Гипертониялық ауру кезіндегі мейірбикелік күтім
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
"Семей қаласының Дүйсенби Қалматаев атындағы мемлекеттік жоғарғы медицина колледжі"ШЖҚ КМК
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 0302000 "Мейіргер ісі"
Біліктілігі: 030205 4"Мейіргер ісінің қолданбалы бакалавры"
Тақырыбы: "Гипертониялық ауру кезіндегі мейірбикелік күтім"
Орындаған: II ПБ тобының студенті
Серікбаева Гүлжан Ержанқызы________________ (қолы)
Ұсынылсын қорғау:
Дипломдық жұмыстың жетекшісі аты-жөні ________
(қолы)
_____ _________20__г.
Семей қ., 2022 ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ - артериалды гипертензия
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АҚ - артериалды қысым
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ААФ - ангиотензин айналдырушы фермент
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖҚА - жүрек қантамыр аурулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖЖЖ - жүректің жиырылу жиілігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДҚҚ - диастолалық қан қысымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ОЖЖ - оратлық жүйке жүйесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
СҚҚ - систололық қан қысымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚФ - қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоспар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
І. КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4-5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЛЫҚ АУРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6-14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.АГ анықтамасы және классификациясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. АГ этиологиясы мен патогенезі. Қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3. Гипертониялық аурудың клиникалық көріністері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.4. Асқынулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.5.АГ диагностикалау әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.6. АГ емі мен алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ АУРУ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15-23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1. Мейірбике ісінің ғылыми негіздемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2. Мейірбикелік қызметтің негізгі кезеңдері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3. Артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарға арналған денсаулық мектебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3-ТАРАУ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 24-29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
IV. ПАЙЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша 1. Науқастардан ақпараттық келісім алу
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша 2. Сауалнама сұрақтары
І. КІРІСПЕ
Артериялық гипертензия (әрі қарай АГ) науқастардың еңбекке қабілеттілігін төмендететін, мүгедекке жиі алып келуіне, созылмалы ағымы мен жоғары өлім көрсеткіштеріне байланысты әлеуметтік, экономикалық аспектілері бар заманауи медицинадағы аса өзекті мәселелердің бірі. АГ өлімге алып келетін жүректің ишемиялық ауруы, гемарргиялық инсульт, жүрек жеткіліксіздігі, қант диабеті және т.б. қауіп факторы болып табылады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статитистикалық деректеріне сүйенсек, әлем халқының 30%-ы гипертониялық аурумен ауырады, ал 420 млнға жуық адам АГ байланысты тиісті ем қабылдамайды. Экономикалық дамыған елдерде бұл көрсеткіш 20-50%-ды құрайды. Соңғы 30 жылда(1990ж) АГ-мен ауыратын ересектер саны 2 есе артып, 1,28 млрдқа жеткен. Ол 40 жастан асқан әрбір оныншы, 50 жастан асқан әрбір бесінші және 60 жастан асқан әрбір үшінші тұрғында кездеседі. Бүгінде артериялық гипертензияның таралуы эпидемиялық сипатқа ие және АГ проблемасын ауқымды инфекциялық емес пандемия деп санауға болады.
Ғалымдар мен дәрігерлердің гипертониялық аурудың этиопатогенезін зерттеуде және оның емінде жеткен орасан зор жетістіктерге қарамастан өзектілігін жоғалпады.
Кілт сөздер: артериялық гипертензия, гипертониялық ауру, антигипертензивті терапия, мейірбикелік күтім
Зерттеу жұмысының мақсаты: гипертониялық аурумен ауыратын науқастарға мейіргерлік күтім жасау ерекшеліктерін зерттеу.
Міндеттері:
1. Артериялық гипертензия тақырыбы бойынша әдеби шолу жүргізу;
2. Мейірбикелік күтім жоспарын әзірлеу және науқастар арасында сауалнама жүргізу арқылы мейірбикелік күтім саласындағы артықшылықтар мен кемшіліктерін анықтау;
3. АГ бар науқастарға "Гипертониялық аурудың қайталама профилактикасы" аты жадынамалар әзірлеу
Зерттеу гипотезасы: Дұрыс ұйымдастырылған мейірбикелік күтім және алдын-алу шаралары гипертониялық аурумен ауыратын науқастардағы асқынулардың алдын алады. Науқастардың функционалдық жағдайлары мәселесі шешіледі және мейірбикелік күтім саласындағы кемшіліктер анықталады.
Зерттеу әдістері:
oo Ғылыми-теориялық талдау;
oo Әлеуметтік(сауалнама жүргізу);
oo Статистикалық және аналитикалық;
Зерттеу нысаны: гипертониямен ауыратын науқастарды емдеудегі мейірбикенің рөлі
Зерттеу пәні: мейірбике қызметі
Тәжірбиелік маңыздылығы: осы тақырып бойынша материалды егжей-тегжейлі ашу мейірбикелік көмектің сапасын арттыруға, сондай-ақ мейірбике ісі мамандығы түлектерінің жалпы және кәсіби құзыреттерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Диплом жұмысының материалы мейірбикелердің біліктілігін арттыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін пайдаланылуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1-ТАРАУ ГИПЕРТОНИЛЫҚ АУРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.АГ анықтамасы және классификациясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертония - бұл қан қысымының тұрақты және ұзаққа созылуымен сипатталатын созылмалы ауру. Бұл тамыр тонусының реттелуінің бұзылуына, сондай-ақ жүрек жұмысының өзгеруіне байланысты туындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериальді гипертензия деп систолалық қан қысымы 140 мм сын.бағ және немесе диастолалық қан қысымы 90 мм сын.бағ-нан жоғары болатын жағдайды айтамыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша қан қысымы деңгейінің жіктелуі:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
оңтайлы - систолалық - 120, диастолалық - 80;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қалыпты - систолалық - 130, диастолалық - 85;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жоғары - қалыпты - систолалық-130-139, диастолалық - 85 - 89;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 дәрежелі(жеңіл) артериялық гипертензия - систолалық-140-159,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 90-99;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 дәрежелі(орта) артериялық гипертензия - систолалық-160-179,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 100-109;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 дәрежелі(ауыр) артериялық гипертензия - систолалық - 180,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 110;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
оқшауланған систолалық гипертензия - систолалық - 140,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 90
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қауіп факторлары бойынша жіктелуі:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
төмен
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орташа
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жоғары
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өте жоғары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Этиологиясы бойынша:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Біріншілік(бастапқы, эссенциальді) артериялық гипертензия - артериялық қан қысымын реттеуге қатысатын ағзалардың зақымдануына байланыссыз дамиды. Этиологиясы белгісіз. Барлық гипертониялық аурулардың 95%-ын құрайды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қайталама (симптоматикалық, екіншілік) гипертензия 1-5% жағдайда кездеседі және өздігінен жеке ауру болып табылмайды. Ол басқа ағзалардың патологиясының көріністерінің бірі ретінде қарастырылады, мәселен, бүйрек аурулары (пиелонефрит, гломерулонефрит, бүйрек артерияларының стенозы және т.б.), эндокриндік жүйе (гипертиреоз және т. б.), ОЖЖ аурулары (жарақаттан кейінгі энцефалопатия және т. б.), тамырлы патология (қолқа коарктациясы, қолқа атеросклерозы және т. б.).
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық криз дағдарыс-бұл қан қысымының кенеттен сыни жоғарылауымен бірге жүретін жағдай, оның аясында нейровегетативті бұзылулар, церебральды гемодинамиканың бұзылуы және жедел жүрек жеткіліксіздігінің дамуы мүмкін. Гипертониялық криз бас ауруы, құлақ пен бастың шуылы, жүрек айнуы мен құсу, көру қабілетінің бұзылуы, тершеңдік, тежелу, сезімталдық пен терморегуляцияның бұзылуы, тахикардия, жүректің бұзылуы және тағы басқа да симптомдармен көрінеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ны клиникалық ағамы бойынша:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қатерсіз (баяу прогрессивті)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қатерлі (тез дамитын)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. АГ этиологиясы мен патогенезі. Қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериялық гипертензияның дамуына ықпал ететін факторларды әдетте қауіп факторлары деп атайды. Адамда қауіп факторлары неғұрлым көп болса, гипертонияның дамуы соғұрлым ықтимал.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ның қауіп факторлары негізінен басқарылмайтын және басқарылатын болып бөлінеді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарылмайтындарға мыналар жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқас жасы (ерлерде 55 жас, әйелдерде 65 жастан асқанда артериялық гипертензияның даму ықтималдығы біршама жоғарылайды);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ерте жүрек-қан тамырлары ауруларының отбасылық тарихы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқас жынысы (әйелдерде менопаузадан кейін қауіп айтарлықтай артады;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тұқымқуалаушылық. Гипертониялық аурудың пайда болуында генетикалық бейімділік байқалады. Гипертониямен ауыратын адамдардың 35-50%-ы аурудың отбасылық сипатын көрсетеді. Дегенмен, әлі уақытқа дейін қан қысымының тұрақты жоғарылауына әкелетін нақты ген ақауы анықталған жоқ. Ғалымдар бұны тұқым қуалаушылықтың полигендік түрі болуы мүмкін деп есептейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарылатындарға мыналар жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Стресс және психикалық шамадан тыс жүктеме. Стресс кезінде бөлінетін гормондар қан тамырларының тонусын жоғарлатады, жүректің жиырылу жиілігін арттырады және жүректен айдалатын қан көлемі де көбейеді. Бұның барлығы қан қысымының көтерілуіне алып келеді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дұрыс тамақтанбау. Күнделікті тағам рационында өсімдік майларының, дәрумендер мен микроэлементтердің жетіспеушілігімен бірге жануарлардың майлары мен холестеринге бай тағамдарды шамадан тыс тұтыну гиперхолестеринемияның дамуына, жоғары тығыздықтағы липопротеидтердің төмендеуімен қатар атерогенді липопротеидтердің көбеюіне әкеледі.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алиментарлы семіздік(ер адамдарда мықын айналымы 102 см, әйелдерде 88 см). Артық дене салмағы 30% немесе одан да көп болатын 40-69 жас аралығындағы ер адамдарда атеросклерозға тікелей байланысты аурулардан болатын өлім - жітім көрсеткіші 45% - ға, ал сол жастағы әйелдерде 40% - ға өсетіні белгілі. Семіздік, әдетте, гиперхолестеринемиямен және атерогенді липопротеидтер концентрациясының жоғарылауымен бірге жүреді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шылым шегу. Тамақтан кейін 1-2 темекі шегу қандағы холестерин мен атерогенді (тығыздығы төмен) липопротеидтерді жоғарылататындығы анықталды. Сонымен қатар, никотин тамырлардың спазмын тудырады, соның ішінде V. vasorum, тамыр қабырғасындағы микроциркуляцияны бұзады және тегіс бұлшықет жасушаларының көбеюін ынталандырады. Никотин қанның ұюын жоғарылатады және атеросклеротикалық түйін аймағында тромбозға ықпал етеді, бұл атеросклероз және гипертония қаупін арттырады.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гиподинамия. Гиподинамия организмдегі метаболитикалық процестердің қарқындылығын біртіндеп төмендетеді, семіздікке алып келеді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Глюкозаға толеранттылықтың бұзылуы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Асханалық тұзды көп мөлшерде қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3. Гипертониялық аурудың клиникалық көріністер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериялық гипертензияның белгілері аурудың ағымына, сатысына және "нысана" мүшелердің зақымдану деңгейіне байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық аурудың клиникалық формалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
I кезеңде жиі зардап шегетін "нысана" мүшелерде айқын зақымданулар болмайды, сондықтан да бұл кезеңді асимптоматикалық кезең деп те атайды. Ауруды бұл сатыда оңай емдеуге болады. Ол үшін дұрыс тамақтануды бастау, белсенді өмір салтын ұстану және зиянды әдеттерден бас тарту жеткілікті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аурудың ІІ кезеңінде келесідей өзгерістер анықталады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жүректің сол жақ қарыншасының ұлғаюы (гипертрофиясы)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
артерия қабырғасының қалыңдау белгілері (ұйқы артериясының интима медиа қабатының қалыңдығы 0,9 мм) немесе атеросклеротикалық түйіндер п.б.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қандағы креатинин деңгейінің жоғарылауы ерлер үшін 115-133 мкмольл (1,3-1,5 мгдл) немесе әйелдер үшін 107-124 мкмольл (1,2-1,4 мгдл)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Микроальбуминурия немесе протеинурия: 30-300 мгтәулік
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кезеңде науқастар бас ауруы, бас айналу, кейде стенокардия шабуылдары, физикалық жүктеме кезіндегі ентігу, еңбек өнімділігінің төмендеуі, ұйқы бұзылыстарына шағымданады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ның ІІІ сатысы-бұл аурудың ең ауыр кезеңі. Қан қысымы тұрақты жоғары, систолалық қан қысымы 200-230 мм сын.бағ., диастолалық -- 115-129 мм сын.бағ.-на дейін жетеді және кейде қалыпқа келтірілмейді. Клиникалық көрінісі жүрек, мидың және бүйрек зақымдалуымен анықталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Атеросклерозға байланысты клиникалық көріністері бар кем дегенде бір жүрек-қан тамырлары ауруы болған кезде (миокард инфарктісі, инсульт, стенокардия, төменгі аяқ-қол артерияларының атеросклеротикалық зақымдануы, диабеттік нефропатия) немесе, мысалы, фильтрацияның айқын төмендеуімен жәненемесе ақуыздың айтарлықтай зәрмен жоғалуымен көрінетін бүйректің ауыр зақымдануы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.4.Гипертониялық аурудың асқынулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертонияның асқынуы жүрекке, қан тамырларына, зәр шығару жүйесіне, миға әсер етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ең жиі дамитын асқынулар:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық криз
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүректің ишемиялық ауруы (стенокардия, миокард инфарктісі)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ми қан айналымының жедел бұзылуы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүрек ырғығының бұзылыстары
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық энцефалопатия
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көру өткірлігінің төмендеуі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық аурудың кез келген сатысында дамуы мүмкін асқынулардың бірі гипетониялық криз(дағдарыс) болып табылады. Гипертониялық криз деп артериялық қан қысымының күтпеген жерден жедел көтерілуімен (200110 мм сын.бағ. жоғары), өмірлік маңызы бар ағза қызметтерінің бұызылыстарымен және неврологиялық өзгерістермен сипатталатын дереу медициналық көмекті талап ететін жағдай. Гипертониялық криздердің біріншілік және екіншілік типтерін ажыратамыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дағдарыстың басталуын көрсететін алғашқы белгілер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- сананың шатасуымен және көру функциясының нашарлауымен бірге жүретін қатты бас ауруы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жүрек айнуы, үздіксіз құсу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- төс артындағы шаншып ауыру сезімі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- науқас терең дем ала алмайды, ентігу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- мұрыннан қан кету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- құрысулар және сананың жоғалуы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.5. АГ диагностикалау әдістер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық ауруды диагностикалаудың ең қарапайым әдісі тонометрдің көмегімен қан қысымы тәуліктің әртүрлі уақытында бірнеше күн бойы өлшенеді. Науқастың шағымдары, ауру анамнезі, өмір анамнездері ескеріледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зертханалық тексеруге жалпы қан мен зәр анализі, биохимиялық қан анализі (глюкоза, жалпы холестерин, триглицеридтер, креатинин, калий деңгейін анықтау) кіреді. Бүйрек функциясын зерттеу үшін Зимницкий мен Нечипоренко бойынша зәр сынамаларын жүргізу орынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аспаптық диагностикаға ми мен мойын тамырларының магниторезонанстық томографиясы, электрокардиография, эхокардиография, жүректің ультрадыбыстық зерттеуі (сол жақ бөліктердің ұлғаюы анықталады) жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сондай-ақ, бүйрек пен бүйрек үсті безінің аортографиясы, урографиясы, компьютерлік немесе магниторезонанстық томографиясы қажет болуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық ангиоретинопатияны, оптикалық дискінің өзгеруін анықтау үшін офтальмологиялық тексеру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.6. АГ емі мен алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериальды гипертензияны емдеуде медикаментозды және медикаментозды емес әдістер қолданылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медикаментозды емес емге келесілер жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
асханалық тұзды тұтынуды күніне 5 г дейін шектеу
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
семіздіктің дамуын болдырмау үшін дене салмағын бақылау (дене салмағының индексі (BMI) =30 кгм2 немесе бел шеңбері ерлерде 102 см және әйелдерде 88 см) және ДМИ-ін 20-25 кгм2 аралығына дейін жеткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
көкөністерді, жаңа піскен жемістерді, балықты, жаңғақтарды және қанықпаған май қышқылдарын (зәйтүн майы), майы аз сүт өнімдерін тұтынуды көбейту, ет өнімдерін тұтынуды азайту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құрамында алкоголь бар сусындарды тұтынуды шектеу - тәулігіне 30 мл этил спиртіне дейін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
физикалық жаттығулармен айналысу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шылым шегуден бас тарту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ұйқы және жұмыс режимін сақтау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медикаментозды ем
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дәрі-дәрмектер өмір салтын өзгерту нәтиже бермеген немесе науқасқа шұғыл көмек қажет болған жағдайларда тағайындалады. Дәріханалардағы дәрі-дәрмектердің үлкен таңдауы әр жағдайда қажет нәрсені таңдауға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқасты алғашқы тексеру кезінде дәрілік терапияға көрсеткіштер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
а) 105 мм сынап бағанасынан асатын диастолалық қан қысымы.ст.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
б) сол жақ қарыншаның гипертрофиясы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
в) 40 жасқа дейінгі тұқым қуалайтын гипертония.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Антигипертензивті емде қолданылатын дәрілік заттардың негізгі топтары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі гипотензивті заттар:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі уақытта қолданылып жүрген гипотензивті препараттардың алты тобы ішінен тек қана тиазидтік диуретиктер мен β-адреноблокаторлардың тиімділігі дəлелденген. Дəрі дəрмектік терапияны тиазидті диуретиктердің аз мөлшерінен бастау қажет, ал тиімділік болмаған жағдайда немесе нашар көтеру болса β-адреноблокаторлармен бірге диуретиктер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиазидтік диуретиктер гипертонияны емдеу үшін, бірінші қатар препараттары ретінде ұсынылған. Жанама əсерді болдырмау үшін, тиазидті диуретиктердің аз дозасын тағайындау қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиазидтік жəне тиазидтəрізді диуретиктердің оптимальді дозасы болып минималды, тиімді тиісті гидрохлоридтің тиісті 12,5-25 мг табылады. Өте төмен дозадағы диуретиктер (6,25 мг гидрохлорид немесе 0,625 мг индапамид) қолайсыз метаболикалық өзгерістерсіз, басқа гипотензивтік заттардың тиімділігін арттырады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гидрохлорбиазид 12,5 -25 мг дозада ішке, таңертең ұзақ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Индапамид 2,5 мг ішке (ұзақ əсердегі форма 1,5 мг) таңертең бір рет ұзақ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Жүрек функциясының жеткіліксіздігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Егде жастағы АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Систолалық АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Негроидты тұлғалардағы АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Қантты диабет;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Жоғары коронарлық қауіп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Инсульттің екіншілік профилактикасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындлауға қарсы көрсетімдер - Подагра.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындауға мүмкін қарсы көрсетімдер - Жүктілік.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ангиотензина II рецепторларының антагонистері. Эпросартан 300-600 мгтəулігіне дозада, АҚ деңгейіне байланысты тағайындалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ангиотензин II рецепторларының антагонистерін тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. АГ+ ИАПФ көтере алмау (жөтел).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Диабеттік нефропатия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. АГ + Қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. АГ + Жүрек функциясының жеткіліксіздігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. АГ + диабеттік емес нефропатия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Сол қарынша гипертрофиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
II ангиотензин рецепторларының антагонистерін тағайындауға қарсы көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Жүктілік.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Гиперкалиемия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Бүйрек артериясының екіжақтық стенозы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистерін тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. АГ+ метаболикалық синдром.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. АГ + Қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өмірге маңызды препараттар тізіміне осы топтағы дəрілік затты қосу ұсынылады, моксонидин 0,2-0,4 мгтəулігіне.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистерін тағайындауға мүмкін қарсы көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. II-III дəрежелі АВ-бөгегіштер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. АГ + ауыр жүрек функциясының жеткіліксіздігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Антитромбоцитарлық терапия
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күрделі жүрек қантамыр асқынуларының біріншілік профилактикасы үшін (МИ, инсульт, қантамырлық өлім) науқастарға ацетилсалицил қышқылы 75 мгтəулігіне дозасында көрсетілген, олардың жылына 3% туындау қаупімен немесе 10% 10 жылда. Бұл кезде негізгі үміткер ретінде 50 жастан үлкен бақылаулы АГ, ағза нысана зақымдалуымен жəненемесе ҚД жəне немесе басқа да қолайсық қауіп факторларымен, қан кетулерге бейімділігі жоқ емделушілер болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гиполипидемиялық заттар (аторвастатин, симвастатин)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Олардың қолданылуы миокард инфаркты туындау, жүректің ишемиялық ауруынан өлім немесе басқа орналасудағы атеросклероз ықтималдылығы бар, көптеген қауіп қатерлі факторлардың (темекі тарту, АГ, жанұяда ерте ЖИА болуы) болуымен шартталған адамдарға, құрамында аз мөлшерде жануар тектес майлар бар диетаның тиімсіздігі болған жағдайда көрсетілген (ловастатин, правастатин). АГ + ЖИА, басқа орналасудағы атеросклероз, қандағы жалпы холестериннің деңгейі 4,5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ммольл немесе ХС ЛПНП 2,5 ммольл. қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ АУРУ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1. Мейірбике ісінің ғылыми негіздемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқасты бастапқы бағалау кезінде объективті зерттеу жүргізу қажет-бұл мейірбикеге оның физикалық және психикалық жағдайын бағалауға, жүрек-қан тамырлары ауруларындағы проблемаларды анықтауға, соның ішінде гипертонияға күдіктенуге, күтім жоспарын құруға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алынған мәліметтерді талдау пациенттің проблемаларын анықтауға көмектеседі. Мысалы:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* науқастың қан қысымының жоғарылауынан хабардар болмауы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
· қан қысымының жоғарылауына ықпал ететін факторларды білмеуі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
· қан қысымының жоғарылауына әкелетін асқынуларды білмеуі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* дәрі-дәрмектерді үнемі қабылдау қажеттілігі және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу барысында алынған деректер субъективті және объективті болуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Субъективті ақпарат көздері: пациенттің өзі, ол өзінің денсаулық жағдайы туралы өз болжамдарын жасайды; науқастың жақын және туыстары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Объективті ақпарат көздері: пациентті органдар мен жүйелер бойынша физикалық зерттеу; медициналық ауру тарихымен танысу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мейірбике науқасты және оның отбасы мүшелерін аурудың мәні, емдеу және алдын алу принциптері туралы хабардар етеді, белгілі бір аспаптық және зертханалық зерттеулердің барысын және оларға дайындықты түсіндіреді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық науқастың мейірбикелік күтімі мыналарды қамтиды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Науқасқа мазасыздықты жеңілдету үшін релаксация әдістерін үйрету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Науқаспен келесі тақырыптарда сөйлесу:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o Еңбек және демалыс режимінің, тамақтану режимінің маңызы туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o темекі шегу мен алкогольдің қан қысымының жоғарылауына әсері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o дәрі - дәрмекті дұрыс қабылдау және үнемі дәрігердің бақылауында болу қажеттілігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Науқасты және оның отбасы мүшелерін төмендегілерге үйрету:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o жүрек соғу жиілігін анықтау және қан қысымын өлшеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o гипертониялық криздің алғашқы симптомдарын анықтау және алғашқы медициналық көмек көрсету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Науқасқа туыстары беретін тамақтарды қадағалау, керек болған жағдайда тиым салынған тағамдарды кері қайтару;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Науқастың дене салмағын және оның диурезін бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Пациенттерге дәрі-дәрмектерді тарату, оларды қабылдау ережелері мен жүйелілігін бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8. Науқастарды тексеруге дайындау (қан, зәр анализі, электрокардиограмма, фонокардиография, ультрадыбыстық зерттеу және т.б.);
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Пациенттің қозғалыс режимін сақтауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10. Цереброваскулярлық бұзылулармен, жүрек демікпесі бар науқастарда күтімі ауыр науқас ретінде қатаң төсек демалысында жүзеге асырылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2. Мейірбикелік қызметтің негізгі кезеңдері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аурудың ауыр ағымынан зардап шегетін науқастар, сондай-ақ гипертониялық дағдарыстан қалпына келетіндер мейірбикелік күтімді қажет етеді. Әдетте көмек стационарлық емдеу кезінде көрсетіледі, бірақ жеке мейірбике амбулаториялық науқасқа да келуі мүмкін. Артериялық гипертензиямен дұрыс ұйымдастырылған мейірбикелік процесс қажет:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медициналық және профилактикалық рәсімдерді жүргізу,
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бөлмеде тұрмыстық жағдайларды ұйымдастыруда гипертониямен ауыратын науқастарға көмек көрсету,
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың әл-ауқатты бақылау және қажетті медициналық көмек көрсету,
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқаста гипертониялық ауруға тән белгілердің бар-жоғын анықтау,
5. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оның пайда болу себептерін және қан қысымының жоғарылауына ықпал ететін қауіп факторларды анықтау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертонияға мейірбикелік көмектің маңыздылығы медициналық институттар мен колледждерде зерттеледі, ал көмек көрсету мүмкіндігінше тиімді болу үшін арнайы жоспар жасалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониядағы мейірбикелік процесс бұл әр пациентке жеке-жеке медициналық көмек көрсетудің арнайы ұйымдастырылған әдісі. Мейірбикелік күтімді жоспарлау мейірбикелік процестің 4 кезеңін қамтиды және мейірбикелік практика стандарттарына негізделген. Ол белгілі бір пациентпен емес, қазіргі жағдайда жұмыс істеуге арналған.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мейірбике процесінің бірінші кезеңі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кезеңде анамнезді дұрыс жинау маңызды, оған келесі мәліметтер кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс шарттары, науқастың мінезі, оның өмір салты
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Туған-туыстарымен, достарымен және әріптестерімен қарым-қатынасы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қандас туыстарының арасында гипертонияның болуы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тамақтану ерекшеліктері
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зиянды әдеттермен әуестенуі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қабылдайтын дәрі-дәрмектің атауы және жиілігі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Эмоционалды шаршау мен физикалық шиеленістің басым деңгейі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұрын болған, қазіргі және созылмалы аурулар
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың шағымдары, олардың пайда болуы уақыты және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың шағымдары аурудың сатысына, жасына және жынысына және басқа да көптеген факторларға байланысты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Олардың ең көп тарағандары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тұрақты бас ауруы, бас айналу, құлақтың шуылы, тез шаршау, жұмысқа өнімділігінің төмендеуі, ашуланшақтық, жылау, ұйқысыздық, сирек-тұрақты ұйқышылдық, есте сақтау қабілеті бұзылыстары, физикалық жүктеме кезіндегі тыныс алу бұзылыстары, көру қабілетінің нашарлауы, қол және аяқ саусақтардың ұюы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әңгіме барысында күтім мен емдеудің күтілетін нәтижесін анықтап, науқастың алаңдаушылығын анықтау ұсынылады. Әйелдерде гинекологиялық аурулардың болуы Қосымша анықталады: бұл фактор қан қысымының жоғарылауына әкелмейді. Бірақ бұл проблемалардың пациенттегі әсерін тек диагноз кезінде жоққа шығаруға болады. Одан кейін тексеру, терінің түсі мен күйін бағалау, цианоздың болуы немесе болмауы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірінші кезеңдегі медбикенің міндеттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медбикенің рөлі науқасты тексеру мен сөйлесумен ғана шектелмейді. Мейірбикелік іс-шаралардың тәуелсіз түрлеріне пациентпен де, оның отбасымен де жұмыс істеу жатады. Дұрыс тамақтану және дұрыс өмір салты қажеттілігі туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Жұмыстағы және үйдегі жағдайлар мен қарым-қатынастарды өзгерту, демалу және қалыпты ұйқы режимін сақтау қажеттілігі туралы ұсыныстар беріледі. Міндеттерге де кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қалыпты демалысты қамтамасыз ету, бөлмені желдету және ұйқының бұзылуына жол бермеу, науқасты телешоулар мен фильмдерді көруден алшақтату;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Релаксацияның қарапайым әдістерін үйрету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пациентке дәрігер тағайындаған препараттардың әсері және препараттарды қабылдау уақытын, дозаларын, олардың жанама ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
"Семей қаласының Дүйсенби Қалматаев атындағы мемлекеттік жоғарғы медицина колледжі"ШЖҚ КМК
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 0302000 "Мейіргер ісі"
Біліктілігі: 030205 4"Мейіргер ісінің қолданбалы бакалавры"
Тақырыбы: "Гипертониялық ауру кезіндегі мейірбикелік күтім"
Орындаған: II ПБ тобының студенті
Серікбаева Гүлжан Ержанқызы________________ (қолы)
Ұсынылсын қорғау:
Дипломдық жұмыстың жетекшісі аты-жөні ________
(қолы)
_____ _________20__г.
Семей қ., 2022 ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ - артериалды гипертензия
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АҚ - артериалды қысым
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ААФ - ангиотензин айналдырушы фермент
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖҚА - жүрек қантамыр аурулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖЖЖ - жүректің жиырылу жиілігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДҚҚ - диастолалық қан қысымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ОЖЖ - оратлық жүйке жүйесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
СҚҚ - систололық қан қысымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚФ - қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоспар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
І. КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4-5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЛЫҚ АУРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6-14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.АГ анықтамасы және классификациясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. АГ этиологиясы мен патогенезі. Қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3. Гипертониялық аурудың клиникалық көріністері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.4. Асқынулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.5.АГ диагностикалау әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.6. АГ емі мен алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ АУРУ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15-23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1. Мейірбике ісінің ғылыми негіздемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2. Мейірбикелік қызметтің негізгі кезеңдері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3. Артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарға арналған денсаулық мектебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3-ТАРАУ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 24-29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
IV. ПАЙЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша 1. Науқастардан ақпараттық келісім алу
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша 2. Сауалнама сұрақтары
І. КІРІСПЕ
Артериялық гипертензия (әрі қарай АГ) науқастардың еңбекке қабілеттілігін төмендететін, мүгедекке жиі алып келуіне, созылмалы ағымы мен жоғары өлім көрсеткіштеріне байланысты әлеуметтік, экономикалық аспектілері бар заманауи медицинадағы аса өзекті мәселелердің бірі. АГ өлімге алып келетін жүректің ишемиялық ауруы, гемарргиялық инсульт, жүрек жеткіліксіздігі, қант диабеті және т.б. қауіп факторы болып табылады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статитистикалық деректеріне сүйенсек, әлем халқының 30%-ы гипертониялық аурумен ауырады, ал 420 млнға жуық адам АГ байланысты тиісті ем қабылдамайды. Экономикалық дамыған елдерде бұл көрсеткіш 20-50%-ды құрайды. Соңғы 30 жылда(1990ж) АГ-мен ауыратын ересектер саны 2 есе артып, 1,28 млрдқа жеткен. Ол 40 жастан асқан әрбір оныншы, 50 жастан асқан әрбір бесінші және 60 жастан асқан әрбір үшінші тұрғында кездеседі. Бүгінде артериялық гипертензияның таралуы эпидемиялық сипатқа ие және АГ проблемасын ауқымды инфекциялық емес пандемия деп санауға болады.
Ғалымдар мен дәрігерлердің гипертониялық аурудың этиопатогенезін зерттеуде және оның емінде жеткен орасан зор жетістіктерге қарамастан өзектілігін жоғалпады.
Кілт сөздер: артериялық гипертензия, гипертониялық ауру, антигипертензивті терапия, мейірбикелік күтім
Зерттеу жұмысының мақсаты: гипертониялық аурумен ауыратын науқастарға мейіргерлік күтім жасау ерекшеліктерін зерттеу.
Міндеттері:
1. Артериялық гипертензия тақырыбы бойынша әдеби шолу жүргізу;
2. Мейірбикелік күтім жоспарын әзірлеу және науқастар арасында сауалнама жүргізу арқылы мейірбикелік күтім саласындағы артықшылықтар мен кемшіліктерін анықтау;
3. АГ бар науқастарға "Гипертониялық аурудың қайталама профилактикасы" аты жадынамалар әзірлеу
Зерттеу гипотезасы: Дұрыс ұйымдастырылған мейірбикелік күтім және алдын-алу шаралары гипертониялық аурумен ауыратын науқастардағы асқынулардың алдын алады. Науқастардың функционалдық жағдайлары мәселесі шешіледі және мейірбикелік күтім саласындағы кемшіліктер анықталады.
Зерттеу әдістері:
oo Ғылыми-теориялық талдау;
oo Әлеуметтік(сауалнама жүргізу);
oo Статистикалық және аналитикалық;
Зерттеу нысаны: гипертониямен ауыратын науқастарды емдеудегі мейірбикенің рөлі
Зерттеу пәні: мейірбике қызметі
Тәжірбиелік маңыздылығы: осы тақырып бойынша материалды егжей-тегжейлі ашу мейірбикелік көмектің сапасын арттыруға, сондай-ақ мейірбике ісі мамандығы түлектерінің жалпы және кәсіби құзыреттерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Диплом жұмысының материалы мейірбикелердің біліктілігін арттыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін пайдаланылуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1-ТАРАУ ГИПЕРТОНИЛЫҚ АУРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.АГ анықтамасы және классификациясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертония - бұл қан қысымының тұрақты және ұзаққа созылуымен сипатталатын созылмалы ауру. Бұл тамыр тонусының реттелуінің бұзылуына, сондай-ақ жүрек жұмысының өзгеруіне байланысты туындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериальді гипертензия деп систолалық қан қысымы 140 мм сын.бағ және немесе диастолалық қан қысымы 90 мм сын.бағ-нан жоғары болатын жағдайды айтамыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша қан қысымы деңгейінің жіктелуі:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
оңтайлы - систолалық - 120, диастолалық - 80;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қалыпты - систолалық - 130, диастолалық - 85;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жоғары - қалыпты - систолалық-130-139, диастолалық - 85 - 89;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 дәрежелі(жеңіл) артериялық гипертензия - систолалық-140-159,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 90-99;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 дәрежелі(орта) артериялық гипертензия - систолалық-160-179,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 100-109;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 дәрежелі(ауыр) артериялық гипертензия - систолалық - 180,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 110;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
оқшауланған систолалық гипертензия - систолалық - 140,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
диастолалық - 90
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қауіп факторлары бойынша жіктелуі:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
төмен
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орташа
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жоғары
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өте жоғары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Этиологиясы бойынша:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Біріншілік(бастапқы, эссенциальді) артериялық гипертензия - артериялық қан қысымын реттеуге қатысатын ағзалардың зақымдануына байланыссыз дамиды. Этиологиясы белгісіз. Барлық гипертониялық аурулардың 95%-ын құрайды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қайталама (симптоматикалық, екіншілік) гипертензия 1-5% жағдайда кездеседі және өздігінен жеке ауру болып табылмайды. Ол басқа ағзалардың патологиясының көріністерінің бірі ретінде қарастырылады, мәселен, бүйрек аурулары (пиелонефрит, гломерулонефрит, бүйрек артерияларының стенозы және т.б.), эндокриндік жүйе (гипертиреоз және т. б.), ОЖЖ аурулары (жарақаттан кейінгі энцефалопатия және т. б.), тамырлы патология (қолқа коарктациясы, қолқа атеросклерозы және т. б.).
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық криз дағдарыс-бұл қан қысымының кенеттен сыни жоғарылауымен бірге жүретін жағдай, оның аясында нейровегетативті бұзылулар, церебральды гемодинамиканың бұзылуы және жедел жүрек жеткіліксіздігінің дамуы мүмкін. Гипертониялық криз бас ауруы, құлақ пен бастың шуылы, жүрек айнуы мен құсу, көру қабілетінің бұзылуы, тершеңдік, тежелу, сезімталдық пен терморегуляцияның бұзылуы, тахикардия, жүректің бұзылуы және тағы басқа да симптомдармен көрінеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ны клиникалық ағамы бойынша:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қатерсіз (баяу прогрессивті)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қатерлі (тез дамитын)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. АГ этиологиясы мен патогенезі. Қауіп факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериялық гипертензияның дамуына ықпал ететін факторларды әдетте қауіп факторлары деп атайды. Адамда қауіп факторлары неғұрлым көп болса, гипертонияның дамуы соғұрлым ықтимал.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ның қауіп факторлары негізінен басқарылмайтын және басқарылатын болып бөлінеді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарылмайтындарға мыналар жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқас жасы (ерлерде 55 жас, әйелдерде 65 жастан асқанда артериялық гипертензияның даму ықтималдығы біршама жоғарылайды);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ерте жүрек-қан тамырлары ауруларының отбасылық тарихы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқас жынысы (әйелдерде менопаузадан кейін қауіп айтарлықтай артады;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тұқымқуалаушылық. Гипертониялық аурудың пайда болуында генетикалық бейімділік байқалады. Гипертониямен ауыратын адамдардың 35-50%-ы аурудың отбасылық сипатын көрсетеді. Дегенмен, әлі уақытқа дейін қан қысымының тұрақты жоғарылауына әкелетін нақты ген ақауы анықталған жоқ. Ғалымдар бұны тұқым қуалаушылықтың полигендік түрі болуы мүмкін деп есептейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарылатындарға мыналар жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Стресс және психикалық шамадан тыс жүктеме. Стресс кезінде бөлінетін гормондар қан тамырларының тонусын жоғарлатады, жүректің жиырылу жиілігін арттырады және жүректен айдалатын қан көлемі де көбейеді. Бұның барлығы қан қысымының көтерілуіне алып келеді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дұрыс тамақтанбау. Күнделікті тағам рационында өсімдік майларының, дәрумендер мен микроэлементтердің жетіспеушілігімен бірге жануарлардың майлары мен холестеринге бай тағамдарды шамадан тыс тұтыну гиперхолестеринемияның дамуына, жоғары тығыздықтағы липопротеидтердің төмендеуімен қатар атерогенді липопротеидтердің көбеюіне әкеледі.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алиментарлы семіздік(ер адамдарда мықын айналымы 102 см, әйелдерде 88 см). Артық дене салмағы 30% немесе одан да көп болатын 40-69 жас аралығындағы ер адамдарда атеросклерозға тікелей байланысты аурулардан болатын өлім - жітім көрсеткіші 45% - ға, ал сол жастағы әйелдерде 40% - ға өсетіні белгілі. Семіздік, әдетте, гиперхолестеринемиямен және атерогенді липопротеидтер концентрациясының жоғарылауымен бірге жүреді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шылым шегу. Тамақтан кейін 1-2 темекі шегу қандағы холестерин мен атерогенді (тығыздығы төмен) липопротеидтерді жоғарылататындығы анықталды. Сонымен қатар, никотин тамырлардың спазмын тудырады, соның ішінде V. vasorum, тамыр қабырғасындағы микроциркуляцияны бұзады және тегіс бұлшықет жасушаларының көбеюін ынталандырады. Никотин қанның ұюын жоғарылатады және атеросклеротикалық түйін аймағында тромбозға ықпал етеді, бұл атеросклероз және гипертония қаупін арттырады.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гиподинамия. Гиподинамия организмдегі метаболитикалық процестердің қарқындылығын біртіндеп төмендетеді, семіздікке алып келеді.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Глюкозаға толеранттылықтың бұзылуы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Асханалық тұзды көп мөлшерде қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3. Гипертониялық аурудың клиникалық көріністер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериялық гипертензияның белгілері аурудың ағымына, сатысына және "нысана" мүшелердің зақымдану деңгейіне байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық аурудың клиникалық формалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
I кезеңде жиі зардап шегетін "нысана" мүшелерде айқын зақымданулар болмайды, сондықтан да бұл кезеңді асимптоматикалық кезең деп те атайды. Ауруды бұл сатыда оңай емдеуге болады. Ол үшін дұрыс тамақтануды бастау, белсенді өмір салтын ұстану және зиянды әдеттерден бас тарту жеткілікті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аурудың ІІ кезеңінде келесідей өзгерістер анықталады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жүректің сол жақ қарыншасының ұлғаюы (гипертрофиясы)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
артерия қабырғасының қалыңдау белгілері (ұйқы артериясының интима медиа қабатының қалыңдығы 0,9 мм) немесе атеросклеротикалық түйіндер п.б.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қандағы креатинин деңгейінің жоғарылауы ерлер үшін 115-133 мкмольл (1,3-1,5 мгдл) немесе әйелдер үшін 107-124 мкмольл (1,2-1,4 мгдл)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Микроальбуминурия немесе протеинурия: 30-300 мгтәулік
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кезеңде науқастар бас ауруы, бас айналу, кейде стенокардия шабуылдары, физикалық жүктеме кезіндегі ентігу, еңбек өнімділігінің төмендеуі, ұйқы бұзылыстарына шағымданады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АГ-ның ІІІ сатысы-бұл аурудың ең ауыр кезеңі. Қан қысымы тұрақты жоғары, систолалық қан қысымы 200-230 мм сын.бағ., диастолалық -- 115-129 мм сын.бағ.-на дейін жетеді және кейде қалыпқа келтірілмейді. Клиникалық көрінісі жүрек, мидың және бүйрек зақымдалуымен анықталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Атеросклерозға байланысты клиникалық көріністері бар кем дегенде бір жүрек-қан тамырлары ауруы болған кезде (миокард инфарктісі, инсульт, стенокардия, төменгі аяқ-қол артерияларының атеросклеротикалық зақымдануы, диабеттік нефропатия) немесе, мысалы, фильтрацияның айқын төмендеуімен жәненемесе ақуыздың айтарлықтай зәрмен жоғалуымен көрінетін бүйректің ауыр зақымдануы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.4.Гипертониялық аурудың асқынулары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертонияның асқынуы жүрекке, қан тамырларына, зәр шығару жүйесіне, миға әсер етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ең жиі дамитын асқынулар:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық криз
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүректің ишемиялық ауруы (стенокардия, миокард инфарктісі)
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ми қан айналымының жедел бұзылуы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүрек ырғығының бұзылыстары
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық энцефалопатия
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көру өткірлігінің төмендеуі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық аурудың кез келген сатысында дамуы мүмкін асқынулардың бірі гипетониялық криз(дағдарыс) болып табылады. Гипертониялық криз деп артериялық қан қысымының күтпеген жерден жедел көтерілуімен (200110 мм сын.бағ. жоғары), өмірлік маңызы бар ағза қызметтерінің бұызылыстарымен және неврологиялық өзгерістермен сипатталатын дереу медициналық көмекті талап ететін жағдай. Гипертониялық криздердің біріншілік және екіншілік типтерін ажыратамыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дағдарыстың басталуын көрсететін алғашқы белгілер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- сананың шатасуымен және көру функциясының нашарлауымен бірге жүретін қатты бас ауруы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жүрек айнуы, үздіксіз құсу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- төс артындағы шаншып ауыру сезімі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- науқас терең дем ала алмайды, ентігу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- мұрыннан қан кету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- құрысулар және сананың жоғалуы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.5. АГ диагностикалау әдістер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық ауруды диагностикалаудың ең қарапайым әдісі тонометрдің көмегімен қан қысымы тәуліктің әртүрлі уақытында бірнеше күн бойы өлшенеді. Науқастың шағымдары, ауру анамнезі, өмір анамнездері ескеріледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зертханалық тексеруге жалпы қан мен зәр анализі, биохимиялық қан анализі (глюкоза, жалпы холестерин, триглицеридтер, креатинин, калий деңгейін анықтау) кіреді. Бүйрек функциясын зерттеу үшін Зимницкий мен Нечипоренко бойынша зәр сынамаларын жүргізу орынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аспаптық диагностикаға ми мен мойын тамырларының магниторезонанстық томографиясы, электрокардиография, эхокардиография, жүректің ультрадыбыстық зерттеуі (сол жақ бөліктердің ұлғаюы анықталады) жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сондай-ақ, бүйрек пен бүйрек үсті безінің аортографиясы, урографиясы, компьютерлік немесе магниторезонанстық томографиясы қажет болуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық ангиоретинопатияны, оптикалық дискінің өзгеруін анықтау үшін офтальмологиялық тексеру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.6. АГ емі мен алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Артериальды гипертензияны емдеуде медикаментозды және медикаментозды емес әдістер қолданылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медикаментозды емес емге келесілер жатады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
асханалық тұзды тұтынуды күніне 5 г дейін шектеу
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
семіздіктің дамуын болдырмау үшін дене салмағын бақылау (дене салмағының индексі (BMI) =30 кгм2 немесе бел шеңбері ерлерде 102 см және әйелдерде 88 см) және ДМИ-ін 20-25 кгм2 аралығына дейін жеткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
көкөністерді, жаңа піскен жемістерді, балықты, жаңғақтарды және қанықпаған май қышқылдарын (зәйтүн майы), майы аз сүт өнімдерін тұтынуды көбейту, ет өнімдерін тұтынуды азайту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құрамында алкоголь бар сусындарды тұтынуды шектеу - тәулігіне 30 мл этил спиртіне дейін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
физикалық жаттығулармен айналысу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шылым шегуден бас тарту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ұйқы және жұмыс режимін сақтау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медикаментозды ем
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дәрі-дәрмектер өмір салтын өзгерту нәтиже бермеген немесе науқасқа шұғыл көмек қажет болған жағдайларда тағайындалады. Дәріханалардағы дәрі-дәрмектердің үлкен таңдауы әр жағдайда қажет нәрсені таңдауға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқасты алғашқы тексеру кезінде дәрілік терапияға көрсеткіштер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
а) 105 мм сынап бағанасынан асатын диастолалық қан қысымы.ст.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
б) сол жақ қарыншаның гипертрофиясы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
в) 40 жасқа дейінгі тұқым қуалайтын гипертония.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Антигипертензивті емде қолданылатын дәрілік заттардың негізгі топтары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі гипотензивті заттар:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі уақытта қолданылып жүрген гипотензивті препараттардың алты тобы ішінен тек қана тиазидтік диуретиктер мен β-адреноблокаторлардың тиімділігі дəлелденген. Дəрі дəрмектік терапияны тиазидті диуретиктердің аз мөлшерінен бастау қажет, ал тиімділік болмаған жағдайда немесе нашар көтеру болса β-адреноблокаторлармен бірге диуретиктер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиазидтік диуретиктер гипертонияны емдеу үшін, бірінші қатар препараттары ретінде ұсынылған. Жанама əсерді болдырмау үшін, тиазидті диуретиктердің аз дозасын тағайындау қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиазидтік жəне тиазидтəрізді диуретиктердің оптимальді дозасы болып минималды, тиімді тиісті гидрохлоридтің тиісті 12,5-25 мг табылады. Өте төмен дозадағы диуретиктер (6,25 мг гидрохлорид немесе 0,625 мг индапамид) қолайсыз метаболикалық өзгерістерсіз, басқа гипотензивтік заттардың тиімділігін арттырады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гидрохлорбиазид 12,5 -25 мг дозада ішке, таңертең ұзақ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Индапамид 2,5 мг ішке (ұзақ əсердегі форма 1,5 мг) таңертең бір рет ұзақ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Жүрек функциясының жеткіліксіздігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Егде жастағы АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Систолалық АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Негроидты тұлғалардағы АГ;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Қантты диабет;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Жоғары коронарлық қауіп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Инсульттің екіншілік профилактикасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындлауға қарсы көрсетімдер - Подагра.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диуретиктерді тағайындауға мүмкін қарсы көрсетімдер - Жүктілік.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ангиотензина II рецепторларының антагонистері. Эпросартан 300-600 мгтəулігіне дозада, АҚ деңгейіне байланысты тағайындалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ангиотензин II рецепторларының антагонистерін тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. АГ+ ИАПФ көтере алмау (жөтел).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Диабеттік нефропатия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. АГ + Қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. АГ + Жүрек функциясының жеткіліксіздігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. АГ + диабеттік емес нефропатия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Сол қарынша гипертрофиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
II ангиотензин рецепторларының антагонистерін тағайындауға қарсы көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Жүктілік.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Гиперкалиемия.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Бүйрек артериясының екіжақтық стенозы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистерін тағайындауға көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. АГ+ метаболикалық синдром.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. АГ + Қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өмірге маңызды препараттар тізіміне осы топтағы дəрілік затты қосу ұсынылады, моксонидин 0,2-0,4 мгтəулігіне.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Имидозолин рецепторларының агонистерін тағайындауға мүмкін қарсы көрсетімдер:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. II-III дəрежелі АВ-бөгегіштер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. АГ + ауыр жүрек функциясының жеткіліксіздігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Антитромбоцитарлық терапия
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күрделі жүрек қантамыр асқынуларының біріншілік профилактикасы үшін (МИ, инсульт, қантамырлық өлім) науқастарға ацетилсалицил қышқылы 75 мгтəулігіне дозасында көрсетілген, олардың жылына 3% туындау қаупімен немесе 10% 10 жылда. Бұл кезде негізгі үміткер ретінде 50 жастан үлкен бақылаулы АГ, ағза нысана зақымдалуымен жəненемесе ҚД жəне немесе басқа да қолайсық қауіп факторларымен, қан кетулерге бейімділігі жоқ емделушілер болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гиполипидемиялық заттар (аторвастатин, симвастатин)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Олардың қолданылуы миокард инфаркты туындау, жүректің ишемиялық ауруынан өлім немесе басқа орналасудағы атеросклероз ықтималдылығы бар, көптеген қауіп қатерлі факторлардың (темекі тарту, АГ, жанұяда ерте ЖИА болуы) болуымен шартталған адамдарға, құрамында аз мөлшерде жануар тектес майлар бар диетаның тиімсіздігі болған жағдайда көрсетілген (ловастатин, правастатин). АГ + ЖИА, басқа орналасудағы атеросклероз, қандағы жалпы холестериннің деңгейі 4,5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ммольл немесе ХС ЛПНП 2,5 ммольл. қантты диабет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2-ТАРАУ. ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ АУРУ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1. Мейірбике ісінің ғылыми негіздемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқасты бастапқы бағалау кезінде объективті зерттеу жүргізу қажет-бұл мейірбикеге оның физикалық және психикалық жағдайын бағалауға, жүрек-қан тамырлары ауруларындағы проблемаларды анықтауға, соның ішінде гипертонияға күдіктенуге, күтім жоспарын құруға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алынған мәліметтерді талдау пациенттің проблемаларын анықтауға көмектеседі. Мысалы:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* науқастың қан қысымының жоғарылауынан хабардар болмауы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
· қан қысымының жоғарылауына ықпал ететін факторларды білмеуі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
· қан қысымының жоғарылауына әкелетін асқынуларды білмеуі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* дәрі-дәрмектерді үнемі қабылдау қажеттілігі және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу барысында алынған деректер субъективті және объективті болуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Субъективті ақпарат көздері: пациенттің өзі, ол өзінің денсаулық жағдайы туралы өз болжамдарын жасайды; науқастың жақын және туыстары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Объективті ақпарат көздері: пациентті органдар мен жүйелер бойынша физикалық зерттеу; медициналық ауру тарихымен танысу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мейірбике науқасты және оның отбасы мүшелерін аурудың мәні, емдеу және алдын алу принциптері туралы хабардар етеді, белгілі бір аспаптық және зертханалық зерттеулердің барысын және оларға дайындықты түсіндіреді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониялық науқастың мейірбикелік күтімі мыналарды қамтиды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Науқасқа мазасыздықты жеңілдету үшін релаксация әдістерін үйрету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Науқаспен келесі тақырыптарда сөйлесу:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o Еңбек және демалыс режимінің, тамақтану режимінің маңызы туралы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o темекі шегу мен алкогольдің қан қысымының жоғарылауына әсері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o дәрі - дәрмекті дұрыс қабылдау және үнемі дәрігердің бақылауында болу қажеттілігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Науқасты және оның отбасы мүшелерін төмендегілерге үйрету:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o жүрек соғу жиілігін анықтау және қан қысымын өлшеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
o гипертониялық криздің алғашқы симптомдарын анықтау және алғашқы медициналық көмек көрсету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Науқасқа туыстары беретін тамақтарды қадағалау, керек болған жағдайда тиым салынған тағамдарды кері қайтару;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Науқастың дене салмағын және оның диурезін бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Пациенттерге дәрі-дәрмектерді тарату, оларды қабылдау ережелері мен жүйелілігін бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8. Науқастарды тексеруге дайындау (қан, зәр анализі, электрокардиограмма, фонокардиография, ультрадыбыстық зерттеу және т.б.);
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Пациенттің қозғалыс режимін сақтауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10. Цереброваскулярлық бұзылулармен, жүрек демікпесі бар науқастарда күтімі ауыр науқас ретінде қатаң төсек демалысында жүзеге асырылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2. Мейірбикелік қызметтің негізгі кезеңдері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аурудың ауыр ағымынан зардап шегетін науқастар, сондай-ақ гипертониялық дағдарыстан қалпына келетіндер мейірбикелік күтімді қажет етеді. Әдетте көмек стационарлық емдеу кезінде көрсетіледі, бірақ жеке мейірбике амбулаториялық науқасқа да келуі мүмкін. Артериялық гипертензиямен дұрыс ұйымдастырылған мейірбикелік процесс қажет:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медициналық және профилактикалық рәсімдерді жүргізу,
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бөлмеде тұрмыстық жағдайларды ұйымдастыруда гипертониямен ауыратын науқастарға көмек көрсету,
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың әл-ауқатты бақылау және қажетті медициналық көмек көрсету,
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқаста гипертониялық ауруға тән белгілердің бар-жоғын анықтау,
5. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оның пайда болу себептерін және қан қысымының жоғарылауына ықпал ететін қауіп факторларды анықтау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертонияға мейірбикелік көмектің маңыздылығы медициналық институттар мен колледждерде зерттеледі, ал көмек көрсету мүмкіндігінше тиімді болу үшін арнайы жоспар жасалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гипертониядағы мейірбикелік процесс бұл әр пациентке жеке-жеке медициналық көмек көрсетудің арнайы ұйымдастырылған әдісі. Мейірбикелік күтімді жоспарлау мейірбикелік процестің 4 кезеңін қамтиды және мейірбикелік практика стандарттарына негізделген. Ол белгілі бір пациентпен емес, қазіргі жағдайда жұмыс істеуге арналған.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мейірбике процесінің бірінші кезеңі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кезеңде анамнезді дұрыс жинау маңызды, оған келесі мәліметтер кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс шарттары, науқастың мінезі, оның өмір салты
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Туған-туыстарымен, достарымен және әріптестерімен қарым-қатынасы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қандас туыстарының арасында гипертонияның болуы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тамақтану ерекшеліктері
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зиянды әдеттермен әуестенуі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қабылдайтын дәрі-дәрмектің атауы және жиілігі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Эмоционалды шаршау мен физикалық шиеленістің басым деңгейі
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұрын болған, қазіргі және созылмалы аурулар
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың шағымдары, олардың пайда болуы уақыты және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Науқастың шағымдары аурудың сатысына, жасына және жынысына және басқа да көптеген факторларға байланысты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Олардың ең көп тарағандары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тұрақты бас ауруы, бас айналу, құлақтың шуылы, тез шаршау, жұмысқа өнімділігінің төмендеуі, ашуланшақтық, жылау, ұйқысыздық, сирек-тұрақты ұйқышылдық, есте сақтау қабілеті бұзылыстары, физикалық жүктеме кезіндегі тыныс алу бұзылыстары, көру қабілетінің нашарлауы, қол және аяқ саусақтардың ұюы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әңгіме барысында күтім мен емдеудің күтілетін нәтижесін анықтап, науқастың алаңдаушылығын анықтау ұсынылады. Әйелдерде гинекологиялық аурулардың болуы Қосымша анықталады: бұл фактор қан қысымының жоғарылауына әкелмейді. Бірақ бұл проблемалардың пациенттегі әсерін тек диагноз кезінде жоққа шығаруға болады. Одан кейін тексеру, терінің түсі мен күйін бағалау, цианоздың болуы немесе болмауы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірінші кезеңдегі медбикенің міндеттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медбикенің рөлі науқасты тексеру мен сөйлесумен ғана шектелмейді. Мейірбикелік іс-шаралардың тәуелсіз түрлеріне пациентпен де, оның отбасымен де жұмыс істеу жатады. Дұрыс тамақтану және дұрыс өмір салты қажеттілігі туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Жұмыстағы және үйдегі жағдайлар мен қарым-қатынастарды өзгерту, демалу және қалыпты ұйқы режимін сақтау қажеттілігі туралы ұсыныстар беріледі. Міндеттерге де кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қалыпты демалысты қамтамасыз ету, бөлмені желдету және ұйқының бұзылуына жол бермеу, науқасты телешоулар мен фильмдерді көруден алшақтату;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Релаксацияның қарапайым әдістерін үйрету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пациентке дәрігер тағайындаған препараттардың әсері және препараттарды қабылдау уақытын, дозаларын, олардың жанама ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz