Адам ағзасына шудың әсерін зерттеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті

Экология және бағалау кафедрасы

Өнеркәсіптік экологияпәні бойынша
Шу мен дірілге қарсы күрес жөніндегі шаралар
тақырыбына
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған:
Эко-19-1 к тобының Тургунова Н.А.
Студенті

ҚАбылдаған:
Ғылыми жетекші: Оспанова Г.К
х.ғ.к., доцент

Қарағанды 2022
Мазмұны
Кіріспе
1.Негізгі бөлім
2.Қорытынды
3.ПАйдалынған әдебиеттер тізімі
4.Қосымшалар

КІРІСПЕ

Зерттеу өзектілігі: Қоршаған ортаның ластануы адам ағзасы мен денсаулығына кері әсер ететіні барлығымызға белгілі. Бірақ, физикалық ластаушы - шудың әсер ету деңгейі әлдеқайда жоғары. Шу - урбанизациялық ортаның тұрақты компоненті болғандықтан, оны техногенді факторлардың ішіндегі ең агрессивтісі деп табады. Өйткені, оның шығарынды ортасы кең, әсер ету уақыты ұзақ, экрандалуға қиындықпен көнеді.
Қазіргі уақытта экология әсер ету дәрежесі бойынша екінші орында адам денсаулығы, оның әсері барлық әсер етуші факторлардың жиынтығынан 25-50% құрайды.
Бұл тақырыптың өзектілігі шудың деңгейі жылдан-жылға артуда (қалалардағы шудың интенсивтілігі соңғы 25-30 жылда 10 еселеп, яғни 10 Дб-ге көбейіп келеді). Сондықтан, шудың пайда болу шарттарын зерттеу және онымен күресу шараларын қарастыру керек. Қалалардағы шудың негізгі қайнар көзі - тұрғын аймақтарға басты жүктеме түсіретін өнеркәсіп аумағы мен автокөлік құралы. Ұзақ уақыт бойы интенсивті шудың ортасында болу артериальдық қысымның өзгеруі мен жүрек жұмысының нашарлауына алып келеді. Мидың қыртысында бұзылулар пайда болып, есту, есте сақтау қабілетін төмендетеді.
Зерттеу мақсаты: Шудың адам ағзасына әсер етуін зерттеп, нақты белгілерін көрсету.
Зерттеу міндеттері:
1. Шудың қайнар көздерін, пайда болу шарттарын анықтау;
2. Қарағанды және Теміртау қалалары бойынша шудың деңгейін өлшеу;
3. Адам ағзасына шудың әсерін зерттеу.
Зерттеу объектісі: Қарағанды, Теміртау қалаларының аудандары - Қарағанды қаласы бойынша: Алтын арба сауда орталығы ауданы, Орталық мәдениет және демалыс саябағы, Майқұдық тұрғын аймағы, Теміртау қаласы бойынша: АрселорМиттал Теміртау АҚ өнеркәсіптік аумағы, қалалық Восток мәдениет және демалыс саябағы, Металлургтер даңғылы, қала тұрғындары, кәсіпорын қызметкерлері.
Зерттеу әдісі: Жұмысты баяндау, интернет желісі материалдарын пайдалану,
зерттеу жұмысында жинақтау, саралау әдістерін басшылыққа ала отырып, тақырып бойынша әдебиеттерді талдау, сауалнама жүргізу, шуды өлшеу статистикалық талдау жасау.
Практикалық маңызы: Қазіргі таңда ғылыми техникалар мен өркениеттер дамыған сайын шудың адамға тигізетін әсері де артуда. Шудың жағымды және жағымсыз әсерлерін анықтап, қорытындылай келе жағымсыз әсерлердің әлдеқайда басым екенін байқадық. Сол себепті де осы мәселенің ушығуын алдын алу мақсатында біз өзіміздің жобамызды ұсынамыз.

Шу - уақыт өте келе кездейсоқ өзгеретін жиілігі мен қарқындылығы әртүрлі дыбыстардың жиынтығы. Есту мүшесі 0,1 б.-ны ажырата алады, сондықтан іс жүзінде дыбыстар мен шуды өлшеу үшін децибелдер (дб.) қолданылады. Дыбыс күші мен жиілігін есту органдары дыбыс қаттылығы ретінде қабылдайды, сондықтан децибелдегі дыбыс күші бірдей деңгейде болған кезде әртүрлі жиіліктегі дыбыстар қаттылығы бар дыбыстар ретінде қабылданады. Қалыпты өмір сүру үшін адамға өзін әлемнен оқшауланбау үшін 10-20 дБ шу қажет. Бұл жапырақтардың, саябақтың немесе орманның шуы. Технология мен өнеркәсіп өндірісінің дамуы адамға әсер ететін шу деңгейінің жоғарылауымен қатар жүрді.Өндірістік жағдайларда шудың ағзаға әсері көбінесе басқа жағымсыз әсерлермен: улы заттармен, температураның өзгеруімен, дірілмен және т.б. әртүрлі жиіліктерді қамтиды. Шудың физикалық сипаттамаларына: жиілік, дыбыс қысымы, дыбыс қысымының деңгейі жатады.
Жиілік диапазонына сәйкес шу төмен жиілікті - 350 Гц-ке дейін, орташа жиілікті 350-800 Гц және жоғары жиілікті - 800 Гц-тен жоғары болып бөлінеді.
Спектрдің табиғаты бойынша шулар кең жолақты, үздіксіз спектрі және тоналдылығы бар, олардың спектрінде естілетін тондар болады.
Уақытша сипаттамаларға сәйкес шулар тұрақты, үзік-үзік, импульсивті, уақыт бойынша құбылмалы болуы мүмкін.
Дыбыс қысымы P - толқын жолына қойылған кедергіге уақыт бойынша орташаланған артық қысым. Есту табалдырығында адам құлағы 1000 Гц жиілікте дыбыс қысымын Р0=2 :: 10-5Па қабылдайды, ауыру шегінде дыбыс қысымы 2 :: 102 Па жетеді.
Практикалық мақсаттар үшін децибелмен өлшенетін дыбыстың сипаттамасы дыбыс қысымының деңгейі болып табылады. Дыбыс қысымының деңгейі N - логарифмдік шкалада көрсетілген P дыбыс қысымының P0 шекті қысымына қатынасы.
N = 201 г (PP0).
Әртүрлі шуды бағалау үшін дыбыс деңгейі ГОСТ 17.187-81 сәйкес дыбыс деңгейін өлшегіштер көмегімен өлшенеді.
Шудың адамға физиологиялық әсерін бағалау үшін дыбыс қаттылығы мен қаттылық деңгейі қолданылады. Есту шегі жиілікпен өзгереді, дыбыс жиілігі 16-дан 4000 Гц-ке дейін ұлғайған сайын азаяды, содан кейін 20000 Гц-ке дейін өседі. Мысалы, 1000 Гц жиілікте 20 дБ дыбыс қысымының деңгейін тудыратын дыбыс 125 Гц жиіліктегі 50 дБ дыбыс сияқты қатты болады. Сондықтан әртүрлі жиіліктердегі бірдей дыбыс деңгейінің дыбысы әртүрлі қарқындылыққа ие.
Тұрақты шуды сипаттау үшін сипаттама орнатылады - дыбыс деңгейі өлшегіштің A шкаласы бойынша дБА-да өлшенетін дыбыс деңгейі.
Уақыт бойынша өзгеретін шулар ГОСТ 12.1.050-86 бойынша анықталған дБА-дағы эквивалентті (энергия бойынша) дыбыс деңгейімен сипатталады.
Шудың көздері сан алуан. Бұл ұшақтардың аэродинамикалық шулары, дизельдік қозғалтқыштардың гуілдері, пневматикалық құралдардың соққылары, әртүрлі құрылымдардың резонансты тербелісі, қатты музыка және т.б.
Діріл сипаттамасы
Физикалық табиғаты бойынша діріл, сондай-ақ шу материалдық денелердің тербелмелі қозғалысы болып табылады.
Тербеліс жиілігі 16 Гц-ке дейінгі тығыз орталар арқылы таралатын механикалық тербелістер. (герц - секундына 1 тербеліске тең жиілік бірлігі) адам сілкініс ретінде қабылданады, оны әдетте діріл деп атайды.
Діріл параметрлері ГОСТ 12.1.012-78 "SSBT. Діріл. Қауіпсіздіктің жалпы талаптары" бойынша нормаланған.
Стандартқа сәйкес діріл пайда болу көздеріне қарай бөлінеді:
1.Автомобильдердің жер бедері мен жолдармен қозғалуы нәтижесінде және оларды салу кезінде пайда болатын көлік;
2.Стационарлық жағдайда технологиялық операцияны орындайтын машиналарды пайдалану кезінде немесе өндірістік объектінің, өнеркәсіп алаңының арнайы дайындалған бөлігінің бойымен қозғалу кезінде пайда болатын көліктік және технологиялық;
3.Стационарлық машиналарды пайдалану кезінде пайда болатын немесе діріл көздері жоқ жұмыс орындарына берілетін технологиялық.
Адамға берілу әдісі бойынша діріл жалпы, тірек беттері арқылы берілетін және жергілікті (жергілікті), адамның қолы арқылы берілетін болып бөлінеді.
Тербелісті сипаттайтын негізгі параметрлерге тербеліс жиілігі, тербеліс жылдамдығы және орын ауыстыру амплитудасы жатады.

ҚАРАҒАНДЫ ЖӘНЕ ТЕМІРТАУ ҚАЛАЛАРЫ БОЙЫНША ШУДЫҢ ДЕҢГЕЙІ МЕН ОНЫҢ АДАМ АҒЗАСЫНА ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ

Қазіргі таңдағы қала - өнеркәсіптік аймақтардың, көлік және темір жол желілерінің, тұрғын үй құрылысының, саябақтар мен скверлердің рекреациялық аймағының, спорт құрылыстары мен басқа да көптеген компоненттердің күрделі-құрылымдық үйлесімін білдіреді. Қалалардағы шумен ластанудың басты қайнар көздері әуежайлар, темір жол станциялары, автомобильдердің гуілдері мен шығарындылары, жедел жәрдем сиренасы және құрылыс жұмыстары мен өнеркәсіптік дыбыстар болып табылады.
Урбанизацияның дамуымен бірге шу адамның ажырамас бөлігі, қоршаған ортаны негізгі ластаушы факторлардың біріне айналды. Химиялық ластаушылардан кейін екінші орынды шу иеленіп адам денсаулығына кері әсер ететін ластаушы болып табылады. Шекті мәндері 80 дБ асқан кезден бастап физикалық және психиологиялық әсер етеді. Транспорттық немесе өндірістік шулардың әсері уақытынан тез шаршағыштық, тітіркендіргіштік, алаңдатушылық сезімдерін ортаға шығарады. Шу - химиялық улану сияқты баяу өлтіргіш.
Көшеде тоқтап, құлақ салсаңыз МАЗ және ЗИЛ сияқты автокөліктердің дарылдаған дауысын және серіппелі темір есіктердің жабылған дауысын, ауладағы бала-шаға айқайын естисіз. Магнитофондар және теледидарлар, зауыттардағы цех станоктарының және машиналардың гүрсілі құлақ тұндырады. Осының барлығы күнделікті көрініс. Уақыт ағымына, ғылым жетістігіне байланысты жаңа дыбыс құралдары жасалып, олардың күші артып келеді. Ғылым және техника табыстарымен, қарқынымен урбанизациямен бірге шудың деңгейі де тоқтаусыз өсті. Шу - үлкен санды қарапайым типті әртүрлі биіктер мен күштерден тұратын дыбыс емес, қалыпты емес дыбыстардың жиынтығы.
Шу - өркениетті заманымыздың өзіне тән өндірісінің шығыны, күн өткен сайын біздің өмірімізге кеңірек басып кіріп келеді. Зерттеу мақсатымыз шудың адам ағзасына әсер етуін зерттеп, нақты белгілерін көрсету.
Осы зерттеу мақсатына сәйкес келесі міндеттерді ұсынамыз:
1. Шудың қайнар көздерін, пайда болу шарттарын анықтау;
2. Қарағанды және Теміртау қалалары бойынша шудың деңгейін өлшеу;
3. Адам ағзасына шудың әсерін зерттеу.
Ежелгі Қытайда шудың көмегімен жазалау ең ауыр жаза болып табылған. Әсіресе, балалар қатты зардап шегеді. Табиғат көптеген дыбыстардан тұрады. Адамдардың даусы, құстардың сайраған әні, желдің гуілі, сағаттың соғуы, көліктердің дыбысы және т.б. болып жатқан оқиғаларды анықтап білудің негізгі хабаршысы дыбыс.
Дыбыс дегеніміз не? Неге біз оны естиміз және ол қайдан шығады? Оның көзі денелердің немесе оның бір бөлігінің тербелу, үйкелу, сығылу және т.б жағдайлар арқылы пайда болады. Тербелу арқылы қоңырау соғылады. Адамның қоршаған ортаға әсері ғылыми - техникалық алға басудың салдары. Шу мәселесі қазіргі заманда төтенше де маңызды мағынаға ие болды. Ұзақ уақыт шу өркениеттің шарасыз жауыздығымен, техниканың қарқынды дамуының, автоматтандырудың, механикаландырудың, көлік өсу шегінің, техникалық алға басудың қосымша өнімі деп есептелді. Шу - уақытша күрделі құрылымды және ағзаға ерекше әсер ететін қасиеттерімен акустикалық үйлесімсіз дыбыс. Адам ағзасына олардың әсері ең алдымен жаңа жоғары өнімді құралдарды қолдану кезіндегі әртүрлі станоктар мен агрегаттардың жоғары жылдамдықта жұмыс істеулерімен байланысты. Насостар, компрессорлар, трубиналар, пневматикалық құралдар, станоктар және тағыда басқа қозғалыстағы құралдар шудың көзі болып табылады. Сонымен қатар, соңғы жылдардағы қаладағы транспорттардың көбеюіне байланысты, қолайсыз факторлар ретінде шудың әлеуметтік маңызы да зор.
Заманауи медицинаның пайымдауынша қатты дыбыстар жұмыс жасауға, ойлауға, демалуға зиянын тигізеді. Адамдар үшін шу өте қауіпті. Оның қолайсыз әсері көп уақытқа дейін білінбей жүреді де, білінгеннен кейін кеш болады. Оның үстіне дәрігерлер нәтижелі емдеу жолдарын таба алмай жүр. Африканың бір тайпасын зерттеген американдық зерттеушілер қарт адамдарда құлақ мүкістігінің АҚШ қарттарына қарағанда кеш пайда болатынын байқаған. Тыныш жерде өмір сүретін 90-150 жастағы 1300 қарт адамдардың есту қабілетін зерттеген Г.З. Пицхелаури тек 7% ғана құлақ мүкістігі байқалғанын айтып өткен.
Адам туылғаннан бастап, дыбыс әлемін қабылдай бастайды. Есту мен сөйлеу адамдар арасындағы қарым - қатынастың маңызды құралы, қоғамдағы адамдардың өзара қатынасының негізі болып саналады.
Жаңа ғасыр - жаңа туындылар, жаңа идеялар, жаңа қиындықтар. Қазір болса, машиналар мен жабдықтардың саны өсіп, мөлшері кеңеюіне байланысты қоршаған ортада дыбыс көп тарап жатыр және жағымсыз факторлардың біріне айналуда. Өнеркәсіптік пен автомобиль шуы кеңінен зерттелсе де, қазіргі таңда дүние жүзінде әрбір 10-шы адам есту апаратының көмегінсіз ести алмайтындай халге жеткен. Ол қаншалықты зиянды? Ол адам ағзасына қалай әсер етеді? Міне, негізгі сұрақтар осында.
Адамның айналасындағы шу көздері толып жатыр және олар алуан түрлі. Олардың ең бастылары - транспорт құралдары, өнеркәсіп және тұрмыс кәсіпорындарының техникалық жабдықтары, желдету, газ турбина және компрессор қондырғылары, самолет двигательдері мен іштей жанатын двигательдерді сынау станциялары, әр түрлі аэро - газ динамикалық қондырғылар. Жоғары жиілікті, яғни құрамында жоғары жиіліктегі дыбыстар басым болатын шу төменгі жиілікті шумен салыстырғанда едәуір зиянды. Сондықтан да шу күшінің шекті деңгейі оның жиілік құрамына қарай белгіленеді. Шудың зияндылық дәрежесі негізінен алғанда оның күшімен, жиілік құрамы мен спектрімен, әсер ету ұзақтығымен және реттілігімен анықталады. Шу да химиялық улы зат сияқты ақырын және баяу өлімге әкеледі. Ұшақтың дыбысы айналаға әсер етіп, соның салдарынан өзінің тепе-теңдігінен ауытқиды. Ұясында жатқан жұмыртқаларды жарады. Көлік және өндіріс шулары адамның ағзасына кері әсерін тигізеді. Әлсіз, ойын тұрақты жеткізе алмайды. Осындай дыбыстар тынышталғанда адам демалысты сезінеді. 20-30 дБ адамның ағзасына зиянды. 130 дБ адамның ағзасы ауырсынады. Шу 150 дБ асса, оны организм көтере алмайды. Шудың шектік деңгейі 80 дБ. Әр көзден шығаратын шу деңгейі әр түрлі: жапырақ сылдыры мен тыныш жағдайдағы теңіз толқынының шарпыны 20 дБ, ақырын баяу сөйлескенде 40-45 дБ, қатты сөйлескенде 60-70 дБ, шаң сорғыштікі 70-80 дБ, қоңырау сағаттікі (1м-ге дейін) 80-95 дБ, мотоцикл, автокөлік және басқа көліктердікі 80-100 дБ, күн күркірегенде 130 дБ, реактивті ұшақтікі 150 дБ үстінде, космостық ракеталардікі 175 дБ шамасында. Кез келген дыбыстың жиі қолданысы әр түрлі есту әрекетін төмендетуге әкеп соқтырады. Шудың әсерінен пайда болған ауру баяу жүреді. Сондықтан алдын алу шараларын қолдану керек. Егер дыбыс айдан жылға дейн әсер етсе, оны қайтадан орнына келтіру мүмкін емес. Музыканың дауысы қазіргі жүргізілген зерттеудің нәтижесінде 20 % - тен астам жастардың есту қабілеті 85 жасар қарттікіндей.
Әлем әртүрлі дыбыстарға толы, сағаттың тықылаған дыбысы, мотордың гуілі, жапырақтың және тағы басқа дыбыстарды айтуға болады. Табиғаттың жаратқан дыбыстарының барлығы адамның денсаулығына кедергісі жоқ сияқты, дегенмен дыбыстар табиғатта әртүрлі мақсатта қолданылады. Мысалы: хайуанаттарға сигнал ретінде, адамдар қал-жағдайына қарай қолданады. ХХІ ғасырда адам баласының ыңғайына шешіліп отырған көптеген жетістіктерді атап айтуға болады. Дегенмен, біз көптеген мәселелерді пайдамызға шеше білгенімізбен, олардың екінші жағы, зиянын қарастырмаймыз. Өйткені, қазіргі таңда медицинаның дамыған кезінде де әуен арқылы адамдарды емдеуге болатынын көріп жүрміз. Мысалы: психологиялық жағынан қарағанда классикалық әуендер адамның миын тыныштандырады. Сондықтан дыбыстарды зиянды демей, оның пайдалы жақтарында айтуға тура келеді. Бізді қоршаған ортада, табиғаттың ешбір зиянды жақтарын көре алмайтынымыз дұрыс, бірақ адам баласы өзіне зиянды нәрселерді өз қолымен жасайды. емес пе? Олардың бірі бізді қоршап отырған дыбыстың түрлері.
Дыбыстың зиянды жақтары да бар. Қатты дыбыстар жұмыс жасауға, ойлауға, демалуға кеселін тигізеді. Бұрын дыбысқа (шуға) көп көңіл бөлмей оның мәдениет пен техниканың айырылмас жол серігі, одан құтылудың жолы жоқ деп есептелетін. Қазір болса, машиналар мен жабдықтардың саны өсіп, мөлшері үлкеюіне байланысты қоршаған ортада дыбыс көп тарап және жағымсыз факторлардың біріне айналды. Қалалар мен өндіріс орталықтарында шу жылдан-жылға көбейіп, елдің мазасын ала бастады. 1948 жылы қала тұрғындарының 23 %-і дыбыстың өсуіне наразылық білдірсе, 1961 жылы олардың саны 50 %-ке жетті. Соңғы 20 жылда үлкен қаладағы дыбыс қуаты 10-15 есе көбейді.
Шу (дыбыс) деген не? Шу деп түрлі жиіліктегі және қуатты дыбыстардың шым-шытырық қозғалысын айтады. Дыбыс үнемі газды, сұйық және тығыз ауаның тербелуі жиіленген сайын дыбыстың күші де әрі жоғары, әрі жіңішкелене береді. Мысалы: сиыр мөңірегенде ауа секундына 20-30 қозғалу (тербелу) болса, масаның ызыңында 10000-ға дейін тербелу болады. Дыбыстың негізгі физикалық сипаттамалары: тербелу жиілігі, таралу жылдамдығы, күші және қысымы. Дыбыстың тербелу жиілігі (f) герцпен өлшенеді. 1 герц (гц) 1 секунд ішінде толық 1 циклы өтетін тербеліс жиілігінің өлшеу бірлігі.
Шудың адам организміне бейспецификалық әсері мидың сыртқы қыртысына, гипоталамусқа, лимбикалық жүйеге, жұлынға қоздырғыш әсер етуімен байланысты. Шудың әсерінен орталық жүйке жүйесінде шектен тыс қатты тежелу болады, артынан оның қалжырауы дамиды. Осыдан адамның қатты қызбалығы, сезім билеуі, ұмытшақтығы, ынтасы мен еңбекке қабілеттелігінің төмендеуі байқалады. Гипоталамустың қозуынан кортиколиберин артық өндіріліп, аденогипофиз бен бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабатының қызметтері көтеріледі, стресс дамиды. Жұлынның қозуынан және қозудың дербес (вегетативтік) жүйке жүйесінің орталықтарына тарауынан көптеген ішкі ағзалардың қызметтерінің өзгерістері байқалады. Осыдан жүрек - қан тамырлары жүйесінің, ас қорыту жолдарының аурулары дамуы ықтимал. 20 кГц жиіліктегі дыбыс толқындары ультрадыбыстарға жатады және олар адам құлағымен естілмейді.
Табиғатта шу пайда болу әдістеріне байланысты танылады. Олар:
1) Қатты денелердің дірілдеуінен пайда болатын механикалық шу. Дірілдеуден пайда болған шу лайықты шарттары бар жағдайларда дыбыс болып сәулелелерге шашырайды, сондықтан көп жағдайда шудың өзі естілмейді. Механикалық шу машиналармен және механизмдердің жұмыс істеуінен;
2) Аэро немесе гидродинамикалық шу - газ қозғалысынан, бу немесе сұйықтықтың қысымының әсерінің нәтижесінен;
3) Термиялық шу - газдардың тығыздыққа байланысты жанған кезінен;
4) Кавитациялық шу - акустикалық кавитация кезінде дыбыс импульсының нәтижесінде туатын тамшылар мен қуыстардың және сұйықтықтың жарылуынан. Шу тұрғын үйлерде сырттан кіретін шудан және ішкі шудан, санитарлық - техникалық, инженерлік-технологиялық құралдарда, тұрмыс құралдарында, музыкалық аспаптарда ойнағанда, адамдардың жылжуынан және жиһазды жылжытудан, әңгімелескенде, балалардың айқайларынан құралады. Қала тұрғындарын, әсіресе ірі қалаларда қалалық көліктердің шуы қатты алаңдатады: трамвайлар, автомобильдер, автобустар, мотоциклдер, мотороллерлер. Көп мөлшердегі шу, әсіресе, дизельді және жүк таситын көліктерден шығады. Қалаларда көлік саны толассыз өседі және өсуде. Соңғы он жылдықта шудың зиянды ықпалы жұмыс істеушілерге, дәл осылай халықтың басқа топтарына әсері өсті. Бұның себебі, техникалық алға басуындағы өндіріс процестерінің механикалануы, көліктің қуаттылығының артуында. Тербелмелі қозғалыс көздерінің дыбыстық энергиясы қоршаған ортаға үзіліссіз түсуі мүмкін, мысалы, тоқыма станок жұмысы кезінде немесе оқтын-оқтын импульстер түрінде, пневматикалық аспапты қолданған жағдайда орын алады. Осыған байланысты шудың тұрақты және импульстік түрлерін ажыратады. Ағза үшін импульстік шу қауіпті.
Шудың адам ағзасына тигізетін әсері өзге өндірістік факторлармен үйлеседі: қанағатсыз микроклимат, улы заттар, ультрадыбыстар, әсіресе, вибрациямен үйлесіп отырып шудың зиянды әсері: есту қабілетінің нашарлауына, жүйке жүйесіне, жүрек тамыр жүйесіне және т.б. жүйелерге кері әсер етеді. Бұл еңбек өнімділігінің төмендеуіне, өндірістік ақауларға алып келеді.
Шу - үлкен қалалардың тұрғындарына кері әсер ететін негізгі факторлардың бірі. Шудың тұрақты әсері ашушаңдылықты жоғарылатады, шығармашылық әрекетті, еңбек өнімділігін және халықтың тынығу тиімділігін төмендетеді. Бүгінгі күнгі зерттеулер бойынша шудың жоғарғы қысымы көптеген аурулардың - жүрек тамыр, асқазан жүйке жүйесі ауруларын қоздырушы болып табылады. Ұзақ және қарқынды шудың әсерінен естудің үдемелі төмендейтіні, яғни шу кереңдігінің дамитыны зерттеулерде дәлелденген. Әлемдік практикада жинақталған тәжірибеге жүгінсек, шу орталық нерв жүйесінде, жүрек тамыр (ОНЖ) жүйелерінде, организмнің иммунобиологиялық реактивтілігі мен гомеостаз күйінде туындайтын бірқатар өзгерістердің себепкері болып саналады.
Қазіргі кезде әдебиеттерде шу кейбір цивилизация ауруларының (психикалық өзгерістердің, гипертониялық аурулардың және т.б.) туындауына, сонымен қатар жалпы сырқаттанушылықтың өсуіне жиі себепкер болуда деген деректер жиі кездеседі.
Адам әрқашан дыбыстар мен шу әлемінде өмір сүрген. Дыбыс адам және барлық тірі организмдер үшін экологиялық факторлардың бірі болып табылады. Табиғатта қатты дыбыстар шумен салыстырғанда әлсіз және қысқа, сирек кездеседі. Табиғи шу (жапырақтардың сыбдыры, жылғаның сарқырап ағуы, құстардың ән салуы) жағымды, стресс түсіру үшін және тыныштандыру үшін әсерлі. Алайда табиғи шу уақыт өткен сайын сирек болып, жасанды шу әсері адам өмірінің тұрақты бөлігіне айналып бара жатыр.
Бактериолог Роберт Кох айтып кеткендей: Адам баласы бір кездері тырысқақ және оба ауруларымен қалай күрессе, болашақта шумен де тура солай арпалысқа түседі. Алғашқыда шу тек есту мүшелеріне зақым келтіреді деген ой қалыптасса, уақыт өте келе оның орталық жүйке жүйесіне кері әсері анықталды. Орталық жүйке жүйесі барлық адамның бойындағы физиологиялық қызметтерді атқарады. И.П.Павлов: Мысалы, сіз қалада траспорттық шулардың, айқайдың, әр түрлі ысқырықтардың ортасында тұрасыз десек, бірақ егер сізді тыныш табиғат арасындағы үйге көшірсек, сіз қаладағы тірліктерінізді атқара аласыз, кітап оқу, жазу, ойлану, бірақ табиғат аясында өзіңізді жеңілірек сезінесіз . Сонымен қатар, шудың әсерінен бас сүйек қан қысымының, дем алу ритмнің және асқазанның секреторлық қызметінің нашарлауынан гастрит, язва сияқты аурулардың пайда болуы анықталды. Г.С. Трамбицкий мен А.В.Гервер ұзақ шулар жүйке жасушаларында патологиялық өзгерістерге алып келеді деген, ал оның әсерінен адам көңіл күйінің құбылмалы болуына, интелектуалдық дамуының тежелуіне, психикалық қозғалыстардың, жауап қайтару яғни рефлекстердің төмендеуіне алып келетінін атап көрсеткен. Тоқтаусыз қатты дыбыстардың әсерінен көру жүйесінің зақымдалуы және жарық сезудің төмендеуі, саңырау болуы әбден мүмкін.
Ұзақ уақыттық дыбыстардың әсерінен есту мүшелері уақытынан ерте қартая бастайды. Қарқынды шудан негізінен нерв рецепторларының елеулі өзгерістерге ұшырайды, кортий мүшесінің зақымдалуы мен жүйке талшықтарының спиральды пластинкаға айналады. Ресей және шетел зерттеушілерінің болжамы бойынша шу жұмыс істеу қабілетінің физикалық жағынан 30%, ал лабораторияда жұмыс істейтін адамдарда 60% төмендеуін атап көрсеткен.
Шудың әсерінен адам ағзасында ең алдымен есту, жүйке, жүрек тамыр жүйесінің өзгерістері дамиды. Олардың айқындылығы шудың параметрлеріне, шу жағдайындағы жұмыс ету стажына, жұмыс уақытындағы шудың ұзақтығына және ағзаның сезімталдығына байланысты. Шумен байланысты еңбек процесі кезінде, адам денесі мәжбүрлі қалыпта болатынын, белгілі бір бұлшық еттер тобының кернеулікте болуын, нервтік-эмоционалдық кернеулікті және осыған қоса дірілдің, шаңның, улы заттардың, қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың әсерін ұмытпау керек.
Күшті шу деңгейлері орталық жүйке жүйесіне жарақаттық әсер етуі мүмкін және естен тану жағдайларын, эпилепсиялық ұстамаларды, психикалық бұзылыстарды шақыруы мүмкін. Қарқынды шу жағдайларында ұзақ уақыт жұмыс істейтін адамдарда тұйық сипаттағы маңдай және самай аймақтарындағы бастың аурулары, көбінесе жұмыстың соңында немесе одан кейін ауыспалы сипатқа көшеді. Сонымен қатар тітіркендіргіштік, жылауықтық, ұйқысының бұзылулары (жиі үзікті ұйқы, ұйқысыздық, сирек ұйқысының келуі), жоғары шаршағыштық, жүрек айсағындағы ауырсыну, басының айналуы (денесін басқа жағдайға ауыстырған кезде көзінің қарауытуы), есте сақтау қабілетінің төмендеуі, тершеңдік. Ер адамдарға қарағанда әйелдер шуға бейім болып келеді.
Терең зерттеулер нәтижесі бойынша көп стажы бар жұмысшыларда вегетативті жүйке жүйесі жағынан өзгерістер болады. Симпатикалық жүйке жүйесі жағынан көрінетін өзгерістерге пиломаторлы рефлекстің төмендеуі (Дрогичина Э.А., 1957ж), адреналинді тері ішіне енгізген кезде тері реакциясының әлсіреуі (Милков Л.Е., 1963ж), несептегі тәуліктік катехоламиндердің құрамы төмендейді (Макотченко Л.Е және т.б., 1978).
Шудың әсерінен вестибулярлы, көру және тері анализаторларының қызметтері өзгереді, қолды созған кезде саусақтардың треморы байқалады, айқын жағдайларда көзді жұмып Ромберг позасында тұрған кезде тұрақсыздық байқалынады. Аяқ қолдардың дисталды бөліктерінде ауырсыну сезімдері анықталуы мүмкін. Қабылдау вибрациясының арнайы рецепторлары болып саналатын вибрациялық сезімталдықтың төмендеуі. ЭКГ мәліметтер ретикулярлы формацияның әлсіреуін және басқада қыртысты құрылымдардағы қыртыс асты түзілістердің өзгерістерін көрсетеді. Баяу регулярлы белсенділік, қалыпты ЭКГ өзгерістер, альфа-белсенділіктің төмендеуі дені сау адамдарда да және шулы жағдайларда ұзақ уақыт жұмыс істеген адамдарда да кездеседі (Дрогичина Э.А және т.б., 1965ж; Волкова А.М., 1970ж; Хаймович М.Е., Соколова Е.И., 1978ж және т.б). Жүрек тамыр жүйесіндегі өзгерістер жүрек аймағындағы ауырсынулармен, жүрегінің қағуларымен, тұрақсыз пульс және артериалды қысыммен, жүректе функционалды шулардың пайда болуымен, тамырлардың бұлшық ет түріндегі күшті жабысқақтық қабілетінің жоғарлауы перифериялық қарсылықтың жоғарлауларымен көрінеді (Шаталов Н.Н., 1971ж). Көз түбінің артерияларының шамалы тарылулары анықталынады. М.Е. Хаймович және С.В. Кныш (1979ж) зерттеулері бойынша қарқынды шудың әсерлерінен пайда болған қанның систолалық және минуттық көлемдерінің ұлғаюлары түріндегі орталық гемодинамика көрсеткіштерінің ығысулары анықталған. Гиперкинетикалық жүрек синдромдарына тән ығысулар анықталынады. Осы авторлардың мәліметтері бойынша қарқынды шудың әсерлерінен пайда болған, жүрек тамыр жүйесіндегі бұзылыстар экивалентті шу жағдайында жұмыс істейтін жұмысшыларға қарағанда жиі кездеседі. Ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған тұрғындардың арасында кеңінен таралған, арнайы емес сипаттары бар, естудің профессионалды төмендеулерінің белгілері болмаған кездеріндегі шудың әсерінен жүрек тамыр жүйесіндегі және жүйке қызметтерінің бұзылуларының байланыстары қиындайды.
Шу - кешенді дыбыс жиынтығы. Қолайсыз әсер тудырады. Шу адамның тыныс алуына әсер етеді. Әсіресе психикалық және демалысына әсері үлкен. Ауаны ластаудың ерекше бір түрі - шу. Ол зор әлеуметтік мәні бар факторға айналып отыр. 30 децибелге дейінгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.