Кәсіпкерлікттің ұйымдық – құқықтық түрлері

Жоспар

Қайбір кәсіпорын болмасын өзіннен.өзі тіршілік ете алмайды, ол жалпы ел экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан . өндіріс факторы рыногы, екінші жағынан . өткізу рыногы арқылы. Сондықтан да кәсіпорын экономикасы жеке кәсіпорынның басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын рынокпен зерттелуге тиіс. Сонымен ол шаруашылық процесін жалпы және де жеке кәсіпорындардың мүддесін, көзқарасын қарастырады.
Кәсіпорын экономикасы микро және макроэкономикамен тығыз байланысты. Микроэкономика . бұл сала, кәсіпорындар, отбасылар, яғни жекелеген экономикалық құбылыстарды қамтитын экономикалық ғылымның бір бөлігі. Осы салалардағы тауарлар және қаржы рыноктарын, банкілерді, түрлі фирмалар мен кәсіпорынды, тағы басқаларды зерттейді. Микроэкономика сол сияқты жекелеген тауарларды өндірудің көлемін қалай тағайындайтынын және олардың бағаларын, халықтың жинақ ақшаларына салықтар қалай ықпал ететінін, т.б. зерделейді. Ол кәсіпкерлік қызметінің экономикасы мен ұйымдастыру мәселелерін де зерттейді. Бұған жататындар: бизнестің ұйымдық нысаны және құқықтық негізі фирмалардың қаржы және шаруашылық мәселелерін жоспарлау, бизнестің дамуы үшін капиталды жұмылдыру тәсілі, рынокты монополиялау деңгейін бағалау әдісі, баға белгілеу мәселесі жане өнімдерді сатудағы өндіріс шығындарын есептеу, т.б.
Микроэконмикалық талдау тек жеке кәсіпорынға ғана тиісті емес, сонымен бірге жеке кәсіпорынның рыноктағы ықпалын жане кәсіпорын деңгейіндегі экономиканы жане өндірісті ұйымдастырыруды зерттеу болып табылады.
Макроэкономика . бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды жане сұраныс пен ұсыныстың жинақтық процестерін қалыптастыруды зерттейді. Мұнда сұраныс . белгілі баға бойынша тұтынушылар сатып

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

1. Қайбір кәсіпорын болмасын өзіннен-өзі тіршілік ете алмайды, ол
жалпы ел экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан - өндіріс факторы
рыногы, екінші жағынан - өткізу рыногы арқылы. Сондықтан да кәсіпорын
экономикасы жеке кәсіпорынның басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын
рынокпен зерттелуге тиіс. Сонымен ол шаруашылық процесін жалпы және де жеке
кәсіпорындардың мүддесін, көзқарасын қарастырады.
Кәсіпорын экономикасы микро және макроэкономикамен тығыз байланысты.
Микроэкономика – бұл сала, кәсіпорындар, отбасылар, яғни жекелеген
экономикалық құбылыстарды қамтитын экономикалық ғылымның бір бөлігі. Осы
салалардағы тауарлар және қаржы рыноктарын, банкілерді, түрлі фирмалар мен
кәсіпорынды, тағы басқаларды зерттейді. Микроэкономика сол сияқты жекелеген
тауарларды өндірудің көлемін қалай тағайындайтынын және олардың бағаларын,
халықтың жинақ ақшаларына салықтар қалай ықпал ететінін, т.б. зерделейді.
Ол кәсіпкерлік қызметінің экономикасы мен ұйымдастыру мәселелерін де
зерттейді. Бұған жататындар: бизнестің ұйымдық нысаны және құқықтық негізі
фирмалардың қаржы және шаруашылық мәселелерін жоспарлау, бизнестің дамуы
үшін капиталды жұмылдыру тәсілі, рынокты монополиялау деңгейін бағалау
әдісі, баға белгілеу мәселесі жане өнімдерді сатудағы өндіріс шығындарын
есептеу, т.б.
Микроэконмикалық талдау тек жеке кәсіпорынға ғана тиісті емес, сонымен
бірге жеке кәсіпорынның рыноктағы ықпалын жане кәсіпорын деңгейіндегі
экономиканы жане өндірісті ұйымдастырыруды зерттеу болып табылады.
Макроэкономика – бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды жане
сұраныс пен ұсыныстың жинақтық процестерін қалыптастыруды зерттейді. Мұнда
сұраныс – белгілі баға бойынша тұтынушылар сатып алудағы дайын тауар саны,
ал ұсыныс – бұл тауарды және қызмет көрсетуді жеткізу.
Макроэкономика, сол сияқты ұлттық табысты, жалпы өнімді зерттейді,
үкіметтің бюджет саясатының, ұлттық банкінің ақша саясатының экономиканы
дамытуға ықпалын, инфляцияны, жұмыссыздық деңгейін және т.б. зерттейді.
Макроэкономикалық талдау деңгейі жалпы экономика бойынша немесе олардың
құрамдық бөліктері ұлттық экономиканың салаларына жатады. Бұл салаларды
зерделей отырып, микроэкономика экономика құрылымының жалпы көрінісін жане
халық шаруашылығының салалар арасындағы өзара қатынастарын көрсетуге өзінің
алдына мақсат етіп қояды.
Әр елдің ұлттық экономикасы макроэкономика дап аталады. Қазақтың
макроэкономиикасы аралас экономика болып табылыды. Аралас экономикада
экономикалық механизмді кеңінен пайдаланады, себебі мемлекеттік емес
кәсіпорындарды макро дәрежеде басқару қажеттілігі және микро деңгейде
ұйымдастыру және басқару рөлінің өзгеруі эканомикалық механизмін кеңінен
пайдалануды талап етеді. Өйткені аралас экономикада өндірістің өнім көлемін
жоспарлау арқылы мемлекет белгілей алмайды. Қанша, қандай және қайда қызмет
көрсету қажеттілігін рынок анықтайды.
Кәсіпорын экономикасы пәні Кәсіпкерлік экономикасы, Менеджмент,
Маркетинг, Бухгалтерлік есеп және шаруашылық қызметіне талдау, Қаржы,
Статистика және т.б. пәндерімен тығыз байланысты.
Кәсіпорын экономикасы үшін берілетін шама бар, ол әр уақытта
есепке алынады. Халық шаруашылығындағы кез келген өзгерістер, мысалы
қажеттілік құрылымының өзгеруі демографиялық ілгерілеу, халық табысының
өзгеруі ғылыми - техникалық жетістіктер және т.б. кәсіпорынның жағдайын
өзгертуге әкеліп соқтырады. Керісінше, кәсіпорын экономикасын зерделеу
обьектісі, мысалы, өндіріс шығындары макроэкономиканың мәліметтері болады,
сондықтан да зерттелулерде осыларды ескеру қажет.
Сонымен, кәсіпорын экономикасы дербес экономика болып табылады.
Кәсіпорын белгілі бір кәсіпкерлік ортада қызмет атқару, оның барлық іс
-әрекетіне ықпал көрсетеді. Кәсіпкерлік орта қалыптасқан экономикалық және
саяси ахуалды, құқықтық, әлеуметтік мәдени, технологиялық, географиялық
ортамен, экологиялық жағдаймен, сонымен бірге институтсионалдық және
ақпарат жүйелерін сипаттайды.

1.1. Кәсіпкерлік мәні және оның ерекшеліктері

Нарықтық қатынастар көптеген адамдардың өз ісіне деген табиғи
ұмтылуды тудырып, өздерінің меншіктерін арттыра түседі. Ең соңғы бұл
қызметтің ерекше түрі кәсіпкерлік қайраткерліктің пайда болуына әкеп
соқтырады.
Кәсіпкерлік дегеніміз - адамдармен олардың құрған бірлестіктердің
белсенді дербес шаруашылық қызметі. Оның көмегімен адамдар тәуекелге бел
буып, мүліктік жауапкершілікті сақтай отырып пайда табу жолдарын көздеу.
Кәсіпкерлікті жаңа тұрғыдан түсіндіргенде мыныдай 2 жағдайға: біріншіден,
комерциялық бағыт – бағдарға, тәуекелге бел буушылықпен дербестікке,
бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге, кездескен кедергілерді жеңе білуге,
екіншіден, экономикада, ұйымдастыру ісінде тапқырлықпен жаңашылдық
танытуға, ғылыми техникалық прогресске жетуге тікелей қатысты.
Кәсіпкер қабылданған заңға қайшы келмейтін қызметтің қандайда болмасын
түрімен айналыса алады. Олар: шаруашылық - өндірістік , сауда -көтерме
сату, жаңартпашылық, көрсетілетін консультациялық қызметтер және т.б.
комерциялық, делдалдық, сол сияқты құнды қағаздар операциялар.
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің субьектілері мыналар
бола алады:
• Қазақстанның азаматтары;
• Шетел мемлекетінің азаматтары
• Адамдардың бірігуі (кәсіпкерлер ұжымы)
Кәсіпкерлердің мәртебесі заңды және заңды тұлғалар мемлекеттік
тіркеуден өткеннен кейін күшіне енеді.
Құқығы міндеті, жауапкершілігі және кәсіпкерлердің кепілдіктері ұлттық
заңдармен реттеледі. Мысалы Қазақстан Республикасының заңдарымен
реттелетіндер:
• Кәсіпкерлік қызметпен айналысу құқығы, кәсіпорындар құру және олар
үшін қажетті мүліктер сатып алу
• Барлық субьектілердің рыноктағы материялдық, еңбек, ақпарат және
табиғи қол жеткізудің теңдік құқығы
• Меншік түріне және ұйымдастыру құқықтық формасына қарамастан кәсіпорын
қызметінің теңдік жағдайы
• Кәсіпкерлік саласындағы бекітілген шегінді еркін таңдау
• Кәсіпкерлердің мүліктерінен заңсыз айыруды қорғау
• Нарықтық монополия жағдайында кәсіпкерлер мен кейбір тауар
өндірушілердің бәсекеге селқос қарауына жол бермеу.

1.2. Кәсіпкерлікттің ұйымдық – құқықтық түрлері

Нарықтық экономикаға бет бұрып, мемлекет пен қоғам меншік
формалары мен қатынастарын қайта құруға тиісті болады. Нарықтық
механизімді қалыптасқан базистік қатынастарға – меншік қатынастарын
араласусыз жүргізу экономикалық тұрғыдан аңғарту болып көрінеді. Нарық –
бұл көп түрлі, өз экономикалық құқықтарын іске асырудағы тең меншік
иелерінің өзара әрекеттесуі. Нарық дамыған қатынастар мен меншік
формаларының әр түрлі болуынсыз мүмкін емес, себебі:
- біріншіден, нарықта ең алдымен капитал, өндіріс құралдары, мүлік,
жұмыс күші, ақпараттық өнім меншігінің иелері арасындағы қатыныстар
дамиды;
- екіншіден, меншік қатынастары әр бір меншік иесі іс-әрекет жоғары
экономикалық тиімділігі қамтамасыз ететін шаруашылық жүргізу нәтижелерінде
шын мәнінде ынталы болу принципінде жатыр;
- үшіншіден, экономиканың дамуына өсіңкілік беретін экономикалық
механизм қажет. Өзара бәсекелестік меншік иелерімен меншік формаларының көп
түрлілігі бар жерде туындайтын бәсеке осындай механизм болып табылады.
Қазақстан Республикасының 04.07.1992 ж. № 1543 – ХII Жеке
кәсіпкерлікті қорғау және қолдау туралы Заңына сәйкес жеке кәсіпкерлік –
бұл азаматтардың немесе мемлекеттік емес заңды тұлғалардың өз меншігіне
негізделген және азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалардың атына,
солардың тәуекелі мен мүліктік жауапкершілігімен іске сырылатын, табыс
алуға бағытталған азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалардың ынталы
іс-әрекеті.
Қазіргі кездегі әрекеттегі Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес кәсіпкерлік субъектілерінің келесі ұйымдастыру – құқықтық формалары
бар:

1) Жеке басты кәсіпкер Қазақстан Республикасының Жеке басты кәсіпкерлік
туралы Заңына сәйкес жеке басты кәсіпкерлік дегеніміз азаматтардың өз
меншігіне негізделген және азаматтардың атынан заңды тұлға құрусыз,
солардың тәуекелі мен мүліктік жауапкершілігімен іске асырылатын, тауар,
қызмет көрсету мен жұмыстарды сату арқылы табыс алуға бағытталған
азаматтардың ынталы іс - әрекеті. Жеке басты кәсіпкерліктің екі түрі
болады: отбасылық кәсіпкерлік шаруа қожалығының немесе жекешелендірілген
үйдің бірлескен ортақ меншігінің негізінде: жәй серіктестік – ортақ
үлестік меншік негізінде.

2) Шаруа қожалығы. Шаруа (фермерлік) қожалық туралы заң 1998ж. 31
наурызында (№214-1) қабылданған. Әрекеттегі заңға сәйкес шаруа қожалығы
болып жеке басты кәсіпкерлікті іске асыру ауыл шаруашылық өнім өндірісі
үшін ауыл шаруашылық жерлерін пайдаланумен, оны мен қатар осы өнімді
өңдеумен және өткізумен байланысты болатын тұлғалардың еңбектік
бірлестігі.

Шаруа қожалықтың субъектілері ретінде заңды тұлға шағын және заңды
тұлға белгілері жоқ болып кәсіпкерлік іс - әрекетпен айналысатын
физикалық тұлғалары болады. Шаруа қожалықтың мүшелері болып жұбайлар,
балалары, ата –анасы және басқа бірлесіп ортақ шаруашылық жүргізетін жақын
туыстар.

3) Шаруашылық серіктестіктер. Қазақстан Республикасы азаматтық
кодексінің № 58 бабына сәйкес шаруашылық серіктестік деп заңды тұлға болып
табылатын, негізгі мақсаты ретінде пайдашылардың салымдарының есебінен
құралатын коммерциялық ұйым танылды. Шаруашылық серіктестіктер толық
серіктестік, коссандиттік серіктестік, жауапкершілігі шектеулі
серіктестік, қосымша жауапкершілігі бар серіктестік және акционерлік
қоғам формасында құрылуы мүмкін.

4) Өндірістік кооператив. Қазақстан Республикасы Президентінің
05.10.1995 ж № 2486 Өндірістік кооператив туралы Жарлығына сәйкес
өндірістік кооператив деп жеке еңбектік қатысу мен мүшелерінің мүліктік
жарналарын біріктіру негізделетін бірлескен кәсіпкерлік іс - әрекет үшін
мүшелік негізіндегі азаматтардың ерікті бірлестігі танылады.

Нарықтық қатынастарға өту мезгілінен бастап Қазақстан
Республикасындағы шағын кәсіпкерлік қарқынды дами бастады. Шағын
кәсіпкерліктің салыстырмалы түрдегі жылдам дамуы көптеген жағдайда олардың
сұраныстың, ресурстық базаны өзгеруіне кең үйрену мүмкіндіктерімен
түсіндіріледі. Ең жылдам қарқынмен шағын кәсіпкерлік саудалық –
делдалдық, автокөлік жөндеу, тұрмыстық техника жөндеу, экспорттық –
импорттық, құрылыс, қызмет көрсету сияқты салаларда дамыған.
Кәсіпкерліктің экономикалық формадағы қызметіне төтеп беру өзгешелігі,
кәсіпкер барлық жұмыстарды қолға алады, ал тұтынушы оған бүгіннен бастап
ақша төлеуге дайын.
Кәсіпкер тауарлар өндіреді, содан соң оларды сатады. Осыған орай,
кәсіпкерлік өндірістік, коммерциялық және қаржылық болып бөлінеді.
Осылардың әрбір формасы өзіндік ерекшелігі демек өзіндік технологиясы
болады.
Өндірістік кәсіпкерлікке – тұтынушылардың кейіннен сатып алуына тиісті
өнім өндіру, жұмыстар жүргізу және қызмет көрсету, жинау, көрсету және
ақпарат беру, рухани құндылық жасау тағы бағытталған қызметтер жатады.
Өндірістік кәсіпкерліктің мүдделік өрісі едәуір түрліше және оны іске
асыру үшін қаржылық және материалдық ресурстар, ал кейде олар мөлшерден көп
қажет болады. Өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтижесі мол өнім өндіру
және оны сату мүмкіндігі болып табылады.
Коммерциялық кәсіпкерлікке – қызмет түрін сипаттайтын оның мазмұнының
мәнін айқындайтын тауар ақша қатынастары, тауар-айырбастау операциялары
жатады. Оның өндірістік кәсіпкерліктен айырмашылығы мұнда өнім өндіруге -
байланысты өндірістік ресурстарды қамтамасыз ету қажеттілігі тумайды.
Технологияның бастапқы сатысы ретінде, не сатып алу, нені қайта сату және
қай жерде екенін таңдай білу қажет.
Қаржылық кәсіпкерлік – коммерциялық кәсіпкерліктің бір түрі, солай
болғандықтан оның сатып алу, сату обьектісі айрықшалығы тауар болып
есептеледі: ақшалар, валюта, құнды қағаздар (акциялар, облигациялар,
вексельдер, кепілдіктер және т.б.) яғни бірдей ақшаларды сату тікелей
немесе жанама формада жүргізіледі. Солай болғандықтан қаржылық кәсіпкерлік-
бұл коммерцияның бір түрі оның қаржылық кәсіпкерінің технологиялық мәмлесі
коммерциялық технология мәмілесімен ұқсас болады, айырмасы тек тауар –
қаржы активі болып саналады.

1 – кесте.

2.1. Кәсіпкерлік қызметінің түрлері

Қазақстанда Меншік туралы Заңға сәйкес кәсіпорындар мемлекеттік,
жеке меншіктік, сол сияқты меншіктің аралас нысанасы түрінде құралады және
іс істей алады.
Мемлекеттік кәсіпорындар – мұнда негізгі құралдар мемлекеттің
меншігінде болады. Мемлекеттік органдардың қарамағында болатын
кәсіпорындарды қазыналық деп атайды.
Мемлекеттік холдинг - компаниясы – Холдинг деп үлкен корпорациялардың
ортақ мүдделерінің сақталуына акциялардың бақлау пакеті арқылы біріңғай
бақылау жасауды айтады. Алғашқы кезеңде Қазақстанда мемлекеттік акционерлік
кәсіпорындары құрылғанда халық шаруашылығы салаларында көптеген холдингтер
көріне бастады.
Біздің республикада жеке меншік секторы мына төмендегі бөлімшелерден
тұрады:
• жеке кәсіпкерлік;
• толық серіктестік;
• коммандиттік (сенімгерлік) серіктесттік;
• жауапкершілігі шектеулі қоғам;
• қосымша жауапкершілік жүктелген қоғам;
• ашық акционерлік қоғам;
• жабық акционерлік қоғам;
• өндірістік кооперативтер.

Жеке кәсіпкерлік – бұл жеке кәсіпкерліктің ең жай нысаны, мұнымен
айналысуға әрекетті әрбір азаматтың құқығы бар.
Толық серіктестік – екі немесе одан да көп тең құқықты адамдардың
ұйымдасқан шаруашылық қоғамының, бірлестігінің түрі. Олар кәсіпкерлік
қызметті жүзеге асыру үшін бірігіп, жасасқан шарт негізінде өз мүліктерімен
қоғам алдында жауапты болады. Толық серіктестіктің мүлкі оның
қатысушылардың үлес жарнасы негізінде (ақшалай және басқа түрде)
қалыптасады.
Коммандиттік (сенімгерлік) серіктестік – шаруашылық қоғамдарының
бір түрі. Оған шарт жасасу негізінде екі, одан да көп кісі біріге алады.
Алайда олар мүлікке деген жауапкершілігінде қарай екіге бөлінеді. Бірінші
топқа жататындар толық үлесшілер немесе коммандиттік серіктестіктің толық
мүшелері деп аталады. Олар қоғамның борышы үшін өз мүліктерімен толық жауап
береді Ал коммандиттер, сенім бірлестігіндегілер деп аталатын екінші
топтағылар қоғамға қосқан жарнасы көлемінде жауапты.
Жауапкершілігі шектеулі қоғам – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру
үшін екі, одан да көп адамды біріктіретін қоғамның түрі. Жауапкершілігі
шектеулі қоғамның оның мүшелері есебінен жиналған жарғы қоры бар.
Жауапкершілігі шектеулі қоғам жабық қоғам, яғни қоғам мүшесі өз үлесін
қоғамның басқа мүшелерінің келісімімен басқа адамға немесе үшінші кісіге
бере алады. Қоғам акциялар шығармайды. Мұның өзі қоғам мүшелеріне сырт
жақтан қаржы тарту мүмкіндігін шектейді.
Қосымша жауапкершілік жүктелген қоғам – қатысушылардың жарғылық қорға
өздерінің міндетті салымдармен жауап беретін қоғам, ал бұл қаражаттардың
жетіспейтін кезінде – қосымша өздерінің мүліктеріменсалғен салымдарының
үилесімді мөлшері.
Ашық акционерлік қоғам - бұл заңдық құқы, жарғысы бар қоғам. Ол
рұқсат ету жолымен құралады,акцияда бірден үлесі бар, белгілі мөлшерде бір
бөлшектенген негізгі капиталы болады. Олардың негізгі капиталы акцияларға
бөлінеді. Акция ақшалай сомасы негізгі капитал көлеміне сай келуі керек
Жабық акционерлік қоғам – ашық акционерлік қоғамнан акцияларды
тартудың ерекше әдісімен өзгеше. Оның мәні акционерлік қоғамның акциясын
сатып алуды акцнер басқалармен салыстырғанда арттық құқыққа ие болады.
Міне, осыдан барып, акционерлік қоғамның өнеркәсіпте, саудада, банк және
сақтандыру жүйесінде, экономиканың басқа да салаларында кеңінен дамуына
әсер етеді.
Өндірістік кооператив - бұл қоғамның қызметі принципінде табыс табу
емес, қоғам мүшелеріне көмек етіп, ықпал жасау. Кооператив кәсіпкерлік
нысанына тән жағдай, оның мүшелерінің сол кооперативпен тығыз байланыс
орнатуында. Кооператив – ол заңды иегер.
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортатадағы өзгерістер туатын
қосымша мүмкіндіктер тұрақты өседі. Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы
өзгнрістерден артықшылықтар алу мүмкіндігін шаруашылықты шаруашылықты
жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді қамтитындай болуы керек.
Кәсіпорынның мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені
көздейтінін көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын
анықтайды. Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырған нарық жағдайын
ескеріп, кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету
ерекшеліктеріне тікелей байласты. Бірақ барлық кәсіпорындар стратегиясын
анықтау барысында мынадай мәселелерді шешкені жөн:
1. Қандай өндірісті тоқтату керек ?
2. Қандай өндірісті жалғастыра беру керек ?
3. Алдағы уақытта қандай өндіріске көшу қажет?
Кәсіпорынның рыноктағы іс-әрекетінің негізгі үш бағыты бар:
1. өндіріс шығындарын барынша азайту. Өндіріс шығындарын неғұрлым
аз болған сайын кәсіпорын өз өнімінің бағасын бәсекелестерге қарағанда
төмендете алады. Соның нәтижесінде бұл өнімінің рыноктағы үлесі артады.
Бұл үшін кәсіпорын стратегиясын жоспарлағанда өндірісті және жабдықтауды
жақсарту шараларын жаңа технологияны игерудің, өнімнің өзіндік құнын
арзандату жолдарын қарастырады;
2. өнім өндіруде мамандандыруды жоғарлату. Бұл бағыттың негізгі
мақсаты - өндіріс өнімнің сапасын жақсарту, тұтынушылар бағасы жоғары болса
да, сапалы өнімді таңдайды. Сондықтан да бағытты таңдаған кәсіпорындар
қалай да өз өнімінің сапасы жоғарылатуды көздейді. Бұл үшін жақсы
дизайнерлер, жақсы дамыған маркетинг жүйесі болуы керек;
3. кәсіпорын өз қызметін рыноктың белгілі бір бөлігіне ғана арнайды.
Бұл бағыттытаңдаған кәсіпорын рыноктағы бір өнім түрінде деген сұранысты
зерттеп, соған сай өндірісті ұйымдастырады, яғни осы өнімнің өзіндік құнын
төмендету немесе осы өндіруінде жеке мамандану саясатын жүзеге асырады.
Кәсіпорын бүкіл рынокқа ғана емес, тек оның бір бөлігіне нақты
тұтынушыға,оның сұранысына қызмет етеді
Қазіргі нарықтық жағдайда іс жүзінде басты бағытты көздейтін
стратегиялар эталондық стратегиялар деп аталады. Ол үш топқа бөлінеді.
Бірінші топтағы стратегиялар:
• өндіретін өнімнің сапасын жақсарту;
• жаңа өнім өндіруді бастау;
• рынокта өзінің артықшылығын көрсету.
Екінші топқа – стратегияның интеграциялық дамуы яғни жаңа
құрылымды қосу арқылы кәсіпорынның өсу жолдары жатады. Кәсіпорын қосымша
бөлімшелер ашуы мүмкін, жабдықтаушыларын өзқарамағына енгізіп алу,
өндірілген өнімді тұтынушыларға жеткізетін жаңа құрылымдар ашу.
Үшінші топқа – бұл мақсаттылықпен қысқарту стратегиясы. Егер
кәсіпорынның өндірісі ұзақ уақыт бойы өсіп келіп, ең соңғы кезде ол
құлдырай бастаса, рыноктағы өзгерістерге қарай пайда әкелмасе, онда
кәсіпорын нысаналы түрде жоспарға өз ондірісін қысқартуға мәжбүр болады.
а) жою стратегиясын – егер де кәсіпорын ары қарай өндірісін жүргізе
алмайтын болса, онда өз қызметін түпкілікті тоқтатады;
ә) қысқарту стратегиясы – кәсіпорын өзінің бірбөлімшесін жабады
немесе сатады. Егер де бұл бөлімше басқа бөлімшелерге қарағанда пайданы аз
табатын болса, оған жұмсалатын қаржы басқа бөлімшелерді дамытуға
жұмсалады.
Кәсіпорын алға қойған стратегиясын жүзеге асыру үшін өзінің іс -
әрекеттерін қай бағытта, қандай заңдар негізінде орындайтынын анықтайды,
яғни өзінің саясатын және тактикасын белгілейді, алға қойған стратегиялық
мақсатқа жету жолдары анықталады.
2 – кесте.

Кәсіпорын стратегиясын орындау үшін өз қызметінде мынадай шарттар
орындалуы тис:
• кәсіпорынның мақсатты стратегиясы сол кәсіпорынның барлық
қызметкерлеріне түсініктіболуы керек;
• стратегияны орындауға қажетті қорғауақытылы жеткізіліп тұруы қажат.
Бұл үшін кәсіпорын басшылығының әр деңгейі өзіне белгілі мақсаттары
мен міндеттері нақты орындап отырғаны жөн:
• басшылық кәсіпорынның ұйымның жөнінде шешім қабылдау. Қабылданған
стратегияны орындау үшін кәсіпорынның құрылымы тиімді ме жоқ па,
осыған аса көңіл бөлінуі қажет.

2.2. ОҚО – дағы кәсіпкерліктің түрлері, ерекшеліктері

Оңтүстік Қазақстан облысында кәсіпкерлікті қолдау және дамыту комитеті
1997 жылдың 1 – сәуірінде құрылды. Комитет міндеттері:
- кіші және орта бизнес субъектілерінің заңмен қорғалған құқықтары
мен мүдделерін қорғау;
- кәсіпкерлікке тұрғындардың басым бөлігін, соның ішінде жұмыспен
қамтылмағандарды тарту әрекеті;
- кішікәсіпкерлік субъектілеріне құрылысы бітпеген және
қолданылмайтын объектілерді беру мәселесі;
- кәсіпкерлік құрылымдарды даярлау және қайта даярлау;

Оңтүстік Қазақстан облысында кәсіпкерлікті дамыту ауыл шаруашылық
салаларында және бірқатар өнеркәсіп салаларында кеңінен таралған.
Оңтүсік Қазақстан облысының ауыл шаруашылық
өндіріс кешенінің мүмкіншілігі зор. Облыстағы жер қорының
басты бөлігін ауыл шаруашылығына арналған жер құрайды. Барлық
егістік жер көлемі 923 мың га, оның шінде 415 мың га суармалы жер.
Өндірілетін өнімдердің басты бөлігін дәнді дақыл, мақта, жүзім,
көкөніс және мал шаруашылығы өнімдері құрайды. 2007 жылы құс өнімдерін
тұрақтандыру шаралары бойынша 107 млн дана жұмыртқа өндірілді, соның
ішінде Оңтүстікқұс акционерлік қоғамында 60 млн дана жұмыртқа, 4 056
тонна құс еті өндірілді. Өнім сапасын жақсарту мақсатында Яффа израиль
құсының және отандық Алатау құсының балапанын өсіру жоспары орындалды.
Қазіргі таңда о блыс бой ынша 11 шұжық цехы, 24 макарон, 20 комбикорм,
19 сүт өңдейтін цехтар мен кәсіпорындар жұмыс істейді. Шымкентсүт және
Фудмастер - Шымкент, Фатима жауапкершілігі шектеулі серіктестігі сүт
өнімдерін өңдеп, май, қаймақ, ірімшік сияқты тағамдар түрін көбейту
мақсатында қосымша жаңа технологиялық қондырғылар орнатылды. Бұл
кәсіпорындар тәулігіне 50 – 55 тонна сүтті шаруа қожалықтары мен басқа
құрылымдардан қабылдауға мүмкіндіктері бар.
Жыл бойы облыс көлемінде 204 диірмен, 220 наубайхана, 15 күріш өңдейтін
цехтра қызмет көрсетті. Қазығұрт, Отырар аудандарында жүн, тері
өнімдерін өңдейтін орта және шағын кәсіпорындары іске қосылды. Мақта
тазалайтын 9 зауыттың өндірістік қуаты жалпы облыста өндірілетін
мақта шитін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.