Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
Мазмұны:
Кіріспе
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР: ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ІСКЕ АСЫРУ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Инвестициялық жоба түсінігі
1.2 Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
1.3 Инвестициялық жобаның жіктелуі
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобалардағы ақша ағындары. Инвестициялық жобаларды қаржыландыру , қаржылық жүзеге асуы
2.3 Инвестициялық жобаларды талдаудың негізгі сипаттары
3. ӘРЕКЕТ УАҚЫТЫ ӘР ТҮРЛІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДАҒЫ БАҒАЛАУДАҒЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Инвестициялық жобаның тиімділігін жалпы бағалаудағы жетілдіру жолдары
3.2 Жобаға қатысу тиімділігін бағалау ерекшеліктері
Қорытынды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КIРIСПЕ
"Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай отырып, әлемнiң тиiмдi дамып келе жатқан елдерiнiң қатарына қосылуға тиiспiз. Бiз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабiлеттi болған жағдайда ғана iстей аламыз" деп Елбасымыздың "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты Қазақстан халқына Жолдауында ерекше атап өттi. Тарихта қандай мемлекет болмасын бүгінгі таңда халықаралық инвестициялық істесуге барады және шетелдік инвестицияларды тартуға ынталы болып келеді. Өйткені экономикалық заңдылық бойынша өздігімен тұйықталған экономика ешқашан тиімді экономикалық дамуды қамтамасыз ете алмайды.
Бұл курстық жұмыстың тақырыбы Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістері Қазақстан Республикасы экономикасының дамуы отандық және шет елдік инвестициялардың тартылумен тығыз байланысты болып келеді. Инвестицияларды әр түрлі қаржы құралдарын шығара отырып тарту бүгінгі күні кең көлемде қолға алынды.
Бұл тақырыптың өзектілігі - Әдетте кәсіпорынның кез келген жобасы, қалай болса да, инвестицияның тартуымен байланысты болады, сондықтан бұл белгілі бір мақсатқа жетелейтін кәсіпорынның іскерлігін өзгерту жайлы арнайы ұсыныс.
Инвестициялық жоба - халықаралық тәжірибеде кәсіпорынның даму жоспары бизнес-жоспар ретінде көрсетіледі, ол негізінен кәсіпорынның даму жоспарының құрамдастырылған сипаты болып табылады. Егер жоба инвестицияны тартумен байланысты болса, онда ол инвестициялық жоба деп аталады. Әдетте кәсіпорынның кез келген жобасы, қалай болса да, инвестицияның тартуымен байланысты болады. Жалпы түсінігі бойынша жоба - бұл белгілі бір мақсатқа жетелейтін кәсіпорынның іскерлігін өзгерту жайлы арнайы ұсыныс.
Инвестициялық жобаның мақсаты - Қазақстан Республикасында әлемдік стандарттарға сәйкес келетін шыны табағын және одан істелінген бұйымдардың қазіргі заманғы өндірісін ұйымдастыру.Осы жобаны іске асыру ұлттық шыны өнеркәсібін құруды қамтамасыз етеді, техникалық тәжірибені, қазіргі заманғы технологияларды пайдалану жолымен және стратегиялық серіктестің бәсекеге қабілетті өнім өндірісіне қатысуы арқылы құрылыс секторының қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Кез келген жобаны қаржыландыру мен несиелеуге инвестиция жұмсау жекелеген тәуекел түрлерімен анықталады. Сондықтан инвестицияны жұмсамас бұрын жоба жүргізу қажет. Жобалық жұмыс маңызды болып табылады, себебі инвестицияны тиімді пайдалану оған тікелей байланысты.
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады.
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР: ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ІСКЕ АСЫРУ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Инвестициялық жоба түсінігі
Кез келген инвестициялық қызметтің түрі,оған капитал жұмсау немесе инвестциялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуына талап етеді.
Тар мағынада жоба дегеніміз - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық-қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немсе нәтижеге жетуге бағытталған жүйе болып табылады. Жоба - ресурстарды пайдалану арқылы белгілі бір табыс алуға бағытталған адамзат қызметінің немесе қызмет жиынтығының түрі. Жобаларға: бағалы қағаздарды сатып алу, банкке бос ақша қаражаттарын салумен байланысты адамның мақсатты қызметін жатқызуға болады. Жаңа объектілерді салу немесе ағымдағы объектілерді жөндеу, тіпті сауда-делдал қызметін де жатқызуға болады. [2,236б]
Жоғарыда келтірілген анықтаманың көптеген шарттары бар, себебі салыстырмалы түрде альтернативті әдістерді пайдалану, тек осы әдістерді сандық өлшеуге келетін кезде мүмкін болады. Негізінен, сандық өлшеуге келмейтін көптеген адами қызмет түрлері бар. Бірақ, біз оған жобаны жатқыза алмаймыз. Өйткені жобаны іске асыруда қажетті ресурстарды бағалап, талдауға болады.
Кез келген қоғамның ресурстары шектеулі болып келеді, сол себепті қоғам оларды максималды түрде тиімді жұмсауға мүдделі. Осы жағынан жобаның кең мағынада анықтамасын беруге болады.
Сонымен, Жоба деп- қоғамның өмір сүру жағдайын жақсартуы мен ұлттық экономиканың тез дамуына алып келетін кез келген іс шараны айтуға болады, яғни қоғамның әлеуметтік мақсаттары мен шектеулерін есепке ала отырып, жүргізілетін іс шаралар жиынтығы.
Инвестициялық жоба- қаржылық нәтижесі пайда алу, материалдық-мүліктік нәтижесі жаңа өндірісті құру немесе стратегиялық мақсаттарға жету мақсатында жұмыс істеп тұрған өндірісті жаңарту, қалпына келтіру,өндірісті кеңейту қаражат салу, қаржы құралдары мен материалдық емес активтерді сатып алу және пайдалануға бағытталған жүйелі түрдегі шаралар жиынтығын білдіреді.
Инвестициялық жобаларға тұрғын үй, құрылыс, үй объектілерін салу жобасы, инвестициялық портфельді қалыптастыру, ғылыми-зерттеу жұмыстарын зерттеу жобалары, жаңа техника мен озық технологияларды игеру жобасы, кәсіпорындарды қайта құру және кеңейту жобалары, кинофильмдерді шығару жобалары, аймақты қамту және т.б. жатады.
Көп нәрсені жоба деп санауға болады: элеватор құрылысы, өнім өндіру процесіне жаңа технология ендіру, оқу семинарларын өткізу,тракторларды жөндеу және т.б. Бұндай акциялардың барлығының ортақ белгілері бар:
Олар нақты анықталған мақсаттарға бағытталған;
Өзара байланысты іс әрекеттерді орындау;
Бастамасы мен соңы көрсетілген шектеулі уақыт ұзақтылығының болуы;
Ресурстардың шектеулілігі мен нақты сыртқы жағдайлардың әсер етуі;
Ресурстар салу мен нәтиже алу процестері тығыз байланысты, бір рет жасалынған салымның ұзақ уақыт бойы әсері байқалып тұрады;
Қайталанбас шарттарымен ерекшелініп тұрады.
Келтірілген белгілер жобаны басқа түрдегі шаралардан екекшелейді; олардың болуы шараны жоба деп тануға мүмкіндік бағыттарының дамуын анықтайды.
Әдетте, негізгі мақсат және бірнеше ағымдағы міндеттер болады. Жиі максаттар тізімі құрылып, олардың ішінде әр мақсаттың деңгейі анықталады.
Жобаны іске асыру процесін негізгі мақсатқа қол жеткізуді көздейтін, төменгі деңгейдегі мақсаттарға қозғалысы деп қарауға болады. Кейде әр түрлі жұмыстар бір уақытта атқарылып, әр түрлі деңгейдегі мақсаттар бірге іске асырылуы мүмкін.
Ешқандай да жоба ұзақ уақытта созыла бермейді; әр жобаның басы мен соңы болады.
Жобаларды әдет бойынша тактикалық және стратегиялық деп ажыратады. Соңғысының қатарына меншік түрінің өзгерісін(арендалық кәсіпорынды, акционерлік қоғамды, жеке кәсіпорынды, біріккен кәсіпорындарды құру) немесе өндіріс сипатының түбегейлі(жаңа өнім өндірісі, толық автоматтандырылған өндіріске көшу) өзгерісін қарастыратын жобаларды жатқызады. Тактикалық жобалар, Әдетте, шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен, өнім сапасын жоғарлатуымен және қонырғыларды жаңартуымен байланысты болады.
Отандық тәжірибеде жоба түсінігі жаңа түсінік емес. Бұрынғы уақытта оның айырмашылығы кәсіпорынның дамуының негізгі бағыттарын заң бойынша осы кәсіпорыннан жоғары деңгейде тұрған экономикалық саланың анықтайтыны болып табылатын. Жаңа экономикалық жағдайларда кәсіпорын, яғни оның иелері және жоғары басқару құрамы өз келешектерін, барлық стратегиялық және тактикалық мәселелерін өз бетінше шешеді. Мұндай іскерлік инвестициялық жобалау тұрғысынан ерекше ұйымдастырылуы тиіс.
Жобаның басы, әдетте, ол қаржыландырылған кезде немесе қаржыландыру туралы шешім қабылданған кезі болып саналады. Ал жобаның аяқталу кезі оған қажетті негізгі құралдарды сатып алу, пайдалану мерзіміне байланысты.
1.2 Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
Кез келген инвестициялық жоба оның жүзеге асырылуымен және табыс алу мақсатымен байланысты қарастырылады. Сондықтан алға қойылған мақсаттардың жүзеге асырылу кезеңі инвестициялық жобаның өмірлік циклі деп аталады. Инвестициялық жобаның өмірлік циклі-жобаны жүзеге асырудан бастап аяқталуға дейінгі уақыт аралығы.
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады және ол циклдың келесі кезеңдерге ие.
1) Жобаның қалыптасуы. (кей уақытта "идентификациялау" термині қолданылады). Бұл кезеңде кәсіпорынның жетекшілерінің жоғары құрамы кәсіпорынның ағымдағы жағдайына анализ жасап, кәсіпорынның арықарай дамуының пайдалы бағыттарын анықтайды. Анализдің нәтижесі бизнес идеясы түрінде толтырылып, кәсіпорынға неғұрлым маңызды есепттерін шешуге бағытталған. Бұл кезеңде идеяның жүзеге асуындағы неғұрлым көбірек көндіретін аргументациялар бар болу керек. Кәсіпорынның арықарай дамуында бірнеше идеялар пайда болу мүмкін. Егер олардың барлығы бірдей дәрежеде пайдалылығымен және іске асатындығымен ұсынылса, онда өңдеудің соңғы кезеңінде олардың ішінен неғұрлым тиімдірегін қабылдау үшін осымен қатар бірнеше инвестициялық жобалар өңделеді.
2) Жобаны өңдеу (дайындау). Жобаның бизнес идеясы бірінші тексерілімнен өткеннен кейін, оң немесе теріс деген -тиянақты Шешім қабылдауға болады дегенше оны(яғни бизнес-идеяны) арықарай дамыту керек. Бұл кезеңде жобаның жоспарының барлық бағыттарында - коммерциялық, техникалық, қаржылық, экономикалық, институционалдық және т.б. бірте-бірте нақтылануы мен жетілуі талап етіледі. Бұл кезеңде жобаның кейбір есептерін шешу үшін шығатын ақпараттарды іздеу немесе жинақтау аса маңызды болып келеді. Жобаның сәтті іске асуы жобалық анализдеу процессінде пайда боллатын мәліметтерді дұрыс өңдей алуына және шығатын ақпараттардың шынайығының дәрежесіне тәуелді екенін түсіну керек.
3) Жобаның экспертизасы. Жобаның іске асуының алдында оның квалификацияланған экспертизасы - жобаның өмір-сүру циклының керекті кезеңі. Егер жобаның қаржыландырылуы негізінде стратегиялық инвестордың қаржысымен(несиелік немесе тікелей) іске асса, онда инвестордың өзі экпертизаны жүргізеді, мысалы болашақта жобаны іске асыру процессінде ақшасының көп бөлігін жоғалтуынан гөрі бұл кезеңде беделді бір консалтингтік фирмасына кететін ақшасының кейбір бөлігін жұмсауды қалау мүмкін. Егер кәсіпорын инвестициялық жобаны өзінің құралдарының басымдылығымен іске асыруын жоспарласа, онда жобаның экспертизасы жобаның негізгі жэағдайларының дұрыстығын тексеру үшін де керекті.
4) Жобаны іске асыру. Бұл кезең бизнес-идеяның дамуынан бастап жобаның іске қосылу мезетіне дейін толық қамтиды. Бұл жерге іскерліктің барлық түрінің орындалуына көз салынады және мемлекеттің ішіндегі реттеуші органдарының мен шетелдік немесе отандық инвесторларының бақылауы кіреді. Берілген кезең жобаның іске асуының негізгі бөлігін де қамтиды, ал оның мақсаты шығатын инвестицияны жабу үшін жобамен өндірілетін ақша ағымдарының жеткіліктігін тексеру және инвесторлардың салынған ақшаларынан күтетін қайтарылымдарын қамтамасыздандыру.
5) Нәтижелерді бағалау. Бұл жобаның соңында және жобаны орындау процессі кезінде жүргізіледі. Бұл іскерлік түрінің негізгі мақсаты жобаға салынған идеялары мен олардың іс жүзіндегі орындалу дәрежесі арасындағы нақты кері байланысын алу болып келеді. Ұқсас салыстырулардың нәтижесінде жобаны құрастырушылардың құнсыз тәжірибесі қалыптасады және оны құрастыру кезінде мен басқа жобаларды іске асырғанда қолдануға мүмкіндік береді.
Инвестициялық жобалар басқалардың жүзеге асуы әсер етпеген жағдай да ол тәуелсіз болып табылады.
Өзара шектеуші-бұл жоба кезінде басқа бір жоба әсерінен басқалардың жүзеге асырылу мүмкіншілігі болмайтын жобалар.
Инвестициялық жобалар бір уақытта қабылданса, немесе кері қайтарылса-олар өзара толықтырушы болып табылады.
Өзара ықпал етуші-бұл жоспарланған жобаның жүзеге асырылу әсерінен қосымша тиімділік әкелетін жобалар.
Инвестициялық жобаның объектілері жаңа құрылған өндіріс, сонымен бірге қалпына келтіру,кеңею өндірісі болып табылады.
Инвестициялық жобаның ерекшеліктеріне байланысты келесідей типтерге бөлуге болады:
Шағын жобалар
Ірі жобалар
Мультижобалар
Халықаралық жобалар
Шағын жобалар-бұл өзінің ерекшелігіне байланысты өте аз шығынды қажет ететін, мақсаты-пайда табу болып табылатын шағын кәсіпкерелікті жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенін сипаттайды.Шағын жобаларды іске асыру мерзімі-қысқа және орта мерзімді болады.
Ірі жобалар-бұл белгілі бір ортақ мақсатқа арналған көптегн жобалардан тұратын мақсатты бағдарламаны білдіреді.Бұл бағдарламалар халықаралық,мемлекеттік,ұлттық,айма қтық, салааралық және аралас болып келеді.Бұл инвестициялық жоба құндылығымен немесе капитал сыйымдылығы 1 млрд доллардан асатын қаражатты қажет ететін, іске асырылу мерзімінің ұзақтығымен , сондай-ақ инфрақұрылымдарға кететін шығындарымен және әлеуметтік-экономикалық ортаға негізделген ықпалымен байланысты басқа юобалардың өзара ерекшеленеді.Жобаларды іске асыру мерзімі ұзақ мерзімді болып келеді.
1.3 Инвестициялық жобаның жіктелуі
Инвестиция - бұл капиталға ұзақ мерзімді салу нысанында қаржылық ресурстарды қолдану.
ҚР Инвестициялар туралы Заңда (8.01.2003 ж.) инвестицияның мынандай анықтамасы берілген инвестиция - барлық мүлік түрлері (жеке қолдануға берілген таурлардан басқа), сондай-ақ инвестормен заңды тұлғаның жарғылық капиталға салынатын лизинг мүліктері, сондай-ақ оларға құқық немесе кәсіпкерлік әрекет үшін пайдаланатын белгіленген активтердің ұлғайтылуы.
Инвестициялар әдетте тұтынушылық, экономикалық және құнды қағаздарға инвестициялау деп бөлінеді.
Тұтынушылық инвестициялар - бұл ұзақ мерзімді пайдаланылатын қозғалмайтын мүлікті немесе тауарларды сатып алу. Инвестициялаудың объектісі ретіндегі қозғалмайтын мүлік мынадан тұрады: жеке қозғалмайтын мүлік (бір отбасына арналған коттедждер, кондоминиумдар, пайда әкелетеін қозғалмайтын мүлік); жалға берілетін қозғалмайтын мүлік; сату үшін алынған қозғалмайтын мүлік (жер учаскелері және арнаулы белгіленген құрылыстар, яғни жанар-жағармай станциялары, шіркеу ғимараттары және т.с.с.).
Ұзақ мерзімді пайдаланатын тауарларға кіріс әкелетеін мүліктік құндылықтар жатады (мысалы: алтын бұйымдар, өнер туындылары, антиквариат және т.с.с.).
Экономикалық инвестициялар - кіріс алу үшін тауарлар өндірісімен және қызмет көрсетумен байланысты болатын қаражатты нақты активтерге салу. [8,291-305бб]
Пайда табу мақсатында құнды қағаздарға инвестициялау қаржылық инвестиция деп аталады.
Инвестициялардың мақсатына қарай екі түрі бар:
1) капиталды құрайтын
2) интеллектуалды
Капиталды құрайтын инвестициялар - бұл өндірістік және өндірістік емес қаржылық емес активтердің өсуіне бағытталған инвестициялар, яғни кірісті ұлғайтудың қамтамасыз ететін инвестициялар.
Интеллектуалды инвестициялар - мамандарды дайындауға, олардың біліктілігін көтеруге, тәжірибе алмасуға, лицензияға, ноу-хау және т.б. қаражатты салу. Қазіргі кезде интеллектуалды инвестициялардың ең көп таралған түрлері: жоғарғы және орта арнаулы білім алуға мемлекеттік және жеке несиелер болып табылады.
Инвестициялар меншік нысанына қарай екіге бөлінеді:
1) мелекеттік инвестициялар
2) жеке инвестициялар
Мемлекеттік инвестициялар бюджеттік қаражат есебінен немесе мемлекеттік кепіл негізінде алынған несие қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
Жеке инвестициялар жеке немесе заңды тұлғалардың есебінен жүзеге асырылады.
Сонымен бірге инвестицияның кең таралған түрлері:
1) шетелдік инвестициялар
2) ұлттық инвестициялар
Мұндай бөлінудің негізгі - инвестицияның инвестордың елінде немесе өзге мемлекетте жүзеге асырылуы болып табылады. Инвестициялық жобалар келесі белгілері бойынша былай жіктеледі:
Инвестиициялық қатынастарды реттеу.
Инвестициялық қатынастарды мемлекет реттей отырып, инвестициялық әрекет субъектілеріне ықпал ету нысандары мен әдістерін қолданады. Мемлекет инвестициялық қатынастарды арнаулы мемлекеттік органдар арқылы басқарады.
Инвестициялық мемелекеттік реттеудің екі құрамдас бөлігі белгіленген:
- тікелей мемлекеттік реттеу - мемлекеттік инвестиция аумағында; кенді пайдалану аумағында; мемлекеттік меншік объектілерін жекешелендіру аумағында; қаржылық және несие саясатын жүргізу аумағында, сондай-ақ салық саясатын жүргізу аумағында жүзеге асырылады.
- инвестициялық процестерді жанама реттеу, яғни мемлекетпен инвесторлардың құқықтарының кепілдігін, мемлекетпен қамтамасыз етуді, сондай-ақ инвестицияны қолдануды жүзеге асыру.
Инвестициялық жоба - алға қойылған мақсатқа (оң нәтижеге) қол жеткізуді сипаттайтын ой, іс, қызмет пен шаралардың жиынтығы, оны жүзеге асырудың кезектілігі мен осы шараларды сипаттайтын ұйымдастырушылық-құқықтық, сараптамалық, инженерлік-техникалық, экономикалық және қаржылық құжаттардың жүйесі
Инвестициялар секілді капитал салу объектілеріне байланысты инвестициялық жобалар да қаржылық және нақты инвестициялық жобаларға бөлінеді. Қаржылық инвестициялық жобалар қаржылық активтерге қаражат салуды көздесе, нақты инвестициялық жобалар материалдық өндіріске бағытталған ұзақ мерзімдік салымдармен байланысты.
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
Қазақстан Республикасы экономикасының дамуы отандық және шет елдік инвестициялардың тартылумен тығыз байланысты болып келеді. Инвестицияларды әр түрлі қаржы құралдарын шығара отырып тарту бүгінгі күні кең көлемде қолға алынды. Оған елдегі қолайлы инвестициялық климат өз әсерін тигізуде. Инвестиция негізінен екі бағытта тартылады: бірінші бағыт несие алу арқылы, ал екінші бағыт бағалы қағаздар шығарып сату арқылы. Инвестициялық жобаларды дайындай отырып ссудалық қаражаттарды биснеске тарту соңғы жылдары Қазақстан банктерінде қолға алына бастады. Мұндай инвестициялық жобалардың тиімділігі есептелініп, қарыз алушыға қажетті сома әрбір аяқталған жұмыстан кейін беріледі. Инвестициялық жобалар негізінде несие алу барысында кепіл мүлікті талап етілмейді. Инвестициялық құралдардың арасындағы жобалар арқылы несие алу экономиканың нағыз секторларын дамытуда болашақта негізгі құрал болатыны сөзсіз.
Жобалық несиелеу - бұл халақаралық және отандық тәжірибеде қолданылатын несиелеудің жаңа нысаны болып табылады және оның дәстүрлі банктік несиелеудің мынандай артықшылықтарын атап айтуға болады:
- инвестициялаудың стратегиясын дайындау;
- инвестициялаудың белгілі-бір уақытша аясын белгілеу;
- инвестициялық приоритетті анықтау;
- баламалы нұсқаларды қарастыру;
- инвестицияның жүзеге асыру жоспарын дайындау;
- бір уақытта бірнеше көздер арқылы қаржыландыра алу.
Дұрыс қолданылған инвестициялық жоба жалпы ресурстар көздерін ұтымды пайдалану есебінен экономикадағы ресурс тапшылығын азайта алады. Алайда, жобалық әдістің өзіне тән кемшіліктері де бар. Ең алдымен, бұл болжаудағы, есептеулердегі мүмкін болатын қателер, сонымен қатар нарықтағы әр түрлі өзгерістер, инфляция құбылмалығы, заңдардың өзгеруі сияқты түрлі факторлар әсері жобалық әдістің тартымдылығына тежеу болады. Сонымен қатар, қарыз алушыға тән жобалық несиелеудің мынандай жағымсыз жақтары көрініс береді:
тәуекелдің жоғарлығына байланысты несие бойынша пайыздың өсуі және комиссиондық ақының қымбатқа түсуі (жобаны бағала-ғаны үшін, жобалық бақылау жүргізгені үшін алнатын ақы); жобалық несиелеу алдындағы шығындар (техникалық-экономикалық негіздеме дайындау, пайдалы қазбаларды табу жұмыстары, қоршаған ортаға жобаның тигізетн зияндары, терең маркетингтік зерттеулер, т.б.); несие алуға деген өтініш пен оны несиелеу туралы шешім қабылдау кезеңдерініңұзақтығы; қарыз алушының қызметіне банк тарапынан жүргізілетін бақылаудың қаталдығы (қаржылық, өндірістік, коммерциялық); кейбір жағдайдағы қарыз алушының өз тәуелсіздігін жоғалтып алу қаупі. [13,29-31бб]
Инвестициялық ұсынысты жобалау кезінде көптеген жағдайларда инвестициялық жоба тиімділігін жалпы бағалаумен шектелсе болады. Жобаны қаржыландыру кестесі жалпы сипатта көрсетілуі мүмкін (оның ішінде білікті бағалаулар негізіндегі ұқсастық бойынша).
Енді қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу көрсеткішін талдайық.
Сала түрі
1996
2005
2010
Күрделі құрылысқа инвестициялар,барлығы
100,00
100,00
100,00
Бюджеттік қаржылар
38,9
5,0
10,0
Соның ішінде:
Республикалық бюджеттің
...
3,5
3,2
Жергілікті бюджеттің
...
1,1
6,8
Бюджеттен тыс қаржылардың есебінен
...
0,4
...
Кәсіпорындар мен ұйымдардың өз қаржылары
59,5
92,3
49,4
Жеке құрылыс салушылар
1,7
1,2
2,0
Шет ел инвестициялары.
...
1,5
38,6
Кесте 3 - Қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу
Ауыл, орман және балық шаруашылығының негізгі капиталына салынған инвестициялардың нақты көлем индексі:
2.2 Инвестициялық жобалардағы ақша ағындары. Инвестициялық жобаларды қаржыландыру , қаржылық жүзеге асуы
Қазақстанда инвестиция нақты және қаржылық түріндегі қысқа, орта және ұзақ мерзімді капитал салымы ретінде кең таралған, мұнда нақты инвестициялар материалды және материалды емес активтерге салынатын капиталды құраса, қаржылық инвестициялар қ аржылық активтерге салынатын инвестицияларды құрайтынын анықтап, инвестициялық нарық құрылымын талдауға бол ады.
Нақты инвестициялау обьектілерінің нарығы инвестиция қызметінің болашағы бар және тиімді бағыты болып табылады. Нақты инвестициялау обьектілері нарығының маңызды факторлары: жылжымайтын мүлік нарығы (ғимараттар, құрылыстар, жер телімдері, аяқталмаған құрылыс, көпжылдық егістер, тұрғын үйлер), тікелей капитал салымдарының нарығы (жаңа құрылыс, қайта өңдеу, техникалық қайта салу), нақты инвестициялаудың басқа да лбьектілерінің нарығы (көркем құндылықтар, бағалы металдар мен өнімдер, басқа да материалдық құндылықтар, т.б.)
Жылжымайтын мүлік нарығының обьектісі қайта құрылған және жаңаланған негізгі және айналым қорлары болып табылады, олар ылжымалы мұліктің обьектілерін қамтиды: жұмыс және жүк машиналары мен қондырғылар; өлшеу және бақылау құралдары; есептік техника мен көлік құралдары; құралдар мен материалдар және т.с.с. инвестиция тауарларының түрі көп болғандықтан, инвестиция тауарлары нарығының бірнеше түрін атап өтуге болады. Бірақ, мұндай бөлу шартты, өйткені неғұрлым жалпыланған немесе бөлшектенген бірыңғай жіктелу белгілері жоқ.
Жабдықтар мен машиналарды сатып алуға шығатын шығындар ұзақ мерзімді инвестицияларға жатады, себебі олардың өлшемі қатысымды, ал есесінің қайтарылу мерзімі ұзақ. негізгі қорға қатысты машиналар мен жабдықтар бір уақытта ұзақ мерзімді инвестицияның обьектісі болып, кәсіпкерлік қызметтің болашақ обьектісінің сапалы инвестицияларының қатарына кіреді.
Күрделі құрылыста, яғни ғимараттар мен ... жалғасы
Кіріспе
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР: ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ІСКЕ АСЫРУ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Инвестициялық жоба түсінігі
1.2 Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
1.3 Инвестициялық жобаның жіктелуі
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
2.2 Инвестициялық жобалардағы ақша ағындары. Инвестициялық жобаларды қаржыландыру , қаржылық жүзеге асуы
2.3 Инвестициялық жобаларды талдаудың негізгі сипаттары
3. ӘРЕКЕТ УАҚЫТЫ ӘР ТҮРЛІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДАҒЫ БАҒАЛАУДАҒЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Инвестициялық жобаның тиімділігін жалпы бағалаудағы жетілдіру жолдары
3.2 Жобаға қатысу тиімділігін бағалау ерекшеліктері
Қорытынды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КIРIСПЕ
"Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай отырып, әлемнiң тиiмдi дамып келе жатқан елдерiнiң қатарына қосылуға тиiспiз. Бiз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабiлеттi болған жағдайда ғана iстей аламыз" деп Елбасымыздың "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты Қазақстан халқына Жолдауында ерекше атап өттi. Тарихта қандай мемлекет болмасын бүгінгі таңда халықаралық инвестициялық істесуге барады және шетелдік инвестицияларды тартуға ынталы болып келеді. Өйткені экономикалық заңдылық бойынша өздігімен тұйықталған экономика ешқашан тиімді экономикалық дамуды қамтамасыз ете алмайды.
Бұл курстық жұмыстың тақырыбы Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістері Қазақстан Республикасы экономикасының дамуы отандық және шет елдік инвестициялардың тартылумен тығыз байланысты болып келеді. Инвестицияларды әр түрлі қаржы құралдарын шығара отырып тарту бүгінгі күні кең көлемде қолға алынды.
Бұл тақырыптың өзектілігі - Әдетте кәсіпорынның кез келген жобасы, қалай болса да, инвестицияның тартуымен байланысты болады, сондықтан бұл белгілі бір мақсатқа жетелейтін кәсіпорынның іскерлігін өзгерту жайлы арнайы ұсыныс.
Инвестициялық жоба - халықаралық тәжірибеде кәсіпорынның даму жоспары бизнес-жоспар ретінде көрсетіледі, ол негізінен кәсіпорынның даму жоспарының құрамдастырылған сипаты болып табылады. Егер жоба инвестицияны тартумен байланысты болса, онда ол инвестициялық жоба деп аталады. Әдетте кәсіпорынның кез келген жобасы, қалай болса да, инвестицияның тартуымен байланысты болады. Жалпы түсінігі бойынша жоба - бұл белгілі бір мақсатқа жетелейтін кәсіпорынның іскерлігін өзгерту жайлы арнайы ұсыныс.
Инвестициялық жобаның мақсаты - Қазақстан Республикасында әлемдік стандарттарға сәйкес келетін шыны табағын және одан істелінген бұйымдардың қазіргі заманғы өндірісін ұйымдастыру.Осы жобаны іске асыру ұлттық шыны өнеркәсібін құруды қамтамасыз етеді, техникалық тәжірибені, қазіргі заманғы технологияларды пайдалану жолымен және стратегиялық серіктестің бәсекеге қабілетті өнім өндірісіне қатысуы арқылы құрылыс секторының қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Кез келген жобаны қаржыландыру мен несиелеуге инвестиция жұмсау жекелеген тәуекел түрлерімен анықталады. Сондықтан инвестицияны жұмсамас бұрын жоба жүргізу қажет. Жобалық жұмыс маңызды болып табылады, себебі инвестицияны тиімді пайдалану оған тікелей байланысты.
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады.
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАР: ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ІСКЕ АСЫРУ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Инвестициялық жоба түсінігі
Кез келген инвестициялық қызметтің түрі,оған капитал жұмсау немесе инвестциялау барысында арнайы инвестициялық жобаның болуына талап етеді.
Тар мағынада жоба дегеніміз - бұл мүліктік объектілерді және техникалық үдерістерді жүзеге асыруға қажетті материалдық-қаржылай еңбекпен және инвестициялық мақсаттарға жету бойынша жұмыс жүргізу үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық құжаттардың пакетін, сондай-ақ олардың орындалуымен байланысты басқару шешімдерін және шараларын қамтитын, көздеген мақсатқа немсе нәтижеге жетуге бағытталған жүйе болып табылады. Жоба - ресурстарды пайдалану арқылы белгілі бір табыс алуға бағытталған адамзат қызметінің немесе қызмет жиынтығының түрі. Жобаларға: бағалы қағаздарды сатып алу, банкке бос ақша қаражаттарын салумен байланысты адамның мақсатты қызметін жатқызуға болады. Жаңа объектілерді салу немесе ағымдағы объектілерді жөндеу, тіпті сауда-делдал қызметін де жатқызуға болады. [2,236б]
Жоғарыда келтірілген анықтаманың көптеген шарттары бар, себебі салыстырмалы түрде альтернативті әдістерді пайдалану, тек осы әдістерді сандық өлшеуге келетін кезде мүмкін болады. Негізінен, сандық өлшеуге келмейтін көптеген адами қызмет түрлері бар. Бірақ, біз оған жобаны жатқыза алмаймыз. Өйткені жобаны іске асыруда қажетті ресурстарды бағалап, талдауға болады.
Кез келген қоғамның ресурстары шектеулі болып келеді, сол себепті қоғам оларды максималды түрде тиімді жұмсауға мүдделі. Осы жағынан жобаның кең мағынада анықтамасын беруге болады.
Сонымен, Жоба деп- қоғамның өмір сүру жағдайын жақсартуы мен ұлттық экономиканың тез дамуына алып келетін кез келген іс шараны айтуға болады, яғни қоғамның әлеуметтік мақсаттары мен шектеулерін есепке ала отырып, жүргізілетін іс шаралар жиынтығы.
Инвестициялық жоба- қаржылық нәтижесі пайда алу, материалдық-мүліктік нәтижесі жаңа өндірісті құру немесе стратегиялық мақсаттарға жету мақсатында жұмыс істеп тұрған өндірісті жаңарту, қалпына келтіру,өндірісті кеңейту қаражат салу, қаржы құралдары мен материалдық емес активтерді сатып алу және пайдалануға бағытталған жүйелі түрдегі шаралар жиынтығын білдіреді.
Инвестициялық жобаларға тұрғын үй, құрылыс, үй объектілерін салу жобасы, инвестициялық портфельді қалыптастыру, ғылыми-зерттеу жұмыстарын зерттеу жобалары, жаңа техника мен озық технологияларды игеру жобасы, кәсіпорындарды қайта құру және кеңейту жобалары, кинофильмдерді шығару жобалары, аймақты қамту және т.б. жатады.
Көп нәрсені жоба деп санауға болады: элеватор құрылысы, өнім өндіру процесіне жаңа технология ендіру, оқу семинарларын өткізу,тракторларды жөндеу және т.б. Бұндай акциялардың барлығының ортақ белгілері бар:
Олар нақты анықталған мақсаттарға бағытталған;
Өзара байланысты іс әрекеттерді орындау;
Бастамасы мен соңы көрсетілген шектеулі уақыт ұзақтылығының болуы;
Ресурстардың шектеулілігі мен нақты сыртқы жағдайлардың әсер етуі;
Ресурстар салу мен нәтиже алу процестері тығыз байланысты, бір рет жасалынған салымның ұзақ уақыт бойы әсері байқалып тұрады;
Қайталанбас шарттарымен ерекшелініп тұрады.
Келтірілген белгілер жобаны басқа түрдегі шаралардан екекшелейді; олардың болуы шараны жоба деп тануға мүмкіндік бағыттарының дамуын анықтайды.
Әдетте, негізгі мақсат және бірнеше ағымдағы міндеттер болады. Жиі максаттар тізімі құрылып, олардың ішінде әр мақсаттың деңгейі анықталады.
Жобаны іске асыру процесін негізгі мақсатқа қол жеткізуді көздейтін, төменгі деңгейдегі мақсаттарға қозғалысы деп қарауға болады. Кейде әр түрлі жұмыстар бір уақытта атқарылып, әр түрлі деңгейдегі мақсаттар бірге іске асырылуы мүмкін.
Ешқандай да жоба ұзақ уақытта созыла бермейді; әр жобаның басы мен соңы болады.
Жобаларды әдет бойынша тактикалық және стратегиялық деп ажыратады. Соңғысының қатарына меншік түрінің өзгерісін(арендалық кәсіпорынды, акционерлік қоғамды, жеке кәсіпорынды, біріккен кәсіпорындарды құру) немесе өндіріс сипатының түбегейлі(жаңа өнім өндірісі, толық автоматтандырылған өндіріске көшу) өзгерісін қарастыратын жобаларды жатқызады. Тактикалық жобалар, Әдетте, шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен, өнім сапасын жоғарлатуымен және қонырғыларды жаңартуымен байланысты болады.
Отандық тәжірибеде жоба түсінігі жаңа түсінік емес. Бұрынғы уақытта оның айырмашылығы кәсіпорынның дамуының негізгі бағыттарын заң бойынша осы кәсіпорыннан жоғары деңгейде тұрған экономикалық саланың анықтайтыны болып табылатын. Жаңа экономикалық жағдайларда кәсіпорын, яғни оның иелері және жоғары басқару құрамы өз келешектерін, барлық стратегиялық және тактикалық мәселелерін өз бетінше шешеді. Мұндай іскерлік инвестициялық жобалау тұрғысынан ерекше ұйымдастырылуы тиіс.
Жобаның басы, әдетте, ол қаржыландырылған кезде немесе қаржыландыру туралы шешім қабылданған кезі болып саналады. Ал жобаның аяқталу кезі оған қажетті негізгі құралдарды сатып алу, пайдалану мерзіміне байланысты.
1.2 Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
Кез келген инвестициялық жоба оның жүзеге асырылуымен және табыс алу мақсатымен байланысты қарастырылады. Сондықтан алға қойылған мақсаттардың жүзеге асырылу кезеңі инвестициялық жобаның өмірлік циклі деп аталады. Инвестициялық жобаның өмірлік циклі-жобаны жүзеге асырудан бастап аяқталуға дейінгі уақыт аралығы.
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады және ол циклдың келесі кезеңдерге ие.
1) Жобаның қалыптасуы. (кей уақытта "идентификациялау" термині қолданылады). Бұл кезеңде кәсіпорынның жетекшілерінің жоғары құрамы кәсіпорынның ағымдағы жағдайына анализ жасап, кәсіпорынның арықарай дамуының пайдалы бағыттарын анықтайды. Анализдің нәтижесі бизнес идеясы түрінде толтырылып, кәсіпорынға неғұрлым маңызды есепттерін шешуге бағытталған. Бұл кезеңде идеяның жүзеге асуындағы неғұрлым көбірек көндіретін аргументациялар бар болу керек. Кәсіпорынның арықарай дамуында бірнеше идеялар пайда болу мүмкін. Егер олардың барлығы бірдей дәрежеде пайдалылығымен және іске асатындығымен ұсынылса, онда өңдеудің соңғы кезеңінде олардың ішінен неғұрлым тиімдірегін қабылдау үшін осымен қатар бірнеше инвестициялық жобалар өңделеді.
2) Жобаны өңдеу (дайындау). Жобаның бизнес идеясы бірінші тексерілімнен өткеннен кейін, оң немесе теріс деген -тиянақты Шешім қабылдауға болады дегенше оны(яғни бизнес-идеяны) арықарай дамыту керек. Бұл кезеңде жобаның жоспарының барлық бағыттарында - коммерциялық, техникалық, қаржылық, экономикалық, институционалдық және т.б. бірте-бірте нақтылануы мен жетілуі талап етіледі. Бұл кезеңде жобаның кейбір есептерін шешу үшін шығатын ақпараттарды іздеу немесе жинақтау аса маңызды болып келеді. Жобаның сәтті іске асуы жобалық анализдеу процессінде пайда боллатын мәліметтерді дұрыс өңдей алуына және шығатын ақпараттардың шынайығының дәрежесіне тәуелді екенін түсіну керек.
3) Жобаның экспертизасы. Жобаның іске асуының алдында оның квалификацияланған экспертизасы - жобаның өмір-сүру циклының керекті кезеңі. Егер жобаның қаржыландырылуы негізінде стратегиялық инвестордың қаржысымен(несиелік немесе тікелей) іске асса, онда инвестордың өзі экпертизаны жүргізеді, мысалы болашақта жобаны іске асыру процессінде ақшасының көп бөлігін жоғалтуынан гөрі бұл кезеңде беделді бір консалтингтік фирмасына кететін ақшасының кейбір бөлігін жұмсауды қалау мүмкін. Егер кәсіпорын инвестициялық жобаны өзінің құралдарының басымдылығымен іске асыруын жоспарласа, онда жобаның экспертизасы жобаның негізгі жэағдайларының дұрыстығын тексеру үшін де керекті.
4) Жобаны іске асыру. Бұл кезең бизнес-идеяның дамуынан бастап жобаның іске қосылу мезетіне дейін толық қамтиды. Бұл жерге іскерліктің барлық түрінің орындалуына көз салынады және мемлекеттің ішіндегі реттеуші органдарының мен шетелдік немесе отандық инвесторларының бақылауы кіреді. Берілген кезең жобаның іске асуының негізгі бөлігін де қамтиды, ал оның мақсаты шығатын инвестицияны жабу үшін жобамен өндірілетін ақша ағымдарының жеткіліктігін тексеру және инвесторлардың салынған ақшаларынан күтетін қайтарылымдарын қамтамасыздандыру.
5) Нәтижелерді бағалау. Бұл жобаның соңында және жобаны орындау процессі кезінде жүргізіледі. Бұл іскерлік түрінің негізгі мақсаты жобаға салынған идеялары мен олардың іс жүзіндегі орындалу дәрежесі арасындағы нақты кері байланысын алу болып келеді. Ұқсас салыстырулардың нәтижесінде жобаны құрастырушылардың құнсыз тәжірибесі қалыптасады және оны құрастыру кезінде мен басқа жобаларды іске асырғанда қолдануға мүмкіндік береді.
Инвестициялық жобалар басқалардың жүзеге асуы әсер етпеген жағдай да ол тәуелсіз болып табылады.
Өзара шектеуші-бұл жоба кезінде басқа бір жоба әсерінен басқалардың жүзеге асырылу мүмкіншілігі болмайтын жобалар.
Инвестициялық жобалар бір уақытта қабылданса, немесе кері қайтарылса-олар өзара толықтырушы болып табылады.
Өзара ықпал етуші-бұл жоспарланған жобаның жүзеге асырылу әсерінен қосымша тиімділік әкелетін жобалар.
Инвестициялық жобаның объектілері жаңа құрылған өндіріс, сонымен бірге қалпына келтіру,кеңею өндірісі болып табылады.
Инвестициялық жобаның ерекшеліктеріне байланысты келесідей типтерге бөлуге болады:
Шағын жобалар
Ірі жобалар
Мультижобалар
Халықаралық жобалар
Шағын жобалар-бұл өзінің ерекшелігіне байланысты өте аз шығынды қажет ететін, мақсаты-пайда табу болып табылатын шағын кәсіпкерелікті жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенін сипаттайды.Шағын жобаларды іске асыру мерзімі-қысқа және орта мерзімді болады.
Ірі жобалар-бұл белгілі бір ортақ мақсатқа арналған көптегн жобалардан тұратын мақсатты бағдарламаны білдіреді.Бұл бағдарламалар халықаралық,мемлекеттік,ұлттық,айма қтық, салааралық және аралас болып келеді.Бұл инвестициялық жоба құндылығымен немесе капитал сыйымдылығы 1 млрд доллардан асатын қаражатты қажет ететін, іске асырылу мерзімінің ұзақтығымен , сондай-ақ инфрақұрылымдарға кететін шығындарымен және әлеуметтік-экономикалық ортаға негізделген ықпалымен байланысты басқа юобалардың өзара ерекшеленеді.Жобаларды іске асыру мерзімі ұзақ мерзімді болып келеді.
1.3 Инвестициялық жобаның жіктелуі
Инвестиция - бұл капиталға ұзақ мерзімді салу нысанында қаржылық ресурстарды қолдану.
ҚР Инвестициялар туралы Заңда (8.01.2003 ж.) инвестицияның мынандай анықтамасы берілген инвестиция - барлық мүлік түрлері (жеке қолдануға берілген таурлардан басқа), сондай-ақ инвестормен заңды тұлғаның жарғылық капиталға салынатын лизинг мүліктері, сондай-ақ оларға құқық немесе кәсіпкерлік әрекет үшін пайдаланатын белгіленген активтердің ұлғайтылуы.
Инвестициялар әдетте тұтынушылық, экономикалық және құнды қағаздарға инвестициялау деп бөлінеді.
Тұтынушылық инвестициялар - бұл ұзақ мерзімді пайдаланылатын қозғалмайтын мүлікті немесе тауарларды сатып алу. Инвестициялаудың объектісі ретіндегі қозғалмайтын мүлік мынадан тұрады: жеке қозғалмайтын мүлік (бір отбасына арналған коттедждер, кондоминиумдар, пайда әкелетеін қозғалмайтын мүлік); жалға берілетін қозғалмайтын мүлік; сату үшін алынған қозғалмайтын мүлік (жер учаскелері және арнаулы белгіленген құрылыстар, яғни жанар-жағармай станциялары, шіркеу ғимараттары және т.с.с.).
Ұзақ мерзімді пайдаланатын тауарларға кіріс әкелетеін мүліктік құндылықтар жатады (мысалы: алтын бұйымдар, өнер туындылары, антиквариат және т.с.с.).
Экономикалық инвестициялар - кіріс алу үшін тауарлар өндірісімен және қызмет көрсетумен байланысты болатын қаражатты нақты активтерге салу. [8,291-305бб]
Пайда табу мақсатында құнды қағаздарға инвестициялау қаржылық инвестиция деп аталады.
Инвестициялардың мақсатына қарай екі түрі бар:
1) капиталды құрайтын
2) интеллектуалды
Капиталды құрайтын инвестициялар - бұл өндірістік және өндірістік емес қаржылық емес активтердің өсуіне бағытталған инвестициялар, яғни кірісті ұлғайтудың қамтамасыз ететін инвестициялар.
Интеллектуалды инвестициялар - мамандарды дайындауға, олардың біліктілігін көтеруге, тәжірибе алмасуға, лицензияға, ноу-хау және т.б. қаражатты салу. Қазіргі кезде интеллектуалды инвестициялардың ең көп таралған түрлері: жоғарғы және орта арнаулы білім алуға мемлекеттік және жеке несиелер болып табылады.
Инвестициялар меншік нысанына қарай екіге бөлінеді:
1) мелекеттік инвестициялар
2) жеке инвестициялар
Мемлекеттік инвестициялар бюджеттік қаражат есебінен немесе мемлекеттік кепіл негізінде алынған несие қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
Жеке инвестициялар жеке немесе заңды тұлғалардың есебінен жүзеге асырылады.
Сонымен бірге инвестицияның кең таралған түрлері:
1) шетелдік инвестициялар
2) ұлттық инвестициялар
Мұндай бөлінудің негізгі - инвестицияның инвестордың елінде немесе өзге мемлекетте жүзеге асырылуы болып табылады. Инвестициялық жобалар келесі белгілері бойынша былай жіктеледі:
Инвестиициялық қатынастарды реттеу.
Инвестициялық қатынастарды мемлекет реттей отырып, инвестициялық әрекет субъектілеріне ықпал ету нысандары мен әдістерін қолданады. Мемлекет инвестициялық қатынастарды арнаулы мемлекеттік органдар арқылы басқарады.
Инвестициялық мемелекеттік реттеудің екі құрамдас бөлігі белгіленген:
- тікелей мемлекеттік реттеу - мемлекеттік инвестиция аумағында; кенді пайдалану аумағында; мемлекеттік меншік объектілерін жекешелендіру аумағында; қаржылық және несие саясатын жүргізу аумағында, сондай-ақ салық саясатын жүргізу аумағында жүзеге асырылады.
- инвестициялық процестерді жанама реттеу, яғни мемлекетпен инвесторлардың құқықтарының кепілдігін, мемлекетпен қамтамасыз етуді, сондай-ақ инвестицияны қолдануды жүзеге асыру.
Инвестициялық жоба - алға қойылған мақсатқа (оң нәтижеге) қол жеткізуді сипаттайтын ой, іс, қызмет пен шаралардың жиынтығы, оны жүзеге асырудың кезектілігі мен осы шараларды сипаттайтын ұйымдастырушылық-құқықтық, сараптамалық, инженерлік-техникалық, экономикалық және қаржылық құжаттардың жүйесі
Инвестициялар секілді капитал салу объектілеріне байланысты инвестициялық жобалар да қаржылық және нақты инвестициялық жобаларға бөлінеді. Қаржылық инвестициялық жобалар қаржылық активтерге қаражат салуды көздесе, нақты инвестициялық жобалар материалдық өндіріске бағытталған ұзақ мерзімдік салымдармен байланысты.
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігін талдау
Қазақстан Республикасы экономикасының дамуы отандық және шет елдік инвестициялардың тартылумен тығыз байланысты болып келеді. Инвестицияларды әр түрлі қаржы құралдарын шығара отырып тарту бүгінгі күні кең көлемде қолға алынды. Оған елдегі қолайлы инвестициялық климат өз әсерін тигізуде. Инвестиция негізінен екі бағытта тартылады: бірінші бағыт несие алу арқылы, ал екінші бағыт бағалы қағаздар шығарып сату арқылы. Инвестициялық жобаларды дайындай отырып ссудалық қаражаттарды биснеске тарту соңғы жылдары Қазақстан банктерінде қолға алына бастады. Мұндай инвестициялық жобалардың тиімділігі есептелініп, қарыз алушыға қажетті сома әрбір аяқталған жұмыстан кейін беріледі. Инвестициялық жобалар негізінде несие алу барысында кепіл мүлікті талап етілмейді. Инвестициялық құралдардың арасындағы жобалар арқылы несие алу экономиканың нағыз секторларын дамытуда болашақта негізгі құрал болатыны сөзсіз.
Жобалық несиелеу - бұл халақаралық және отандық тәжірибеде қолданылатын несиелеудің жаңа нысаны болып табылады және оның дәстүрлі банктік несиелеудің мынандай артықшылықтарын атап айтуға болады:
- инвестициялаудың стратегиясын дайындау;
- инвестициялаудың белгілі-бір уақытша аясын белгілеу;
- инвестициялық приоритетті анықтау;
- баламалы нұсқаларды қарастыру;
- инвестицияның жүзеге асыру жоспарын дайындау;
- бір уақытта бірнеше көздер арқылы қаржыландыра алу.
Дұрыс қолданылған инвестициялық жоба жалпы ресурстар көздерін ұтымды пайдалану есебінен экономикадағы ресурс тапшылығын азайта алады. Алайда, жобалық әдістің өзіне тән кемшіліктері де бар. Ең алдымен, бұл болжаудағы, есептеулердегі мүмкін болатын қателер, сонымен қатар нарықтағы әр түрлі өзгерістер, инфляция құбылмалығы, заңдардың өзгеруі сияқты түрлі факторлар әсері жобалық әдістің тартымдылығына тежеу болады. Сонымен қатар, қарыз алушыға тән жобалық несиелеудің мынандай жағымсыз жақтары көрініс береді:
тәуекелдің жоғарлығына байланысты несие бойынша пайыздың өсуі және комиссиондық ақының қымбатқа түсуі (жобаны бағала-ғаны үшін, жобалық бақылау жүргізгені үшін алнатын ақы); жобалық несиелеу алдындағы шығындар (техникалық-экономикалық негіздеме дайындау, пайдалы қазбаларды табу жұмыстары, қоршаған ортаға жобаның тигізетн зияндары, терең маркетингтік зерттеулер, т.б.); несие алуға деген өтініш пен оны несиелеу туралы шешім қабылдау кезеңдерініңұзақтығы; қарыз алушының қызметіне банк тарапынан жүргізілетін бақылаудың қаталдығы (қаржылық, өндірістік, коммерциялық); кейбір жағдайдағы қарыз алушының өз тәуелсіздігін жоғалтып алу қаупі. [13,29-31бб]
Инвестициялық ұсынысты жобалау кезінде көптеген жағдайларда инвестициялық жоба тиімділігін жалпы бағалаумен шектелсе болады. Жобаны қаржыландыру кестесі жалпы сипатта көрсетілуі мүмкін (оның ішінде білікті бағалаулар негізіндегі ұқсастық бойынша).
Енді қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу көрсеткішін талдайық.
Сала түрі
1996
2005
2010
Күрделі құрылысқа инвестициялар,барлығы
100,00
100,00
100,00
Бюджеттік қаржылар
38,9
5,0
10,0
Соның ішінде:
Республикалық бюджеттің
...
3,5
3,2
Жергілікті бюджеттің
...
1,1
6,8
Бюджеттен тыс қаржылардың есебінен
...
0,4
...
Кәсіпорындар мен ұйымдардың өз қаржылары
59,5
92,3
49,4
Жеке құрылыс салушылар
1,7
1,2
2,0
Шет ел инвестициялары.
...
1,5
38,6
Кесте 3 - Қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу
Ауыл, орман және балық шаруашылығының негізгі капиталына салынған инвестициялардың нақты көлем индексі:
2.2 Инвестициялық жобалардағы ақша ағындары. Инвестициялық жобаларды қаржыландыру , қаржылық жүзеге асуы
Қазақстанда инвестиция нақты және қаржылық түріндегі қысқа, орта және ұзақ мерзімді капитал салымы ретінде кең таралған, мұнда нақты инвестициялар материалды және материалды емес активтерге салынатын капиталды құраса, қаржылық инвестициялар қ аржылық активтерге салынатын инвестицияларды құрайтынын анықтап, инвестициялық нарық құрылымын талдауға бол ады.
Нақты инвестициялау обьектілерінің нарығы инвестиция қызметінің болашағы бар және тиімді бағыты болып табылады. Нақты инвестициялау обьектілері нарығының маңызды факторлары: жылжымайтын мүлік нарығы (ғимараттар, құрылыстар, жер телімдері, аяқталмаған құрылыс, көпжылдық егістер, тұрғын үйлер), тікелей капитал салымдарының нарығы (жаңа құрылыс, қайта өңдеу, техникалық қайта салу), нақты инвестициялаудың басқа да лбьектілерінің нарығы (көркем құндылықтар, бағалы металдар мен өнімдер, басқа да материалдық құндылықтар, т.б.)
Жылжымайтын мүлік нарығының обьектісі қайта құрылған және жаңаланған негізгі және айналым қорлары болып табылады, олар ылжымалы мұліктің обьектілерін қамтиды: жұмыс және жүк машиналары мен қондырғылар; өлшеу және бақылау құралдары; есептік техника мен көлік құралдары; құралдар мен материалдар және т.с.с. инвестиция тауарларының түрі көп болғандықтан, инвестиция тауарлары нарығының бірнеше түрін атап өтуге болады. Бірақ, мұндай бөлу шартты, өйткені неғұрлым жалпыланған немесе бөлшектенген бірыңғай жіктелу белгілері жоқ.
Жабдықтар мен машиналарды сатып алуға шығатын шығындар ұзақ мерзімді инвестицияларға жатады, себебі олардың өлшемі қатысымды, ал есесінің қайтарылу мерзімі ұзақ. негізгі қорға қатысты машиналар мен жабдықтар бір уақытта ұзақ мерзімді инвестицияның обьектісі болып, кәсіпкерлік қызметтің болашақ обьектісінің сапалы инвестицияларының қатарына кіреді.
Күрделі құрылыста, яғни ғимараттар мен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz