Музыкалық білім мамандығы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Кәсіби-шығармашылық факультеті
Музыкалық білім мамандығы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні: "Музыка пәнін оқытудағы İT және цифрлық ресурстар"

Тақырыбы: "Мектептегі музыкалық білім берудің дамытуында Д.Б.Кабалевскийдің қосқан үлесі"

Орындаған: МК-301 тобының студенті
Кадыр Ж.Н.
Тексерген: Музыка және хореография
кафедрасының доценті,
п.ғ.к. Мукеева Н.Е.

Қорғауға жіберілген
____________________201__ж.
Жұмыстың өткізу күні: ____________________201__ж.
Қорғау күні: ____________________201__ж.
Бағасы: _________________

Ақтөбе - 2022 ж.
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

І Д.Б.КАБАЛЕВСКИЙДІҢ МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕГІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 ХХ ғасырдың 20-80 жылдарындағы музыкалық білім мәселесі және Д.М.Кабалевскийдің бастамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Д.Б.Кабалевскийдің шығармашылық мұрасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .

ІІ Д.Б. КАБАЛЕВСКИЙДІҢ МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖАҢАШЫЛДЫҒЫ ... ... ... ... ... ... .
2.1 Д.Б.Кабалевскийдің музыкалық-педагогикалық тұжырымдамасының негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Д.Б.Кабалевскийдің музыкалық бағдарламасының негізгі қағидалары мен ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Тақырыптық принцип. Д.Б.Кабалевскийдің Үш киті ... ... ... ... ... ... ... . .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
3

5

5
8

14

14

15
19

21
23

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Елімізде ХХ-ХХІ ғасырлардың көптеген онжылдықтарында жас ұрпақтың рухани тәрбиесіне көп көңіл бөлінуде. Тәжірибе көрсеткендей, музыка сабағында музыка өнерімен таныстыру мектеп оқушыларының адамгершілік-эстетикалық сезімдерін тәрбиелеуге және олардың көзқарастарын, сенімдерін, рухани қажеттіліктерін қалыптастыруға ықпал етеді.
Музыка мұғалімі оқушылардың сезімі мен ой-өрісіне жүгіне отырып, олардың музыкалық-шығармашылық қабілеттерін дамытып, өнер туындыларын түсінуге, бағалай білуге үйретсе, музыканың үлкен тәрбиелік мүмкіндіктері ойдағыдай жүзеге асады.
Еліміздегі музыкалық білімнің қалыптасу процесіне көрнекті композитор, орындаушы музыкант, дирижер, ғалым, педагог-ағартушы, қоғам қайраткері Дмитрий Борисович Кабалевскийдің қосқан үлесі зор. Оның талантының жан-жақтылығы жан-жақты қызметтің әртүрлі салаларында көрінді.
Д.Б.Кабалевский мен оның серіктерінің белсенді шығармашылық және жанқиярлық қызметі ХХ ғасырдың 70-жылдарында мектеп оқушыларына музыкалық білім берудің отандық жүйесін түбегейлі өзгерту қажеттілігіне әкелді.
Д.Б.Кабалевский мектеп оқушыларына жаппай музыкалық тәрбие берудің мазмұны мен әдістерін түбегейлі өзгерту туралы іргелі идеяларды алға тартты. Олар отандық бірегей музыкалық-педагогикалық концепцияны көрсететін жалпы білім беретін мектепке арналған жаңа Музыка бағдарламасында өрнектелді.
Оның негізіне Б.В.Асафиевтің, бірқатар прогресшіл музыка мұғалімдерінің - Н.Л.Гродзенскаяның, В.И.Шацкаяның және басқалардың ғылыми ой-пікірлері, өзіндік ғылыми әзірлемелер мен жеке тәжірибелік тәжірибелері негіз болды.
Музыкалық білім берудің негізгі мақсаты оқушыларды бүкіл рухани мәдениетінің бір бөлігі ретінде музыкалық мәдениетке тәрбиелеу.
Зерттеудің мақсаты: Д.Б.Кабалевскийдың музыкалық білім беру саласында педагогикалық қызметі мен қосқан үлесін сипаттау.
Зерттеу нысаны: Д.Б.Кабалевскийдің мектеп оқушыларына музыкалық білім беру саласындағы қосқан үлесі.
Зерттеу пәні: Музыкалық білімнің қалыптасу процесі.
Зерттеу міндеттері:
1. Д.Б.Кабалевскийдің жан-жақты шығармашылық қызметін көрсету.
2. Д.Б.Кабалевский әзірлеген мектеп оқушыларына музыкалық білім мен тәрбие берудің инновациялық тұжырымдамасының мәнін ашу.
3. Д.Б.Кабалевский әзірлеген жалпы білім беретін мектептің музыкалық бағдарламасын құрудың іргелі аспектілері мен принциптерін анықтау.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі Д.Б. Кабалевский, сондай-ақ музыкалық педагогика мен психология саласының бірқатар зерттеушілерінің еңбектері (Э.Б. Абдуллин, ОА. Апраксина, Л.А. Артынова, Б.В. Асафьев, Н.Л. Гродзенская, Л.В. Данилевич, С.М. Едунов, М.Г. Плохова, Б. М. Теплов, Н.А. Терентьева, Г.М. Цыпин және т.б.).
Зерттеу әдістері: зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау, синтездеу, жалпылау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы отандық музыкалық білім берудің негізгі даму кезеңдерін қарастыруда, Д.Б.Кабалевскийдің жалпы білім беретін мектептің музыкалық бағдарламасы мен тұжырымдамасы мысалында инновациялық педагогикалық тәжірибесін қорытуда.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу нәтижелерін музыкалық-педагогикалық факультетінің студенттері, оқу орындарының музыка пәні мұғалімдері пайдалана алады.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспе, 2 тарау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І Д.Б.КАБАЛЕВСКИЙДІҢ МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕГІ

1.1 ХХ ғасырдың 20-80 жылдарындағы музыкалық білім мәселесі және Д.М.Кабалевскийдің бастамалары

Курстық жұмыстың бірінші тарауында 20 ғасырдың ортасындағы студенттерге музыкалық-шығармашылық білім берудің отандық педагогикалық аспектілерін тарихи талдауға жүгінеміз.
Ұлы Октябрь революциясынан кейін кеңестік музыкалық білім берудің дамуында жаңа дәуір басталды. А.В.Луночарскийдің жетекшілігімен мектепте музыканы оқытуға қойылатын талаптарды әзірлейтін арнайы музыкалық кафедра құрылды. Мектептегі музыка сабақтары келесі мақсаттарды көздеді:
1. Балалардың музыкалық қабілеттері мен дағдыларын дамыту;
2. Эстетикалық сезімді дамыту.
Осы алғашқы музыкалық бағдарламада музыкалық білім беруді жүзеге асырудың негізгі жолдары көрсетілген:
а) музыканы қабылдау (тыңдау) қабілетін дамыту;
б) музыкалық шығармаларды жаңғыртуға (ән айту) қажетті қабілеттер мен дағдыларды дамыту;
в) қажетті білімді меңгеру (сауаттылық).
Осылайша, музыкаға жанды реакция мәселесі музыкалық білім берудің басты міндеті ретінде алға қойылады. Ал балалардың ортасындағы музыкалық әсерді байыту мақсатын көздейтін сыныптан тыс жұмыстар ерекше орын алды [1].
Музыкалық педагогиканың көрнекті қайраткерлері бұқаралық музыкалық білім беру жүйесін қалыптастыруға, музыкалық тәрбиенің жаңа формалары мен әдістерін іздестіруге, балалармен тікелей айналысуға және жұмыстың жаңа принциптерін орнатуға белсене қатысты. Олардың ішінде ерлі-зайыпты Шацкийлер - Станислав Теофилович пен Валентина Николаевна ерекше орын алады.
ХХ ғасырдың 20-жылдарында С.Т.Шацкий (1878-1934) балаларды тәрбиелеу процесінде іс-әрекетті ұйымдастыруда еңбектің, ойынның, өнердің басымдылығын көрсетті.
В.Н.Шацкая (1882-1978) - кеңестік педагог, пианист және музыкалық-эстетикалық тәрбие беру саласының қайраткері - музыкалық-эстетикалық тәрбие берудің, оның ішінде мектепке дейінгі, мектептік, мектептен тыс тәрбие берудің кеңестік жүйесінің негізін қалады. Ол эстетикалық тәрбие ұғымын жеке тұлғаны үйлесімді тәрбиелеудің бір бөлігі, ал музыкалық тәрбиені оқушыларды рухани-адамгершілік қалыптастыру құралы ретінде анықтады. В.Н.Шацкая жалпы музыкалық білім берудің басты міндетін өнердің өзі арқылы музыканы түсінетін, онымен қарым-қатынас жасаудан шынайы қуаныш алатын, рухани-адамгершілік дамуын қабылдайтын шығармашылық тұлғаларды тәрбиелеуден көрді. Ол алғашқылардың бірі болып балалар мен жастарды тәрбиелеуде өнердің алуан түрлерін кешенді пайдалану мәселесін көтерді.
Бұл кезеңде балалардың музыкалық шығармашылығының дамуына байланысты балалардың музыкалық шығармашылығы мәселесінде айтарлықтай келіспеушіліктер туындады. Оның маңыздылығын бағалауда үш негізгі позиция анықталды: 1) балалар шығармашылығы, берік теориялық білімге негізделмеген, дилетантизм және өнерге жала жабу; 2) балалар шығармашылығы пайдалы және қажет, бірақ тек дарынды балаларға арналған; 3) музыкалық балалар шығармашылығы - тәрбиенің жолы, әдісі.
Үшінші позицияның қолдаушысы музыкалық өнер саласындағы көрнекті қайраткер Б.В.Асафиев болды. Оның бастапқы тезисі мектептегі өнер, ең алдымен, есте сақтау емес, бақылау объектісі болып табылады деген тұжырым болды. Сондықтан оқушылардың тыңдау мәдениетін қалыптастыру - басты міндет. Студенттер арасында қажетті музыкалық білімнің жинақталуына ықпал ететін, музыка туралы ақпараттың сапалы өзгеруіне әкелетін, аналитикалық-синтетикалық әрекет қабілетін қалыптастыратын көрсетудің және бақылаудың өзіндік әдістеріне ерекше рөл берілді. Б.В.Асафиевтің әдістемелік нұсқаулары мектеп оқушыларын музыкалық-орындаушылық өнерге баулу процесінде құндылық-бағдарлық әрекетті қалыптастыру мәселесін одан әрі дамытудың теориялық негізі болды.
Ғылымда мұндай көзқарастар болғанымен, 1920 жылдардағы балалардың музыкалық шығармашылығы біздің елде кең тараған жоқ. Оның бір себебі мұғалімдердің жетіспеушілігі және олардың көпшілігінің біліктілігінің жеткіліксіздігі болды.
1930 жылдары балалардың музыкалық шығармашылығын зерттеу жұмыстары жалғасын тапты.
Соғыстан кейінгі жылдарда мектепті идеологияландырудың күшеюі, технократиялық көзқарас пен қатаң реттеу жеке тұлғаның дамуындағы музыканың рөліне көзқарастардың өзгеруіне әкелді. Негізінен музыка коммунистік тәрбие құралына айналады [2].
1930 жылдары музыкалық білім ресми түрде екі параллель арна бойынша жүзеге асырыла бастады:
1. 1-7-сыныптар аралығында музыка сабақтары жүргізілетін жалпы білім беретін мектеп;
2. Мектептен тыс музыкалық тәрбие мен білім берудің әртүрлі формалары (музыкалық мектептер, пионерлер үйлері, клубтар және т.б.).
Сол жылдары болған ән айту бағдарламалары музыка сабағына мынадай негізгі міндеттерді қойды:
1. Балаларды дұрыс ән айтуға, ән репертуарының қажетті минимумын меңгеруге үйрету.
2. Музыкалық шығармаларды тыңдау, элементарлық талдау дағдыларын қалыптастыру.
3. Музыкалық сауаттылық (сольфеджио) бойынша негізгі білімді меңгеру, балаларды нотадан ән айтуға үйрету.
Бұл міндеттерді шешу үшін жақсы дайындалған музыка мұғалімі - ән айтатын, аспаптың иесі және балалармен жұмыс істеудің қыр-сырын білетін мұғалімнің болуы қажет болды. Практикада көбінесе музыка сабағын беретін ешкім болмады немесе олар төмен деңгейде өтті.
Музыкалық педагогиканың дамуындағы орасан зор еңбек Борис Михайлович Тепловке тиесілі. Оның Музыкалық қабілеттердің психологиясы атты еңбегі балаларға музыкалық тәрбие беру мәселелеріне жаңаша көзқараспен қарауға мүмкіндік берді. Олар музыкалық қабілеттердің классификациясын береді, олардың дамуының жаңа шарттарын ашады.
20 ғасырдың соңына қарай өнер мен ғылымның өзара әрекеттестігі тұлғаның үйлесімді дамуының, оның рухани байытылуының принциптерінің бірі ретінде қарастырылады, ол эмоционалдық саланың дамуында қажетті тепе-теңдікті қалыптастырады, ол еңбек пен шығармашылық белсенділікке мүмкіндік береді.
ХХ ғасырдың 1970-80 жылдары мектептегі музыкалық білім беруді жетілдіру жолдарын белсенді іздеумен, музыка сабағының мазмұны мен мақсатын қайта қарастырумен сипатталатын жаңа кезең.
Осы жылдары Дмитрий Борисович Кабалевский (1909-1987) эксперименталды педагогикалық қызметін бастады. Ол жаңа міндет қойды - бұрынғы тәжірибе негізінде жалпы білім беретін мектеп үшін принципті жаңа музыкалық бағдарлама жасау.
Бағдарламаның мазмұны музыка пәні мұғалімінің алдына келесі мақсаттарды қояды:
- жасөспірімдер мен балаларды үлкен, байсалды музыка әлемімен таныстыру, осылайша олардың жеке тұлға болып қалыптасуына игі әсер ету;
- оқушылардың музыкалық мәдениетін қалыптастыру, оларды тыңдауға, естуге және қазіргі заманның барлық алуан әлеміне дұрыс эмоционалды түрде жауап беруге үйрету;
- балаларды сөздің кең мағынасында музыкалық сауаттылыққа, яғни есту тәжірибесіне сүйене отырып, музыканы өмірден туған, өмірмен тығыз байланысты жанды, қиялды өнер ретінде қабылдай білуге тәрбиелеу.
Жалпыланған түрде Музыкалық бағдарламаның мақсаты эпиграфта В.А. Сухомлинскийдің мына бір сөзімен басталды: Музыкалық тәрбие - музыкантты тәрбиелеу емес, ең алдымен адамды тәрбиелеу [3].
Д.Б.Кабалевский әзірлеген музыка сабағын құрудың негіздері тұтас сабақ идеясын жүзеге асыруға, оның эмоционалдық байлығын, оқушылардың музыкалық тілді қабылдау көкжиегін біртіндеп және жүйелі түрде кеңейтуге мүмкіндік береді. Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламасының жаңа құрылымы (1886 ж.) эстетикалық цикл пәндерін барлық сыныптарда тиісті білім мен дағдымен қаруланған жаңа буынның маман мұғалімдері - музыка мұғалімдерінің оқытуын қарастырды.
Осылайша, біз ХХ ғасырдың 70-80 жылдардағы оқушылардың музыкалық-шығармашылық тәрбиесінің отандық педагогикалық аспектілеріне қысқаша тарихи талдау жасадық. Мұндай талдау ғалымдардың зерттелетін құбылысқа көзқарастарының алуан түрлілігін жүйелеуге ғана емес, сонымен бірге осы көзқарастардың табиғаты, ерекшеліктері мен мазмұны туралы түсінік беретін суретті айтарлықтай толықтыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу еліміздегі кәсіби музыкалық білім берудегі әлеуметтік қайта құрулардың нәтижесі екіұшты екенін көрсетті. Бір жағынан төңкерістердің, азамат соғыстарының, идеологиялық қысымның, зиялы қауымның рөлін төмендетудің жалпы мәдениетке, оның ішінде музыкалық білімге де кері әсерін тигізбей қоймауы мүмкін емес еді. Эмиграциядан болған шығындардың орны толмас еді. Жеке үйдегі музыканы оқыту дәстүрлері жойылып, жас ұрпақтың музыкалық мәдениетінің деңгейін күрт төмендетті.
Екінші жағынан, ең қиын жағдайларда орыс музыканттары кәсіби музыкалық білімнің негізін сақтап қана қоймай, оның ұйымдастырушылық құрылымын нығайта алды. Көптеген қайта құрулар нәтижесінде кәсіби музыкалық білім берудің сәтті формалары табылды, олар тұтастай алғанда бүкіл 20 ғасырда сақталды. Әлеуметтік базаның кеңеюі дарынды адамдардың музыкалық кәсіпке келуіне ықпал етті. Кеңестік қоғамда орныққан тоталитарлық жүйенің көптеген келеңсіз жақтарына қарамастан (атап айтқанда, музыкалық білім беру саласында) оң жақтары да болды: оқу орындарын мемлекеттік қолдау және нақты ұйымдастыру кәсіби музыкалық оқу орындарының дамуы үшін қолайлы рөл атқарды.
Біздің еліміздегі жетекші музыка пәні мұғалімдерінің қызметі арқасында салыстырмалы түрде қысқа мерзімде балаларға жалпыға бірдей музыкалық білім берудің ұйымдастырушылық және кәсіби мәселелері шешілді және жалпы білім беретін мектептер үшін музыкант-педагогтарды кәсіби даярлау жүйесі қалыптасты. орыстың кәсіби музыкалық білімінің озық дәстүрлері құрылды [4].
Келесі тарауда біз Д.Б.Кабалевскийдің тұжырымдамасы бойынша студенттерге музыкалық-шығармашылық білім беру мәселесін жан-жақты қарастырамыз.

1.2 Д.Б.Кабалевскийдің шығармашылық мұрасы

Қазіргі білім беру жүйесінде өнердің жеке тұлғаның рухани-адамгершілік дамуындағы рөлі күшейе түсуде. Қоғамның мәдени әлеуетінің негізгі көздерінің бірі ретінде білім беру мазмұнын жетілдіру барлық деңгейдегі мұғалімдердің үнемі назарын аударады.
Музыкалық білім мен тәрбиенің, педагогикалық кадрларды даярлаудың жай-күйі қазіргі таңда көрнекті музыкант-педагогтардың жеке тәжірибесін түсіну негізінде мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін арттыру мәселелерін дамытуды қажет етеді.
Мұндай тәжірибені қорытындылайтын теориялық зерттеулерге қызығушылық айтарлықтай артып келеді. Қазіргі ғалымдар С.В. Смоленский (Т.Н. Батуринская), Б.В. Асафиев (Т.Е. Вендрова), Б.Л. Яворский (С.Н. Морозов), В.Н. Шацкая (Т.Л. Якубовская), О.А. Апраксина (О.А. Воробьева), Н.Г. Рубинштейн (Л.Г. Сухова), А.Б. Голденвейзер (Д.Д. Благой), Г.Г. Нойгауз (Б.Л.Кременштейн) және т.б.-ның педагогикалық қызметін зерттеуге бет бұрды. Осы шеберлердің әрқайсысының музыкалық-педагогикалық мұрасы, эстетикалық көзқарастары мен шығармашылық даралығы қазіргі таңда музыкалық білім беру теориясы мен практикасындағы прогрессивті тенденцияларды айқындайды.
20 ғасырдағы белгілі отандық музыкант-педагогтардың ішінде өзінің шығармашылық өмірінің көп бөлігін музыкалық білім мен бала тәрбиесіне арнаған композитор, педагог, ғалым Дмитрий Борисович Кабалевскийдің (1904 - 1987) музыкалық білім саласындағы еңбегі аса зор.
Д.Б. Кабалевскийдің композиторлік шығармашылығын, оның педагогикалық және қоғамдық қызметін жазғандар: Г.К. Абрамовский, Л.А. Баренбойм, В.И. Викторов, Р.В. Глезер, Е.А. Грошева, Л.В. Данилевич, Д.Г. Дарағаң, С.И. Корев, Л.В. Михеева, П.П. Назаревский, Б.М. Неменский, З.Г. Палюх, Г.А. Пожидаев, Н.И. Рогожина, Н.А. Сладкова, Л.С. Третьяков және т.б.
Д.Б. Кабалевский Мәскеу консерваториясын екі мамандық бойынша - композитор және пианист мамандығы бойынша бітірген. Ол жас шағынан Б.В.Асафиев, А.Б. Голденвейзер, Г.Л. Катуара, Н.Я. Мясковскийдің ізін жалғаушы және кәсіби музыкалық білім беру мен бұқаралық білім беру саласында орын алған прогрессивті процестердің куәгері және қатысушысы болды. Өткен ғасырдың атақты ғалымдары мен практиктері - О.А. Апраксина, Н.Я. Брюсова, Н.А. Ветлугин, Н.Л. Гродзенская, Д.Л. Локшин, М.А. Румер, В.Н. Шацкая, С.Т. Шацкий және басқалары балаларға музыкалық білім беру және музыка мұғалімдерін даярлау жүйесін жасады.
Педагогикалық және ағарту жұмыстарында өзіне дейінгі және замандастарының тәжірибесі мен идеяларына сүйене отырып, Д.Б. Кабалевский 70-жылдардың басында музыкалық білім берудің принципті жаңа көркемдік-педагогикалық тұжырымдамасын ұсынды. Онда ол алғаш рет мектеп оқушыларының музыкалық мәдениетін олардың жалпы рухани мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде қалыптастыруды мектептегі Музыка пәнінің мақсаты ретінде алға тартты, музыканы жанды бейнелеу өнері ретінде оқытудың принциптерін жариялады.
70-80 жылдардағы жүзеге асырылуы тұжырымдамасы негізінде әзірленген Музыка жаңа бағдарламасы бойынша өткен ғасырдың жалпы білім беретін мектептердің жұмыс тәжірибесіне Д.Б. Кабалевский балалардың музыкалық, жалпы дамуына, музыка мұғалімдерінің елеулі кәсіби өсуіне ықпал етті. Дегенмен, осы уақытқа дейін бұл тұжырымдама музыка мұғалімдерінің біліктілігін арттыру тұрғысында ерекше қарастырылатын мәселе болған жоқ [5].
Бұл зерттеудің негізгі бағыттары Д.Б.Кабалевский қызметінің маңызды құрамдас бөліктері негізінде музыка мұғалімінің кәсіби құзыреттілігін арттыру жолдарын анықтау төңірегінде шоғырланған.
Д.Б. Кабалевский балалар мен жасөспірімдерге бұқаралық музыкалық білім мен тәрбие беру жүйесін қалыптастыруда, ең алдымен, оның композиторлық қызметінде бейнеленген. Оның еңбектері біздің елімізде және шетелде орындаушылық және педагогикалық тәжірибеде лайықты орын алады. Д.Б. Кабалевский дарынды орындаушы және өз шығармаларының аудармашысы (пианист, дирижер, концертмейстер) ретінде де танымал болды.
40 жылдан астам уақыт бойы профессор, өнертану докторы Д.Б. Кабалевский Мәскеу мемлекеттік Чайковский атындағы консерваториясында сабақ берді. Одан консерваторияның композиторлық сыныбында және Композиторлар одағының жастар секциясында С.Баласанян, М.Дунаевский, Г.Струве, А.Пахмутова, Р.Леденев, Е.Денисов, А.Петров білім алды.
Оның музыка өнерін насихаттаушы ретіндегі жұмысының сан алуан саласы бүгінде бірегей ауқымды жобалар ретінде бағаланады - Бүкілодақтық радио мен Орталық телевидениеде музыка туралы әңгімелер; Кәсіподақтар үйінің залында Құрдастар кештері; жас музыкант-орындаушыларға арналған халықаралық және отандық конкурстарды ұйымдастыруға қатысу; Мектептегі музыка жаңа әдістемелік журналын құру.
Публицист ретінде Д.Б. Кабалевский музыкалық-эстетикалық тәрбие мәселелеріне, заманауи өнер мәселелеріне, көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығына арналған төрт жүзден астам мақалалардың авторы.
Композитордың шығармашылығы мен эстетикалық көзқарастары оның ғылыми музыкалық зерттеулерінің орталығында болды: Б.Асафьев, А.Дворак, М.Мусоргский, Н.Мясковский, С.Прокофьев, Н.Римский-Корсаков, А.Хачатурян, Д.Шостакович және т.б.еңбектері. Он бес жыл Д.Б. Кабалевский балаларға және олардың музыкалық жетекшілеріне арналған музыкалық және музыкалық білім беру кітаптарын жасаумен ерекшеленді.
1973 жылдан 1981 жылға дейін Академик Д.Б. Кабалевский жалпы білім беретін мектепте музыка пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеп, Музыка пәнінен жаңа бағдарлама жасап, оны сынақтан өткізуге және жүзеге асыруға ғылыми жетекшілік етті.
Д.Б. Кабалевскийдің қоғамдық қызметі - КСРО Композиторлар Одағында; КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты ретінде; КСРО АПС эстетикалық тәрбие беру кеңесінде, Халықаралық музыкалық білім беру қоғамында (ХМБҚ) - өнерді адамгершіліктің тасымалдаушысы ретінде насихаттауға үлес қосты.
Д.Б. Кабалевскийдің музыкалық-педагогикалық мұрасын талдау оның қызметінің көп қырлы сипатын және оның педагогикалық бағыттылығын ашуға мүмкіндік берді, бұл оның музыка мұғалімдерінің кәсіби құзыреттілігін арттырудағы тәжірибесін қолдануға негіз береді [6].
Д.Б. Кабалевскийдің музыкалық-педагогикалық тұжырымдамасының ауқымы мен тереңдігі 20 ғасырда жаппай тәрбие мен білім беру саласында орын алған негізгі тенденциялар призмасы арқылы қарастырылады. Олардың ішінде музыкалық білім беру үшін маңыздылары: еркін білім беру теориясы (К.Н.Вентцель, С.Т. Шацкий, В.Н. Шацкая, т.б.); социогенетикалық теория (В.М.Бехтерев, П.Ф. Каптерев, А.Ф.Лазурский, А.П. Нечаев, Н.Е. Румянцев, т.б.); биогенетикалық концепция (Б.В.Асафиев, П.П.Блонский, Н.Я. Брюсова, Б.Л.Яворский, т.б.); мәдени-тарихи теориясы (Л.С. Выготский). Көзқарастардың әртүрлілігіне қарамастан, оларды жеке тұлғаның дамуындағы өнердің маңызды рөлін мойындау біріктіреді.
1930 жылдардан бастап музыкалық білім беру мазмұны коммунистік тәрбие құралына айналды, ал музыка сабағының мазмұны ән айтумен шектеліп, балалардың музыкалық өнерді меңгеру мүмкіндіктерін едәуір тарылтады.
20 ғасырдың екінші жартысында музыкалық білім беру әдістерінің бағыты кеңейді. Есту мен дауыстың дамуын, нота жазудың дамуын, қабылдау процестерін әр жылдары белгілі ғалымдар мен педагогтар зерттеп келеді: Ю.Б. Алиев, О.А. Апраксина, В.К. Белобородова, Е.Я. Гембицкая, Н.Л. Гродзенская, Д.Л. Локшин, Е.М. Малинина, Д.Е. Огороднов, Н.Д. Орлова, Г.С. Ригина, М.А. Румер, В.Н. Шацкая және басқалары. Ресейде шетелдік авторлардың жеке әдістерін белсенді түрде түсіндіру және бейімдеу басталды: Б.Трихков (Болгария), К.Орф (Австрия), З.Кодай және Б.Барток (Венгрия), Пьер ван Хуве (Голландия), Э.Жак- Далкроз (Швейцария), Л.Бернштейн (АҚШ) және т.б.
Сол жылдары Давыдовтың дамыта оқыту теориясы Выготскийдің мәдени-тарихи теориясы мен Леонтьев, Рубинштейн, Лурия, Эльконин, Гальперин жасаған қызмет теориясының дәстүрлерін жалғастыра отырып, өзін танытты. 1970 жылдардың басында білім беруде жаңашыл мұғалімдер тенденциясы пайда болды (Ш.А.Амонашвили, С.Н.Лысенкова, В.А.Сухомлинский, В.Ф.Шаталов, Е.Н.Ильин және т.б.). Кабалевскийдің қызметі олардың идеяларымен - ынтымақтастық педагогикасы идеяларымен үйлеседі.
Ол жасаған музыкалық-педагогикалық концепция бірнеше аспектіде қарастырылады. Оның моральдық бағыты, әсіресе, қазіргі қоғамда жеке тұлғаның рухани құндылықтарының тозуы жағдайында сұранысқа ие. Кабалевскийдің музыкалық білім мен тәрбие мазмұнын аса маңызды міндет - музыканың өмірмен байланысы негізінде құрудағы көзқарасы әмбебап болып табылады. Автор көркемдік педагогика мен музыканы оқыту үшін қызығушылық, өнерге құштарлық мәселесінің маңыздылығын атап көрсетеді [7].
Кабалевскийдің концепциясында музыканы қабылдау оқушылардың музыкалық іс-әрекетінің негізі ретінде қарастырылады. Баланың музыканы эмоционалды, белсенді, мағыналы қабылдауын дамыту процесі оның музыкалық мәдениетін қалыптастырудың құрамдас бөлігі болып табылады. Кабалевскийдің маңызды педагогикалық идеясы - опера, балет, симфония және т.б. сияқты негізгі жанрларға жол ашатын үш кит - ән, би және маршпен таныстыру арқылы баланы музыка әлеміне енгізу.
Бағдарламаның мазмұнын Кабалевский музыка заңдылықтарына, композитор музыкалық өнердің биігіне көтерілу процесі деп бейнелеп белгілейтін тақырыптық принципіне сүйене отырып құрастырған.
Музыкалық білім беру тарихында алғаш рет өнердің таза музыкалық-эстетикалық категориялары оқу бағдарламасының тақырыптарының негізін құрады: музыканың интонациялық табиғаты, оның тілі мен сөйлеу тілі, жанрлар, формалар, стиль, музыкалық образ және музыкалық драматургия, музыканың түрлендіруші күші және т.б. Бағдарлама аясында алғаш рет өнерді біріктіру мүмкіндіктері қарастырылды. Музыка, әдебиет, бейнелеу өнері, театр, кино арасындағы байланыстар олардың өмірлік негізіне қарай қарастырылады.
Композитордың сабақта балалардың музыкалық өнерінің әртүрлі түрлерінің функцияларын кеңейтуге деген көзқарасы ерекше. Бағдарламада Әр сынып - хор! ұраны жарияланған. Кабалевскийдің жалпы білім беретін мектепте хор орындаушылық негіздерін нығайтуға ұмтылысын нанымды түрде дәлелдейді. Сонымен бірге, оқу-тәрбие процесінде музыкамен қарым-қатынастың кез келген түрі музыкалық мәдениеттің дамуына ықпал ететін кезде музыкалық іс-әрекеттің әртүрлі қырларының салыстырмалы дербестігі емес, олардың ішкі байланысы, бірлігі маңызды.
Д.Б. Кабалевский өз концепциясында оқытудың бұрыннан белгілі әдістері мен әдістерін олардың музыкалық өнердің табиғатына сәйкестігі тұрғысынан түсіндіреді: ұқсастықтар мен айырмашылықтар, алға жүгіру және өткенге оралу (ретроспективалар мен перспективалар), проблемалық. Композитор бұл әдістерді баланың музыканы меңгеру тәсілі ретінде қарастырған.
Кабалевский концепциясының маңызды аспектісі мұғалім мен оқушылардың бірлескен шығармашылық мәселесін тұжырымдау болып табылады, оны шешудің сәттілігі музыка мұғалімінің өзінің осы жұмысқа дайындығына байланысты.
Д.Б. Кабалевскийдің тұжырымдамасында және оның бағдарламасы бойынша музыка мұғалімінің кәсіби құзіреттілігіне қойылатын талаптар алғаш рет тұжырымдалды: білікті мұғалім жалпы педагогикалық даярлықтан басқа, музыкалық білімді ұстаз болуы керек - музыкалық аспапты, вокалды және дирижер-хор техникасын меңгеруі, музыка пәнінен білімі болуы керек. музыка тарихы мен теориясы саласы. Ал ең бастысы, музыка мұғалімі музыканы жанды интонациялық-бейнелі өнер ретінде сүюі, оны эмоционалды түрде қабылдап, орындауы керек. Кабалевский мұғалім сөзін, мұғалімнің сабақтың барлық элементтерін біртұтас тұтастыққа біріктіре алуын, қатаң схемадан, штамптан аулақ болып, бағдарлама материалын вариативті түрде қолдана білуін, өнерді оқытудағы маңызды құрамдас бөліктер деп санады [8].
Кабалевскийдің музыкалық педагогикалық тұжырымдамасының мазмұнын түсіну және оны ресейлік оқу орындарының тәжірибесінде қолданудың көп жылдық тәжірибесі оның іргелі принциптерін тұжырымдауға мүмкіндік берді: әмбебаптық, интеграциялық. өзгергіштік, диалог.
Тұжырымдаманың әмбебаптығы музыкалық өнер үлгілерінің музыкалық-педагогикалық іс-әрекеттің басым қасиеттері болып табылатындығында. Оларды музыкалық білім мен тәрбие мазмұнын дамыту процесінде, мұғалімнің музыка сабағындағы іс-әрекетінің тиімділігін анықтауда, сонымен қатар оның сыныптан тыс жұмысы процесінде, қосымша білім беру жүйесінде пайдалануға болады.
Тұтастық музыка мен өмірдің кең байланысы, музыкалық білім беру мазмұнындағы өнердің басқа түрлерімен өзара әрекеттестігі, сонымен қатар музыка мұғалімінің іс-әрекетіндегі негізгі кәсіби құзыреттіліктерді іріктеу принципі аясында қарастырылады.
Вариативтілік Кабалевскийдің тұжырымдамасы мен оның негізінде құрылған Музыка бағдарламасының мазмұны мен әдістерін шығармашылықпен түсіндіру мүмкіндігі, сонымен қатар педагог-музыканттың біліктілігін арттыру бағдарламаларының инвариантты және вариативті бөліктерін әзірлеу принципі ретінде түсіндіріледі.
Тұжырымдаманың диалогтік сипаты оның жетілдіруге, мұғалім мен оқушылардың бірлескен шығармашылығына, біліктілікті арттырудың интерактивті интерактивті түрлерін пайдалануға ашық жүйе ретінде түсінуінде, онда мұғалім музыка мен балалар арасында делдал қызметін атқарады.
20 ғасырдағы музыкалық педагогиканың бағыттарын ретроспективалық талдау Кабалевскийдің өзінің жаратылғанға дейінгі оң тәжірибені бойына сіңірген көркемдік-педагогикалық тұжырымдамасы ғылым мен тәжірибенің дамуындағы сапалы жаңа кезең болды деген қорытындыны тудырды.
Кабалевскийдің ізбасарларының теориялық және әдістемелік жұмыстарын талдау Ресейде 20 ғасырдың 80-90 жылдарында ғылыми мектеп қалыптасты, оның аясында музыкалық білімнің жаңа бағыттары дамып келе жатқанын айтуға мүмкіндік береді. Кабалевскийдің ғылыми мектебінің концептуалдық, ғылыми, көркемдік сияқты ерекшеліктерін көрсете отырып, оның әрбір өкілі композитор - ғалым - ұстаздың музыкалық-педагогикалық мұрасын шығармашылықпен жаңғыртып отырғанын атап өткен жөн [9].
1990 жылдары мектепте музыканы оқытудың жаңа қажеттіліктері музыкант-педагогтарды университеттік даярлау мәселелеріне қызығушылықтың артуына әкелді. Олардың ішінде: болашақ музыка мұғалімдерін даярлаудың теориялық негіздері (Е.Б.Абдуллин, Л.Г.Арчажникова, Н.А.Терентьева, т.б.), музыканың тәрбиелік әлеуеті (А.А. Пиличяускас), дамыта оқыту (Г.М. Цыпин); көркем мәдениеттің қалыптасуы (Л.А.Рапацкая), жоғары оқу орнының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.