Рельеф қалыптасуындағы қазіргі физикалық-географиялық жағдайлары

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Табиғи жағдайларды зерттеу, жербедерін құрушы процестермен жербедерінің жекелілігін де, табиғи ресурстардың мүмкінділігінің көрінуінде үлкен мән бар. Шу өзені орта ағымындағы бассейнінің күрделі жербедерін және бедертүзуші үрдістерді зерттеу, жергілікті жерлердің жол құрылысын жобалау, жерді қолдану сияқты сұрақтардың шешілуіне көмектеседі.

Ауданның қазіргі жербедерінің құрылуы және қалыптасуын түсіну үшін табиғаттың ерекшеліктерін оның физикалық-географиялық жағдайын қарастыру қажет. Жұмыста геоморфологиялық картаны қарастыруда, жер-бедерін зерттеу негізінде, оның жеке пішіндері мен элементтердің қалыптасу тарихы, жербедерінің типологиялық бірліктері қарастырылады.

Жұмыстың тексті бөлігі, кіріспеден, үш тараудан қортындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бірінші бөлімде, ауданның жазықтық бөлігінде және таулы бөлігіндегі бедер түзілуінің қазіргі процесіне әсер ететін табиғи жағдайы қарастырылады.

Екінші бөлімде территорияның геологиялық-тектоникалық құрылысына тән арналған.

Үшінші бөлімде, морфологиялық сипаты, рельеф типологиясы қарастырылған.

І. Рельеф қалыптасуындағы қазіргі

физикалық-географиялық жағдайлары

Қазіргі физикалық-географиялық процесстер геологиялық құрылымы, жаңа тектоникалық қозғалыстардың пайда болуымен, ауданның климаттық ерекшеліктерімен өзара тығыз байланыста болып табылады.

Кенетконтинентті климат жағдайларда, жартасты жыныстардың бұзылуы және элювиальді қалыптасулар, делювиальді түзілімдер, атмосферадағы ылғалдың әсер етуінен пайда болады.

Судың қызметі жұмыс ауданында рельеф түзідуіндегі экзогенді процесс негізгісінің ірі болып табылады. Қарқындылығында пайда болатын эрозия қызметінде су ағымдарының жүруі болып, бірақ кеңділігімен ерекшеленеді. Шу өзені аңғарына сипатталынған бағытты эрозия, олар ерте көктем кезеңінде су тосуы жағаларды шаюы пайда болады. Жайылымдағы шайылу процесстерінде құмтасты-саздақты түзілімдері жағалық өзендік белестері мен қайраңдары қалыптасуында өзгереді. Жазғы уақыттың ең құрғатылған кезеңінде өзендегі эрозиялық қызметі аяқталады.

Төменгі тай беткейлерінде орналасқан бұлақтар ортатау және аласатау ауданында және оған жататын бөлімдегі жарасайлардың қалыптасуының негізгі ролін атқарады. Бөктер конусы сүйрелмеер шегінде, жырасайдың негізгі кең таралғанын тапты. Бұнда олар ертеде толқынды жазықтық бетінде - жайпақ пішінде беріледі. Беткейлік шайылу барлық жерде таралуы және таулы жербедер беткейінде пайда болатын физикалық-географиялық факторлар бірден-бірі болады.

Шу аңғарына қарай қыратты орындар мен материалда және элювиальді және делювиальді шайылу есебінде - бұл процесстің қорытындысында рольер бетінде тұрақты нивелирлеу өзгереді. Беткейлік шайылу, физикалық-географиялық процестер асқалар сияқты, басым көпшілігінде активті шығады немесе нөсер жауын және қар еру кезеңі өзгереді. Бұзылуға жеңіл ерілетіндер, су-айрық саздақтар дамитын бөлімдерде ол өте қарқынды шығады.

1. 1 Орфографиясы

Қырғыз жотасының шығыс бөлігі және Кендіктас жотасының атыс бөлігі, Шу өзені аңғары мен Шу шұңғымалары Шығыс бөліктері жазықтықтарын іріктіреді. Берілген территорияға олар өз кезегінде неғұрлым ұсақ бөліктермен сипаттама берілген. (Қордай үстірті, Шу өзені саласының аңғарлары және тағы басқа) Шу аңғары оңтүстіктен батысқа қарай біртіндеп төмендейді, оның ауданда пайда болуы орфограффиялық ерекшеліктерімен сипатталынған. Ауданның солтүстік-шығыс бөліктерінің ең биік абсолюттік белгілері 1360 м, ал Шу өзені суының деңгейінің абсолюттік белгісі 775 метр.

Ауданның шегінде беткі құрылымына қарай төрт морфологиялық анықталған белдейлерді бөлуге болады. Біздің сипаттама беріліп отырған территорияның солтүстік-батысынан оңтүстік-шығысына қарай Жааңаш және Қарасұлу, Акча-Чекты өзен жүйелерімен қатты ілімденген.

Территорияның солтүстік-шығыс бөлігінде Ақтас жотасы солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай созылып жатыр. Шығысында биік жота (абс. биікт. 200-2800 м. ) Джета-Джел өзінің соңғы батыстағы сілемдерімен біздің ауданның шегінде Джета-Джелберут жотадан басталатын Өрікті өзені кіреді, Сары-бұлақ, Рғайты және асқада аңғарлар сонда жартасты таршақтал таныстырылады. Оңтүстік-Шығыс жағы Джета-Джел жотадан Шу өзені ағады және жотаның беткейлер жағына осы өзендер жартасты таршатқалдармен бөлінеді.

1. 2 Климаты

Бұл территорияның климаты ерте жазғы және көктемгі кезеңдегі максимаоды жауын-шашынмен ерекшеленеді.

Бұл аудан Солтүстік-Батыстағы ашық аңғар климат тектүріне жатады. Шығыстан соғатын Фенді жыы желдің пайда болуына және Сібірлік суық ауа массасынан аңғарды қорғауын және Шу аңғарының климатының қаыптасуының негізгі ролін Шу-Іле таулары атқарады.

Аңғарда солтүстік-батыс жақтан суық ауа массасының еркін аувекциясы болуы мүмкін. Бірақта бұлда тауға жақындағанда, батысқа ауытқитын, сібірлік суық ауа басып енуі орындалады.

Бұл процесс қар жауу және ауа-райының күрт суытуымен шығарып салынады. Арктикалық басып ену процессі аяқталуында және мағынасыз бариялды градиенттердің анықталуы ашық аспан және жел болмаған кезінде болады. Осы жағдайда ауаның минималды температурасы - 38 және - 43 ⁰ С-қа дейін жетеді.

Ашық, бояу аязды ауа-райының жағдайларында қыстық температура инверсиялары құралады. Мағыналы, бариалды градиенттердің түзілу жағдайында оңтүстік Қазақстан және Қырғызстанның солтүстігінде Шу өңіріне шығыстан тұратын Фенді желдері, құрғақ, жылы, жылыну процестерінің келуіне ықпал жасайды. Біздің білуімізше Фенді желдердің соңынан арктикалық басып ену құбылысы болады.

Қыста Оңтүстік-батыс циклоында континентті тропикалық ауа ауыслы, бұл ауа Тянь-Шань жотасының жолдарынан аса отырып Шу өңірінде Қырғыз жотасынан түсетін жылы Фенді ағындар түрінде пайда болады. Бұндай кезеңдерде Шу өңірінде бұлтсыз жылы ауа-райы болады және экстремальді температура 16-19 ⁰ С-қа жетуі мүмкін. Температураның оң ауысу бағыты 12 ⁰ С нормасына тең келеді.

Бұл өңірдегі тропикалық ауаның болу ауысуы нәтижесінде тұрақты, адвективті тұмандар пайда болады.

Көктем мезгілінің үлкен контрастілі ауа-райына байланысты қарқынды суық енулермен жылы адвекциялар кезек-кезек Шу аңғарында байқалады.

Тропиктік ауаның Оңтүстік-батыс циклонына ауысуы наурыз айында температураның 18-28 ⁰ С - қа дейін көтерілуіне әкеп соғады. Ең соңғы үлік жүру кезеңі, Мамыр айының басында жиі кездеседі.

Кей кездері көктемде өте күшті және ұзақ желдер батыстан тұрады. Шу өңірі оңтүстік-батыс перифериясының Сібірлік антиуиклонында олған жағдайда, бұл желдер Шу-Іле тауын ауа температурасының Солтүстік-батысқа ауысуы аяқталады. Шу аңғарының үстінде Қырғыз жотасының ендік күшіне қарағанда бұл ауысым шығыстық бағыт алады. Шығыстық ауысым күшейген кезінде немесе құрғақшылық кезеңде аңғарда құрғақ фенді жел соғады.

Жазы ыстық, шілде айындағы территорияның көптеген бөлігінде ауаның температурасы 22-24 ⁰ С, максимилдік температура көбінесе 35-тен 39 ⁰ С-қа дейін өзгереді, бірақ кейбір жылдары олар 40-44 ⁰ С- қа дейін барады. Бұл ыстық кезең 80 күнге созылады. /Табл. 1/

Бірақ суық ауысымдар жазда да ауа-райының суытуына, әсіресе мамыр, маусым және қыркүйек айларыда үсіктің жүріп өтуіне ықпал етеді. Суық ауысымдар өте күшті жер мен шаңды дауылдар арқыла өтеді. Батыс және Шығыс желдері 10-15м/сек жылдамдықта тұрып өтеді. Өте күшті желдер көктем және жаз айларында басым, күзде сирек. Орта есеппен айтқанда бұл жерде 5-8 күн күшті желдер тұрады.

Кезде батыс суық жауын-шашынға ұласатын өте күшті желдер болады. Сонымен қатар күзде ауа-райының күрт өзгеруі олып отырады. Қыркүйек айында температура 0 ⁰ -тан 37 ⁰ С-қа дейін, Қазан айында -10 ⁰ -тан 27 ⁰ С-қа дейін өзгереді.

Қазан айының ортасында күзгі үсіктер жүреді, кей-кезде олар қыркүйек айының соңында да болуы мүмкін.

Шөгіндлердің таралуы верикальді белдемділік заңына бағынады. Олардың жылдық саны солтүстік - батыста 200-300 мм-ге, оңтүстік-шығысында 400-500мм-ге дейін, жота баурайында шөгінділер аңғардың жазық бөлігіне қарағанда 2-3 есе көп болады. Аңғарды қоршаған таулы жоталар, батыс ағымға түсетін ылғалды ауаның келіп түсуі қозғалысына ықпалан тигізеді. Тау баурайының ауа ағымына әсерінің қорытындысында, шөгінді саны биіктігі жағынан аса түседі.

Максималды шөгінділер көктем және жаз мезгілінің алғашқы кезінде күшейтеді. Фронтальды шөгінділер барлық аңғарда қамтиды, тауалды және таулы белдем аңғарында бірден көбейтеді.

Шу аңғарында верикальді градиент шөгіндісі жаз кезеңінде 0, 5мм-ден, 13мм-ге дейін өзгереді. Осыған қарамстан орфографилық вертикальді пайда болуы жерлерге шөгінділер көбірек түседі, олардың градиентті де өседі.

Жазғы шөгінділер суық желге байланысты, жауын-шашынды сипаттағы түрде басым келеді. Олардың бір күндік максимумы кейбір аудандарда жылдық нормадағы 17-25%-ке жетеді. Шу аңғарындағы ең күшті жаңбыр 1958 жылы 14-ші шілдеде осы ауданнан, фронтальді зонанаң өту кезеңінде болды.

Аңғардың таулы бөлігінде үлкен ылғал төзімсіздігінің ауаға енуіне күн күркіреу қызметі қарқынды түрде дамиды.

Аңғардағы ең ылғалды ай; - мамыр айы, ол Қырғыз жотасының баурайында - маусым айы. Осылардың әрқайсысының шөгінділер нормасы бар ауысым да болады, олардың тәуіліктік саны бұл кезеңінде 40-70 мм-ге дейін жетеді. Шөгіндіердің ең аз кезеңі- Тамыз айына келеді.

Арктикалық циклонның басып енуімен қыста, қар алып келеді. Қар жамылғысы онша қалың емес, бірақ Талас аңғарына қарағанда бұл жерде ол көбірек түседі.

1. 3 Жер асты жербеті сулары.

Шу өзенінің белгілі бөлігінің суы, Қырғыз территориясынан өтетін үлкен Шу каналына бағытталған. Қазіргі кезде осы каналдан, Қордайдың ауылды жерлерінің алабтарына су жеткізетін Мерке тармағы таралды. Барлық канал, тармақтарымен бірге 175км-ге шейін жетеді. Оларменен 20 мыңнан аса гектар, сонымен бірге қант қылшасының плантациясы суарылады.

Шу өзені, Қараходжурмен жетеді. Оның бассейінінің ауданы 148 мың километр квадрат шаршы шамасында. Қазақстан территориясы бойынша Шу өзені 800 километр қашықтыққа дейін ағады, Бастапқыда, Баомскі таршатқалынан шыққан соң ол қырғыз шекарасының бойымен ағады, ол Благовещенскі ауылынан бастап Қазақстанда ағады.

Негізгі биіктігі 1300-1500 метрден аспайтын Шу-Іле тауларының төменгі тізбегімен аңғардың оң жағынан өзен көмкеріледі. Сол жағынан далалар, содан кейін Мойынқұмның құмдарына жақындайды.

Шу құмдары мен далалр арасындағы шекарада тек сутасқыны кезінде соған дейін жететін аз сулы Курагаты саласынан қабылдайды. Бұл ағысты бекіту үшін алынған таудың соңғы көрсеткіші. Одан ары қарай ол толуынсыз жету керек, ал табиғи жағдайлыр өзендер үшін өлі: Шу-Іле таулары, атпақ-дала шөлімен алмасады, ал Мойыеқұмның құмдары оған жақындай түседі. Ақырында, азайған ағыс, біртіндеп жоғалады. Екпіні азайған суды қалың өскен қамыс жауып тұрады.

Жоғарғы су тасқыны болған жылдары Шу өзені Қамқалы өзендер тобына жылжиды, оларды суға толтырады, ыл төменгі су тасқыны болған жылдары өз жолын 100 километрден аса қысқартады. Бірақта өзен арнасы Сарысу өзеніне қарсы - Қамқалы өзенінен төменіректе өтеді. Әрқашан құрғақ бола тұрып, ол өзіне жақындайтын құмдық шағылдарда, Ащыкөлдің үлкен сулы сорларымен бітетін, сортаң ойыстарында үзіледі.

Шу аралас қорек ететін өзендер түріне жатады: оның ағысының қалыптасуына қатысады, жазық және тау қары, мұздықтар, ыза сулары және сұйық ауа шөгінділрі, көбінесе таудың қары мен мұздықтары. Сол себептен оның сутасқын кезеңі көктем-жаз айларында келеді. Өзен сұлулығы қолдану жолдарында өзіне тән өзгерістерге ұшырайды. Ол, Торшевка тауыл ауданында ерте көктем де және күзде, ал Баамек таршатқалынан шыққан да жазда көбірек болады.

Қордай ауыл ауландардағы өзеннің орташа жылдық шығыны - 58м/сек. құрайды.

Шу суының орташа ағыны әлсіз лайлығымен сипатталады.

Ұзындығының үлкендігіне қарап кеме жүзетін Висла өзеніне тең, Шу өзенінің ені 40-тан 100 метрге дейін жетеді.

Мұздықтардың өзен бойымен басталуы 6-шы Қарашадан 8-ші Желтоқсан аралығында, ол мұздықтардың аяқталуы 27-ші Қаңтардан 30-шы Наурыз айларында болады. Сонымен өзеннің мұздықтардан тазаруы, мұздықтың басталуына қарағанда бояу өтеді.

Өлшенелген салындылар ағысының бөлінуі жыл бойында біркелкі емес. Жылдың жылы мерзімінде жалпы саны 90% -тен асатын салындылар өзен арқыла тасымалданады. Судың көірек шығыны болған кезеңде, салындыардың көірек орташа айлық шығыны да өтеді. Шу-Сарысу гидрогиологиялық аудандағы ыза су режимі жасанды және табиғи факторлар қатарының әсерімен қалыптасады, негізгісінің бірі атмосфера шөгінділерінің интильтрациясы, өзен суының инфильтрацтясы, жауын суы және Шу-Сарысу депрессиясының жарылу жағындағы жерасты ағуымен болады.

Жер асты суының температуралы режимі, ауа температурасымен тығыз байланыста. Әдеттегідей жерасты суының максмальды температурасы, аэрация белдем жынысының реттеуші әсерімен негізінен, ауа атмосфера температурасының фазасынан 2-3 айға кешіктіріледі. Құмтас массивінің жер асты суының теспературасы, тұрақтылықтың жоғарғы коэфициентімен ерекшеленеді. Судың химиялық режимінің құрамы мағыналы тұрақтылықпен ерекшеленеді. Оы сипатталатын территорияда Шу өзенінің бастаудан төменгі ағысқа қарайғы бағытында атмосфера шөгінділерінің саны және ылғалдылық дефициті көбейеді. Климаттық көрсетілген ерекшеліктері жерасты суының балансына және режиміне деректемелі түрде айтылған.

Сипатталынған түрде Шу өзені аңғарының рң жақ жағалауында жерасты суының режиміндегі оның көрсетілген кезеңділікті тербелмелі деңгейде. Сәуір айында өтетін көктемгі қарқынды көтеріліс, маусым айына дейін жалғасады, бұдан кейінгі келесі жылдың Наурыз айына дейін оның жәй төмендеуі болады. Терелмелі деңгей амплитудасы 1, 5-2, 0 метр құрайды. Жерасты суының көрсетілген жылдық тербелмелі деңгейінің жүруі, атмосфералық шөгінділер мен ерінді қар мен суының қарқындылығы инфильтрациясымен түсіндіріледі.

Жазда ауа темпераурасының тез көтерілуі және ылғалдылықтың үлкен дефициттілігі, жылдың екінші жартысында түсетін атмосфералық шөгінділердің белгісіз саны, жерасты суының толуы үшін жаман жағдай тудырады. Атмосфералық шөгінділер саны, орташа көпжылдық нормадан жоғары болған жылдары - оң мағыналы баланспен, ал шөгінділер саны ортакөпжылдық нормадан төмен болған жылдары - оның теріс мағынасымен сипатталады. Жерасты суының температуралы режимі, ауа температурасының режиміне жылдықта қалай болса, көпжылдық қимада да сондай қатаң бағынышта болады.

Қысқы кезеңде жерасты суының температурасы жазғы мағыналыққа қарағанда 1-1, 5 ⁰ С төмен болса, 12, 0-16, 8 ⁰ С құрайды.

Атмосфералық ауа температурасының, жерасты суының температурасына деректемелі әсерін, 10 метрге дейінгі астосу деңгейінің тереңдігінде бақылайды. Жерасты суының қолданылған баланс статьясы болып, - Шу-Іле тауының беткейлеріндегі жерасты саласы, ерітінді қар суы мен атмосфералық шөгінді инфильтрациясы, ал жеке бөлімшедегі итермелі судың керемет фильтрациясы табылады. Жерасты ағысы және булану транспирациясы баланстың тарқамалы бөлімінің элементі болып табылады. Химиялыққа байланысты Шу өзенінің оң жақ жағалауындағы жерасты сулары, гидрокарбонатты кальцийліліктен және өзенді бөлімдерден, сульфатты натрийлылыққа және Шу-Іле тауының етегіне дейін өзгереді.

Астау тереңдігі және жерасты суының химиялық құрамы сортаңдардың және тақырлар қалыптасуына, аллювиальді және аллювиаль-пролювиальді жазықтық, жайылма бөлімінің батпақталуы сияқты жербедерінің түзілуінің экзогенді процесстерінің дамуына әсерін тигізеді.

1. 4 Топырақты және өсімдік жамылғысы

Аңғардың геологиялық дамуымен, жағдай жасалынған геоморфологиялық құрылым және гидрогиологиялық және гидрологиялық процесстер, топырақ жамылғысының дамуымен байланысты. Өзендер - аңғардың қалыптастырудағы мағыналы үлкен шешуші фактор.

Бұл әсер жер жер бетінің құрылуымен трансформацияланады, дамуына байланысты топырақты және өсімдік жамылғысы геоморфология ауданымен тығыз байланысты.

Бастауларда Боамск таршатқалынан шыққанға дейін, өзен жартасты жағалауларда айрықша ағады. Аллювиальді-шалғынды, шалғынды-батпақты топырақтар негізінен Биіктаулы Атырау ауданынан және Ортотоқай суқоймасында, 2000 метрге, биіктіктегі алғаш рет кішігірім егіндік алабында кездеседі. Орташа ағындағы, Улан-Тұмық кертпешіне шейінгі Боамск таршатқалының бөлімінде, жайылма және жайылмалы кемер тым жіңішкірек, жайылма және жайылмалы кемер тым жіңішкірек, 1-1, 5 км шамасында, аллювиальді-шалғынды және шалғынды-батпақты топырақтар осыған байланысты таратылуы жағынан шектеулі. Аңғарға ауытқуларында тау алдындағы жазықтықта және 250-400 мм-ден жоғары шөгінділер түсетін террасалы үстіртте, кәдімгі және солтүстік ашық сұртопырақтар дамиды, сонымен бірге сұртопырақты сазды шалғынды топырақтар жерасты суының сүйірлене талсамдалу белдемдері Ұлан-Тұмсық кертпешінен кейін оңғар тез кеңейеді.

Осы жерден Тасөткел егіндік массиві басталады, бұнда Шу террасасы кеңірек дамыған Тасөткел массивінің екінші жайылмалы террасасында, шалғында-сұртопырақты дәне сұртопырақ шалғынды топырақтар, сортаңдалмаған және сортаңды - сорлар, белгілі бөлігі егіндікке, негізінен қант қылшасын егуге қолданады.

Ыза сулар 4-7 метр тереңдікте жатады, ал егіндік территориясында 2-3 метр де жатады. Минералдануы ала-құла және әлсіз тұзды (0, 5-1, 3г/л), ал қатты минералданғаны (15-25 г/л), негізінен сол жақ жағалауында сұртопыраұты шалғынды топырақтар гидрологиялық жағдайдың өзгеруінің әсерінен гидроморфтыдан қалыптасқан. Егіндіктің арқасында массивтің жеке бөлімдерінде шалғында процесс күтіліп отыр - шалғынды топырақтар ирригациалды түрде құрылады. Олар сұртопырақты - шалғынды үйлестіру және кешендер қалыптастырады және ауданнан кішігірім процент құрайды. Екінші жайылмалы террасаның топырағының ортасында, ыза суының ағыны қамтамасыз етілген жағдайда дамитын және жайылма бойымен кең жалақпен созылмалы сұртопырақ - шалғында топырақтар азырақ тұзды.

Айдарлы ауылының сол жақ беткейі және Шу-Курагаты өзендер аралығындағы сұртопырақты - шалғында топырақтар және сортаңдар ерекшелігі ертеректегі тұздалу әсері, аңғардың алғашқы даму сатысымен байланысты. Тас-Өткел массивінің ыза сулары эрозил деңгейінің жақындығының арқасында, жер бетіне тіреліп датқанда қарқынды буланды. Қазіргі кезде Тас-Өткел массивінің тұз шығару және транзитті облыс болып табылады. Бірақта жақсы бағытталған табиғи процесс, келешекте тұз жинау қабілеттілікті факторлар қасында, бұзылады, сондай-ақ сол жақ жағалаудағы топырақтың шамалы бөлігі және ыза судың қамтамасыз етілмеген ағыны тұздалуға және батпақтануға айналған.

Судың баланс сальдосы оң. Жерасты суының көтерілуі және сонымен байланысты сол жақ жағалаудағы тұз жинау процесстері негізгі екі әдіспен белгіленген, Курагаты өзенінің теріс ролімен және топыраұты-гидрогеологиялық жағдайының тіркеуінсіз шаруашылықты жүйесіз енгізу.

Оң жақ жағалаудың сулы және тұзды балансы теріс. Топырақтар көбінесе сортаң емес, ыза сулары аз минералданған және тығыздалған.

Топырақтың, сордың шегіне дейін сортаңдалуы Кендіктас тауы және Шу-Іле таулар жағынан уақытша су ағмының ағысын жинайтын, Көкөзектің жартысына шейін кеуіп кеткен арнасы негізгі түрде бақыланады.

Шалғынды-батпақты топырақтар Шу өзенінің аңғарындағы гидроморфты топырақтың ортасында көбінесе шалғынды-батпақты топырақтар тараған. Олар биіктаулы атырауларда (теңіз деңг. 1607-1617м, биікт. ) кездеседі.

Топырақ құраушы жыныстар, жайылма таскелбеттердің өзен түзілімдерінің механикалық құрамы бойынша таныстырылған.

Батпақты-шалғынды топырақтар, шалғынды-батпақтыдан, жаму жағдайы бойынша және топыоақ көрсеткіші бойынша аллювиальді - шалғындығы ауыспалы болып келеді. Олар орта ағысында барлық ауданнан мағыналысыз процент құрайды, сол сияқты бірінші жайылма терраса маңында дамиды.

Сұртопырақты - шалғынды топырақтар, Шу өзенінің жоғарғы және әсіресе орта ағысында, екінші жайылма террасаның сол және оң жақ жағалауларының маңында кең тараған. Олар А. Г. Розанов және И. П. Герасимов тектүрлер тобына, шалғынды-сұртопырақты және сұртопырақ-шалғынды топырақтар тектүрлері болып бөлінеді.

Тас - өткел массивінің топырағын ірі масштабты зерттеу кезеңінде, адамның шаруашылық қызметінде негізгі әдіспен белгіленген сұртопырақты белдемдегі шалғынды топырақтың қалыптасуын және өзіндік тектүрлер тобына бөлуге мүмкіндік жасады. Шалғынды топырақтар, қазіргі уақытта қарқынды егін өсіріліп жатқан Шу өзенінің екінші жайылма террасасының маңындағы, жайпақ төмендетілген бөлімінде таратылған Тасөткел массивінің барлық ауданында шамамен 5% құрайды. Олар жеке шектеме ретінде сол сияқты кешендерде және басқа топырақпен ұйқас, көбінесе сұртопырақты - шалғынды болып кездеседі. Ескі жатқан шалғынды топырақтар үшін жер бетінің шымдалуымен сипатталады.

Шірінділі беткей қалыңдығы органикалық зат мөлшері 1, 5-2 сирек 2-3% болғанда 20-30 см құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.