Қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
"Құқықтану" кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тaқырыбы: " Қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының факультативті белгілері"

Орындаған: "Құқықтану" -202 тобының студенті
Жылқышы Перизат
Тексерген: Нурлин.А.К

Ақтөбе 2022ж

Жоспар
Кіріспе

Негізгі бөлім

1.Қылмыс құрамы

2.ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТЫҢ ОБЪЕКТИВТІК ЖАҒЫ

2.1 Қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының түсінігі
2.2 Қылмыстық құқық бұзушылықтың зардаптың түсінігі және оның түрлері.
2.3 Қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының факультативті
белгілері
2.4 Қылмыс жасаудың әдісі, орын, уақыты, жағдайы және құралдары мен
қарулары

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың жалпы сипаттамасы: бұл курстық жұмыста қылыстық құқық бұзушылықтың обьективті жағының түсінігі және факультативті белгілері ашық қаралады.

Курстық жұмыстың өзектілігі. Қылмыстың объективтік жағы - бұл қылмыстық әрекетке байланысты қылмыскердің мінез-құлқының ішкі жағы .
Объективті жағы келесі сипаттамаларға ие: 1) қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік ; 2) қоғамға қауіпті зиян; 3) қоғамға қауіпті әрекет пен оның салдары арасындағы себеп-салдарлық қатынас ; 4) қылмыс жасау орны, уақыты, жағдайы, тәсілі мен құралдары . Алғашқы үш белгі - объективті жақтың негізгі сипаттамалары , ал соңғысы міндетті емес. Қылмыстың мақсатына, байланысты талдауға, ауданға көмектесудің объективті жағы бар екендігі, бастамасқа және әрекетсіздікке, қылмыстық зиян мен екеуінің арасындағы себептік байланысты - бұл кеңестік қылмыстық заңның тұжырымдамасы , нақты іс-әрекеттермен жасалған , орын ретінде көрінеді. Сонымен , нақты тұлғаға қылмыстың объективтік жағының мазмұнын аша отырып , қоғамға , қылмыстың орны мен уақыты үшін қауіпті іс-әрекет жатады .
Қылмыстық заңда қылмыстың жалпы түсінігі берілген сонымен қатар Қылмыстық кодекстің ерекше бһлімінде қылмыстар жеке- жеке ашып көрсетілген. Қылмыстық заң қылмыс құрамын ашпайды. Бұл түсінікті қылмыстық құқық теориясы ғана береді. Қылмыс құрамы-қылмыстық заң бойынша қоғамға қауіпті іс- әрекеттерді белгілі бір қылмыстың қатарына жатқызуға мүмкіндік беретін қылмыстық обьективтік және субьективтік жақтарынан құралған элементтердің және олардың белгілерінің жиынтығын айтамыз. Қылмыс құрамының әрқайсысы оның субьективтік және обьективтік белгілерімен сипатталады. Барлық жүйелер секілді қылмыстың құрамыда белгілі бір элементтерден тұрады. Осы белгілердің қосымша жүйелерінің ең болмағанда біреуінің жоқ болуы жүйенің болмауына,яғни қылмыс құрамының тұтастай жоқ болуына әкеліп соғады. Бұл жерде қылмыс құрамының элементтері деп, қылмыс құрамы жүйелерін құрайтын бамтапқы компоненттерді айтамыз . Қылмыс құрамы белгілері мына 4 түрлі элнменттерден тұрады: субьекті, субьективтік жағы, обьекті, обьективті жағы. Осы көрсетілген элементтердіңбірі болмаса, онда бұл қылмыс құрамы болмайды. Қылмыстарды ажыратып жіктеуде, оның қоғамға қауіптілігінің дәрежесін белгілеуді, қылмысты саралауда обьективтік жақтың осы белгілерінің маңызы зор.
Осы курстық жұмыстың мақсаты. Факультативті белгі болып табылатын қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының маңыздылығы және оның белгілері кең түрде қарастырылды .
Курстық жұмыстың міндеті:
- Қылмыстық құқық бұзушылықтың обьективті жағының түсінігі жіне
белгілерін анықтау
-Қылмыстық құқық бұзушылықтың обьективті жағының факультативтік
белгілеріне шолу жасау.

Курстық жұмыстың құрылымы. Таңдаудың объективті жағы бар қылмыстық құқық бұзушылық белгілерінің тақырыбы кіріспе, екі тарау, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі барысында жазылады.

1.ҚЫЛМЫС ҚҰРАМЫ.

Қылмыс дегеніміз Қылмыстық кодексте көзделген қылмыс құрамының барлық белгілері бар әрекет қылмыстық жауаптылыққа бірден бір негіз болып табылады. Ал қылмыс құрамы деп - қылмыстық заң бойынша коғамга қауіптіі ic- әрекеттерді белгілі 6ip қылмыстың қатарына жаткызуға мүмкіндік беретін қылмыстың объективтік және субъективтік жақтарынан құралған элементтердің және олардың белгілерінің жиынтығын айтамыз. Қылмыс құрамының әрқайсысы оның субъективтік және объективтік белгілерімен сипатталады. Қылмыстың кұрамы белгілі 6ip элементтерден тұрады. Осы белгілердің қосымша жүйелерінің ең болмағанда біреуінің жоқ болуы жуйенің болмауына, яғни қылмыс кұрамының тұтастай жоқ болуына әкеп соғады. Бұл жерде қылмыс кұрамының элементтері деп, қылмыс құрамы жүйелерін кұрайтын бастапқы компоненттерді айтамыз. Қылмыс кұрамының белгілеріне мынадай 4 түрлі элементтер жатады: объект, объективтік жағы, субъект, субъективтік жағы.
Қылмыс субьектісі ретінде тек жеке тұлғаларды тану - заңды тұлғалар, яғни мекемелер, кәсіпорындар , ұйымдар, партиялар қоғамдық бірлестіктер қылмыс субьектісі бола алады дегенді білдірмейді. Осыларды айта келе, өылмыс субьектісі дегеніміз қылмыс жасаған және бойында қылмыстық заңда көзделген белгілері бар жеке тұлға.
Қылымыс обьектісі қылмыс құрамының міндетті элементтерінің бірі. Обьектісіз қылмыс болуы мүмкін емес. Кез-келген қылмыста белгілі бір қорғалатын обьектіге қол сұғылады, яғни не нәрсеге қол сұғылса , сол қылмыс обьектісі болып табылады.Яғни қоғамдық қарым қатынастар.
Қылмыстың субьективті жағы - бұл қылмыс жасаумен тікелей байланысты адамның психикалық әрекеті (немесе әрекетсіздігі). Қылмыстың субьективті жағының мазмұны кінә,ниет және мақсат сияқты белгілердің көмегімен ашып көрсетіледі.
Қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға қол сұғатын тұлғаның әлеуметтік қауіпті жүріс- тұрысының сыртқы жағының көрінісі қылмыстың обективті жағы болып табылады.

2 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТЫҢ ОБЪЕКТИВТІК ЖАҒЫ
2.1 Қылмыстық құқық бұзушылықтың объективтік жағының түсінігі

Кез келген қоғамға қауіпті іс - әрекет белгілі бір тәсілмен, кейбір реттерде нақты құралдар мен қару-жарақтар қолдану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Мысалы, кісі өлтіруде бірнеше тәсіл қолданылуы мүмкін: кісіні өлтірі үшін мылтық немесе пышақ, у дәрі пайдаоану, адамды тұншықтыру , қылғындыру немесе автокөлік пен әдейі қағып кету арқылы да өлтіреді.Қылмыс жасаудың тәсіліне алдау немесе сенімге қиянат жасау(мысалы, алаяқтықта немесе салық қылмыстарында) болуы мүмкін. Осы айтылғандарға байланысты қылмыс істеудің тәсілі, құрал және қару-жарақ деген ұғымдар да қылмыстың объективтік жағының мазмүнын ашатын белгілер қатарына жатады.Сонымен, жоғарыда белгілердің барлығы да қылмыстың объективтік жағының белгілері болып табылады және осы белгілер арқылы объективтік жақтың мазмұны айқындалады.
Кез келген жеке қылмым құрамы үшін объективтік жақ сол нақты құрамның төрт элементтерінің бірі ғана. Қылмыстық құқылық белгіленген қылмыс құрамының белгілерін талдағанда сол қылмыстың объективтік жағы нақты қандай белгілерден тұратынын анықтау өте қажет.
Қылмыстық құқықтың Ерекше бөлімінің нақты нормаларын талдағанда, жоғарыда көрсетілген қылмыстың объективтік жағының барлық белгілері түгелдей дерлік, нақты нормалардың әрқайсысында кездесе бермейді.
Көптеген жағдайларда қоғамға қауіпті іс -әрекеттен міндетті түрде туындайтын зардаптың (мысалы, ауыр немесе өте ауыр емес дене жарақаты) болуын заңның өзінде атап көрсетеді. Мұндай ретте заң шығарушы объективтік жақтың- уақыт, орын, жағдай, тәсіл немесе басқа да белгілерін заңда көрсетпейді.
Біршама қылмыстық - құқылық нормалар қоғамға қауіпті іс-әрекетті атап өтумен ғана шектеледі. Мысалы, пара беру (Қылмыстық Кодекстің 312 бап), қызметтік жалғандық жасау(Қылмыстық Кодекстің 341 -бап). Кейбір жекелеген қылмыстық - құқылық нормаларда қылмыстың істелген орны, уақыты немесе жағдайы тура көрсетіледі.Яғни, қылмыстың объективтік жағының мазмұнына тән бір топ белгілердің ішінен тек біреуі ғана қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік кез келген қылмыс құрамының объективтік жағының міндетті, қажетті белгісі, ал қалған белгілерінің барлығы да факультативтік белгілері болып табылады. Бұл белгілер адамның санасынан тысқары объективті өмір сүреді, сонымен қатар олар әрбір нақты қылмысқа тән, заң шығарушының міндеті,бұл жерде, заңда осы белгілерді дәл және тереңірек тауып анықтау болып табылады...Сондықтанда заңның баптарының дизпозициясы, қылмыс құрамының элементтерін ғана көрсетеді, оның өзі толығымен емес

Қылмыстық құқық бұзушылықтың обьективтік жағының маңызы

Қылмыстың объективтік жағының маңызы біріншіден, оның белгілерін дәлме-дәл анықтау арқылы істелген қоғамға қауіпті іс-әрекетті дұрыс саралаудың негізі болып табылады Екіншіден , объективтік жағының белгілері арқылы өзара жақын, ұқсас қылмыстарды бір - бірінен ажыратуға мүмкіндік туады (мысалы,ұрлықты тонаудан, алаяқты ұрлықтан тағы басқалары) Осыған байланысты қылмыстың объективтік жағы қылмыс құрамының ішіндегі ең маңызды элеменнтері қатарына жатады.
Қылмыс құрамының объективтік жағы дегеніміз-қылмыстық заңда көрсетілген қылмыстық іс-әрекеттік сыртқы көрінісінің жиынтығы.
Олардың қатарына мыналар жатады: қоғамға қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік), қоғамға қауіпті салдар (қылмысты нәтиже), қоғамға қауіпті іс-әрекет пен қоғамға қауіпті салдар арасындағы себепті байланыс, қылмысты жасаудың әдісі, орны, уақыты,жағдайы, қаруы және құралы.
Қылмыстың объективтік жағы-қылмыстық жауаптылықтың маңызы алғы шарты.Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қылмыс деп адамның жүзеге асырылған кнде жеке басқа, қоғамға және мемлекетке қауіп төндіретін ойын немесе пікірін емес, оның тек қылмыстық-құқықтық нормаларды бұзушы қоғамдық қауіпті іс-әрекетті ғана мойындайды (Қылмыстық Кодекстің 3,9-баптары). Қылмыстың объективтік жағы-қылмыстық жауаптылықтың негізін қалаушы болып саналады, онсыз жауаптылықтың болуы мүлдем мүмкін емес.
Адамның жауаптылығы үшін іс-әрекеттің объективті жағының айырықша мағынасын өткен ғасырдың 40-шы дылдарында К.Маркм өзінің жас кезінде былап деп тұжырымдаған: Негізгі белгі ретінде істің өзін емес, әрекеттенушінің ойларының түрін алға шығарушы заңдар-заңсыздықтың жағымды жазалау шараларынан басқа түк те емес... Мен өзімді көрсете білгендіктен ғана, шын болмыспен бетпе-бет келгенімде ғана - заң шығарушыға бағынышты ортаға енемін. Заң үшін әрекеттерімнен басқа өз басым ,тіпті де жоқ нәрсемнің, мен тіпті де оның объектісі емес екенмін.
Сондықтан, қылмыстың объективтік жағы қылмыскердің ойы мен мақсатын бағалауға негізгі белгі болыпп табылады.
Осыған байланысты, қылмысты істі алдын-ала тергеу немесе сотта қарау кезінде, ең алдымен қылмыстың қылмыстың объективтік жағы анықталып алып, оның негізінде субъективтік жағы белгілі болады, қылмыстық заң жүзінде тыйым салуына қарамастан қоғамдық қауіпті әрекет жасаушының мақсаты, себебі және ниеті туралы шешім шығарылады.
Объективтік жақтың белгілерінсіз субъективтік жақтың мәселелері қозғалмайды да, себебі соңғысы алғашқымен байланыссыз іске аса алмайды.
Қылмыстың объективті жағының маңыздығын, қылмыс құрамының дәл осы буыны қылмыстық жауаптылық пен қылмыс құрамының түгел құралымының іргетасы екендігін, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі Ерекше бөлімі баптарының диспозицияларында заң шығарушы қылмыстың объективті жағының белгілерін жиі атайтығындығынан да көруге болады.Мысалы, қылмыстық заңда ылғи қоғамдық қауіпті іс-әрекеттердің белгілері аталады, оларсыз Ерекше бөлім баптарының бірде-бір диспозициясы мүмкін болмай қалады, қылмыстық заңда объективтік жақтың басқа да белгісі жиі көрсетіліп отырады.Атап өтетін бір жай-олардың барлығы да қылмыстық-құқықтың маңызға бірдей дәрежеде ие бола алмайды.
Қылмыстардың барлық құрамына міндетті нәрсе - қоғамдық қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік). Объективтік жақтың басқа белгілері факультативті, атап айтқанда, олар кейбір қылмыстардың құрамы үшін олардың объективтік жағының белгілері болып саналса, басқа біреулері үшін - олай саналмайды. Мысалы, адам өлтіру,зорлау (Қылмыстық Кодекстің 96,120- баптар) қылмыс құрамдарыүшін қылмыстың істелген орны еш рөл атқармайды және қылмыстық жауаптылық бұл қылмыстардың қай жерде істелгеніне қарамастан тағайындаладыАлайда, дәл осы белгі (орын), мысалы, су жануарлары мен өсімдіктерін заңсыз алу (Қылмыстық Кодекстің 335-б) қылмысының құрамын анықтау үшін міндетті болып табылады.
Объективті жақтың факультативті белгілері - тіпті қылмыстың құрамының белгілері болмағандықтан оның бағалауына әсер етпеген күнде де, жаза белгілеуге айтарлықтай әсер ететіндіктен үлкен материалдық-құқықтық маңызға ие.Кейбір жағдайларда олар жаза белгілеу кезінде кінәлінің жауаптылығын жеңілдетуші немесе ауырлатушы жағдай болып табылады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодекстің 54-бабаына сәйкес қылмыстық жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар болып объективтік жақтың төмендегідей белгілері саналады: қоғамдық қауіпті салдар қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру, қылмыстың жасалу әдісі (аса қатыгездікппе, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні қинап қылмыс жасау), қылмыстың жасалу жағдайы қылмысты төтенше жағдайда жасау) және тағы басқалары.

Объективті жақтың факультативті белгілерінің қылмыстық іс бойынша әр қашан маңызды дәлелдік мағынасы бар екендігін екерген жөн.Олардың барлығы да кез келген қылмыстың қажетті сиппатамасы болып табылады. Егер, мысалы,істелген қылмыстың уақыты мен орны аннықталмаса, қылмысты ашылды деп санауға болмайды (тіпті кейбір құрамда олардың қылмысты бағалауда маңызы болмаса да.Сондықтан, қылмыстың объективті жағынан барлық белгілері өзініңміндеті немесе факультативті болуына қарамастан кез келген қылмыстық іс бойынша қылмыстық-құқықтық мағынада дәлелдеу затына жатады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің Ерекше бөлімінің быр тарауы көлемінде текті (арнайы) объект бойынша топтастырылған қылмыстар көбінесе объективті жағының белгілері бойынша ажыратылады.

Себебі, қылмысқа сәйкес қоғамдық қауіптілікке тән дәл осы белгілерді ажырату кезінде байқалады. Адамның және азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандығына қарсы жасалған қылмыстардың көпшілігі бір - бірінен қылмыстың объективті жағының белгілері бойынша, яғни қоғамдық іс-әрекеттің сипатына қарай ажыратылады.
Конституцияның 1-бабында ең қымбат қазына-адам және адамның өмірі, құқықтарымен бостандықтары, -деп жарияланған.Мысалы, сайлау құқығын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссиясының жұмысына кедергі жасау), азаматтардың тең құқылығын бұзу ,сайлау құжаттарын, референдум құжаттарын бұрмалау немесе дауыстарды қате есептеу, тұрғын үйге қол сұғылмаушылықты бұзу және т.б.
Қылмыстың объективті жағының белгілері тек қылмыстық істерді бір -- бірінен ажыратудың негізі болып қоймай, кейбір жағдайларда қылмыстарды жіктеуге де негіз болады-бір жағынан әкімшілік,тәртіптік, екінші жағынан-басқа құқық бұзушылық. Мысалы, ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу.(Қылмыстық кодекстің 340бап),қылмыс ретінде дәл осындай әкімшілік құқық бұзушылықтан объективті жақтың белгісімен ажыратылады,ол - құқық бұзушылық салдарынан тартылған залалдың мөлшері.
Қызмет өкілеттілігін теріс пайдалану (Қылмыстық Кодекстің 361-б) осыған ұқсас тәртіптік теріс қылықтан келтірілген зиян мөлшері бойынша ажыратылады Егер қызмет өкілеттілігін теріс пайдалану кезінде азаматтар мен ұйымдардың құқықтарына немесе заңды мүдделеріне немесе қоғамның не мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне айтарлықтай зиян келтірілген болса, ондай теріс пайдаланушылық-қылмысты деп танылады.
Егер келтірілген зиянн мөлшері онша көп болмаса, бұл іс тәртіптік жауаптылыққа тартылуы керек.
Қылмыстық іс-әрекетті саралауда қылмыстың объективті жағының маңызы зор. Мысалы, Қазақстан Республикасының күші бар қылмыстық заңлары бөтеннің мүлкін талан-таражға салуға байланысты қылмыстық жауаптылықты, олардың жасалу нысанында қарай анықтайды (Қылмыстық Кодекстің 187-193 баптар).
Бұл қылмыстардың барлығы ұрлық, сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін ысырап ету немесе иеленіп алу, алаяқтық, шабуыл жасап тонау, тонау) тікелей қасақаналықпенжасалынып, бірдей объектіге қол сұғады.
Сондықтан аталған қылмыстарды тек қана объективтік белгілеріне байланысты дұрыс - саралай аламыз, яғни мүлікті алу тәсіліне қарап (ұрлық - жасырын алу, тонау -ашықтан - ашық алу және т.б.).
Қалың өскен шөптің ішінде, далаға шығуын күтіп жатады.Сәлден соң Б.малын қарауға далаға шыққан кезде С. қолындағы темір балғамен Б-ның бас сүйегінен 3 рет ұрады.Осы алған зақымнан Б.табан астында мерт болады. Сот С-ның әрекетін Қылмыстық кодекстің 99-бабының 1-бөлігімен саралаған. Өйткені,С-ның әрекеті Б-ның өлуіне тікелей себеп болып,3рет балғамен ұрудың нәтижесінде, жәбірленушінің өлуіне нақтылы жағдай жасалған.Істелген іс - әрекетті орын алған қоғамға зиянды зардаптың себебі деп тану үшін, қылмыстың осы зардабы тек қана осы іс-әрекеттің (басқаны емес) тікелей нәтижесі болуы қажет.Өйткені, кез келген іс-әрекет зардаптың орын алу шарты болғанымен, оның себебі болып танылмауы мүмкін. Осыдан кейін іс-әрекетті зиянды қауіпті зардаптың тікелей себепшісі деп табу үшін себепті байланысты белгілейтін тағы бір белгіні-шарасыздық белгісін - яғни,орын алған зардап істелген іс-әрекеттің қажетті, сөзсіз нәтижесі болуы керек деген тұжырымға келеміз.
Мысалы,А.деген жүргізуші Х.деген азаматшаны жеңіл автокөлікпен дол үстінде қағып кетіп, нәтижесінде Х.Жеңіл жарақат алған.Х. дәрігерге емделіп жүрген кезде қанына жұқпалы кесел араласып, нәтижесінде қан ауруы асқынып, қайтыс болған.Мұндай жағдайда жүргізушінің әрекеті- сөз жоқ қылмыс құрамын құрайды, бірақ кісі өлімі үшін емес, басқа қылмыс үшін, себебі бұл жерде кісінің қазаға ұшырап отыруының басты себебі дене жарақаты әсерінен қанына жұқпалы ауру жұғып асқынып кетуі болып отыр.
Жүргізушінің әрекетінен жәбірленушінің өлімінің байланысы бұл жерде кездейсоқ болып отыр. Сол үшін де қажетті және кезздейсоқ себепті байланыстарды ажырата білу керек.
Материалдық құрамдағы қылмыстардың объективтік жағының белгісі тек қана қажетті (сөзсіз) себепті байланыстардан құралады. Кейде заң шығарушы қылмыстың объективтік жағының белгілерін сипаттағанда қоғамға қауіптілігі дәрежесі әр түрлі болатын зардаптардың нақты болу мүмкіндігіне жол береді.Мысалы, Қылмыстық кодекстің 106-бабына сәйкес денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргені үшін қылмыстық жауаптылық осы бапта көрсетілген ауыр дене жарақатын түсірген жағдайда немесе денсаулыққа келтірілген ауыр жарақат сол мезгілде адамның өміріне қауіпті болса жүзеге асырылады.Ауыр дене жарақатын алған адам абайсызда қазаға ұшыраса, қаза біріншіден ауыр дене жарақатынан, екіншіден өмірге қауіпті болуы себепті жәбірленушіні өлімге қасақана душар еткені анықталған жағдайда ғана кінәлі адам 106-баптың 3-бөлігі бойынша жауапқа тартылады.
Сонымен себепті, байланысты анықтағанда ең алдымен іс-әрекетті істеген мезгілде қоғамға зиянды зардаптың, сөз жоқ,істелген іс-әрекеттің нәтижесінен туындағанын анықтау керек.Себепті байланыс әрекет немесе әрекетсіздік арқылы істелетін материалдық қылмыс құрамдарының міндетті белгісі болып табылады.
Әрекетсіздік күйде жасалатын материалдық құрамға мысалы, лауазымды адамның салақтығын алайық Лауазымды адам өз қызметіне салақтықпен қараса, нәтижесінде оның өзінің қызмет борышын орындамауы келтірілген елеулі зиянмен қажетті себепті байланыста болса, ол осы бап бойынша жауапқа тартылады. Мұндай жағдайда әрекетсіздікпен келтірілген зардаптың арасындағы себепті байланысты анықтау үшін лауазым адамына қандай арнаулы міндет жүктелгенін және осы міндетті оның орныдамағанын анықтау қажет. Белгілі бір жағдайларда бірнеше адамдардың әрекеттерінен орын алған зардаптың қажетті себепті байланысын анықтау қажет болады.

Мысалы, материалдық құрамдағы қылмысқа бірге қатысып істеген жағдайда, қылмысықа қатысушылардың әрқайсысының әрекеті мен келтірілген зиянның арасын байланыстыратын себепті байланысты табу, бірлесіп қылмыстан келген зардапты анықтау да қылмысты саралау және қылмысқа бірге қатысушыларға әділ жаза тағайындау олардың әрекетін дұрыс саралау үшін өте маңызды роль атқарады.
Сонымен, себепті байланыс материалдық құрамдағы қылмыстың объективтік жағының негізгі белгісі болып табылады.
Себепті байланыс - материалдық қылмыстардың объективті жағының сипаты Орын алған қоғамдық қауіпті салдар үшін адамның жауаптылығы туралы сөз (егер, әрине, кінәсі болса), егер бұл салдар адам жасаған қоғамдық қауіпті әрекетпен немесе әрекетсіздікпен себепті байланыста тұрса ғана басталуы мүмкін.Себепті байланыс болмаған жерде зиянды салдардың орын алғандығы үшін қылмыстық жауаптылық та болмайды.Себебі, бұл жаратылыста және қоғамда болып жататын құбылыстар мен процестердің, заттардың жалпыға бірдей объективті байланысының, өзара тәуелділігінің, өзара келіспеушілігінің түрлерінің біреуін бейнелейтін филисофиялық категория.
Себеп дегеніміз- бір құбылыстың заңдылықты түрде, ішкі қажеттілікпен басқа құбылыс тудыруы және ол-салдар деп қарастырылады.Байланыстылықты бұл философиялық тұрғыдан түсінгендік білімнің барлық салаларына ортақ, сондықтан бұл түсінікті қылмыстық құқықтың себепті байланысына да қолдануға болады.Материалистік философия себепті байланысты объективті өмір сүруші және табиғат пен қоғамның жалпыға бірдей өзара әрекетінің бір көрінісі ретінде қарастырды.
Объективті бола тұра және біздің санамызға қарамастан, себепті байланыс адамаға танылып білінуі мүмкін. Әрине , адам санасы объективті әлемнің барлық себептері мен заңдылықтарына бірден жете алмайды..Бұған қарамастан, адам объективті әлем туралы білімін толықтыра отыра бірте-бірте оны танып түсіне бастайды және оның неғұрлым жаңа сырларын ашады. Себепті байланыстардың сипаты мен оған адам санасының жету мүмкіндігін,мысалы, медицина тарихының дамуымен суреттеуге болады.
Белгілі бір тарихи кезеңдерде адам көп аурулардың себебін,ол аурудан адамның неге өлетіндігін білмеді, ал ол аурулардың себептері, әрине, болды. Бертін келе ғалымдар бұл ауру процестерінің себептерін зерттеп біліп, алдын алу мен оны емдеуге табыстарға жетіп, ауруға қарсы әсер ете білді.Себепті байланыстардың объективті жағының қылмыстық құқық үшін де маңызы зор.
Тергеу органдары мен сот қылмысты істі алдын-ала тергеу және сотта қарау кезінде біреудің қоғамдық қауіпті қылығы мен бұл қылықтың зиянды салдары арасынан өздері шығаратын елес байланысты емес, олардың санасынан тыс тұратын объективті себепті байланысты тауып көрсетеді.

Алайда, бұл себепті байланысты табу процесі оңайға соқпайды.Адамның себепті заңдылықтар туралы түсінігі оларды көбіннесе жеңілдетіп жібереді, ол адам( объективті шындық процестерінің кей жақтарына шаң жуытпаса, басқаларының мағынасын төмендетіп жібереді.Осыған байланысты тергеу мен сот қылмысты іс бойынша себепті байланысты анықтау үшін түрлі мамандар мен сараптаманың көмегіне жүгінеді.Кез-келген себепті байланыс, оның ішінде қылмыстық құқықта кездесетін себепті байланыс, оның ішінде қылмыстық құқықта кездесетін себепті байланыс та бірқатар белгілер арқылы сипатталады.

1.2 Қылмыстық құқық бұзушылықтың зардаптың түсінігі және оның түрлері

Адам қоғамдық тұлңа бола отырып күн сайын өзінің айналасындағылармен қарым - қатынастарға түсетіні белгілі. Адамның әрбір іс - әрекеті өзін қоршаған өмір ағасына белгілі бір өзгерістерді туғызуға бағытталады. Адамның іс әрекеттерінің барлығы бірдей өзі өмір сүріп отырған қоғам, өзінің айналасындағы өзге адамдар үшін үнемі пайда бола бермейді немесе қоғамға қарсы мәнісі оның зиянды салдарды туғызатындығынан көрініс табады, яғни қылмыс тек әрекет немесе әрекетсіздікті жасаумен аяқталмайды, ол өзіне жүріс тұрыстың осындай түрімен келтірілген зиянды кірістіре отырып одан әрі жалғасын табады.
Қылмыс арқылы келтірілген залалдың нақ өзі тиісті іс әрекетке тиы салуға және оны жасағаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тартуға алып келеді.
Кез келген қылмыс әр түрлі күштердің , адамдардың іс әрекеттерінің, қоршаған ортаның, табиғаттың, әртүрлі механизмдердің өзара әрекеттерінің нәтижесі болыа табылады. Алайда тек адамның белсенді немесе енжар жүріс тұрысының көрінісі болып табылатын күштер ғана заңи маңызға ие болады. Қылмыстық істі тергеу барысында кінәлі адамның жүріс тұрысынан басқа факторлардың барлығы тек адамның жүріс тұрысының рөлін және қоғамдық қауіптілігін дұрыс бағалау үшін ғана тексеріледі. Сондықтанда нәтижеге келтіретін барлық адамдар мен факторлар ішінен қылмыстық заң тек адамның жүріс тұрысын ал осы фактордың мүмкін болатын салдарының ішінен тек қылмыстық жазалануға жататын салдарды ғана жасанды түрде оқшаулайды - деп жазған А.Н.Трайнин пікіріне қосылуға болады
Кез келген құбылысты зерттеуді оның пайда болуының себептерін талдаудан бастаған дүрыс болады. Қоғамдық қауіпті салдар - адамның жағымсыз жүріс тұрысының нәтижесі , ол қылмыстың обьектісін құрайтын қоғамдық қатынастарға әсер етеді. Бұл қылмыстық құқық теориясындағы бастауыш ереже. Бұл жөнінде Михлин.А.С және т.б жазан. Сондықтан қылмыс салдарының маңызы белгілері құқықпен қорғалатын обьектінің және қоғамдық қауіпті іс әрекеттің маңызды белгілерімен тікелей тәуелділікте болады және де олардың соңғысымен байланысты ғана ашылуы мүмкін болады. Бұдан шығатын қорытынды қоғамдық қауіпті салдар ұғымының анықтамасына қылмыс обьектісінің және қоғамдық қауіпті іс әрекеттің қатынасын айқындау логикалық жағынан алдымен талап етеді. Қылмыстық салдар обьекті және қылмыстық салдар арасындағы байланыстырушы түйін болып табылады. Сондықтан қылмыстық салдар бір жағынан қылмыстық әрекетпен сипатталса екінші жағынан қол сұғушылық обьектісімен сипатталады. Ең алдымен қылмыстық салдар және әрекеттің ара қатынасына тоқталу қажет. Қылмыстық іс әрекеттің өзіндік ерекшелігі оның қоғамдық қауіптілігінен көрініс табады. Қылмыстық іс әрекет өзіне обьективті субьективтік белгілерді жасау мақсатында қылмыстық құқық теориясы қылмыстық іс әрекеттің обьективтік және субективтік жақтарын бөліп қарастырады. Әрекет туралы құрамның обьективтік жағының белгісі ретінде қарастыра отырып біз оның обьективтік қоғамдық қауіптілігін, обективті қылмыстық залал келтіруді айтамыз. Қоғамдық қауіпті іс әрекет түлғаның қылмыстық еркінің оның кінәсінің көрінісі болса екінші жағынан іс әрекет қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастардың қоғамдық зиянды өзгерістердің себебі болып табылады. Ендеше қоғамдық қауіпті іс әрекет обьективтік және субьективтік екі белгіге ие болады.
Қылмыстық іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) кез-келген қылмыстың объективті жағының міндетті белгісі болып табылады, өйткені ол объективті жақтың негізі, өзегі ретінде танылады. Әрекет немесе әрекетсіздік қоршаған ортамен және белгілі бір жағдайларда, белгілі бір уақытта және белгілі бір уақытта өзара әрекеттесудің әр түрлі формаларында болуы мүмкін.
Қылмыстық-құқықтық мағынада заңның әрекет етуінің қоғамға қауіпті және заңсыз белгілері бар. Әлеуметтік қауіп белгісі дегеніміз - қылмыстың қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарды бұзуы және елеулі зиян келтіруі немесе қауіп төндіруі. Демек, қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекет, егер оның қоғамға қауіптілігі шамалы болса, қылмыстық құқық бұзушылық болып саналмайды. Қоғамға қауіпті іс-әрекеттер әлеуметтік құндылық тұрғысынан, әрекеттің заңсыздығы тұрғысынан қылмыстық заңмен қарастырылмаған болса да, қылмыстық әрекет деп танылмайды.
Әрекет нақты, біле тұра және ерікті түрде жасалған жағдайда ғана қылмыстық деп танылады. Адамның іс-әрекеті - бұл оның еркінің көрінісі, ол саналы түрде және белгілі бір мақсатқа жету үшін жасалуы керек. Кінә туралы сұрақ тек іс-әрекеттің сипаты адамның қалауымен жасалса ғана туындайды. Демек, адамның рефлекторлық қозғалысы, яғни ұйқылы ұйқыдағы адамның қозғалысы адамның саналы, ерікті әрекеті деп санауға болмайды, өйткені бұл әрекеттер адамның еркіне бағынбайды. Мысалы, адамды табиғат күшіне немесе күшке ұшырату қылмыс болып табылмайды. Сонымен бірге, егер мәжбүрлеуді жеңе алмадық десек, онда қоғамдық қауіпті әрекет қылмыскердің қылмыстық жауаптылығынан құтылуға мүмкіндік беретін жағдайға айналады. Сонымен, қылмыстық іс-әрекет қоғамға қауіп төндірсе, қылмыстық заңға қайшы келсе, қасақана және ерікті жағдайда ғана қылмыстық болып табылады.
Қылмыстық іс-әрекет әрекет немесе әрекетсіздік түрінде көрінеді.
Іс-әрекет - бұл адамның белсенді іс-әрекеті және қоғамдық қауіпті әрекеттің кең тараған түрі. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінде көзделген қылмыстардың басым көпшілігі осы қолданыстағы әрекетпен жасалады. Кез-келген іс-әрекет белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталған адамның саналы дене қимылына негізделген. Қылмыстық іс-әрекет адамның бір әрекетінен немесе бір-бірімен өзара байланысты бірнеше әрекеттерден тұрады. Мысалы, адам алдымен қылмыс жасауға дайындалады (орын, уақыт, қылмыс құралын іздеу және т.б.).
Қылмыстық іс-әрекетті жасау кезінде субъект әртүрлі қару-жарақтарды, механизмдерді, техникалық процестерді, жануарларды немесе басқа адамдарды, олардың ессіздігін, жасын немесе жағдайды түсінбеуін пайдаланып қылмыс жасай алады. Мысалы, егер қылмыс субъектісі үйретілген итті басқа адамның денсаулығына зиян келтіру үшін қолданса, онда ит қылмыстың құралы болып табылады және иттің иесі қылмыстың субъектісі ретінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.