Әдістеме - таным әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе3

I. Ғылыми зерттеу оның мәні мен ерекшеліктері4

II. Ғылыми зерттеу түрлері6

III. Ғылыми зерттеу әдістемесі. . …. 10

Қорытынды. . 12

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 13

Кіріспе

Жалпы ғылым дегеніміз - табиғат, қоғам және ойлау процестерінің объективті заңдылығымен зерттелетін, үздіксіз дамып отыратын білімдер жүйесі. Фактілер дегеніміз - жекеленген бір-бірімен логикалық байланысқан заңдылықтарды сипаттайтын белгілі бір жүйеге бағынатын мәліметтер. Жалпы фактілерді жинау негізінде және олардың арасында белгілі бір талдау, зерттеу жүргізу арқылы ғылым дамып отырады. Ғылым мақсаты - өзі ашатын заңдар негізінде болмыстың процестері мен құбылыстарын сипаттау, түсіндіру және болжау.

Ғылыми зерттеу дегеніміз - ғылыми әдістердің көмегімен құбылыстар мен процестерді зерттеу, оларға әртүрлі факторлардың әсер етуін анықтау. Методология - ғылыми зерттеу барысында қолданылатын әдістер жиынтығы.

Ғылыми зерттеу-бұл мақсатты таным, оның нәтижелері ұғымдар, заңдар мен теориялар жүйесі ретінде әрекет етеді. Ғылыми-теориялық Зерттеудің мақсаты мен тікелей міндеттері-Жеке құбылыстардың жалпы сериясын табу, осындай құбылыстардың пайда болатын, жұмыс істейтін, дамитын заңдарын ашу, яғни олардың терең мәніне ену.

I. Ғылыми зерттеу оның мәні мен ерекшеліктері

Кез - келген ғылыми зерттеу - шығармашылық дизайннан бастап ғылыми еңбектің түпкілікті дизайнына дейін-өте жеке жүзеге асырылады. Бірақ оны жүзеге асырудың жалпы әдіснамалық тәсілдерін анықтауға болады.

Қазіргі ғылыми-теориялық ойлау зерттелетін құбылыстар мен процестердің мәніне енуге тырысады. Бұл зерттеу объектісіне біртұтас көзқарас, осы объектінің пайда болуы мен дамуында қарастыру, яғни тарихи тәсілді қолдану жағдайында мүмкін болады.

Ғылыми мағынада зерттеу дегеніміз-болашаққа көз жүгірткендей іздеу зерттеулерін жүргізу. Ғылым мен техниканың нақты жетістіктеріне негізделген қиял, қиял, арман - ғылыми зерттеудің маңызды факторлары. ғылыми зерттеу ЖОО

Ғылыми мағынада оқу-бұл ғылыми объективті болу. Фактілерді түсіндіру қиын болғандықтан немесе оларды практикалық қолдану қиын болғандықтан ғана тастауға болмайды. Шындығында, ғылымдағы жаңа нәрсенің мәні зерттеушінің өзіне әрдайым көрінбейді.

Жаңа ғылыми фактілер, тіпті олардың маңыздылығы нашар ашылғандықтан ашылған жаңалықтар ұзақ уақыт бойы ғылым резервінде қалуы мүмкін және іс жүзінде қолданылмауы мүмкін.

Идеяны мәселені шешу сатысына дейін дамыту әдетте ғылыми зерттеудің жоспарланған процесі ретінде жүзеге асырылады. Ғылым кездейсоқ жаңалықтарды біледі, бірақ тек жоспарлы, заманауи құралдармен жақсы жабдықталған ғылыми зерттеулер табиғаттағы объективті заңдылықтарды ашуға және терең білуге мүмкіндік береді. Болашақта бастапқы жоспарды мақсатты және жалпы өңдеу процесі жалғасады, нақтылау, өзгерістер, толықтырулар енгізіледі, жоспарланған зерттеу схемасы дамиды.

Ғылыми зерттеу-бұл мақсатты таным, оның нәтижелері ұғымдар, заңдар мен теориялар жүйесі ретінде әрекет етеді.

Ғылыми зерттеулерді сипаттай отырып, олар әдетте оның келесі ерекшеліктерін көрсетеді:

- бұл міндетті түрде мақсатты процесс, саналы түрде қойылған мақсатқа, нақты тұжырымдалған міндеттерге қол жеткізу;

- бұл жаңасын іздеуге, шығармашылыққа, белгісізді ашуға, түпнұсқа идеяларды ұсынуға, қарастырылып отырған мәселелерді жаңа қамтуға бағытталған процесс;

- ол жүйелілікпен сипатталады: мұнда реттелген, жүйеге және зерттеу процесінің өзі және оның нәтижелері келтірілген;

- оған қатаң дәлел, жасалған жалпылаулар мен тұжырымдардың дәйекті негіздемесі тән.

Ғылыми-теориялық зерттеудің объектісі-бұл жеке құбылыс, нақты жағдай ғана емес, ұқсас құбылыстар мен жағдайлардың тұтас класы, олардың жиынтығы.

Ғылыми-теориялық Зерттеудің мақсаты, тікелей міндеттері-бірқатар жеке құбылыстарда ортақ нәрсені табу, осындай құбылыстар пайда болатын, жұмыс істейтін, дамитын заңдарды ашу, яғни олардың терең мәніне ену.

Ғылыми-теориялық зерттеудің негізгі құралдары:

- жан-жақты негізделген және біртұтас жүйеге жинақталған ғылыми әдістердің жиынтығы;

- бір-бірімен байланысты және ғылымның тән тілін құрайтын ұғымдардың, қатаң анықталған терминдердің жиынтығы.

Ғылыми зерттеулердің нәтижелері ғылыми еңбектерде (мақалаларда, монографияларда, оқулықтарда, диссертацияларда және т. б. ) бейнеленеді және оларды жан-жақты бағалағаннан кейін ғана практикада қолданылады, практикалық таным процесінде ескеріледі және алынған, жалпыланған түрде басшылық құжаттарға енгізіледі.

II. Ғылыми зерттеу түрлері

Ғылымның даму және өмір сүру формасы ғылыми зерттеу болып табылады. Ғылыми (ғылыми-зерттеу) қызмет - бұл жаңа білім алуға және қолдануға бағытталған қызмет.

Ғылыми зерттеу- бұл нысанды (объектіні), процесті немесе құбылысты, олардың құрылымы мен байланыстарын жан-жақты зерттеуге, сондай-ақ адам үшін пайдалы нәтижелерді алуға және практикаға енгізуге бағытталған қызмет. Оның нысаны - материалдық немесе идеалды жүйелер, ал пәні - жүйенің құрылымы сондай-ақ, оның элементтерінің өзара әрекеттесуі, әртүрлі қасиеттері мен даму заңдылықтары және т. б. болып табылады.

Ғылыми зерттеулер әртүрлі негіздер бойынша да жіктеледі. Қаржыландыру көзі бойынша бюджеттік, шаруашылық шарттық және қаржылық емес ғылыми зерттеулер болып бөлінеді. Бюджеттік зерттеулер мемлекеттік бюджет қаражатынан қаржыландырылады. Шаруашылық келісім- шарт зерттеулерін шаруашылық келісім - шарт бойынша тапсырыс беруші ұйымдар қаржыландырады. Қаржылық емес зерттеулер ғалымның бастамасы негізінде оқытушының жеке жоспары бойынша орындалуы мүмкін. Ғылым туралы нормативтік құқықтық актілерде ғылыми зерттеулер нысаналы мақсаты бойынша іргелі, қолданбалы, зерттеу және әзірлеу болып бөлінеді.

Іргелі ғылыми зерттеулер- бұл адамның, қоғамның, қоршаған табиғи ортаның құрылысының, қызмет етуі мен дамуының негізгі заңдылықтары туралы жаңа білім алуға бағытталған эксперименттік немесе теориялық қызмет.

Мысалы, іргелі қатарына биологиялық жүйелердің жұмыс істеу заңдылықтары, олардың өзара және қоршаған ортамен өзара әрекеттесуі туралы зерттеулерді жатқызуға болады.

Қолданбалы ғылыми зерттеулер - бұл практикалық мақсаттарға жету және нақты міндеттерді шешу үшін жаңа білімді қолдануға бағытталған зерттеулер. Басқаша айтқанда, олар іргелі зерттеулер нәтижесінде алынған ғылыми білімді адамдардың практикалық қызметінде пайдалану проблемаларын шешуге бағытталған. Мысалы, өнеркәсіптің түрлі салаларында ағзалардың биогенез заңдылықтарын технологиялық пайдалану туралы жұмыстарды қолданбалы деп қарастыруға болады.

Биотехнология саласындағы ғылыми зерттеулер көбінесе аталған екі түрдің үйлесімін білдіреді, сондықтан оларды теориялық-қолданбалы деп атауға болады.

Зерттеу тақырыбы бойынша жұмыстың келешегін анықтауды, ғылыми міндеттерді шешу жолдарын табуға бағытталған жұмыстарды ғылыми зерттеулер деп атайды.

Әзірлеу деп нақты іргелі және қолданбалы зерттеулердің нәтижелерін практикаға енгізуге бағытталған ғылыми зерттеулерді атайды.

Ғылыми зерттеулерді ұзақтығы бойынша да келесідей топтарға бөлуге болады: ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді және экспресс-зерттеулер. Зерттеудің нысандары мен әдістеріне байланысты да эксперименталды, әдістемелік, сипаттама, эксперименталды-аналитикалық, тарихи-биографиялық зерттеулер мен аралас зерттеулер болып та бөлінеді.

Таным теориясында зерттеудің екі деңгейі бар: теориялық және эмпирикалық. Зерттеудің теориялық деңгейі танымның логикалық әдістерінің басым болуымен сипатталады. Бұл деңгейде алынған фактілер зерттеледі, логикалық ұғымдардың, ақыл-ойдың, заңдардың және ойлаудың басқа да түрлерінің көмегімен өңделеді. Мұнда зерттелетін объектілер ойдан талданады, қорытылады, олардың мәні, ішкі байланысы, даму заңдары пайда болады. Бұл деңгейде сезім органдарының (эмпирия) көмегімен таным болуы мүмкін. Теориялық танымның құрылымдық компоненттері: мәселе, гипотеза және теория.

Мәселе(проблема) - бұл күрделі теориялық немесе практикалық міндет, оны шешу тәсілдері белгісіз болады, ал кейде толық белгілі болмайды. Мәселелер дамымаған (алдынала) және дамыған болып бөлінеді. Дамымаған мәселелер келесі ерекшеліктермен сипатталады:

- олар белгілі бір теория, тұжырымдама негізінде пайда болады;

- бұл қиын, стандартты емес міндеттер;

- олардың шешімі танымда туындаған қайшылықты жоюға бағытталған; - мәселені шешу жолдары белгісіз.

Дамыған мәселелер өздерін шешу жолында азды-көпті нақты нұсқауларға ие болады. Гипотеза- зерттелетін объектілердің құрылымы және құрылымдық элементтердің ішкі және сыртқы байланыстарының сипаты туралы белгілі бір салдарларды тудыратын себептер туралы тексеруді және дәлелдеуді талап ететін болжам.

Ғылыми гипотеза келесі сипатқа ие:

- релевантты, яғни ол сүйенетін фактілерге қатыстылық;

- тәжірибелік жолмен тексеру, бақылау немесе эксперимент мәліметтерімен салыстыру (тексерілмейтін гипотезаларды қоспағанда) ;

- барлық ғылыми біліммен үйлесімділік;

- гипотезаның түсініктеме күші болуы тиіс, яғни - гипотезаның растаушы фактілерінің, салдарларының кейбір мөлшері анықталуы тиіс.

- қарапайымдылық - гипотезада ешқандай ерікті жорамалдар, субъективті ойлар болмауы тиіс.

Гипотезаның сипаттама, түсініктеме және болжамдар деген түрлерін ажыратып қарастыруға болады.

Сипаттама гипотезасы - объектілердің маңызды қасиеттері, зерттелетін объектінің жекелеген элементтері арасындағы байланыс сипаты туралы болжам.

Түсініктеме гипотезасы- себеп-салдарлық тәуелділік туралы болжам.

Болжамдық гипотеза - зерттеу объектісінің даму үрдістері мен заңдылықтары туралы болжам.

Теория - бұл логикалық ұйымдастырылған білім, білімнің тұжырымдамалық жүйесі, ол шындықтың белгілі бір саласын барабар және тұтас бейнелейді. Ол келесі қасиеттерге ие:

- Теория ұтымды ойлау қызметінің бір түрі болып табылады.

- Теория - шынайы білімнің біртұтас жүйесі.

- Теория фактілердің жиынтығын сипаттап қана қоймай, оларды түсіндіреді, құбылыстар мен процестердің пайда болуы мен дамуын, олардың ішкі және сыртқы байланыстарын, себепті және өзге де тәуелділіктерді анықтайды.

- Теориядағы барлық ережелер мен қорытындылар негізделген, дәлелденген болу керек.

Теориялар зерттеу пәні бойынша келесі топтарға жіктеледі: әлеуметтік, математикалық, физикалық, химиялық, психологиялық, этикалық және тағы басқалар.

Қазіргі заманғы ғылым әдіснамасында теорияның төмендегідей құрылымдық элементтерін бөліп қарастырады:

- бастапқы негіздер - ұғымдар, заңдар, аксиомалар, принциптер және т. б. ;

-идеалданған объект - зерттелетін құбылыстар мен заттардың шынайылығының, маңызды қасиеттері мен байланыстарының теориялық үлгісі; - теорияның логикасы - дәлелдеудің белгілі бір ережелері мен тәсілдерінің жиынтығы;

- философиялық ұстанымдар және әлеуметтік құндылықтар;

- теорияның салдары ретінде шығарылған заңдар мен ережелердің жиынтығы.

Теорияның құрылымын ұғымдар, пайымдаулар, заңдар, ғылыми ережелер,

ілімдер, идеялар және басқа да элементтер құрайды.

Ұғым- белгілі бір заттардың немесе құбылыстардың маңызды және қажетті белгілерін көрсететін ой.

Санат- бұл заттар мен құбылыстардың аса маңызды қасиеттері мен қатынастарын көрсететін жалпы, іргелі ұғым. Санаттар ғылымның жеке саласына қатысты философиялықжәне жалпы ғылыми болып бөлінеді.

Эмпирикалық заңдар құбылыстардың тұрақтылығын, байқалатын құбылыстар арасындағы қарым-қатынастың тұрақтылығын көрсетеді. Бұл заңдар теориялық білім болып табылмайды. Эмпирикалық заңдар теориялық заңдардан айырмашылығы - шындықтың маңызды байланыстарын ашуда тәуелділіктің жоғары деңгейін көрсетеді.

III. Ғылыми зерттеу әдістемесі

Ғылыми зерттеу әдісі- объективті шындықты тану тәсілі. Әдіс іс- әрекеттердің, тәсілдердің, операциялардың белгілі бір реттілігін білдіреді.

Оқытылатын объектілердің мазмұнына байланысты жаратылыстану әдістері мен әлеуметтік-гуманитарлық зерттеу әдістері ерекшеленеді. Зерттеу әдістері ғылым салалары бойынша жіктеледі: математикалық, физикалық, химиялық, биологиялық, медициналық, әлеуметтік-экономикалық және т. б.

Таным деңгейіне байланысты әдістер келесідей болып бөлінеді: эмпирикалық, теориялық және метатеоретикалық деңгейлер.

Эмпирикалық деңгей әдістеріне бақылау, сипаттау, салыстыру, есеп, өлшеу, сауалнамалық сұрау, әңгімелесу, тестілеу, эксперимент, модельдеу және т. б. жатады.

Теориялық деңгей әдістеріне аксиоматикалық, гипотетикалық, формализация, абстрагирлеу, жалпы логикалық әдістер (талдау, синтез, индукция, дедукция, аналогия) және т. б. жатады.

Метатеоретикалық деңгейдің әдістері диалектикалық, метафизикалық, герменевтикалық және т. б. болып бөлінеді. Қолдану саласы мен ортақтасу дәрежесіне байланысты әдістерді ажыратады:

- барлық ғылымдарда және танымның барлық кезеңдерінде әрекет ететін жалпылама (философиялық) ;

- жалпы ғылыми, олар: гуманитарлық, жаратылыстану және техникалық ғылымдарда қолданыла алады;

- жеке, өзара туыс ғылымдар үшін;

- арнайы, нақты ғылым, ғылыми таным саласы үшін қолданылатындар. Ғылыми зерттеудің «әдіс» ұғымын және «техника», «процедура» және

«әдістеме» ұғымдарын ажырата білу керек.

Зерттеу техникасы деп қандай да бір әдісті пайдалану үшін арнайы

тәсілдер жиынтығын айтады.

Зерттеу процедурасы деп іс - әрекеттердің белгілі бір реттілігін, зерттеуді

ұйымдастыру тәсілін айтады.

Әдістеме - таным әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы. Кез келген ғылыми

зерттеу белгілі бір әдістермен және тәсілдермен, белгілі бір ережелер бойынша жүзеге асырылады. Бұл тәсілдердің, әдістер мен ережелердің жүйесі туралы ілімді әдіснама деп атайды.

«Әдіснама» ұғымы әдебиетте екі мағынада қолданылады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.