қалыпқа келмейді, 3-4 сағатта егер қауіпті жағдайларда көп жағдай да қолданылатын болса, онда 2 аптада қалыпқа келеді. Терінің барьерлік функцияларындағы қанайналым төмендейді. А-ПАВ-тың әсерінен ғана ағзаға зиян келтірмейді, сонымен қатар улы заттар құрамы бактериялық, ауыр металлдар және тағы басқалар. Бірнеше рет жуғаннан кейін жуғыш ұнтақтардағы фосфаттардан көп жағдайда созылмалы тері ауруы дерматит пайда болады. Созылмалы иммундық реақция жүреді.
Көпіршігі көп болса , соғұрлым а-ПАВ концентрациясы жоғары. Көпіршігі көп болған заттар өте әдемі, бірақ онда ПАВ өте мол. Бірақ жуғыш заттардың сапасы көпіршігінің көп болуымен сипаталады, мысалы кір сабындарды осы сапасына байланысты бағалаймыз. Қазіргі уақытта эффективті фосфатсыз ұнтақтар көпіршікті шектейтін жоспарлануда, көпіршік өндірістегі суларды тазартуды қиындатады.[4]
1.3. Тұрмыстағы жуғыш заттардың зиянды әсерлері
Күнделікті тұрмыста қолданылып жүрген ыдыс және кір жуатын тауарлардың құрамында 55 мыңнан астам біздің ағзамызға қауіпті химиялық қоспалар бар екен. Олар көзге, тыныс алу жолдарына әсер етіп, жүйке жүйесі ауруларына шалдықтырады екен. Тіпті халық арасында жаман ауру деп аталып келе жатқан қатерлі ісік ауруына бірден-бір себепкер. Соңғы жылдары тұрмыста қолданылатын химиялық заттар түрі өте көбейіп кетті. Түрлі хош иісті сабын, сусабын, гель, кір жуатын ұнтақ сияқты жуынуда, кір жуу процесінде қолданылатын заттардың құрамында әр-алуан химиялық қоспалардың бар екені шындық. Міне, осы заттардың адам ағзасына тигізетін әсерінің жоқ емес екенін де ешкім жасыра алмайды. [4] Тұрмыстық химиялық өнімдер өміріміздің бір бөлшегіне айналды десек, артық айтпаймыз. Алайда, бұл өнімдер ағзамызды улап, су, топырақ, ауаны, бір сөзбен айтқанда, табиғи ортаны кірлетіп отырғаны жайлы ойландық па? Тері, ауыз, асқазан аурулары мен жүйке жүйесінің бұзылуына себепкер екенін білеміз бе? Еуропа, Америка елдерінде жүргізілген зерттеу жұмыстары нәтижесінде химиялық қоспасы бар өнімдердің адам ағзасы үшін қауіпті екені дәлелденді.
Фосфат - кір жуғанда суды жұмсартып, кірді кетіреді. Оның құрамындағы кірді ағартатын химиялық қоспалар мен жуылған кірге хош иіс беретін заттар жуылған мата талшықтарында қалып қояды. Оларды шайып шығару үшін кемінде кірді 7-9 рет таза сумен шайқау керек. Шынына келгенде, жуылған кір 2-3 рет қана шайылады да, олардың бәрі матада қалып қояды, сөйтіп адам ағзасына зиянын тигізеді. Мысалы, қышыма, қотыр сияқты тері дерттері осыдан келіп шығады екен. Адам терісін де шектен тыс құрғатып жібереді. Кір жуғанда қолдың құрғап, тіпті қызарып кетуіне де осы кір жуғыш ұнтақтың құрамындағы фосфат элементі себепші. Үлкен перзентханада қысқа уақыттың ішінде оншақты жаңа туған сәби түсініксіз жағдайда қайтыс болған. Тексеріп қарағанда оларды ораған жаялықтарда кір жуу ұнтағының құрамындағы фосфаттың мөлшері 60 пайыздан артып кеткен. Дәрігер мамандар осы химиялық қоспа балалар өліміне себепші болған деген тұжырым жасады. Егер кішкентайлар ұйықтар алдында белгісіз бір себептерге байланысты жыбырлай берсе, онда оған төсеніштерді жуатын ұнтақ себепші екенін ұмытпау керек. Сонымен қатар, ыдыс-аяқ жуатын химиялық қоспаларға да назар аударған жөн. Ыдыстарда шайылмай қалған химиялық заттар тамақпен бірге ілесіп, адам ағзасына залалын тигізеді. [3] Бүгін Европа құрамында табиғи түрдегі заттары бар ыдыс-аяқ жуатын құралдарды әлдеқашан мойындап, оларды шығаруды өндірістік жолға қойды. Яғни, химиялық қышқылдарды жойып, соның негізінде адам ағзасына тамақпен түсетін химиялық қоспаларды залалсыздандыруға көмектеседі.
Мысалы, қарапайым май кетіретін сұйықтықтардан кейін жуған ыдысымызды сірке қышқылы қосылған сумен бір-екі рет шайқап алғанымыз жөн. Себебі, құрамында ағзаға қауіпті канцероген қоспасы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.