Қызанақтың селекциясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра: Мелиорация және агрономия

Ауылшаруашылық дақылдарының селекциясы пәні бойынша

СӨЖ

Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы қызанақ және бұрыш дақылдарының селекциясының дамуы
Студент: Артельова Надира Құрманғазықызы
Курс: 3
Топ : В20ОДРвАПК-1
Оқытушы: Жатқанбаева Айнұр Орынбасарқызы

Тараз 2022 ж.

МАЗМҰНЫ

бет

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3

1. Қызанақтың селекциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4

2. Бұрыштың селекциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10
12

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
13

КІРІСПЕ

Қазақстандағы егіс алқаптарының құрылымында қызанақ дақылдары 15-20%, ал көкөністердің жалпы өндірісінде 20% - дан жоғары. Қызанақтың өнімділігі аймаққа байланысты 15-тен 25тга-ға дейін, бұл мәдениеттің биологиялық мүмкіндігінен әлдеқайда төмен. Қазіргі уақытта жан басына шаққанда 25-30 кг орнына шамамен 15 кг қызанақ өндіріледі. Қызанақтың жемісі дәмді , қореті және диеталық болып келеді. Жаңа піскен жемістерді үнемі тұтыну пайдалы адам ағзасына әсері өте көп. Жаңа піскен көкөністердің, оның ішінде қызанақтың түсуі ашық жерден ол 2-4 айдың қысқа мерзімімен шектеледі. Бұл , ең алдымен, ассортиментте ультра ерте пісетін және қызанақтың ерте пісетін сорттары. Ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінің жалпы өсуінде 30-40% - ға қарағанда жаңа сорттарды енгізумен байланысты. Қазақстанда ашық топырақ өндірісте 24 сортты және 33 F1 гибридті пайдалануға рұқсат етілген оның 13 сорты біздің институттың селекциясына жатады. Нарықта қазіргі уақытта көптеген сорттар мен будандар бар, шетелдік және ресейлік тұқым өсірушілер ұсынады алайда, бұл сорттардың көпшілігі аз зерттелген және Қазақстанның жағдайына бейімделген. Осыған байланысты қызанақ сорттарын жасау үшін селекциялық жұмыстарды жүргізу қажеттілігі әр түрлі ерте жетілу және оларды пайдалану үшін жарамды.
Бұрыш жемістерінің сұрыбына байланысты әр түрлі пішіні, түсі және көлемдері бар жылу сүйетін өсімдік. Бұрыш Америкадағы ең ежелгі өсірілетін көкөніс деп есептелінеді. Оны, тіпті, бес мың жыл бұрын өсіргенін зерттеушілер анықтады. Бұрыштың шыққан елі- Перу. Жүгерімен, үрме бұршақпен және асқабақпен қатар ол Америкадағы Колумбқа дейінгі негізгі көкөністердің бірі болды. Еуропаға бұрыш Христофор Колумбтың дәрігері алып келді. XVI ғасырдан бастап, бұрыш бүкіл Еуропаға тарады және өзінің орнын жерорта теңізі және балқан асханасында тапты. Сонымен қатар, бұрыш - бұл венгрлердің ұлттық көкөнісі және дәмдеуіші.

1. Қызанақтың селекциясы

Қазақстанда қызанақ селекциясы 1947 жылы Васхнил (м.и. Чагирова) Қазақ филиалының эксперименттік учаскесінде жүргізіле бастады. Алайда, жұмыс орындаушының кетуіне байланысты тоқтатылды және тек 60-шы жылдары Соболева О.М. негізгі зерттеулер коллекциялық үлгілерді зерттеуге және оларды негізгі биологиялық және экономикалық белгілер бойынша бағалауға бағытталған. Аналитикалық селекция әдістері, топтық және жаппай іріктеу қолданылды. Жұмыстың бірінші кезеңі бастапқы формаларды, өсімдіктердің гүлденуі мен жеміс беру сипатын мұқият зерттеумен байланысты болды, сынақ кресттері жүргізілді. Стерильділіктің әртүрлі формалары бар сорттар мен сызықтардың жиынтығы құрылды, оларға ерте пісетін және жемістердің пісетін гетерозды әсер беретін сорттар таңдалды. Гибридті тұқым өндірісінде қызанақтың стерильді түрлерін қолдану мүмкіндіктері зерттелді. 1980 жылдан бастап селекциялық жұмыстың бағыты өзгерді, өндіріске механикаландырылған өсіру мен жинауға жарамды сорттар қажет болды. Зерттеу барысында өнімділігі жоғары, жемістердің пісуі, піскеннен кейін 22-25 күн ішінде өсімдіктерде жақсы сақталуы бар үлгілер бөлінді. Сонымен қатар, берік жемістері бар, егін жинау кезінде жақсы бөлінетін, крекингке төзімді сорттар бөлінеді. Жемістердің жапырақ сабағының массасына оңтайлы қатынасы бар үлгілер де таңдалды, бұл комбайнның жоғары өнімділігін қамтамасыз етеді және жемістерді күннің күйіп қалуынан қорғауға көмектеседі. 1980-1995 жж. қызанақтың 6 түрі жасалды- Жалын, Меруерт, Керемет, Астралмат , Самаладай, Сәулелі. Жалын, Меруерт, Самаладай сорттары күшті қара өрік тәрізді жемістерге ие, крекингке төзімді және өсімдіктерде 20-25 күн бойы жақсы сақталады. Бұл сорттар механикаландырылған өсіруге және бір реттік механикаландырылған жинауға жарамды. 1996-2005 жылдар кезеңінде Қазақстанның селекциялық жетістіктерінің мемлекеттік тізіліміне енгізілген қызанақтың 4 сорты - Нартай, Таң, Шығыстың таңы, Тосынсый жасалды. 2006 жылдан бастап қызанақ бойынша селекциялық жұмыс ауыл шаруашылығындағы қазіргі жағдайды, экономикалық деңгейді, халықтың өзгерген сұранысын ескере отырып жүргізілуде. Соңғы жылдары көкөністердің жалпы өндірісінің өсуі, оның ішінде елдің шалғай аймақтарына қайта өңдеу және экспорттау, әр түрлі пісетін кезеңдерде асхана мен консерві сорттарын құру қажеттілігін тудырды. Елдің халқы мен консервілеу өнеркәсібін жоғары сапалы ғана емес, сонымен қатар эстетикалық тартымды өнімдермен қамтамасыз ету үшін ассортиментті кеңейту қажет. Мұнда целлюлозаның сарғыш-қызыл түсі және бета-каротин мөлшері жоғары қызанақ сорттары мен будандары лайықты орын алуы керек. Құрамында бета-каротин мөлшері жоғары сарғыш-жемісті қызанақтардың коллекциясы жинақталған. Биохимиялық көрсеткіштері жоғары кәріптас қызанақтың жаңа сорты жасалды. Институт селекциясының қызанақтың жаңа сорттарының тұқымдық өнімділігі зерттелді, бұл тұқымның өнімділігі сорттық қасиет екенін және жеміс массасының 0,16-дан 0,45% - на дейін өзгеретінін көрсетті. Бұл көрсеткіштерді аудан бірлігінен қызанақ тұқымын жинауды жоспарлау кезінде ескеру қажет. 2006-2010 жылдар аралығында қызанақтың 6 түрі құрылды-кәріптас, Венера, көшбасшы, Арман, Үміт, Дарын. Венера және Арман сорттары-үлкен жемістері бар дөңгелек пішінді үстелге арналған орта ерте топқа жатады. Кәріптас сорты-құрамында бета-каротин көп, оны балалар тағамын дайындау үшін қолдануға болады. Лидер, Үміт және Дарын сорттары - әмбебап мақсаттағы, жемісті консервілеуге де, қызанақ өнімдеріне өңдеуге де жарамды. 2011 жылдан бастап қызанақтың 5 түрі берілді - Аян, Таңшолпан, Рахат, Огонек-777, Керемет.
Қызанақтың апробациялық белгілері
Жапырақ түрі-тұрақты сортты ажырататын белгі. Өсіру жағдайларына байланысты қарапайым, аралық, картоп, шағын, орташа және үлкен өлшемдер бар. Түсі: сары-жасыл, ашық-жасыл, қою жасыл, антоцианинмен жасыл. Жапырақ бетінің сипаты: тегіс, әлсіз, орташа, қатты гофрленген.

Гүлшоғыры қарапайым, аралық, күрделі, өте күрделі. Құрылымы бос, аралық, компам. Педикель түрі: артикуляциямен және артикуляциясыз.

Салмағы бойынша жемістер ұсақ (60 г-нан аз), орташа (60-100 г), үлкен (100 г-нан жоғары) болып бөлінеді. Жеке сорттарда салмағы 600 - 800 г жемістер бар.

Піскен жемістердің түсі ашық қызылдан бозғылт қызғылтқа дейін және алтын сарыдан ашық сарыға дейін болады. Жемістердің беті тегіс немесе қырлы.

Сортты тазарту
Сорттың белгілері мен қасиеттерінің кешенін сақтау өсімдіктерді сорт үшін қабылданған технология бойынша оңтайлы агротехникалық фонда өсіру арқылы, кеңістіктік оқшаулауды, тұрақты сорттық тазартуды сақтай отырып қол жеткізіледі. Мұндай тазарту кезінде барлық типтік емес сорттар, әлсіз және ауру өсімдіктер жойылады. Әрбір сорттық тазарту нәтижелері бойынша қабылданған нысан бойынша акт жасалады. Сонымен қатар, басты назар бұтаның типіне, жапырақтың түсі мен пішініне, щетканың түріне, жеміс пішінінің түсіне және т. б. Сорттық тазарту өсімдіктер өмірінің барлық кезеңдерінде кемінде 3 рет жүзеге асырылады: біріншісі -- көшет кезеңінде, өсімдіктерді стандартты және стандартты емес деп бөлуге болатын кезде, жапырақ түріне қарай; екіншісі -- бірінші гүлшоғыры гүлдеген кезде, үшіншісі -- жаппай пісу кезеңінде. Көшетсіз қызанақта сортты тазарту дақылдарды букеттеу және өсімдіктердің тығыздығын қалыптастыру кезінде, арамшөптермен және жемістердің пісіп-жетілу кезеңінде жүзеге асырылады. Көшет кезеңінде 1-2 жапырақ фазасында стандартты сорттарды стандартты емес сорттардан, күшті және детерминанттардан ажырату қиын емес. Сорт үшін типтік емес өсімдіктер көшеттерді трансплантациялау кезінде жойылады. Сонымен қатар, көшеттерді ашық жерге отырғызу кезінде барлық атипті, ауру және дамымаған өсімдіктер жойылады. Тазарту агроном-тұқым өсірушінің басшылығымен жүзеге асырылады. Қызанақ тұқымын отырғызудың сорттық қасиеттерін анықтау үшін, өсіру жағдайларын тексеру және тұқымның өнімділік сапасын сақтау және арттыру үшін қажетті әдістерді орындау үшін, Гүлдену алдында сорттық бағалау және тексеру жүргізіледі. Бұл жағдайда жапырақтың, бұтаның, гүл щеткасының және т. б. морфологиялық белгілері бойынша күрт ерекшеленетін қоспалар жойылады. Пісудің басында осы сортқа тән жемістері бар ең өнімді өсімдіктер атап өтіледі және олардан үнемі жетілген өсімдіктер жиналады. Сіз сондай-ақ бланк жемістерін алып тастай аласыз, содан кейін піседі. Алғашқы піскен жемістер пайда болған кезде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.