Атомның массасы ядроның массасына тең

№ 1

дәріс

Химия қоршаған ортаны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады. Химияның зерттеу объектісі - заттар. Химия заттардың құрамын, қасиеттерін және өзгерістерін зерттейді. Сонымен қатар ол заттардың өзгерістерге ұшырауы барысында байқалатын физикалық құбылыстарды да зерттейді. Мысалы: реакция нәтижесінде жылудың бөлінуі мен сіңірілуін, ерітінділердің электрөткізгіштігінің өзгеруін, қайнау және қату температураларының төмендеуін және жоғарлауын, химиялық энергияның электр энергиясына айналуын және т. б.

Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия, аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия, коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы, кванттық химия және т. б.

Химия өнеркәсіпте зор роль атқарады. Химия және мұнай өңдеу өнеркәсіптері, қара және түрлі түсті металлургия экономиканың дамуына орасан ықпал жасайды. Химия өнеркәсіптері өндіретін маңызды материалдарға жатады: темірдің алуан түрлі құймалары, түрлі-түсті және қымбат бағалы металдар, құрылыс материалдары (цемент, шыны, асбест, гипс, бояғыш заттар, т. б. ), каучук және резина, пластмассалар мен полимерлер, синтетикалық және жасанды талшықтар, қағаз, дәрі-дәрмектердің басым көпшілігі, жуғыш заттар (сабындар, шампуньдер, жуғыш ұнтақтар, т. б. ), тыңайтқыштар, пестицидтер - ауылшаруашылық өндірісінде өсімдіктердің өнімділігін арттыратын және өсімдіктердің ауруларымен күресуге қолданылатын әртүрлі химиялық заттар. Қазіргі уақытта химияның жетістіктерін тамақ өндірісінде де кең пайдаланады (белсенді тағам қоспалары, өнімнің дәмін және сыртқы түрін жақсартатын тағам қоспалары, консерванттар, антиоксиданттар, т. б. ) .

Химия - экспериментпен тығыз байланысқан ғылым. Химияның маңызды мақсаттарының бірі - керекті қасиеттерге ие жаңа заттарды синтездеу әдістерін зерттеп табу. Белгілі химиялық қосылыстардың саны орасан көп: ХХ ғасырдың аяғында олардың саны он миллионға жетті.

Химияның алдында экологиялық проблемаларды шешуде үлкен міндеттер тұр. Себебі: көбінесе қоршаған ортаның ластануы - химиялық заттармен шамадан тыс ластанудың, ал қоршаған ортадағы өзгерістер - химиялық және физика-химиялық процестердің нәтижелері болып табылады. Осыған байланысты химияның алдында тұрған өзекті міндеттер:

1. Қоршаған ортаның өзгеруіне әкеліп соғатын процестердің химизімін зерттеу.
2. Қоршаған ортаның құрамын үздіксіз бақылаудың физика-химиялық әдістерін іздестіру және ұсыну.
3. Қалдықсыз жаңа технологияларды ұсыну.
4. Экологиялық таза отынның түрлерін іздестіру.
5. Өндіріс орындары пайдаланған суды тазарту және атмосфераны ластайтын газдарды залалсыздандыру әдістерін ұсыну.
6. Қоқыс-қалдықтарды қайта өңдеу технологияларын ұсыну.

Химия пәнін саналы түрде меңгеру үшін химияның негізгі түсініктерін және стехиометриялық заңдарын білу қажет. Ол үшін негізгі мектеп көлемінде химия пәні бойынша өткен мына басты түсініктерді қайталау керек: элемент, атом, молекула, салыстырмалы атомдық масса, салыстырмалы молекулярлық масса, моль, молярлық масса, молярлық көлем, эквивалент, эквиваленттік масса.

Химиялық элемент - ядро зарядтары бірдей болатын атомдар түрі.

Атом - химиялық реакция кезінде бөлінбейтін элементтің ең кішкене бөлшегі, бірақ сол элементтің химиялық қасиеттерін көрсетеді.

Молекула - сол заттың химиялық қасиетін көрсететін заттың ең кішкене бөлшегі.

Жай заттар - құрамына тек бір элементтің атомдары ғана кіретін заттар.

Күрделі заттар - құрамына әр түрлі элементтер атомдары кіретін заттар.

Атомдық және молекулалық масса

Заттың барлық бөлшектерінің массасы зат массасын құрайды. Химияда масса ретінде тыныштық массасы қарастырылады. Масса тыныштық масасында бір - біріне тең болатын заттың инерциялы және гравитациялы қасиеттерін сипаттайды. Массаның салыстырмалы және абсолютті түрі бар. Салыстырмалы атомдық массаны өлшеуге атомдық масса бірлігі (а. м. б. ) енгізілді: 1а. м. б. = m(12С ) /12 = 1, 6606·10 ^-27 кг.

Элементтің салыстырмалы атомдық массасы (қысқаша атомдық масса) дегеніміз сол элемент атомы массасының көміртек атомы массасының 1/12 бөлігінен неше есе ауыр екенін көрсететін сан. Салыстырмалы атомдық масса өлшемсіз сан және Аr әрпімен белгілейді. Мұндағы “ r „латынның relatuvus - салыстырмалы деген ұғым береді. Мысалы, Аr (O) = 15, 9994, Ar (H) = 1, 00794. Элементтердің салыстырмалы атомдық массалары «Д. И. Менделеевтің элементтерінің периодтық жүйесі» кестесінде берілген.
Салыстырмалы молекулалық масса (қысқаша молекулалық масса) дегеніміз оның молекуласы массасының көміртегі атомы массасы 1/12 бөлігінен неше есе ауыр екенін көрсететін сан. Салыстырмалы молекулалық масса өлшемсіз сан және Мr әрпімен белгіленеді. Заттың салыстырмалы молекулалық массасы оның құрамына кіретін элементтердің салыстырмалы атомдық массаларының қосындысына тең.

Моль - заттың мөлшерінің бірлігі, көміртегі-12 атомының 0, 012кг массасындағы атомдар санына тең, яғни 6, 02· 10 ²³ .

Заттың эквиваленті - 1моль сутегі атомдарымен (0, 5моль оттегі атомдарымен) қосыла алатын не сондай сутегі (оттегі) атомдарының мөлшерін химиялық реакцияларда ығыстырып шығара алатын мөлшері.

Эквивалент масса - заттың 1 эквивалентінің массасы.

Авогадро тұрақтысы N _A - кез келген жүйенің (N) бөлшектер санының жүйе заттарының мөлшеріне қатынасы n: N/n = N _A моль ^-1 = 6, 02·10 ²³ моль ^-1 .

Осыдан: 1. Әр түрлі газдардың бірдей жағдайда (t, p) бірдей көлемдеріндегі молекулаларының саны бірдей болады;

2. Қалыпты жағдайда (қ. ж. ) газдардың молярлық көлемі 22, 4л/моль болады. Олай болса, 1моль газдың қ. ж. көлемі 22, 4л.

Эквивалент көлем - заттың 1 эквиваленті алатын көлем. Сутегінің эквиваленті 1моль, оттегінің эквиваленті 0, 5моль болғандықтан, сәйкесінше эквивалент көлемдері 11, 2л/моль және 5, 6л/моль болады.

Химияның негізгі заңдары: масса сақталу заңы; энергия сақталу заңы; құрам тұрақтылық заңы; еселік және көлемдік қатынастар заңдары; Авогадро заңы, эквиваленттер заңы.

Бұл заңдар стехиометриялық заңдар деп аталады, себебі олар барлық заттардың массалары мен көлемдерін есептеуге қолданылады.

Стехиометрия - ол әрекеттесуші заттардың массалық немесе көлемдік қатынастары туралы ілім.

Масса сақталу заңы - химиялық реакцияға түскен заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттар массасына тең. Масса мен энергия байланысын көрсететін А. Эйнштейн (1905ж) формуласын (Е = mc ² ) қолданып, масса және энергия сақталу заңын былай оқиды: оқшауланған жүйеде химиялық реакцияға дейінгі заттар массаларының қосындысы және энергиялар қосындысы реакциядан кейінгі заттар массаларының қосындысы және энергиялар қосындысына тең болады. Мұндағы Е энергия, m - зат массасы, с - вакуумдағы жарық жылдамдығы, 3км/с. с ² мәні өте үлкен болғандықтан, масса өзгерісін өлшеу мүмкін болмағандықтан, масса сақталу заңында ешқандай бұзылушылық жоқ сияқты.

Заттардың құрам тұрақтылық заңы: 1808 жылы француз химигі Ж. Пруст металдардың оксидтері мен сульфидтерін талдау нәтижесінің негізінде құрамның тұрақтылық заңын тұжырымдады: қандай жолмен алынған болса да, таза химиялық қосылыстардың сапалық және сандық құрамы әрдайым тұрақты болады. Қандай әдісен болса да құрамы сандық және сапалық тұрақтылықта болатын қосылыстарды дальтонидтер деп атайды. Алу әдістері мен оның алу жағдайына тәуелділікте болып, құрамы айнымалы келетін қосылыстарды бертоллидтер д. а.

Көлемдік қатынастар заңы: -Шарль Гей-Люссак, 1808 жылы реакцияласушы және реакциядан шығатын газдардың көлемдерінің өзара қатынасы кішкене бүтін сандар қатынасындай болады.

Еселі қатынас заңы: (Дальтон 1803ж) Екі элемент бірімен бірі бірнеше қосылыс түзетін болса, ол қосылыстарда сол элементтердің біреуінің бірдей етіп алынған салмақ бөлігіне екіншісінің сай келетін салмақ бөліктерінің өзара қатынасы кішкене бүтін сандар қатынасындай болады.

Авогадро заңы: (1811ж) Бірдей жағдайда алынған әртүрлі газдардың бірдей көлемдеріндегі молекулалардың саны да бірдей болады. Авогадро заңының аса маңызды 3 салдар туындайды: 1) кез келген заттың 1 молінде молекулалар саны бірдей; 2) кез келген газдың 1 молі қалыпты жағдайда (ρ-760мм. с. б. б. - 1атм. қысым және Т-273, 16К) 22, 414л көлемде болады. Бұл көлемді молярлық көлем деп атайды, 22, 414 л/моль; 3) бірдей көлемдегі әр түрлі газдар массаларының бір-біріне қатынасы олардың молекулалық массаларының қатынасына тең.

Эквиваленттер заңы (Рихтер, 1792-1800жж. ) . Әрекеттесуші заттар массасы олардың эквиваленттік массасына пропорционалды. Эквивалент деп берілген тотығу-тотықсыздану реакцияларында бір электронға, ал алмасу реакцияларында бір протонға сәйкес келетін нақтылы немесе шартты бөлшек. Молекула немесе молекуланың бөлігі эквивалент болады.

Элементтердің атомдық массасын - П. Дюлонг және А. Пти ережесін қолданып анықтау: жай заттардың қатты күйдегі атомдық массаларының меншікті жылу сыйымдылығына көбейтіндісі шамамен 26Дж/моль∙К тең.

Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар

1. Таза зат болып табылады:

А) гранит

В) ауа

С) топырақ

D) +сутегі

E) сүт

2. Таза зат болып табылады:

А) теңіз суы

В) +оттегі

С) болат

D) бор

E) балшық

3. Таза зат болып табылады:

А) құм

В) шойын

С) әйнек

D) қола

E) +алтын

4. Таза зат болып табылады:

А) +алюминий

В) ауа

С) балмұздақ

D) бор

E) сүт

5. Таза зат болып табылады:

А) мәрмәр

В) болат

С) +мыс

D) топырақ

E) теңіз суы

6. Таза зат болып табылады:

А) теңіз суы

В) гранит

С) шойын

D) +күміс

E) құм

7. Қоспа болып табылады:

А) мыс

В) сутегі

С) алюминий

D) + ауа

E) оттегі

8. Қоспа болып табылады:

А) + сүт

В) алтын

С) азот

D) мырыш

E) магний

9. Қоспа болып табылады:

А) күміс

В) темір

С) +гранит

D) оттегі

E) мыс

10. Қоспа болып табылады:

А) қорғасын

В) + топырақ

С) сутегі

D) азот

E) алюминий

11. Қоспа болып табылады:

А) +құм

В) магний

С) мырыш

D) хлор

E) платина

12. Қоспа болып табылады:

А) болат

В) оттегі

С) сутегі

D) азот

E) қалайы

13. Физикалық құбылыс болып табылады:

А) +қардың түзілуі

В) қағаздың жануы

С) қышқылда металдың еруі

D) сүттің ашуы

E) күміс ыдыстың қараюы

14. Физикалық құбылыс болып табылады:

А) ағаштың жануы

В) темірдің тотығуы

С) +қорғасынның балқуы

D) судан сутегінің алынуы

E) жапырақтардың шіруі

15. Химиялық құбылыс болып табылады:

А) судан мұздың түзілуі

В) болаттың балқуы

С) спирттің булануы

D) +күміс ыдыстың қараюы

E) қант кесегінің ұнтақталуы

16. Химиялық құбылыс болып табылады:

А) алтынның балқуы

В) мұздың еруі

С) +ағаштың жануы

D) судың қатуы

E) судың булануы

17. Жай зат:

А) су

В) ауа

С) +күкірт

D) ас тұзы

E) қышқыл

18. Жай зат:

А) құм

В) +оттегі

С) қант

D) кен

E) су

19. Жай зат:

А) +графит

В) көмірқышқыл газы

С) балшық

D) мұнай

E) су

20. Күрделі зат:

А) алюминий

В) калий

С) магний

D) +гранит

E) мыс

21. Күрделі зат:

А) оттегі

В) күкірт

С) +калий перманганаты

D) алтын

E) сынап

22. Идеал газдардың заңдары. Бойль -Мариотт, Гей-Люссак және Шарль заңдары

23. Бойль-Мариотт пен Гей-Люссактың біріккен заңы

24. Авогадро заңы

25. Заттың тығыздығы, әртүрлі газдардың салыстырмалы тығыздығын анықтау.

№ 2

дәріс

Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары

Барлық бейорганикалық қосылыстар екi топқа бөлiнедi:

1. Қарапайым заттар.
2. Күрделi заттар.

Молекулалары бiр элементтiң атомдарынан тұратын қосылыстар қарапайым деп аталады. Қарапайым қосылыстар металдар және бейметалдар болып екiге бөлiнедi. Молекулалары әртүрлi элементтердің атомдарынан тұратын қосылыстар күрделi деп аталады. Күрделi қосылыстар төрт класқа жiктеледi:

1. Оксидтер.
2. Негiздер.
3. Қышқылдар.
4. Тұздар.

Оксидтер

Элементтiң оттекпен қосылуынан түзiлген қосылысты оксид деп атайды. Оксидтер тек екi элементтен тұрады, бiреуi оттегi болады, ал екiншiсi - металл немесе бейметалл болуы мүмкiн. Оксидтерде оттегiнiң тотығу дәрежесi -2 болады. Оксидтер тұз түзетiн және тұз түзбейтiн оксидтер болып екiге бөлiнедi. Тұз түзбейтiн оксидтер (СО, NO, N ₂ O) гидрат түзбейдi, қышқылмен де, сiлтiмен де әрекеттеспейдi. Тұз түзетін оксидтер үш топқа - негіздік, қышқылдық, амфотерлі оксидтерге бөлінеді.

Физикалық қасиеттерi жағынан оксидтер әртүрлi: көпшiлiгi қатты заттар, бiразы - газдар, кейбiреулерi - сұйықтар.

Негiздiк оксидтердiң барлығы металл оксидтерi . Өте активтi металдардың оксидтерi (Na ₂ O, K ₂ O, CaO, Li ₂ O) сумен әрекеттеседi - нәтижесiнде сiлтiлер түзiледi. Қалған негiздiк оксидтер (FeO, CuO, CoO, NiO және т. б. ) сумен әрекеттеспейдi.

Негiздiк оксидтерге тән реакциялар:

а) негiздiк оксид + қышқыл = тұз + су

б) негiздiк оксид + қышқылдық оксид = тұз

в) негiздiк оксид + су = сiлтi

Қышқылдық оксидтердi көбiнесе бейметаллдар (C, S, P, N, т. б. ) түзедi. Кейбiр металдардың жоғарғы валенттi оксидтерi (CrO ₃ , Mn ₂ O ₇ , V ₂ O ₅ , т. б. ) қышқылдық оксидтерге жатады. Қышқылдық оксидтер тiкелей сумен әрекеттесiп қышқылдар түзедi.

Қышқылдық оксидтерге тән реакциялар :

а) қышқылдық оксид + сiлтi = тұз + су

б) қышқылдық оксид + негiздiк оксид = тұз

в) қышқылдық оксид + су = қышқыл

Кейбiр қышқылдық оксидтер (SiO ₂ , WO ₃ , V ₂ O ₅ , т. б. ) сумен әрекеттеспейдi.

Амфотерлi (қос қасиеттi) оксидтер әрi негiздiк, әрi қышқылдық оксидтердiң қасиеттерiн көрсетедi. Оларға ZnO, Al ₂ O ₃ , Cr ₂ O ₃ , PbO, SnO, BeO және т. б. жатады. Амфотерлi оксидтер суда ерiмейдi, балқыткан кезде негiздiк және қышқылдық оксидтермен әрекеттесiп тұздар түзедi.

Амфотерлi оксидтерге тән реакциялар :

а) амфотерлi оксид + кышқыл = тұз + су

б) амфотерлi оксид + сiлтi = тұз + су

Период бойынша оңнан солға элементтердiң оксидтерiндегi химиялық байланыстың типi иондықтан коваленттiкке ауысады, соған сәйкес негiздiк қасиеттерi бәсеңдеп, қышқылдық қасиеттерi артады. Мысалы, 3 период элементтерiнiң оксидтерiн қарастырсақ:

Na ₂ О, МgО, А1 ₂ О ₃ SiО _2, Р ₂ О ₅ , SО _3, С1 ₂ О ₇

негiздiк оксидтер амфотерлi оксид қышқылдық оксидтер

Біраз металдар бірнеше оксид түзеді. Егер оксидте металл төменгі тотығу дәрежесінде болса, оксид негіздік қасиет көрсетеді, орта мәнінде болса - амфотерлі қасиет, жоғары мәнінде болса - қышқылдық қасиет көрсетеді.

+2 +4 +7

Мысалы, MnО - негіздік оксид, MnO ₂ - амфотерлі оксид, Mn ₂ O ₇ -қышқылдық оксид.

Оксид сипатының металдың тотығу дәрежесінің мәніне

байланысты өзгеруін мына кестеден көруге болады:

Негiздер

Негiздер деп электролиттiк диссоциация нәтижесiнде гидроксил ионын

LiOH, KOH, NaOH бiр қышқылды негiздер

Cu(OH) ₂ , Zn(OH) ₂ , Ca(OH) ₂ екi қышқылды негiздер

Cr(OH) ₃ , Fe(OH) ₃ , Al(OH) ₃ үш қышқылды негiздер

Негiздердiң құрамындағы гидроксил топтарының саны металдың валенттiлiгiмен сәйкес келедi:

I II III

NaОН Са(ОН) ₂ АI(ОН) ₃

Суда жақсы еритiн негiздердi с i л т i л е р деп атайды. Олар: NаОН, КОН, Са(ОН) ₂ , Ва(ОН) ₂ және т. б., яғни І- ІІ топтардың негiзгi топшаларының элементтерiнiң гидроксидтерi.

Құрамында бiрнеше гидроксил топтары бар негiздер сатылап диссоциацияланады:

Iсаты Са(ОН) ₂

II саты СаОН ⁺

Күшiне қарай негiздер екiге бөлiнедi:

а) Күштi негiздер. Күшті негіздерге сілтілер жатады.

б) Әлсiз негiздер. Әлсіз негіздерге суда нашар еритін негіздер және аммоний гидроксиді жатады.

Негiздерге тән реакциялар:

а) негiз + қышқыл = тұз + су

б) сiлтi + қышқылдық оксид = тұз + су

в) сiлтi + тұз = жаңа негiз

Суда ерiмейтiн негiздер қыздырғанда сәйкес оксидтерге және суға ыдырайды:

↓ Сu(ОН) ₂ t ⁰ СuО + Н ₂ О

↓ 2Al(OH) ₃ t ⁰ Al ₂ O ₃ + 3Н ₂ О

Амфотерлi оксидтерге амфотерлi негiздер сәйкес келедi:

Амфотерлiктi (қос қасиеттiлiктi) дәлелдейтiн реакциялар:

а) ↓ Zn(OH) ₂ + 2HCl = ZnCl ₂ + H ₂ O

^{амфотерлi қыщқыл тұз}

^негiз

б) ↓ Zn(OH) ₂ + 2NaOH = Na ₂ ZnO ₂ + 2H ₂ O

^{амфотерлi негiз тұз}

^негiз

Амфотерлi негiздер суда ерiмейдi. Сiлтi ерiтiндiсiнде лакмус көгереді, фенолфталеин қызыл - күлгiн түске боялады.

Қышқылдар

Сулы ерiтiндiде диссоциацияланғанда оң ион ретiнде тек сутек катионын түзетiн қосылысты қышқыл деп атайды . Мысалы:

HCl ↔︎ H ⁺ + Cl ^-

^тұз

^{қышқылы}

HNO ₃ ↔︎ H ⁺ + NO ₃ ^-

^азот

^{қышқылы}

Құрамындағы металға ауыса алатын сутек атомдарының саны қышқылдың негiздiгiн көрсетедi:

HNO ₃ , HCl, HCN, HCOOH бiр негiздi қышқылдар

H ₂ SO ₄ , H ₂ CO ₃ , H ₂ S екi негiздi қышқылдар

H ₃ PO ₄ , H ₃ BO ₃ , H ₃ AsO ₄ үш негiздi қышқылдар

Көп негізді қышқылдар сатылап диссоциацияланады:

I саты H ₃ PO ₄ ↔︎ H ⁺ + H ₂ PO ₄ ^-

II саты H ₂ PO ₄ ^- ↔︎ H ⁺ + HPO ₄ ^2-

III саты HPO ₄ ^{2 -} ↔︎ H ⁺ + PO ₄ ^3-

Қышқыл ерiтiндiлерiнде лакмус қызарады, метилоранж малина түске боялады.

Қышқылдардың жiктелу түрлерi:

Қышқылдарға тән реакциялар :

а) қышқыл + негiз = тұз + су

б) қышқыл + негiздiк оксид = тұз + су

в) қышқыл + металл = тұз + сутек

г) қышқыл + тұз = жаңа қышқыл (әлсіз) + жаңа түз

Қышқылдардың металдармен әрекеттесуi тотығу-тотықсыздану реакцияларына жатады, себебi - реакция нәтижесiнде элементтердiң тотығу дәрежелерi өзгередi.

Ерiтiндiлерде реакция иондар арасында жүредi, сондықтан қышқылдар тұздармен алмасу реакциясына түседi, егер иондардың өзара әрекеттесуi нәтижесiнде аз диссоциацияланатын заттар (нашар еритiн тұз, әлсiз қышқыл) түзiлетiн болса. Реакциялардың иондық теңдеулерінде нашар еритiн тұздар, әлсiз қышқылдар, газдар молекула түрiнде, ал күштi электролиттер иондар түрiнде жазылады. Мысалы:

HCl + AgNO ₃ = HNO ₃ + AgCl

H ⁺ + Cl ^- +Ag ⁺ + NO ₃ ^- = H ⁺ + NO ₃ ^- + AgCl - толық иондық теңдеу

Ag ⁺ + Cl ^- = AgCl - қысқаша иондық теңдеу

Қысқаша иондық теңдеу реакция қандай иондардың арасында жүргендiгiн айғақтайды.

Тұздар

Тұздардың бiрнеше анықтамалары бар:

1. Қышқыл құрамындағы сутек атомының орнын металл атомы басқаннан түзiлген туындыны тұз деп атайды.
2. Электролиттiк диссоциация теориясы тұрғысынан тұз - суда ерiгенде металл катионына және қышқыл қалдығының анионына диссоциацияланатын электролит:

NaCl

\[\iff\]

Na ⁺ + Cl ^-

CuSO ₄

\[\iff\]

Cu ²⁺ + SO ₄ ^2-

Тұздар құрамына байланысты орта, қышқылдық, негiздiк, қос және комплекстi тұздарға жiктеледi:

а) NaCl, K ₂ SO ₄ , Ca ₃ (PO ₄ ) ₂ орта тұздар

б) NaHCO ₃ , KHSO ₄ , Fe(HSO ₄ ) ₃ , Fe(HSO ₄ ) ₂ қышқылдық тұздар

в) MgOHCl, AlOHCl ₂ , Al(OH) ₂ Cl негiздiк тұздар

г) KAl(SO ₄ ) ₂ , NH ₄ Fe(SO ₄ ) ₂ қос тұздар

д) K ₃ [Fe(CN) ₆ ], [Ag(NH ₃ ) ₂ ] Cl комплекстi тұздар

Тұздарға тән реакциялар :

а) тұз + қышқыл = жаңа тұз + жаңа қышқыл

б) тұз + сiлтi = жаңа тұз + жаңа негiз

в) тұз I + тұз II = тұз III (ерімейтін тұз) + тұз IV

г) тұз + Ме I = жаңа тұз + Ме II

Қышқылдық тұздар суда жақсы еридi, ал негiздiк тұздар суда ерiмейдi.

Тұздардың диссоциациялануы:

K ₂ SO ₄

NaHCO ₃

AlOHCl ₂

KAl(SO ₄ ) ₂

K ₃ [Fe(CN) ₆ ]

Бейорганикалық қосылыстардың номенклатурасы

Оксидтердiң атаулары

Na ₂ O - натрий оксидi Cu ₂ O - мыс (I) оксидi

CaO - кальций оксидi CuO - мыс (II) оксидi

Al ₂ O ₃ - алюминий оксидi FeO - темiр (II) оксидi

MgO - магний оксидi Fe ₂ O ₃ - темiр (III) оксидi

Негiздердiң атаулары

NaOH - натрий гидроксидi Fe(OH) ₂ - темiр гидроксидi (II)

Ca(OH) ₂ - кальций гидроксидi Fe(OH) ₃ - темiр гидроксидi (III)

Al(OH) ₃ - алюминий гидроксидi Cr(OH) ₂ - хром гидроксидi (II)