Жатыр мойны обырын емдеу
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау Министрлігі
Қазақстан Республикасы ғылым және білім Министрлігі
Қызылорда медициналық жоғары колледжі
Мамандығы: Мейіргер ісі
Біліктілігі: Қолданбалы бакалавр
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалау
Орындаған : Алпысбай Ұлбала Серікқызы _______________
Ж.А.Ә қолы
Ғылыми жетекші: ______________
Ж.А.Ә қолы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ Ғылыми жетекші:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Директордың ғылыми
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
істер жөніндегі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орынбасары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жундабекова С.С
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
_________ ________ қолы қолы
Қызылорда қ. 2022ж
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау. Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалау
1.1Жатыр мойны обырының таралуы
1.2Жатыр мойны обырының себептері,клиникасы,анықтау тәсілдері,емдеу принциптері,алдын-алу шаралары
1.3Жатыр мойны обыры бар пациенттерге көрсетілетін мейіргердің күтімі
1.4 Жатыр мойны обыры бар пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім сапасын зерттеу нәтижелері
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістері
2.2 Жатыр мойны обыры бар пациенттерден психологиялық әсерін анықтау бойынша сауалнама алу
2.3 Сауалнама нәтижесін бағалау және күту
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер:
ДДСҰ-Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы
ЖМО-Жатыр мойны обыры
КазОжР ҒЗИ- Қазақтың онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты
БҚК-Бала құқықтары конвенциясы
АҚШ-Америка Құрама Штаттары
ДНҚ- Дезоксирибонуклеин қышқылы
ВИЧ- Ви́рус иммунодефици́та челове́ка
СПИД- Синдро́м приобретённого имму́нного дефици́та
АҚТҚ- Адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышы
ЭКГ-Электрокардиография
УДЗ-Ультрадыбыстық зерттеу
Кіріспе
Тіркес сөздер: қатерлі ісік,мейіргерлік күтім,жатыр мойны обыры,шетелдік зерттеулер,скрининг,
Ключевые слова: рак, сестринское дело, рак шейки матки, зарубежные исследования,
Keywords: cancer, nursing care, cervical cancer, foreign studies,
Тақырыптың өзектілігі: Қатерлі ісік - тұтас организмнің жүйкелік-эндокриндік реттеулеріне бағынбай, өз бетінше дербес өсетін, құрылымы мен қасиеттерінде шыққан тін жасушаларынан үлкен алшақтықтары бар, шексіз бөлініп көбейетін және жаңадан қабылдаған қасиеттерін туынды жасушаларына бере алатын, дерттік өзгерістерге ұшыраған жасушалардың тым артық өсіп-өніп кетуі.
Қатерлі ісіктің негізгі 20 түрі бар
Бүгінде елімізде 6 түрлі онкологиялық аурудың алдын алу мақсатында скринингтік тексеру жұмыстары емханаларда тегін жүргізіледі. Олар: сүт бездері, жатыр мойыншығы, тоқішек, өңеш және асқазан, еркектік без және бауыр.
ДДСҰ әлемдік масштабтағы ең жиі кездесетін түрлерін тізімдеген:
Өкпе обыры (2,09 млн өлім-жітім);
Сүт безі обыры (2,09 млн оқиға);
Тоқішек және тікішек обыры (1,80 млн оқиға);
Қуықасты безінің обыры (1,28 млн оқиға);
Тері обыры (меланома емес) (1,04 млн оқиға);
Асқазан обыры (1,03 млн оқиға).
Ажалға алып келетін аты жаман аурудың көп таралған түрі:
Өкпе обыры (1,76 млн өлім-жітім);
Тоқішек және тікішек обыры (862 000 жағдай);
Асқазан обыры (783 000 өлім-жітім);
Бауыр обыры (782 000 өлім-жітім);
Сүт безінің обыры (627 000 жағдай).В және С гепатитінің вирусы және АПВ кейбір түрлері бауыр және жатыр мойны обырының қаупін тудырса,АИТВ-инфекциясы жатыр мойны обырының даму қаупін едәуір арттырады.
Қатерлі ісік ауыртпалығын қалай азайтуға болады?
Қазіргі таңда ауруға шалдықтыратын қауіпті факторлардан бойды аулақ ұстап және нақты деректерге негізделген профилактика жүргізу арқылы 30-50% обыр ауруларының жолын кесуге мүмкіндік бар. Бұдан өзге, обыр ауыртпалығын ерте анықтау және онкологиялық аурулар дамитын пациенттерді кешенді түрде жұмыс жасаумен азайтуға болады. Ерте диагностикалау мен тиісті емдеу кезінде обырдың көптеген түрін емдеу ықтималдығы жоғарылайды.
Мүгедектердің проблемаларына оң көзқарас, мүгедектердің қол жетімді өмір сүру ортасын қамтамасыз ету, оларды оңалту және қоғаммен тығыз байланыс жасау, әлеуметтік бағытталған коммерциялық емес және қоғамдық ұйымдармен ынтымақтастықты дамыту болып табылады.Бұл психоэмоционалды проблемалар пациенттің көңіл-күйін төмендетіп қана қоймайды, оны немқұрайды немесе депрессияға ұшыратады, сонымен бірге одан қажетті қуат пен күшті алып тастайды, бұл науқастың емдеу нәтижесіне әсер етеді. Тіпті сапалы медициналық көмекті ала отырып, пациент көбінесе ақыл-есінің қорлары таусылғандықтан және операциядан кейін тиімді бейімделуіне мүмкіндік бермейтіндіктен, денсаулығының қажетті деңгейіне жете алмайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша барлық әлемде 2020 жылға дейін қатерлі ісік аурушаңдығы және өлімкөрсеткіші 1,5-2 есеге өседі. 2020 жылға қатерлі ісіктерден болатын өлімнің болжамды саны шамамен 12 миллионды құрауы мүмкін.Соңғы 20 жылдың ішінде тік ішек обырымен ауыратындардың саны бірнеше есеге артқан. Өркениеті дамыған елдерде бұл аурумен ауыатындар саны көп. Тізімнің басында АҚШ, США, Канада, Израиль және Австралия тұрса, есесінеҮндістан, Қытай, Латын Америкасы және Орта Азия елдері тізімнің соңында. Тек Жапоняда ғана ерекшелік бар. Капитализм соншалықты дамығанына қарамастан, бұл онкоаурумен ауыратындар ол елде бірен-саран ғана.
Соңғы жылдары Ресейде стоманы қолданудың тұрақты өсу үрдісі байқалады.
Ішек стома пайда болуымен операция жасалған адамдардың саны, бұл бірінші кезекте колоректальды қатерлі ісік ауруының тұрақты өсуімен байланысты.Табиғи емес формация стома түріндегі тікішек (анус) адам өміріне айтарлықтай шектеулер енгізедіжәне оның сапасын айтарлықтай төмендетеді, бұл мүгедектікке және жоғары деңгейге әкеледі әлеуметтік ыдырау деңгейін көрсетеді .
Жыл сайын тек Мәскеуде ғана, қалалық денсаулық сақтау департаментінің деректері бойынша Мәскеу, стоманы салу бойынша 2500 операция жасалады. Салыстыру үшін,2008 жылы мұндай операциялар жасалған саны -2198, 2010 жылы -- 2484, 2012 жылы -- 2465 болды.,2014 жылы -- 2650.
Нақты статистика мәліметтері бойынша соңғы 5 жылдың ішінде Қазақстан Республикасында қатерлі ісіктерден сырқаттанушылардың абсолюттік саны ұлғайды: егер 2010 жылы 29574 сырқаттанушы болса, 2014 жылдың аяғында олардың саны 34352-ге жетті. Аурушаңдықтың өсу тенденциясы салыстырмалы мөлшерде де байқалады. Қазақстан бойынша 2010 жылы аурушаңдық көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 181,2-ні, ал 2014 жылы 198,7- ні құрады. Жыл сайынғы өсу темпі айтарлықтай жоғары, қатерлі ісіктермен ауыратын науқастар санының жыл сайынғы өсуі 5%-ды құрайды. Қазақстанда онкологиялық аурулардан өлім көрсеткіші тұрғындардың өлім көрсеткіші құрылымында жүрек-қантамыр жүйесі ауруларынан кейін екінші орынды алады. Қатерлі ісіктерден өлім көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 2010 жылы 108,93-тен 2014 жылы 91,36-ға дейін төмендеді.
"Қазақстанда колоректалды обыр аурушаңдығы бүкіл әлемдегідей өсіп келеді. Егер 2006 жылы 2328 науқас болса, 2017-2018 жылдары 3000-нан астам адам ауырған. 12 жылда өсім 30% құрады. Біз 2011 жылдан бастап скрининг жүргізе бастадық. Бұл емделушілердің өмірін I және II сатыда ұзартуға көмектеседі деп қорытынды жасап отыр. Қызылорда бойынша Қатерлі ісік бойынша аурушаңдық көрсеткіші 0,1 пайызға жоғарылаған. (2019 ж-141,8; 2018ж-141,6)
Қызылорда облысы бойынша қатерлі ішек құрлысына жасалған оталардың түрлерінің саны :
Оң жақ гемиколэктомия(тоқ ішектің оң жағын алып тастау)-2018 ж 2 науқас болса,2019 ж- 7 науқасқа көбейді.Отадан кейін асқыну 2019 ж -1 науқас тіркелді.Сол жақ гемиколэктомия(тоқ ішектің сол жағын алып тастау)-2018 жылы -4 науқас тіркелсе,2019 жылы -4 науқас тіркелді.
Зерттеудің белсенділігі: Қазіргі таңда дамыған мемлекеттер аурудың еміне ғана емес, алдын алу жолдарынада аса көп мән бөлуде. Сондықтан, қатерлі ісіктің алдын алу жолдары жайлы іс-шаралар жургізу ісіктің аурушаңдық көрсеткішін азайтатыны анық.Сондықтан уақытылы дәрігерлік тексерулерден өтіп отыру қажет.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) дерегінше, 2018 жылдың алғашқы 9 айында-ақ аты жаман аурудан 9,6 млн, ал Қазақстанда былтырдың өзінде 14 406 адам көз жұмған. Қатерлі ісіктің практикалық тұрғыда әрбір алтыншы ажалдың әзірейіліне айналғаны - айқындалған ақпар-факт. Социолог-дәрігерлердің тұжырымы бойынша аталмыш дерттен дәм-тұзы таусылғандардың 70%-ы - табысы кем не ортадан төмен елдердің азаматтары.
КазОжР ҒЗИ 2016 жылғы мәліметі бойынша жыл сайын Қазақстан тұрғындары арасындағы алғаш анықталған онкологиялық аурулар саны орташа есеппен 5-8%-ға артып отыр. Елімізде биылғы санақ бойынша 182 мың адам қатерлі ісікке шалдыққан. Жылына шаққанда 14 мың науқас онкологиялық аурудан көз жұмады.
Алматы қалалық педиатрия және хирургия ғылыми орталығының дерегіне қарағанда Қазақстанда қатерлі ісікке шалдыққан балалар саны 9,3%-ға ұлғайып, жылына 600 бала дертке душар болатын көрінеді. Елімізде обыр өлім-жітім саны жағынан жүрек-қан тамыры жүйесінен кейін екінші орынға шықты. Республика бойынша негізгі көп таралған онко аурулар тізімі берілген:
Сүт безі ісігі - 12,1%;
Тері ісігі - 11,2%;
Өкпе обыры - 10,8%;
Асқазан обыры - 8%;
Жатыр мойын обыры - 5,1%;
Тоқішек обыры - 4,7%;
Тікішек обыры - 3,9%;
Гемобластоздар (қанжүйесітіндерініңісігі) - 3,8%;
Қуықастыбезі (простата) - 3,8%.
- 2019 жылы онкологиялық қатерлі ісік диагнозымен 1700 науқас тіркелсе, соның 732-сі ер адам, 968-і - әйелдер. Негізі қатерлі ісік алғашқы сатыда анықталса жазылып кету мүмкіндігі 80-85% деп бағаланады. Ал ауру кеш анықталса, онда жазылып кету мүмкіндігі тым төмен, яғни, 15-20% төңірегінде ғана.
Ағылшын ғалымдары Лондонда өткен зерттеу нәтижелеріне сәйкес артық салмақтың қатерлі ісіктің асқынуына әсер етіп, оның пайда болу қатерін екі есе арттыратынын айтып отыр. 200-ден астам сараптамалық жұмыс пен зерттеу нәтижелері ағзадағы артық майлар қатерлі ісіктің 11 түріне алып келетінін көрсеткен.
2013 жылы БҚК-нің 61 142 жағдайы анықталды, оның 44,7-сі ерлерге арналған. 60 жастан асқан кезде 74,1% жағдай анықталды.
Тік ішек рагы жағдайларының арақатынасы ішек 1,3: 1 құрайды. 2013 жылдың соңында онкологиялық есепке алынды.Ресейдің мекемелерінде 308 266 науқас болды. CRC (1996 - 150900), оның 49,9% -ы бес жаста және көп (1996 ж. - 45,7%). Орташа алғанда, Ресейде 2013 жылы онкологиялық науқастардың тек 11,7% және 5,6% белсенді түрде анықталды сәйкесінше тік ішек және тоқ ішек
2013 жылы БҚА бар науқастардың 44,6% анықталды
I-II кезеңдерде (1996 ж. - 23,0%), 26,6% -да
III кезең (1996 ж. - 40,1%), 25,9% -да - IV сатыда (1996 ж. - 30,4%).
Ресейдің бір жылдық орташа көрсеткіші
өлім-жітім көрсеткіші 27,2% құрайды. 75 жасқа дейінгі өмір кезеңінде CRC даму қаупі 2013 жылы 3,0% құрады (1996 ж. - 2,4%), жылы 0-59 жас тобы - 0,75%, 0-69 жас - 2,1%, 0-79 жаста - 4,1%.
Бүгінде онкологиялық сырқаттардың тек қана денсаулық сақтау саласының емес, сонымен қатар қоғамның әлеуметтік және экономикалық мәселесіне де айналып отыр. Ресми статистикалық мәліметтерге сүйенер болсақ, 2017 жылы Қазақстанда қатерлі ісік ауруына шалдыққандардың саны 35 мың. Елімізде бұл дерт жы - лы - на 15 мыңнан ас - там адамның өмірін жал - май - ды де - ген де - рек бар. Бұл Қазақстандықтардың жүрек-қантамырлары ауруларынан кейінгі өлімінің екінші себебі.
Қазіргі таңда біздің республикамызда әйелдер арасында онкологиялық ауруларға шалдығушылық құрылымында сүт безінің қатерлі ісігі бірінші орын алады. Жыл сайын сүт безінің қатерлі ісігіне 3000-ға жуық жаңадан шалдығушылық жағдайы анықталады. Сүт безі қатерлі ісігіне шалдығушылықтың шыңы 35-50 жас арасындағы әйелдерге келеді.
Соңғы 20 жылдың ішінде тік ішек обырымен ауыратындардың саны бірнеше есеге артқан. Өркениеті дамыған елдерде бұл аурумен ауыратындар саны көп. Тізімнің басында АҚШ, США, Канада, Израиль және Австралия тұрса, есесінеҮндістан, Қытай, Латын Америкасы және Орта Азия елдері тізімнің соңында. Тек Жапоняда ғана ерекшелік бар. Капитализм соншалықты дамығанына қарамастан, бұл онкологиялық аурумен ауыратындар ол елде бірен-саран ғана.
Тік ішек обыры -- көптеп жасы келген адамдардың еншісіне көптеп отыр. Бүгінгі таңда әлем бойынша жыл сайын 510 000 тоқ ішек обыры жағдайы тіркеліп, оның 30-40%-ы тік ішек обырына ұшырағандар.
Мақсаты: Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалауды сауалнама арқылы жүргізу.
Міндеттері:
* Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;
* Жатыр мойны обыры анықталған пациенттердің психологиялық факторына әсерін зерттеу үшін сауалнама жүргізу
* Сауалнама нәтижесін талдау және қорытынды жасау;
Зерттеу нәтижесінде психиологиялық фактордың өмір сапасына әсерін анықтау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Алынған мәліметтер негізінде скринингтік бағдарламаның тиімділігін бағалау жүргізілді.Тұрғындардан өткізіліп жатқан скрининг бағдарламасы туралы ақпараттандырылуы,сондай-ақ профилактикалық бағдарламалардың қажеттілігі мен жетілдірілуіне қатысты олардың пікірі зерттелді.Тұрғындар арасында жатыр мойны обырының қаншалықты таралуы анықталды.
Сонымен бірге скринингтік бағдарламанының орындалуы, скринингтің тиімділігі және бұл бағдарламаны жетілдіру жолдары негізінде медициналық қызметкерлердің де пікірі бағаланды.
Скринингтік бағдарламаларды ұйымдастыру және өткізуді жақсарту, сондай-ақ науқастарды бағдарламаға тартуды арттыру бойынша ұсыныстар әзірленді.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
1.1 Жатыр мойны обырының таралуы
Жатыр мойны обыры - бұл әйелдің жатыр мойнында, жатырдың қынаппен байланыстыратын төменгі бөлігінде дамитын қатерлі ісік. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша жатыр мойны обыры әйелдер арасында кең таралған қатерлі ісіктер арасында төртінші орында тұр. 2018 жылы бүкіл әлемде 570 000 әйелге жатыр мойны обыры диагнозы қойылды және жатыр мойны обыры салдарынан 311000 адам қайтыс болды.
Жатыр мойнының қатерлі ісігі жатыр мойнындағы сау жасушаларда олардың ДНҚ-сында өзгерістер немесе мутациялар пайда болған кезде пайда болады.
Жатыр мойны қатерлі ісігінің шамамен 99% -ы жыныстық жолмен берілетін инфекциямен, қауіпті адам папилломавирусымен (HPV) инфекциямен байланысты. HPV инфекциясы әдетте тезірек шешілсе де, тұрақты инфекция әйелдерде жатыр мойны обырына әкелуі мүмкін.
Жатыр мойнының обыры әйелдерде ең көп кездесетін онкологиялық дерттің бірі. Жатыр мойнының обыры 16, 18, 31, 33, 35 немесе 39 түрге жататын адам папилломасының вирусынан туындаған цервикалды интраэпителиалды неоплазияя (CIN) нәтижесі болып саналады. Көбіне жатыр мойнының обырына 45-50 жастағы әйелдер шалдығады. Алайда онкологтар соңғы уақытта бұл аурудың жас әйелдерден де анықталып жатқанын айтуда.
Жатыр мойнының обыры алдында қатерлі емес және обыралды процестер болады. Қарапайым эктопия, эндоцервикоз, лейкоплакия, эндометриоз, жатыр мойнының тыртықты дефформациясы қатерлі емес процестерге, түрлі деңгейдегі жатыр мойнының дисплазиясы обыралды процеске жатқызылған.
"Жатыр мойнының обыры әйелдерде ең көп кездесетін онкологиялық аурудың үштігіне кіреді. Қазір бұл аурудың жасарып жатқаны байқалады. Егер бұрын бұл обыр дерті көбіне 50 жастан асқан әйлдерде кездессе, қазір мен өз тәжірибемде тіпті жыныстық қатынасқа түспеген 16-18 жастағы жас бойжеткендерден де осы ауруды кездестірді.
Жатыр мойны обырының пайда болу себептері:
+ Темекі шегу;
+ Бей-берекет төсек қатынасы;
+ Иммундық жүйенің әлсіреуі;
+ Бұрын болған немесе ағымдағы хламидий және жыныс жолымен берілетін басқа да инфекциялар;
+ Артық салмақ;
+ Үш немесе одан да көп мерзіміне жеткен жүктілік;
+ 17 жасқа дейін бала көтеру;
+ Ерте басталған жыныстық қатынас;
+ Әлеуметтік төмен статус;
+ Онкологиялық ауруларға, соның ішінде жатыр мойынының обырына тұқымдық бейімділік;
+ 5-тен көп баланың болуы, әсіресе өте ерте жаста;
+ Гонорея, мерез және ВИЧ СПИД сияқты жыныстық жолмен берілетін инфекциялар адамның папилломавирусының (HPV) қаупін арттырады;
+ Жүкті кезінде диетилстилбестрол (DES) гормоналды препаратын қабылдайтын ана, осылайша баланың кейіннен жатыр мойны обырына шалдығу қаупін арттырады;
+ 5 жылдан астам ішілетін контрацепцияға қарсы таблеткаларды қолдану;
+ Көптеген сексуалдық серіктестер.
Адам папилломавирусы (HPV) - жатыр мойны обырының негізгі себебі болып табылатын жыныстық жолмен берілетін вирус. HPV инвазиялық жатыр мойны обырының барлық дерлік жағдайларында кездеседі. HPV-нің 100-ден астам түрі бар және олардың 30-дан астамы жыныстық жолмен берілуі мүмкін. HPV-нің әртүрлі түрлері төмен тәуекел және жоғары қауіп деп жіктеледі. Төмен және жоғары қауіпті HPV ауру жасушалардың өсуін тудыруы мүмкін болса да, әдетте тек жоғары қауіпті HPV қатерлі ісікке әкеледі. Жатыр мойны обырымен байланысты екені белгілі және жоғары қауіпті HPV деп саналатын HPV-нің 13 түрі бар. Қауіпті HPV жұқтырған адамдардың аз ғана пайызы кейіннен жатыр мойны обырын дамытады. HPV жатыр мойны обырының дамуының бір ғана факторы болғанымен, зерттеушілер аурудың дамуында әртүрлі факторлар бірге әрекет етеді деп санайды.
Хламидиоз - әлемдегі ең көп таралған жыныстық жолмен берілетін ауру. Еуропада жүргізілген сауалнама көрсеткендей, хламидиоздың кез келген түрі бар әйелдерде жатыр мойны обырына шалдығу ықтималдығы осы инфекцияның белгілері жоқ әйелдерге қарағанда 2,5 есе жоғары. Сонымен қатар, хламидиоздың ерекше кіші түрі, G серотипі бар әйелдерде жатыр мойны обырының пайда болу ықтималдығы 6 есе жоғары болды.
Адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ). АИТВ жұқтырған әйелдерде иммундық жүйенің төмендеуі және мүмкін қауіпті жыныстық қатынас арқылы HPV жұқтыру қаупі жоғары.HPV инфекциялары жатыр мойны обырының негізгі себебі болып саналады, бірақ көбінесе мұндай әйелдер HPV және АИТВ жұқтырған болады.
Аурудың даму механизмі
Қатерлі ісіктер апоптоз механизмдерінің зақымдануы нәтижесінде пайда болады. Жатыр мойны обыры жағдайында p53 Rb гендері онкогенге қарсы белсенділікті көрсетеді. Адам папилломавирусының тұрақты инфекциясында бұл антионкогендер E5 және E6 вирустық гендері өндіретін ақуыздар арқылы блокталады. E6 генімен синтезделген ақуыз ісік супрессорын инактивациялайды, бұл бақылаусыз пролиферацияланатын жасушалардың жасушаларының өлу механизмін іске қосады. Сонымен қатар, бұл протеин теломеразаны белсендіреді, бұл өлмейтін жасуша клондарының пайда болу мүмкіндігін арттырады және нәтижесінде қатерлі ісіктердің дамуын арттырады. Айта кету керек, E6 генімен синтезделген ақуыз E7 генімен синтезделген ақуыз болмаған кезде белсенді емес. E7 генімен өндірілген ақуыз жасушалардың ісік трансформациясын дербес индукциялауға қабілетті, бірақ оның әсері E6 синтезделген ақуыздың қатысуымен айтарлықтай күшейеді. E7 блогы циклинді, тәуелді киназалар p21 және p26 блоктайды, бұл зақымдалған жасушаның бөлінуіне мүмкіндік береді. Сондықтан адам папилломавирусы өзінің өмірлік белсенділігінің нәтижесінде жасушаның ісікке қарсы қорғанысын бұзып, қатерлі ісіктердің даму қаупін айтарлықтай арттыратынын көреміз.
Жатыр мойны обырының белгілері:
Жатыр мойны қатерлі ісігінің алғашқы кезеңінде белгілер болмауы мүмкін.Ауру дамып келе жатқанда, жатыр мойны обырының келесі белгілері мен белгілері болуы мүмкін:
Жыныстық қатынас кезінде немесе одан кейінгі қалыпты вагинальды қан кету;
Етеккір арасындағы қалыпты емес вагинальды қан кетулер;
Менопаузадан кейінгі анамальды қынаптан қан кету;
Жағымсыз иісі бар қынаптан сулы, қанды ауыр бөліністер;
Пельвиялық ауырсыну;
Қатынас кезінде ауырсыну;
Менструалды кезеңнен тыс уақытта қан кету жатыр мойны обырының негізгі белгілерінің бірі болып саналады. Сонымен қатар иісі жағымсыз ақшыл бөлініс, іштің төменгі жағының аурулары, салмақ жоғалту, шаршаңқылық және кейде зәрде қан пайда болуы да осы ауру белгілеріне жатады.
Зәр шығару кезіндегі ауырсыну;
Кіші жамбастағы ауырсыну белгілері;
Вагиналды жайсыздық.
Репродуктивті жастағы әйелдерде етеккір арасындағы тұрақты емес дақтар немесе жеңіл қан кетулер;
Жатыр мойны обыры дамыған сайын ауыр белгілер пайда болуы мүмкін, соның ішінде:
Арқадағы, аяқтағы жәненемесе жамбастағы тұрақты ауырсыну;
Салмақ жоғалту, шаршау, аппетит жоғалту;
Жағымсыз иіспен және қынаптағы ыңғайсыздықпен ағу;
Аяқтың немесе екі төменгі аяқтың ісінуі.
Кейінгі кезеңдерде қатерлі ісік қай органдарға тарағанына байланысты басқа ауыр белгілер пайда болуы мүмкін.
Егер сізде осындай белгілердің біреуі немесе бірнешеуі байқалса, дәрігерден кеңес алыңыз, тіпті аномальды қан кету жатыр мойны обырын білдірмейді.
Жатыр мойны обырының кезеңдері
Обырдың басқа түрлері секілді жатыр мойны обырының да төрт даму кезеңі бар:
Бірінші саты - ісік жатыр мойнында орналасқан, бірақ жатырға немесе жақын орналасқан лимфалық түйіндерге қарай таралуы мүмкін;
Екінші саты - обыр жатыр мойнынан тыс аумаққа, қынаптың жоғарғы жағына қарай өседі;
Үшінші саты - ісік төменгі қынап, жамбас қабырғаларын зақымдап, зәр шығару жолдарын бұғаттауы мүмкін;
Төртінші саты - обыр тік ішекке немесе қуыққа және алыс орналасқан органдарға жетеді.
Жатыр мойны обырын емдеу
Қатерлі ісік ауруының сатысын анықтау жатыр мойны обырына қарсы тиімді емдеу әдісін таңдау үшін маңызды. Қатерлі ісіктің сатысы ісіктің таралу метастаздың таралу дәрежесін білдіреді және оның локализацияланғандығын немесе жақын құрылымдарға немесе дененің алыс бөліктеріне мүшелеріне таралғанын айтады.
Жатыр мойнының қатерлі ісігін емдеудің әр түрлі әдістері бар, егер оны ерте сатысында анықтаса, емдейді. Қатерлі ісіктің түрі мен сатысына және науқастың жасына және жалпы денсаулық жағдайына байланысты басқа факторларға байланысты емдеу әр түрлі болуы мүмкін. Жатыр мойны обырын емдеу күрделі және хирургияны, сәулелік терапияны және химиотерапияны қамтуы мүмкін.[9] Бұрын жатыр мойны обырын емдеудің ең тиімді әдісі хирургиялық және сәулелік емдеудің үйлесімі болып табылады деп есептелді. 1999-2000 жылдары жүргізілген зерттеулер сериясы химиотерапияның қосылуы сәулелік терапияның тиімділігін айтарлықтай арттырғанын көрсетті.Біріктірілген емдеу регинальды метастаздың болуының барлық жағдайларында көрсетілген.
Жатыр мойны қатерлі ісігінің алғашқы кезеңінде емдеуге жатыр мойны мен жатырдың кейбір бөліктерін немесе бүкіл бөлігін алып тастау хирургиясы немесе радиотерапия немесе хирургия мен сәулелік терапияның қосындысы жатады. Радиациялық емдеу сонымен қатар жатыр мойны обырының қайталану қаупін азайтуға көмектеседі.
Жетілдірілген жатыр мойны қатерлі ісіктері үшін, әдетте, химиотерапиямен немесе онсыз радиотерапия қолданылады, ал кейбір жағдайларда хирургиялық араласу.
Жатыр мойны қатерлі ісігі диагнозы қойылған жағдайда қатерлі ісіктермен жағымсыз өзара әрекеттесуге әкелуі мүмкін тағамдар мен қоспалардан аулақ болыңыз. Жатыр мойнының обырын емдеу әдісін дәрігер науқастың жағдайы және аурудың сатысын есепке ала отырып белгілейді.
Хирургиялық емдеу. Бұл обырды емдеудің ең кең таралған әдісі. Ол қатерлі жасушалар сол органның шегінде орналасқан жағдайда қолданылады. Онкологияның осы түрінде операциялық араласудың негізгі үш түрі бар. Біріншісі - хирург жатыр мойнын, оның тіндерін және қынаптың жоғарғы жағын алып тастайды. Бірақ жатыр өз орнында қалады. Екіншісі - жоғарыда аталған барлық орган және жатырды алып тастайды, сондай-ақ аналық бездер және жатыр түтігін алып тастау да қажет болуы мүмкін. Үшіншісі - ота кезінде жатыр мойны, аналық бездер, қынап, қуық, жатыр, жатыр түтігі, тік ішекті алып тастайды. Операция негізінен дерт қайта қозған кезде қажет болады. Жатыр мойны обырының кең таралған инвазиялық түрлерінде Вертхайм-Мейгс әдісі бойынша ұзартылған гистерэктомия қолданылады, оның мәні жамбас тінін оған бекітілген лимфа түйіндерімен бір мезгілде кесу, жатырды қосалқылармен және кезінде алып тастау болып табылады. вагинальды түтіктің кем дегенде үштен бірі.
Кейбір жағдайларда жамбас экстентациясы орындалады, бірақ қазіргі уақытта бұл әдіс науқастың жоғары жарақатына және оның тиімділігіне байланысты салыстырмалы түрде сирек қолданылады, гистерэктомиядан сәл асып түседі.
Химиотерапия. Бұл жағдайда обырды азайту немесе көзін жоюға арналған арнайы дәрі-дәрмек қолданылады. Препарат науқастың тамырына егіледі немесе оны дәрі түрінде қабылдайды. Бұл әдіс ауру қатты дендеген жағдайда, яғни дерт қайталанса немесе метастаз бар ісіктер денедегі шеткі аймақтарға енген болса қолданылады. Сәулелік терапиямен бірге бірнеше цитостатикалық препараттармен полихимиотерапия жүргізіледі.Бір жағынан, бұл терапия сәулелік терапияның тиімділігін арттыруға, сәулелену дозасын азайтуға қол жеткізуге және радиоиндукцияланған ісіктердің пайда болу мүмкіндігін азайтуға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, химиотерапия мен сәулелік терапияның комбинациясы пациенттер тарапынан нашар қабылданады және жанама әсерлердің жоғарылауына әкеледі. Бірқатар сарапшылар курстық полихимиотерапияны сәулелік терапиямен біріктіру тиімсіз және тіпті қауіпті деген пікірде.Дегенмен, көптеген сарапшылар цитостатиктермен аймақтық артерияішілік химиотерапияның сәулелік терапияны жүргізу кезінде қажет екендігімен келіседі,
зерттеулер осы комбинацияны қабылдаған пациенттердің өмір сүруінің жоғарылауын көрсетті.
Сәулелік терапия фонында платина препараттарын (цисплатин) енгізудің тиімділігі дәлелденген болып саналады.
Сәулелік терапия. Бұл жағдайда обыр жасушаларын өлтіру үшін жоғары энергетикалық сәулелер қолданылады. Сәулелік терапия жатыр мойны обырын емдеудің жетекші әдісі болып табылады және көбінесе химиотерапиямен біріктіріліп, хирургиялық араласудың мүмкін еместігіне байланысты 3-4 кезеңдерде жалғыз мүмкін. Қашықтықтан гамма-терапия қолданылады. Зақымдалған аймаққа қолданылатын бір реттік доза 2 Гр құрайды.Әдетте, қашықтан гамма-терапия жатыр мойнының интракавитарлы сәулеленуімен біріктіріледі.Сәулелік терапияның және өсімдік тектес апоптоз индукторларының (Га-40 антинеобластикалық препаратының құрамына кіретін купена лектин) айқын біріктірілген әсерінің дәлелі бар. Соңғысының тиімділігі HeLa жасушаларына жүргізілген зерттеуде көрсетілген. Ресейде препарат міндетті сертификаттау процедурасынан өтпеді және оның тиімділігі дәлелді медицина тұрғысынан расталған жоқ.
Аурудың кеш сатысында емдеу әдістері араластыра қолданылуы, яғни сәулеленуді химиотерапиямен бірге қолдануы мүмкін.
Жатыр мойны обырының алдын алудың тиімді әдістері:
Жатыр мойны обырының пайда болу қаупін жоя алмайсыз, бірақ тәуекелді азайту үшін қадамдар жасай аласыз. Жатыр мойны обырының көпшілігінің тиімді алдын алу үшін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) HPV вакцинациясын, сонымен қатар барлық ісік алды зақымдануларды скринингті және емдеуді қатты қолдайды.
Жатыр мойны обырының алдын алуға көмектесумен қатар, бұл қадамдар жатыр мойны обырына шалдыққан болсаңыз, оны ертерек ұстауға, емдеуге және емдеуге болады:
# HPV вакцинасын алыңыз -- HPV вакциналары сізді жатыр мойны обырына әкелетін HPV штамдарынан қорғайды.
# Пап және HPV сынақтарын алыңыз -- Үнемі Пап және HPV сынамалары -- қатерлі ісіктің жатыр мойны обырына айналуының алдын алудың ең жақсы жолы. Тұрақты тестілеу кез келген өзгерістерді бірден анықтауға және емдеуге мүмкіндік береді, бұл толыққанды жатыр мойны обырының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді.
# Қауіпсіз жыныстық қатынаспен айналысыңыз -- Кез келген қорғалмаған жыныстық қатынас сіздің жатыр мойны обырының қаупін арттырады. Кез келген серіктеспен қауіпсіз жыныстық қатынас туралы сөйлесіп, жыныстық қатынас кезінде презервативтерді қолданған дұрыс.
# Темекі шегуден аулақ болыңыз -- Темекі шегу көптеген денсаулыққа қауіп төндіреді және сіздің жатыр мойны обыры қаупін арттыруы мүмкін.
Жатыр мойны обырының профилактикасы бастапқы және қайталама болып бөлінеді.
Бастапқы профилактика қауіп факторларын жоюға бағытталған және
аурудың алдын алу. Оған мыналар кіреді:
санитарлық ағарту жұмыстары;
9-13 жас аралығындағы қыздарға HPV вакцинациясы
жылдар;
ұл балаларды вакцинациялау (эпидемия қажет болған жағдайда);
- HPV вакцинасын алған әйелдерді скринингтен өткізу.
Екіншілік профилактика анықтауға және емдеуге бағытталған
ісік алды жағдайлар. Екіншілік алдын алу шаралары:
әйелдерді жыл сайынғы профилактикалық медициналық тексеруден өткізу;
- цитологиялық скрининг;
- адам папилломавирусының ДНҚ-сын анықтауға арналған сынақтар;
- жыныс мүшелерін қалпына келтіру:
жыныстық жолмен берілетін ауруларды анықтау.
HPV және жатыр мойны обыры
Жатыр мойны обырының басым көпшілігі (95%-дан астамы) адам папилломавирусы (HPV) тудырады.
Адам папилломавирусының инфекциясы HPV инфекциясы жыныстық қатынас арқылы пайда болады, ал презерватив инфекциядан қорғамайды. Кейде вирус бастапқы инфекциядан бірнеше айдан кейін иммундық жүйе арқылы жойылуы мүмкін. Әйтпесе, тұрақты инфекция дамып, жатыр мойны обырының даму қаупі 300 есе артады. Салыстырмалы түрде айтсақ, көп темекі шегу өкпенің қатерлі ісігінің даму қаупін 30 есе арттырады.Созылмалы HPV инфекциясы және жатыр мойны обыры үшін қауіп факторлары:
HPV онкогенділік дәрежесі өте жоғары;
Иммундық бұзылулар: иммунитеті әлсіреген адамдар, атап айтқанда, АҚТҚ-мен өмір сүретін адамдар жоғары тәуекелге ұшырайды созылмалы HPV инфекциясы және ісік алды дамуының жеделдетілуі
-жаралар мен ісік;
- қатарлас жыныстық жолмен берілетін инфекциялар болған кезде,
-жыныстық герпес, хламидиоз және гонорея сияқты;
-тарихтағы туу және ерте жастағы босану саны;
- Темекі шегу.
Сирек жағдайларда HPV-инфекциясының белгілі бір түрлері болуы мүмкін созылмалы және сайып келгенде жатыр мойны обырының дамуына әкеледі.Барлық әйелдер созылмалы инфекция қаупіне ұшырайды және ісікке дейінгі зақымданулардың жатыр мойны обырына дейін дамуы.Иммунокомпетентті әйелдерде жатыр мойны обыры болуы мүмкін 15-20 жаста дамиды. Алайда, егер иммундық жүйе бұзылса,мысалы, емделмеген АИТВ инфекциясы бар әйелдерде бұл процесс созылуы мүмкін бар болғаны 5-10 жыл.
HPV тек жатыр мойны обырына әкелмейді. Кейде ол мыналарға әкеледі:
* 90% жағдайда ерлер мен әйелдерде анус обырын тудырады;
* 70% жағдайда - ауыз қуысы мен жұтқыншақ ісігі;
* 65-70% жағдайда - қынаптың және вульваның қатерлі ісігі;
* 50% жағдайда - жыныс мүшесінің қатерлі ісігі.
Ерлердегі HPV
HPV жұқтырған көптеген ерлерде ешқандай белгілер жоқ кейбіреулерінде жыныстық сүйел пайда болуы мүмкін.HPV-нің кейбір штаммдары ерлерде жыныс мүшесінің қатерлі ісігін тудыруы мүмкін,анальды канал және тамақ. Кейбір ер адамдар көбірек сезімтал болуы мүмкін практикамен айналысатын ерлерді қоса алғанда, HPV-мен байланысты қатерлі ісіктің даму қаупі анальды секс, және иммундық жүйесі әлсіреген ерлер.Жыныс сүйелдерін тудыратын HPV штамдары олардан ерекшеленеді,қатерлі ісік тудырады.
Жүкті әйелдердегі HPV
HPV инфекциясы жүкті болу мүмкіндігін төмендетпейді. Әйел болса жүкті және HPV бар, ол босанғанға дейін емдеуді кейінге қалдыруы мүмкін. Дегенмен, кейбір жағдайларда HPV инфекциясы асқынуларды тудыруы мүмкін.Жүктілік кезінде пайда болатын гормондық өзгерістер мүмкін жыныстық сүйелдердің өсуін тудырады, ал кейбір жағдайларда қан ағу мүмкін. Егер жыныстық сиқырлар кең таралған болса, олар табиғи туу каналы арқылы босануды қиындатады.Жыныс сүйелдері туу арнасын бітеп тастағанда,кесар тілігін қажет етеді.Сирек жағдайларда HPV бар әйел оны баласына бере алады.Бұл кезде сирек, бірақ ауыр ауру пайда болуы мүмкін,қайталанатын респираторлық папилломатоз деп аталады. Осы жағдай, балаларға байланысты тыныс алу жолдарының өсуін дамытады.
Мәселенің масштабы
ДДҰ бағалауы бойынша әлемде жатыр мойны обыры (бұдан әрі - жатыр мойны обыры)төртінші орында, ал Қазақстанда екінші орында әйелдердегі ісік түрі бойынша.
2019 жылы 1830 әйел жатыр мойны обырына шалдыққан, 600-і қайтыс болған әйелдер, яғни күніне екі әйел дерлік жатыр мойны обырынан қайтыс болады.Қазақстанда 5 жылдағы статистика бойынша аурушаңдықтың өскені байқалады жатыр мойны обыры 22%-ға.
Жыл сайын 570 000 жаңа жағдай немесе барлық жаңа жағдайлардың 84% пайда болады.Дүние жүзінде жатыр мойны обырының жағдайлары, оның ішінде 233 000 өлім ауру.
2019 жылы жатыр мойны обырының 360 жағдайы анықталды (2018 жылы - 334 жағдай анықталды), анықтау деңгейі 0,04% құрады (2018 жылдың сәйкес кезеңінде - 0,04%). Ақмола облысында жатыр мойны обырын анықтау деңгейінің төмендігі және Шымкент қаласы (0,01%). Маңғыстауда жатыр мойны обырының жоғары деңгейі (0,18%),Қызылорда (0,07%), Қостанай (0,06%) және Павлодар (0,06%) аймақтар. I сатысында жатыр мойны обырының 62,5%-ы анықталды (сол кезеңде 2018 жылы 58,4%-ды құрады. Жатыр мойны обырын ерте анықтаудың жоғары деңгейі Қостанайда (86,2%), Солтүстік Қазақстанда (83,3%) атап өтілді.Павлодар (71,9%), Түркістан (69,8%) облыстары, Нұр-Сұлтан (70%) және Алматы (83,3%). Ақмолада жатыр мойны обырын ерте анықтау деңгейі төмен (27,3%) және Атырау облыстары (22,2%).Сондай-ақ аурудың пайда болуында маңызды рөл атқаратынын атап өткен жөн.HPV тасымалдауды қамтитын ісік алды жағдайларды ойнау. Американдық қатерлі ісік қоғамы күн тәртібін ұсынады:9 және 12 жас аралығындағы HPV вакцинациясы көбірек нәтижеге қол жеткізу үшін,ұлғаюына әкелетін уақтылы вакцинацияның жоғары көрсеткіштері алдын алған ісік жағдайлары. Медицина қызметкерлері HPV вакцина сериясын 9 жастан бастап ұсыну ұсынылады.
HPV вакцинациясы 26 жасқа толмаған барлық адамдарға ұсынылады дұрыс екпе алмаған жылдар. Жабдықтаушылар міндетті бұрын болмаған 22 мен 26 жас аралығындағы адамдарға хабарлау вакцинацияланған болса, егде жастағы вакцина азырақ болады қатерлі ісіктің даму қаупін азайтуда тиімді.Ересектер үшін HPV вакцинациясы ұсынылмайды 26 жастан асқандарға.
Вакциналар. HPV инфекциясынан қорғаудың ең жақсы жолы - вакцинация. Вакциналар профилактикалық болып табылады.Қазіргі уақытта қорғайтын үш вакцина бар бір мезгілде HPV 16 және 18 түрлерінен. Вакциналардың түрлері:Cervarix - тек HPV 16 және 18 типтерінен қорғайды, ГА-дан қорғамайды.Гардасил - жыныстық сүйелден (ГК) және көпшілігінен қорғайды онкогенді HPV типтері тиісінше 6.11 және 16, 18 түрлері.Гардасил 9 - HPV-нің 9 түрінен бірден қорғайды, барлығы бірдей 6, 11, 16 және 18, және сонымен қатар 31, 33, 45, 52 және 58 (ТМД елдерінде жоқ) Адам папилломавирусы (HPV) жатыр мойны обырының негізгі себебі болғандықтан, HPV алдын алатын вакцинаны жасау жатыр мойны обырының да алдын алады.
Қазіргі уақытта Ресейде 13-15 жас аралығындағы барлық қыздардың жатыр мойны обырына шалдығуын азайту мақсатында адам папилломавирусы инфекциясына қарсы міндетті вакцинация енгізілген. Вакцинация Cervarix немесе Gardasil вакциналарымен 0-1-6 аралықта жүргізіледі.
HPV вакцинациясы.
Қазіргі уақытта ДДҰ алдын ала біліктіліктен өткен төрт вакцина бар, олардың барлығы жатыр мойны обырының кем дегенде 70% тудыратыны белгілі HPV 16 және 18 типтерінен қорғайды. Тоғыз валентті вакцина жатыр мойны обырының тағы 20%-ын тудыратын HPV-ның тағы бес канцерогендік түрінен қорғайды.Бұл вакциналардың екеуі де аногенитальды сүйелдерді тудыратын HPV 6 және 11 типтерінен қорғайды.
Клиникалық сынақтар мен маркетингтен кейінгі бақылау нәтижелері HPV вакциналарының HPV инфекцияларының, қатерлі ісікке дейінгі ауыр зақымданулардың және инвазиялық қатерлі ісіктің алдын алуда қауіпсіз және тиімді екенін көрсетеді (3).
HPV вакциналары HPV жұқтырмас бұрын енгізілсе, ең тиімді болады. Сондықтан жатыр мойны обырының алдын алу үшін ДДҰ қыздарға 9 бен 14 жас аралығында, олардың көпшілігі жыныстық белсенділікке кіріспеген кезде вакцинациялауды ұсынады. Кейбір елдерде ұлдарға вакцина егілді, өйткені ол ерлерде HPV-мен байланысты ісіктердің дамуын болдырмайды.
HPV вакцинасы жатыр мойны обырына скринингті алмастырмайды. HPV вакцинациясы бар елдерде жатыр мойны обырынан сырқаттанушылық пен өлімді азайту үшін қатерлі ісік алды жағдайларды және жатыр мойны обырын анықтауға және емдеуге арналған жалпы халықты скринингтік бағдарламалар іске асырылуы керек.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы 2020 жылы қабылдаған Жатыр мойны обырын қоғамдық денсаулық мәселесі ретінде жоюды жеделдету жөніндегі жаһандық стратегия жатыр мойны обырының алдын алу мен бақылауға кешенді тәсілді ұсынады. Ұсынылған шаралар кешені бүкіл өмірлік циклді қамтитын әрекеттерді қамтиды.
Digene-Test(R) HPV оң нәтижесі нені көрсетеді?
30 жастан асқан әйелдерде жоғары қауіпті HPV генотиптері үшін оң нәтиже HPV ықтимал тұрақтылығын көрсетеді. Бірлескен цитологиялық нәтижемен бұл әйелде жатыр мойны обырының даму қаупі жоғары екенін және арнайы профилактиканы немесе емдеуді қажет ететінін білдіреді.30 жастан кіші әйелдерде оң HPV Digene-Test(R) 9 айдан кейін қайта тестілеуді қажет етеді, өйткені жас әйелдерде HPV инфекциясы өтпелі болуы мүмкін.
FDA мақұлдаған және халықаралық патенттік заңмен қорғалған әлемдегі жалғыз HPV сынағы HPV Digene-Test(R) болып табылады.
HPV Digene-Test(R) сенімділігі мен онкопатология үшін 13 жоғары қауіпті HPV генотипі мен 5 төмен қауіпті HPV генотипін саралау мүмкіндігінің арқасында бүкіл әлемде кеңінен қолданыла бастады.
МОЛЕКУлярлық БИОЛОГИЯЛЫҚ скринингке арналған HPV-ге басқа коммерциялық сынақтар FDA мақұлдамаған.
Жоғары қауіпті HPV генотиптері
16.18.31.33, 35.39, 45.51.52.56.58.59.68
Төмен қауіпті HPV генотиптері
6,11,42,43,44
Қауіпті HPV генотиптері жатыр мойны обырын тудырады, ал төмен қауіпті HPV генотиптері жақсы ісіктерді (сүйелдер, сүйелдер және т.б.) тудырады.
*FDA - АҚШ-тың азық-түлік және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету жөніндегі федералдық басқармасы
HPV Digene-Test(R) қолданудың артықшылықтары:
Болжамдық мән: 99%6
Сезімталдық: 95% жоғары
Сынақтың ерекшелігі цитологиялық зерттеуге тең.
Пайдаланудың қарапайымдылығы, стандарттау және объективтілік.
Үлгілерді цитологиялық зерттеу үшін бір мезгілде қолдануға болады.
Digene-Test(R) HPV технологиясы күнделікті диагностика үшін өте қолайлы:
Зерттеу автоматтандырылған, нәтижелерді автоматты түрде тексерумен және қорытындыларды берумен қамтамасыз етілген.
Оқу уақыты рекордтық қысқа (2,5 сағат), бұл әдістің экономикалық тиімділігін айтарлықтай арттырады.
Жолақты 96 шұңқырлы микропластинаның пішімін пайдалану үлгілердің кез келген санымен талдау жасауға мүмкіндік береді және өткізу қабілеттілігін арттырады.
Жатыр мойнының ДНҚ үлгісін хламидиозға, гонореяға және жақын арада қарапайым герпес вирусына қосымша тексеруге болады.
Неліктен HPV Digene-Test(R) таңдау керек?
HPV Digene-Test(R) - егжей-тегжейлі цитологиялық зерттеумен қатар жатыр мойны обырына бейімділіктің жоқтығын немесе болуын сенімді анықтауға мүмкіндік беретін ең жоғары клиникалық сезімталдығы бар әлемдегі жалғыз зертханалық сынақ.
HPV Digene-Test(R) вирустың клиникалық маңызды концентрациясын анықтайды, ол жатыр мойны неоплазиясының дамуына әкелетін инфекцияның қауіпті деңгейін сипаттайды, сонымен бірге, мысалы, ПТР зерттеуі вирустың бар-жоғын анықтайды. оның клиникалық көрінісі.
HPV Digene-Test(R) үлгілердің әртүрлі түрлерін пайдаланады:
* жатыр мойны щеткасымен жиналған эпителий үлгілері;
* биопсия материалының үлгілері;
* цитологиялық зерттеу үшін алынған үлгілер.
Digene-Test(R) HPV әдісі мен HPV емдеуінің оптимистік нәтижелері.
Онкопатологияның даму қаупі жоғары немесе төмен HPV анықталған жағдайда, науқасты тексерудің келесі қадамдары туралы дәрігер хабардар етеді және емдеу бойынша ұсыныстар алады.
Емдеудің заманауи әдістері ерте анықталған жағдайда жатыр мойны обырының және әсіресе оның емделмейтін жағдайларын күрт төмендетуге мүмкіндік береді. Емдеуден кейін HPV-ге тестілеу анықталған аурудың да, вирустың өзі де жойылғанына көз жеткізуге мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары Ресейде 12 000-нан астам әйелдер арасында жүргізілген сауалнама онкопатологияның даму қаупі жоғарыорташа HPV әрбір бесінші науқаста дерлік кездесетінін көрсетті. Кейінгі емдеудің тиімділігі өте жоғары болды, зерттеу жүргізілген контингентте жатыр мойны обырының аурушаңдығын іс жүзінде нөлге дейін төмендетті.
Digene-Test(R) HPV технологиясы.
HPV Digene-test(R) технологиясы вирустық ДНҚ-ны РНҚ зондымен байланыстырудың, алынған гибридті моноклоналды антиденелермен ұстаудың және түзілген кешендерді хемилюминесцентті анықтаудың бірегей әдісінен тұрады. Сондықтан Digene HPV сынағы Digene Hybrid Capture(R) әдісі деп те аталады. Процедура 5 қарапайым қадаммен жүзеге асырылады:
1. Жатыр мойны каналының үлгі алу түтігінде тікелей жасуша лизисі және ДНҚ денатурациясы;
2. Гибридизация - вирустық ДНҚ мен РНҚ зондының арасында гибридтің түзілуі;
3. Алынған гибридті моноклоналды антиденелермен қатты фазада ұстау;
4.Ұсталған гибридті ферментпен таңбаланған антиденелермен байланыстыру;
5. Хемилюминесценцияны өлшеу.
HPV - бұл жыныс жолдарының ең көп таралған вирустық инфекциясы. Жыныстық белсенді әйелдер мен ерлердің көпшілігі өмірінің белгілі бір кезеңінде, кейде бірнеше рет оны жұқтырады. Жұқтырғандардың 90% -дан астамында инфекция кейіннен жойылады.Жатыр мойны обыры HPV-мен байланысты ең көп таралған ауру. Жатыр мойны обырының барлық дерлік жағдайлары HPV инфекциясына байланысты.
HPV инфекцияларының көпшілігі өздігінен жойылса да, ісік алды зақымданулар өздігінен жазылса да, барлық әйелдер инфекцияның созылмалы түрге айналу және ісік алды зақымданулардың жатыр мойнының инвазиялық обырына өту қаупі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы ғылым және білім Министрлігі
Қызылорда медициналық жоғары колледжі
Мамандығы: Мейіргер ісі
Біліктілігі: Қолданбалы бакалавр
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалау
Орындаған : Алпысбай Ұлбала Серікқызы _______________
Ж.А.Ә қолы
Ғылыми жетекші: ______________
Ж.А.Ә қолы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ Ғылыми жетекші:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Директордың ғылыми
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
істер жөніндегі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орынбасары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жундабекова С.С
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
_________ ________ қолы қолы
Қызылорда қ. 2022ж
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау. Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалау
1.1Жатыр мойны обырының таралуы
1.2Жатыр мойны обырының себептері,клиникасы,анықтау тәсілдері,емдеу принциптері,алдын-алу шаралары
1.3Жатыр мойны обыры бар пациенттерге көрсетілетін мейіргердің күтімі
1.4 Жатыр мойны обыры бар пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім сапасын зерттеу нәтижелері
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістері
2.2 Жатыр мойны обыры бар пациенттерден психологиялық әсерін анықтау бойынша сауалнама алу
2.3 Сауалнама нәтижесін бағалау және күту
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер:
ДДСҰ-Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы
ЖМО-Жатыр мойны обыры
КазОжР ҒЗИ- Қазақтың онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты
БҚК-Бала құқықтары конвенциясы
АҚШ-Америка Құрама Штаттары
ДНҚ- Дезоксирибонуклеин қышқылы
ВИЧ- Ви́рус иммунодефици́та челове́ка
СПИД- Синдро́м приобретённого имму́нного дефици́та
АҚТҚ- Адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышы
ЭКГ-Электрокардиография
УДЗ-Ультрадыбыстық зерттеу
Кіріспе
Тіркес сөздер: қатерлі ісік,мейіргерлік күтім,жатыр мойны обыры,шетелдік зерттеулер,скрининг,
Ключевые слова: рак, сестринское дело, рак шейки матки, зарубежные исследования,
Keywords: cancer, nursing care, cervical cancer, foreign studies,
Тақырыптың өзектілігі: Қатерлі ісік - тұтас организмнің жүйкелік-эндокриндік реттеулеріне бағынбай, өз бетінше дербес өсетін, құрылымы мен қасиеттерінде шыққан тін жасушаларынан үлкен алшақтықтары бар, шексіз бөлініп көбейетін және жаңадан қабылдаған қасиеттерін туынды жасушаларына бере алатын, дерттік өзгерістерге ұшыраған жасушалардың тым артық өсіп-өніп кетуі.
Қатерлі ісіктің негізгі 20 түрі бар
Бүгінде елімізде 6 түрлі онкологиялық аурудың алдын алу мақсатында скринингтік тексеру жұмыстары емханаларда тегін жүргізіледі. Олар: сүт бездері, жатыр мойыншығы, тоқішек, өңеш және асқазан, еркектік без және бауыр.
ДДСҰ әлемдік масштабтағы ең жиі кездесетін түрлерін тізімдеген:
Өкпе обыры (2,09 млн өлім-жітім);
Сүт безі обыры (2,09 млн оқиға);
Тоқішек және тікішек обыры (1,80 млн оқиға);
Қуықасты безінің обыры (1,28 млн оқиға);
Тері обыры (меланома емес) (1,04 млн оқиға);
Асқазан обыры (1,03 млн оқиға).
Ажалға алып келетін аты жаман аурудың көп таралған түрі:
Өкпе обыры (1,76 млн өлім-жітім);
Тоқішек және тікішек обыры (862 000 жағдай);
Асқазан обыры (783 000 өлім-жітім);
Бауыр обыры (782 000 өлім-жітім);
Сүт безінің обыры (627 000 жағдай).В және С гепатитінің вирусы және АПВ кейбір түрлері бауыр және жатыр мойны обырының қаупін тудырса,АИТВ-инфекциясы жатыр мойны обырының даму қаупін едәуір арттырады.
Қатерлі ісік ауыртпалығын қалай азайтуға болады?
Қазіргі таңда ауруға шалдықтыратын қауіпті факторлардан бойды аулақ ұстап және нақты деректерге негізделген профилактика жүргізу арқылы 30-50% обыр ауруларының жолын кесуге мүмкіндік бар. Бұдан өзге, обыр ауыртпалығын ерте анықтау және онкологиялық аурулар дамитын пациенттерді кешенді түрде жұмыс жасаумен азайтуға болады. Ерте диагностикалау мен тиісті емдеу кезінде обырдың көптеген түрін емдеу ықтималдығы жоғарылайды.
Мүгедектердің проблемаларына оң көзқарас, мүгедектердің қол жетімді өмір сүру ортасын қамтамасыз ету, оларды оңалту және қоғаммен тығыз байланыс жасау, әлеуметтік бағытталған коммерциялық емес және қоғамдық ұйымдармен ынтымақтастықты дамыту болып табылады.Бұл психоэмоционалды проблемалар пациенттің көңіл-күйін төмендетіп қана қоймайды, оны немқұрайды немесе депрессияға ұшыратады, сонымен бірге одан қажетті қуат пен күшті алып тастайды, бұл науқастың емдеу нәтижесіне әсер етеді. Тіпті сапалы медициналық көмекті ала отырып, пациент көбінесе ақыл-есінің қорлары таусылғандықтан және операциядан кейін тиімді бейімделуіне мүмкіндік бермейтіндіктен, денсаулығының қажетті деңгейіне жете алмайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша барлық әлемде 2020 жылға дейін қатерлі ісік аурушаңдығы және өлімкөрсеткіші 1,5-2 есеге өседі. 2020 жылға қатерлі ісіктерден болатын өлімнің болжамды саны шамамен 12 миллионды құрауы мүмкін.Соңғы 20 жылдың ішінде тік ішек обырымен ауыратындардың саны бірнеше есеге артқан. Өркениеті дамыған елдерде бұл аурумен ауыатындар саны көп. Тізімнің басында АҚШ, США, Канада, Израиль және Австралия тұрса, есесінеҮндістан, Қытай, Латын Америкасы және Орта Азия елдері тізімнің соңында. Тек Жапоняда ғана ерекшелік бар. Капитализм соншалықты дамығанына қарамастан, бұл онкоаурумен ауыратындар ол елде бірен-саран ғана.
Соңғы жылдары Ресейде стоманы қолданудың тұрақты өсу үрдісі байқалады.
Ішек стома пайда болуымен операция жасалған адамдардың саны, бұл бірінші кезекте колоректальды қатерлі ісік ауруының тұрақты өсуімен байланысты.Табиғи емес формация стома түріндегі тікішек (анус) адам өміріне айтарлықтай шектеулер енгізедіжәне оның сапасын айтарлықтай төмендетеді, бұл мүгедектікке және жоғары деңгейге әкеледі әлеуметтік ыдырау деңгейін көрсетеді .
Жыл сайын тек Мәскеуде ғана, қалалық денсаулық сақтау департаментінің деректері бойынша Мәскеу, стоманы салу бойынша 2500 операция жасалады. Салыстыру үшін,2008 жылы мұндай операциялар жасалған саны -2198, 2010 жылы -- 2484, 2012 жылы -- 2465 болды.,2014 жылы -- 2650.
Нақты статистика мәліметтері бойынша соңғы 5 жылдың ішінде Қазақстан Республикасында қатерлі ісіктерден сырқаттанушылардың абсолюттік саны ұлғайды: егер 2010 жылы 29574 сырқаттанушы болса, 2014 жылдың аяғында олардың саны 34352-ге жетті. Аурушаңдықтың өсу тенденциясы салыстырмалы мөлшерде де байқалады. Қазақстан бойынша 2010 жылы аурушаңдық көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 181,2-ні, ал 2014 жылы 198,7- ні құрады. Жыл сайынғы өсу темпі айтарлықтай жоғары, қатерлі ісіктермен ауыратын науқастар санының жыл сайынғы өсуі 5%-ды құрайды. Қазақстанда онкологиялық аурулардан өлім көрсеткіші тұрғындардың өлім көрсеткіші құрылымында жүрек-қантамыр жүйесі ауруларынан кейін екінші орынды алады. Қатерлі ісіктерден өлім көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 2010 жылы 108,93-тен 2014 жылы 91,36-ға дейін төмендеді.
"Қазақстанда колоректалды обыр аурушаңдығы бүкіл әлемдегідей өсіп келеді. Егер 2006 жылы 2328 науқас болса, 2017-2018 жылдары 3000-нан астам адам ауырған. 12 жылда өсім 30% құрады. Біз 2011 жылдан бастап скрининг жүргізе бастадық. Бұл емделушілердің өмірін I және II сатыда ұзартуға көмектеседі деп қорытынды жасап отыр. Қызылорда бойынша Қатерлі ісік бойынша аурушаңдық көрсеткіші 0,1 пайызға жоғарылаған. (2019 ж-141,8; 2018ж-141,6)
Қызылорда облысы бойынша қатерлі ішек құрлысына жасалған оталардың түрлерінің саны :
Оң жақ гемиколэктомия(тоқ ішектің оң жағын алып тастау)-2018 ж 2 науқас болса,2019 ж- 7 науқасқа көбейді.Отадан кейін асқыну 2019 ж -1 науқас тіркелді.Сол жақ гемиколэктомия(тоқ ішектің сол жағын алып тастау)-2018 жылы -4 науқас тіркелсе,2019 жылы -4 науқас тіркелді.
Зерттеудің белсенділігі: Қазіргі таңда дамыған мемлекеттер аурудың еміне ғана емес, алдын алу жолдарынада аса көп мән бөлуде. Сондықтан, қатерлі ісіктің алдын алу жолдары жайлы іс-шаралар жургізу ісіктің аурушаңдық көрсеткішін азайтатыны анық.Сондықтан уақытылы дәрігерлік тексерулерден өтіп отыру қажет.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) дерегінше, 2018 жылдың алғашқы 9 айында-ақ аты жаман аурудан 9,6 млн, ал Қазақстанда былтырдың өзінде 14 406 адам көз жұмған. Қатерлі ісіктің практикалық тұрғыда әрбір алтыншы ажалдың әзірейіліне айналғаны - айқындалған ақпар-факт. Социолог-дәрігерлердің тұжырымы бойынша аталмыш дерттен дәм-тұзы таусылғандардың 70%-ы - табысы кем не ортадан төмен елдердің азаматтары.
КазОжР ҒЗИ 2016 жылғы мәліметі бойынша жыл сайын Қазақстан тұрғындары арасындағы алғаш анықталған онкологиялық аурулар саны орташа есеппен 5-8%-ға артып отыр. Елімізде биылғы санақ бойынша 182 мың адам қатерлі ісікке шалдыққан. Жылына шаққанда 14 мың науқас онкологиялық аурудан көз жұмады.
Алматы қалалық педиатрия және хирургия ғылыми орталығының дерегіне қарағанда Қазақстанда қатерлі ісікке шалдыққан балалар саны 9,3%-ға ұлғайып, жылына 600 бала дертке душар болатын көрінеді. Елімізде обыр өлім-жітім саны жағынан жүрек-қан тамыры жүйесінен кейін екінші орынға шықты. Республика бойынша негізгі көп таралған онко аурулар тізімі берілген:
Сүт безі ісігі - 12,1%;
Тері ісігі - 11,2%;
Өкпе обыры - 10,8%;
Асқазан обыры - 8%;
Жатыр мойын обыры - 5,1%;
Тоқішек обыры - 4,7%;
Тікішек обыры - 3,9%;
Гемобластоздар (қанжүйесітіндерініңісігі) - 3,8%;
Қуықастыбезі (простата) - 3,8%.
- 2019 жылы онкологиялық қатерлі ісік диагнозымен 1700 науқас тіркелсе, соның 732-сі ер адам, 968-і - әйелдер. Негізі қатерлі ісік алғашқы сатыда анықталса жазылып кету мүмкіндігі 80-85% деп бағаланады. Ал ауру кеш анықталса, онда жазылып кету мүмкіндігі тым төмен, яғни, 15-20% төңірегінде ғана.
Ағылшын ғалымдары Лондонда өткен зерттеу нәтижелеріне сәйкес артық салмақтың қатерлі ісіктің асқынуына әсер етіп, оның пайда болу қатерін екі есе арттыратынын айтып отыр. 200-ден астам сараптамалық жұмыс пен зерттеу нәтижелері ағзадағы артық майлар қатерлі ісіктің 11 түріне алып келетінін көрсеткен.
2013 жылы БҚК-нің 61 142 жағдайы анықталды, оның 44,7-сі ерлерге арналған. 60 жастан асқан кезде 74,1% жағдай анықталды.
Тік ішек рагы жағдайларының арақатынасы ішек 1,3: 1 құрайды. 2013 жылдың соңында онкологиялық есепке алынды.Ресейдің мекемелерінде 308 266 науқас болды. CRC (1996 - 150900), оның 49,9% -ы бес жаста және көп (1996 ж. - 45,7%). Орташа алғанда, Ресейде 2013 жылы онкологиялық науқастардың тек 11,7% және 5,6% белсенді түрде анықталды сәйкесінше тік ішек және тоқ ішек
2013 жылы БҚА бар науқастардың 44,6% анықталды
I-II кезеңдерде (1996 ж. - 23,0%), 26,6% -да
III кезең (1996 ж. - 40,1%), 25,9% -да - IV сатыда (1996 ж. - 30,4%).
Ресейдің бір жылдық орташа көрсеткіші
өлім-жітім көрсеткіші 27,2% құрайды. 75 жасқа дейінгі өмір кезеңінде CRC даму қаупі 2013 жылы 3,0% құрады (1996 ж. - 2,4%), жылы 0-59 жас тобы - 0,75%, 0-69 жас - 2,1%, 0-79 жаста - 4,1%.
Бүгінде онкологиялық сырқаттардың тек қана денсаулық сақтау саласының емес, сонымен қатар қоғамның әлеуметтік және экономикалық мәселесіне де айналып отыр. Ресми статистикалық мәліметтерге сүйенер болсақ, 2017 жылы Қазақстанда қатерлі ісік ауруына шалдыққандардың саны 35 мың. Елімізде бұл дерт жы - лы - на 15 мыңнан ас - там адамның өмірін жал - май - ды де - ген де - рек бар. Бұл Қазақстандықтардың жүрек-қантамырлары ауруларынан кейінгі өлімінің екінші себебі.
Қазіргі таңда біздің республикамызда әйелдер арасында онкологиялық ауруларға шалдығушылық құрылымында сүт безінің қатерлі ісігі бірінші орын алады. Жыл сайын сүт безінің қатерлі ісігіне 3000-ға жуық жаңадан шалдығушылық жағдайы анықталады. Сүт безі қатерлі ісігіне шалдығушылықтың шыңы 35-50 жас арасындағы әйелдерге келеді.
Соңғы 20 жылдың ішінде тік ішек обырымен ауыратындардың саны бірнеше есеге артқан. Өркениеті дамыған елдерде бұл аурумен ауыратындар саны көп. Тізімнің басында АҚШ, США, Канада, Израиль және Австралия тұрса, есесінеҮндістан, Қытай, Латын Америкасы және Орта Азия елдері тізімнің соңында. Тек Жапоняда ғана ерекшелік бар. Капитализм соншалықты дамығанына қарамастан, бұл онкологиялық аурумен ауыратындар ол елде бірен-саран ғана.
Тік ішек обыры -- көптеп жасы келген адамдардың еншісіне көптеп отыр. Бүгінгі таңда әлем бойынша жыл сайын 510 000 тоқ ішек обыры жағдайы тіркеліп, оның 30-40%-ы тік ішек обырына ұшырағандар.
Мақсаты: Жаңақорған аудандық емханасында жатыр мойны обырымен есепте тұрған пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік көмек сапасын бағалауды сауалнама арқылы жүргізу.
Міндеттері:
* Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;
* Жатыр мойны обыры анықталған пациенттердің психологиялық факторына әсерін зерттеу үшін сауалнама жүргізу
* Сауалнама нәтижесін талдау және қорытынды жасау;
Зерттеу нәтижесінде психиологиялық фактордың өмір сапасына әсерін анықтау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Алынған мәліметтер негізінде скринингтік бағдарламаның тиімділігін бағалау жүргізілді.Тұрғындардан өткізіліп жатқан скрининг бағдарламасы туралы ақпараттандырылуы,сондай-ақ профилактикалық бағдарламалардың қажеттілігі мен жетілдірілуіне қатысты олардың пікірі зерттелді.Тұрғындар арасында жатыр мойны обырының қаншалықты таралуы анықталды.
Сонымен бірге скринингтік бағдарламанының орындалуы, скринингтің тиімділігі және бұл бағдарламаны жетілдіру жолдары негізінде медициналық қызметкерлердің де пікірі бағаланды.
Скринингтік бағдарламаларды ұйымдастыру және өткізуді жақсарту, сондай-ақ науқастарды бағдарламаға тартуды арттыру бойынша ұсыныстар әзірленді.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
1.1 Жатыр мойны обырының таралуы
Жатыр мойны обыры - бұл әйелдің жатыр мойнында, жатырдың қынаппен байланыстыратын төменгі бөлігінде дамитын қатерлі ісік. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша жатыр мойны обыры әйелдер арасында кең таралған қатерлі ісіктер арасында төртінші орында тұр. 2018 жылы бүкіл әлемде 570 000 әйелге жатыр мойны обыры диагнозы қойылды және жатыр мойны обыры салдарынан 311000 адам қайтыс болды.
Жатыр мойнының қатерлі ісігі жатыр мойнындағы сау жасушаларда олардың ДНҚ-сында өзгерістер немесе мутациялар пайда болған кезде пайда болады.
Жатыр мойны қатерлі ісігінің шамамен 99% -ы жыныстық жолмен берілетін инфекциямен, қауіпті адам папилломавирусымен (HPV) инфекциямен байланысты. HPV инфекциясы әдетте тезірек шешілсе де, тұрақты инфекция әйелдерде жатыр мойны обырына әкелуі мүмкін.
Жатыр мойнының обыры әйелдерде ең көп кездесетін онкологиялық дерттің бірі. Жатыр мойнының обыры 16, 18, 31, 33, 35 немесе 39 түрге жататын адам папилломасының вирусынан туындаған цервикалды интраэпителиалды неоплазияя (CIN) нәтижесі болып саналады. Көбіне жатыр мойнының обырына 45-50 жастағы әйелдер шалдығады. Алайда онкологтар соңғы уақытта бұл аурудың жас әйелдерден де анықталып жатқанын айтуда.
Жатыр мойнының обыры алдында қатерлі емес және обыралды процестер болады. Қарапайым эктопия, эндоцервикоз, лейкоплакия, эндометриоз, жатыр мойнының тыртықты дефформациясы қатерлі емес процестерге, түрлі деңгейдегі жатыр мойнының дисплазиясы обыралды процеске жатқызылған.
"Жатыр мойнының обыры әйелдерде ең көп кездесетін онкологиялық аурудың үштігіне кіреді. Қазір бұл аурудың жасарып жатқаны байқалады. Егер бұрын бұл обыр дерті көбіне 50 жастан асқан әйлдерде кездессе, қазір мен өз тәжірибемде тіпті жыныстық қатынасқа түспеген 16-18 жастағы жас бойжеткендерден де осы ауруды кездестірді.
Жатыр мойны обырының пайда болу себептері:
+ Темекі шегу;
+ Бей-берекет төсек қатынасы;
+ Иммундық жүйенің әлсіреуі;
+ Бұрын болған немесе ағымдағы хламидий және жыныс жолымен берілетін басқа да инфекциялар;
+ Артық салмақ;
+ Үш немесе одан да көп мерзіміне жеткен жүктілік;
+ 17 жасқа дейін бала көтеру;
+ Ерте басталған жыныстық қатынас;
+ Әлеуметтік төмен статус;
+ Онкологиялық ауруларға, соның ішінде жатыр мойынының обырына тұқымдық бейімділік;
+ 5-тен көп баланың болуы, әсіресе өте ерте жаста;
+ Гонорея, мерез және ВИЧ СПИД сияқты жыныстық жолмен берілетін инфекциялар адамның папилломавирусының (HPV) қаупін арттырады;
+ Жүкті кезінде диетилстилбестрол (DES) гормоналды препаратын қабылдайтын ана, осылайша баланың кейіннен жатыр мойны обырына шалдығу қаупін арттырады;
+ 5 жылдан астам ішілетін контрацепцияға қарсы таблеткаларды қолдану;
+ Көптеген сексуалдық серіктестер.
Адам папилломавирусы (HPV) - жатыр мойны обырының негізгі себебі болып табылатын жыныстық жолмен берілетін вирус. HPV инвазиялық жатыр мойны обырының барлық дерлік жағдайларында кездеседі. HPV-нің 100-ден астам түрі бар және олардың 30-дан астамы жыныстық жолмен берілуі мүмкін. HPV-нің әртүрлі түрлері төмен тәуекел және жоғары қауіп деп жіктеледі. Төмен және жоғары қауіпті HPV ауру жасушалардың өсуін тудыруы мүмкін болса да, әдетте тек жоғары қауіпті HPV қатерлі ісікке әкеледі. Жатыр мойны обырымен байланысты екені белгілі және жоғары қауіпті HPV деп саналатын HPV-нің 13 түрі бар. Қауіпті HPV жұқтырған адамдардың аз ғана пайызы кейіннен жатыр мойны обырын дамытады. HPV жатыр мойны обырының дамуының бір ғана факторы болғанымен, зерттеушілер аурудың дамуында әртүрлі факторлар бірге әрекет етеді деп санайды.
Хламидиоз - әлемдегі ең көп таралған жыныстық жолмен берілетін ауру. Еуропада жүргізілген сауалнама көрсеткендей, хламидиоздың кез келген түрі бар әйелдерде жатыр мойны обырына шалдығу ықтималдығы осы инфекцияның белгілері жоқ әйелдерге қарағанда 2,5 есе жоғары. Сонымен қатар, хламидиоздың ерекше кіші түрі, G серотипі бар әйелдерде жатыр мойны обырының пайда болу ықтималдығы 6 есе жоғары болды.
Адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ). АИТВ жұқтырған әйелдерде иммундық жүйенің төмендеуі және мүмкін қауіпті жыныстық қатынас арқылы HPV жұқтыру қаупі жоғары.HPV инфекциялары жатыр мойны обырының негізгі себебі болып саналады, бірақ көбінесе мұндай әйелдер HPV және АИТВ жұқтырған болады.
Аурудың даму механизмі
Қатерлі ісіктер апоптоз механизмдерінің зақымдануы нәтижесінде пайда болады. Жатыр мойны обыры жағдайында p53 Rb гендері онкогенге қарсы белсенділікті көрсетеді. Адам папилломавирусының тұрақты инфекциясында бұл антионкогендер E5 және E6 вирустық гендері өндіретін ақуыздар арқылы блокталады. E6 генімен синтезделген ақуыз ісік супрессорын инактивациялайды, бұл бақылаусыз пролиферацияланатын жасушалардың жасушаларының өлу механизмін іске қосады. Сонымен қатар, бұл протеин теломеразаны белсендіреді, бұл өлмейтін жасуша клондарының пайда болу мүмкіндігін арттырады және нәтижесінде қатерлі ісіктердің дамуын арттырады. Айта кету керек, E6 генімен синтезделген ақуыз E7 генімен синтезделген ақуыз болмаған кезде белсенді емес. E7 генімен өндірілген ақуыз жасушалардың ісік трансформациясын дербес индукциялауға қабілетті, бірақ оның әсері E6 синтезделген ақуыздың қатысуымен айтарлықтай күшейеді. E7 блогы циклинді, тәуелді киназалар p21 және p26 блоктайды, бұл зақымдалған жасушаның бөлінуіне мүмкіндік береді. Сондықтан адам папилломавирусы өзінің өмірлік белсенділігінің нәтижесінде жасушаның ісікке қарсы қорғанысын бұзып, қатерлі ісіктердің даму қаупін айтарлықтай арттыратынын көреміз.
Жатыр мойны обырының белгілері:
Жатыр мойны қатерлі ісігінің алғашқы кезеңінде белгілер болмауы мүмкін.Ауру дамып келе жатқанда, жатыр мойны обырының келесі белгілері мен белгілері болуы мүмкін:
Жыныстық қатынас кезінде немесе одан кейінгі қалыпты вагинальды қан кету;
Етеккір арасындағы қалыпты емес вагинальды қан кетулер;
Менопаузадан кейінгі анамальды қынаптан қан кету;
Жағымсыз иісі бар қынаптан сулы, қанды ауыр бөліністер;
Пельвиялық ауырсыну;
Қатынас кезінде ауырсыну;
Менструалды кезеңнен тыс уақытта қан кету жатыр мойны обырының негізгі белгілерінің бірі болып саналады. Сонымен қатар иісі жағымсыз ақшыл бөлініс, іштің төменгі жағының аурулары, салмақ жоғалту, шаршаңқылық және кейде зәрде қан пайда болуы да осы ауру белгілеріне жатады.
Зәр шығару кезіндегі ауырсыну;
Кіші жамбастағы ауырсыну белгілері;
Вагиналды жайсыздық.
Репродуктивті жастағы әйелдерде етеккір арасындағы тұрақты емес дақтар немесе жеңіл қан кетулер;
Жатыр мойны обыры дамыған сайын ауыр белгілер пайда болуы мүмкін, соның ішінде:
Арқадағы, аяқтағы жәненемесе жамбастағы тұрақты ауырсыну;
Салмақ жоғалту, шаршау, аппетит жоғалту;
Жағымсыз иіспен және қынаптағы ыңғайсыздықпен ағу;
Аяқтың немесе екі төменгі аяқтың ісінуі.
Кейінгі кезеңдерде қатерлі ісік қай органдарға тарағанына байланысты басқа ауыр белгілер пайда болуы мүмкін.
Егер сізде осындай белгілердің біреуі немесе бірнешеуі байқалса, дәрігерден кеңес алыңыз, тіпті аномальды қан кету жатыр мойны обырын білдірмейді.
Жатыр мойны обырының кезеңдері
Обырдың басқа түрлері секілді жатыр мойны обырының да төрт даму кезеңі бар:
Бірінші саты - ісік жатыр мойнында орналасқан, бірақ жатырға немесе жақын орналасқан лимфалық түйіндерге қарай таралуы мүмкін;
Екінші саты - обыр жатыр мойнынан тыс аумаққа, қынаптың жоғарғы жағына қарай өседі;
Үшінші саты - ісік төменгі қынап, жамбас қабырғаларын зақымдап, зәр шығару жолдарын бұғаттауы мүмкін;
Төртінші саты - обыр тік ішекке немесе қуыққа және алыс орналасқан органдарға жетеді.
Жатыр мойны обырын емдеу
Қатерлі ісік ауруының сатысын анықтау жатыр мойны обырына қарсы тиімді емдеу әдісін таңдау үшін маңызды. Қатерлі ісіктің сатысы ісіктің таралу метастаздың таралу дәрежесін білдіреді және оның локализацияланғандығын немесе жақын құрылымдарға немесе дененің алыс бөліктеріне мүшелеріне таралғанын айтады.
Жатыр мойнының қатерлі ісігін емдеудің әр түрлі әдістері бар, егер оны ерте сатысында анықтаса, емдейді. Қатерлі ісіктің түрі мен сатысына және науқастың жасына және жалпы денсаулық жағдайына байланысты басқа факторларға байланысты емдеу әр түрлі болуы мүмкін. Жатыр мойны обырын емдеу күрделі және хирургияны, сәулелік терапияны және химиотерапияны қамтуы мүмкін.[9] Бұрын жатыр мойны обырын емдеудің ең тиімді әдісі хирургиялық және сәулелік емдеудің үйлесімі болып табылады деп есептелді. 1999-2000 жылдары жүргізілген зерттеулер сериясы химиотерапияның қосылуы сәулелік терапияның тиімділігін айтарлықтай арттырғанын көрсетті.Біріктірілген емдеу регинальды метастаздың болуының барлық жағдайларында көрсетілген.
Жатыр мойны қатерлі ісігінің алғашқы кезеңінде емдеуге жатыр мойны мен жатырдың кейбір бөліктерін немесе бүкіл бөлігін алып тастау хирургиясы немесе радиотерапия немесе хирургия мен сәулелік терапияның қосындысы жатады. Радиациялық емдеу сонымен қатар жатыр мойны обырының қайталану қаупін азайтуға көмектеседі.
Жетілдірілген жатыр мойны қатерлі ісіктері үшін, әдетте, химиотерапиямен немесе онсыз радиотерапия қолданылады, ал кейбір жағдайларда хирургиялық араласу.
Жатыр мойны қатерлі ісігі диагнозы қойылған жағдайда қатерлі ісіктермен жағымсыз өзара әрекеттесуге әкелуі мүмкін тағамдар мен қоспалардан аулақ болыңыз. Жатыр мойнының обырын емдеу әдісін дәрігер науқастың жағдайы және аурудың сатысын есепке ала отырып белгілейді.
Хирургиялық емдеу. Бұл обырды емдеудің ең кең таралған әдісі. Ол қатерлі жасушалар сол органның шегінде орналасқан жағдайда қолданылады. Онкологияның осы түрінде операциялық араласудың негізгі үш түрі бар. Біріншісі - хирург жатыр мойнын, оның тіндерін және қынаптың жоғарғы жағын алып тастайды. Бірақ жатыр өз орнында қалады. Екіншісі - жоғарыда аталған барлық орган және жатырды алып тастайды, сондай-ақ аналық бездер және жатыр түтігін алып тастау да қажет болуы мүмкін. Үшіншісі - ота кезінде жатыр мойны, аналық бездер, қынап, қуық, жатыр, жатыр түтігі, тік ішекті алып тастайды. Операция негізінен дерт қайта қозған кезде қажет болады. Жатыр мойны обырының кең таралған инвазиялық түрлерінде Вертхайм-Мейгс әдісі бойынша ұзартылған гистерэктомия қолданылады, оның мәні жамбас тінін оған бекітілген лимфа түйіндерімен бір мезгілде кесу, жатырды қосалқылармен және кезінде алып тастау болып табылады. вагинальды түтіктің кем дегенде үштен бірі.
Кейбір жағдайларда жамбас экстентациясы орындалады, бірақ қазіргі уақытта бұл әдіс науқастың жоғары жарақатына және оның тиімділігіне байланысты салыстырмалы түрде сирек қолданылады, гистерэктомиядан сәл асып түседі.
Химиотерапия. Бұл жағдайда обырды азайту немесе көзін жоюға арналған арнайы дәрі-дәрмек қолданылады. Препарат науқастың тамырына егіледі немесе оны дәрі түрінде қабылдайды. Бұл әдіс ауру қатты дендеген жағдайда, яғни дерт қайталанса немесе метастаз бар ісіктер денедегі шеткі аймақтарға енген болса қолданылады. Сәулелік терапиямен бірге бірнеше цитостатикалық препараттармен полихимиотерапия жүргізіледі.Бір жағынан, бұл терапия сәулелік терапияның тиімділігін арттыруға, сәулелену дозасын азайтуға қол жеткізуге және радиоиндукцияланған ісіктердің пайда болу мүмкіндігін азайтуға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, химиотерапия мен сәулелік терапияның комбинациясы пациенттер тарапынан нашар қабылданады және жанама әсерлердің жоғарылауына әкеледі. Бірқатар сарапшылар курстық полихимиотерапияны сәулелік терапиямен біріктіру тиімсіз және тіпті қауіпті деген пікірде.Дегенмен, көптеген сарапшылар цитостатиктермен аймақтық артерияішілік химиотерапияның сәулелік терапияны жүргізу кезінде қажет екендігімен келіседі,
зерттеулер осы комбинацияны қабылдаған пациенттердің өмір сүруінің жоғарылауын көрсетті.
Сәулелік терапия фонында платина препараттарын (цисплатин) енгізудің тиімділігі дәлелденген болып саналады.
Сәулелік терапия. Бұл жағдайда обыр жасушаларын өлтіру үшін жоғары энергетикалық сәулелер қолданылады. Сәулелік терапия жатыр мойны обырын емдеудің жетекші әдісі болып табылады және көбінесе химиотерапиямен біріктіріліп, хирургиялық араласудың мүмкін еместігіне байланысты 3-4 кезеңдерде жалғыз мүмкін. Қашықтықтан гамма-терапия қолданылады. Зақымдалған аймаққа қолданылатын бір реттік доза 2 Гр құрайды.Әдетте, қашықтан гамма-терапия жатыр мойнының интракавитарлы сәулеленуімен біріктіріледі.Сәулелік терапияның және өсімдік тектес апоптоз индукторларының (Га-40 антинеобластикалық препаратының құрамына кіретін купена лектин) айқын біріктірілген әсерінің дәлелі бар. Соңғысының тиімділігі HeLa жасушаларына жүргізілген зерттеуде көрсетілген. Ресейде препарат міндетті сертификаттау процедурасынан өтпеді және оның тиімділігі дәлелді медицина тұрғысынан расталған жоқ.
Аурудың кеш сатысында емдеу әдістері араластыра қолданылуы, яғни сәулеленуді химиотерапиямен бірге қолдануы мүмкін.
Жатыр мойны обырының алдын алудың тиімді әдістері:
Жатыр мойны обырының пайда болу қаупін жоя алмайсыз, бірақ тәуекелді азайту үшін қадамдар жасай аласыз. Жатыр мойны обырының көпшілігінің тиімді алдын алу үшін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) HPV вакцинациясын, сонымен қатар барлық ісік алды зақымдануларды скринингті және емдеуді қатты қолдайды.
Жатыр мойны обырының алдын алуға көмектесумен қатар, бұл қадамдар жатыр мойны обырына шалдыққан болсаңыз, оны ертерек ұстауға, емдеуге және емдеуге болады:
# HPV вакцинасын алыңыз -- HPV вакциналары сізді жатыр мойны обырына әкелетін HPV штамдарынан қорғайды.
# Пап және HPV сынақтарын алыңыз -- Үнемі Пап және HPV сынамалары -- қатерлі ісіктің жатыр мойны обырына айналуының алдын алудың ең жақсы жолы. Тұрақты тестілеу кез келген өзгерістерді бірден анықтауға және емдеуге мүмкіндік береді, бұл толыққанды жатыр мойны обырының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді.
# Қауіпсіз жыныстық қатынаспен айналысыңыз -- Кез келген қорғалмаған жыныстық қатынас сіздің жатыр мойны обырының қаупін арттырады. Кез келген серіктеспен қауіпсіз жыныстық қатынас туралы сөйлесіп, жыныстық қатынас кезінде презервативтерді қолданған дұрыс.
# Темекі шегуден аулақ болыңыз -- Темекі шегу көптеген денсаулыққа қауіп төндіреді және сіздің жатыр мойны обыры қаупін арттыруы мүмкін.
Жатыр мойны обырының профилактикасы бастапқы және қайталама болып бөлінеді.
Бастапқы профилактика қауіп факторларын жоюға бағытталған және
аурудың алдын алу. Оған мыналар кіреді:
санитарлық ағарту жұмыстары;
9-13 жас аралығындағы қыздарға HPV вакцинациясы
жылдар;
ұл балаларды вакцинациялау (эпидемия қажет болған жағдайда);
- HPV вакцинасын алған әйелдерді скринингтен өткізу.
Екіншілік профилактика анықтауға және емдеуге бағытталған
ісік алды жағдайлар. Екіншілік алдын алу шаралары:
әйелдерді жыл сайынғы профилактикалық медициналық тексеруден өткізу;
- цитологиялық скрининг;
- адам папилломавирусының ДНҚ-сын анықтауға арналған сынақтар;
- жыныс мүшелерін қалпына келтіру:
жыныстық жолмен берілетін ауруларды анықтау.
HPV және жатыр мойны обыры
Жатыр мойны обырының басым көпшілігі (95%-дан астамы) адам папилломавирусы (HPV) тудырады.
Адам папилломавирусының инфекциясы HPV инфекциясы жыныстық қатынас арқылы пайда болады, ал презерватив инфекциядан қорғамайды. Кейде вирус бастапқы инфекциядан бірнеше айдан кейін иммундық жүйе арқылы жойылуы мүмкін. Әйтпесе, тұрақты инфекция дамып, жатыр мойны обырының даму қаупі 300 есе артады. Салыстырмалы түрде айтсақ, көп темекі шегу өкпенің қатерлі ісігінің даму қаупін 30 есе арттырады.Созылмалы HPV инфекциясы және жатыр мойны обыры үшін қауіп факторлары:
HPV онкогенділік дәрежесі өте жоғары;
Иммундық бұзылулар: иммунитеті әлсіреген адамдар, атап айтқанда, АҚТҚ-мен өмір сүретін адамдар жоғары тәуекелге ұшырайды созылмалы HPV инфекциясы және ісік алды дамуының жеделдетілуі
-жаралар мен ісік;
- қатарлас жыныстық жолмен берілетін инфекциялар болған кезде,
-жыныстық герпес, хламидиоз және гонорея сияқты;
-тарихтағы туу және ерте жастағы босану саны;
- Темекі шегу.
Сирек жағдайларда HPV-инфекциясының белгілі бір түрлері болуы мүмкін созылмалы және сайып келгенде жатыр мойны обырының дамуына әкеледі.Барлық әйелдер созылмалы инфекция қаупіне ұшырайды және ісікке дейінгі зақымданулардың жатыр мойны обырына дейін дамуы.Иммунокомпетентті әйелдерде жатыр мойны обыры болуы мүмкін 15-20 жаста дамиды. Алайда, егер иммундық жүйе бұзылса,мысалы, емделмеген АИТВ инфекциясы бар әйелдерде бұл процесс созылуы мүмкін бар болғаны 5-10 жыл.
HPV тек жатыр мойны обырына әкелмейді. Кейде ол мыналарға әкеледі:
* 90% жағдайда ерлер мен әйелдерде анус обырын тудырады;
* 70% жағдайда - ауыз қуысы мен жұтқыншақ ісігі;
* 65-70% жағдайда - қынаптың және вульваның қатерлі ісігі;
* 50% жағдайда - жыныс мүшесінің қатерлі ісігі.
Ерлердегі HPV
HPV жұқтырған көптеген ерлерде ешқандай белгілер жоқ кейбіреулерінде жыныстық сүйел пайда болуы мүмкін.HPV-нің кейбір штаммдары ерлерде жыныс мүшесінің қатерлі ісігін тудыруы мүмкін,анальды канал және тамақ. Кейбір ер адамдар көбірек сезімтал болуы мүмкін практикамен айналысатын ерлерді қоса алғанда, HPV-мен байланысты қатерлі ісіктің даму қаупі анальды секс, және иммундық жүйесі әлсіреген ерлер.Жыныс сүйелдерін тудыратын HPV штамдары олардан ерекшеленеді,қатерлі ісік тудырады.
Жүкті әйелдердегі HPV
HPV инфекциясы жүкті болу мүмкіндігін төмендетпейді. Әйел болса жүкті және HPV бар, ол босанғанға дейін емдеуді кейінге қалдыруы мүмкін. Дегенмен, кейбір жағдайларда HPV инфекциясы асқынуларды тудыруы мүмкін.Жүктілік кезінде пайда болатын гормондық өзгерістер мүмкін жыныстық сүйелдердің өсуін тудырады, ал кейбір жағдайларда қан ағу мүмкін. Егер жыныстық сиқырлар кең таралған болса, олар табиғи туу каналы арқылы босануды қиындатады.Жыныс сүйелдері туу арнасын бітеп тастағанда,кесар тілігін қажет етеді.Сирек жағдайларда HPV бар әйел оны баласына бере алады.Бұл кезде сирек, бірақ ауыр ауру пайда болуы мүмкін,қайталанатын респираторлық папилломатоз деп аталады. Осы жағдай, балаларға байланысты тыныс алу жолдарының өсуін дамытады.
Мәселенің масштабы
ДДҰ бағалауы бойынша әлемде жатыр мойны обыры (бұдан әрі - жатыр мойны обыры)төртінші орында, ал Қазақстанда екінші орында әйелдердегі ісік түрі бойынша.
2019 жылы 1830 әйел жатыр мойны обырына шалдыққан, 600-і қайтыс болған әйелдер, яғни күніне екі әйел дерлік жатыр мойны обырынан қайтыс болады.Қазақстанда 5 жылдағы статистика бойынша аурушаңдықтың өскені байқалады жатыр мойны обыры 22%-ға.
Жыл сайын 570 000 жаңа жағдай немесе барлық жаңа жағдайлардың 84% пайда болады.Дүние жүзінде жатыр мойны обырының жағдайлары, оның ішінде 233 000 өлім ауру.
2019 жылы жатыр мойны обырының 360 жағдайы анықталды (2018 жылы - 334 жағдай анықталды), анықтау деңгейі 0,04% құрады (2018 жылдың сәйкес кезеңінде - 0,04%). Ақмола облысында жатыр мойны обырын анықтау деңгейінің төмендігі және Шымкент қаласы (0,01%). Маңғыстауда жатыр мойны обырының жоғары деңгейі (0,18%),Қызылорда (0,07%), Қостанай (0,06%) және Павлодар (0,06%) аймақтар. I сатысында жатыр мойны обырының 62,5%-ы анықталды (сол кезеңде 2018 жылы 58,4%-ды құрады. Жатыр мойны обырын ерте анықтаудың жоғары деңгейі Қостанайда (86,2%), Солтүстік Қазақстанда (83,3%) атап өтілді.Павлодар (71,9%), Түркістан (69,8%) облыстары, Нұр-Сұлтан (70%) және Алматы (83,3%). Ақмолада жатыр мойны обырын ерте анықтау деңгейі төмен (27,3%) және Атырау облыстары (22,2%).Сондай-ақ аурудың пайда болуында маңызды рөл атқаратынын атап өткен жөн.HPV тасымалдауды қамтитын ісік алды жағдайларды ойнау. Американдық қатерлі ісік қоғамы күн тәртібін ұсынады:9 және 12 жас аралығындағы HPV вакцинациясы көбірек нәтижеге қол жеткізу үшін,ұлғаюына әкелетін уақтылы вакцинацияның жоғары көрсеткіштері алдын алған ісік жағдайлары. Медицина қызметкерлері HPV вакцина сериясын 9 жастан бастап ұсыну ұсынылады.
HPV вакцинациясы 26 жасқа толмаған барлық адамдарға ұсынылады дұрыс екпе алмаған жылдар. Жабдықтаушылар міндетті бұрын болмаған 22 мен 26 жас аралығындағы адамдарға хабарлау вакцинацияланған болса, егде жастағы вакцина азырақ болады қатерлі ісіктің даму қаупін азайтуда тиімді.Ересектер үшін HPV вакцинациясы ұсынылмайды 26 жастан асқандарға.
Вакциналар. HPV инфекциясынан қорғаудың ең жақсы жолы - вакцинация. Вакциналар профилактикалық болып табылады.Қазіргі уақытта қорғайтын үш вакцина бар бір мезгілде HPV 16 және 18 түрлерінен. Вакциналардың түрлері:Cervarix - тек HPV 16 және 18 типтерінен қорғайды, ГА-дан қорғамайды.Гардасил - жыныстық сүйелден (ГК) және көпшілігінен қорғайды онкогенді HPV типтері тиісінше 6.11 және 16, 18 түрлері.Гардасил 9 - HPV-нің 9 түрінен бірден қорғайды, барлығы бірдей 6, 11, 16 және 18, және сонымен қатар 31, 33, 45, 52 және 58 (ТМД елдерінде жоқ) Адам папилломавирусы (HPV) жатыр мойны обырының негізгі себебі болғандықтан, HPV алдын алатын вакцинаны жасау жатыр мойны обырының да алдын алады.
Қазіргі уақытта Ресейде 13-15 жас аралығындағы барлық қыздардың жатыр мойны обырына шалдығуын азайту мақсатында адам папилломавирусы инфекциясына қарсы міндетті вакцинация енгізілген. Вакцинация Cervarix немесе Gardasil вакциналарымен 0-1-6 аралықта жүргізіледі.
HPV вакцинациясы.
Қазіргі уақытта ДДҰ алдын ала біліктіліктен өткен төрт вакцина бар, олардың барлығы жатыр мойны обырының кем дегенде 70% тудыратыны белгілі HPV 16 және 18 типтерінен қорғайды. Тоғыз валентті вакцина жатыр мойны обырының тағы 20%-ын тудыратын HPV-ның тағы бес канцерогендік түрінен қорғайды.Бұл вакциналардың екеуі де аногенитальды сүйелдерді тудыратын HPV 6 және 11 типтерінен қорғайды.
Клиникалық сынақтар мен маркетингтен кейінгі бақылау нәтижелері HPV вакциналарының HPV инфекцияларының, қатерлі ісікке дейінгі ауыр зақымданулардың және инвазиялық қатерлі ісіктің алдын алуда қауіпсіз және тиімді екенін көрсетеді (3).
HPV вакциналары HPV жұқтырмас бұрын енгізілсе, ең тиімді болады. Сондықтан жатыр мойны обырының алдын алу үшін ДДҰ қыздарға 9 бен 14 жас аралығында, олардың көпшілігі жыныстық белсенділікке кіріспеген кезде вакцинациялауды ұсынады. Кейбір елдерде ұлдарға вакцина егілді, өйткені ол ерлерде HPV-мен байланысты ісіктердің дамуын болдырмайды.
HPV вакцинасы жатыр мойны обырына скринингті алмастырмайды. HPV вакцинациясы бар елдерде жатыр мойны обырынан сырқаттанушылық пен өлімді азайту үшін қатерлі ісік алды жағдайларды және жатыр мойны обырын анықтауға және емдеуге арналған жалпы халықты скринингтік бағдарламалар іске асырылуы керек.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы 2020 жылы қабылдаған Жатыр мойны обырын қоғамдық денсаулық мәселесі ретінде жоюды жеделдету жөніндегі жаһандық стратегия жатыр мойны обырының алдын алу мен бақылауға кешенді тәсілді ұсынады. Ұсынылған шаралар кешені бүкіл өмірлік циклді қамтитын әрекеттерді қамтиды.
Digene-Test(R) HPV оң нәтижесі нені көрсетеді?
30 жастан асқан әйелдерде жоғары қауіпті HPV генотиптері үшін оң нәтиже HPV ықтимал тұрақтылығын көрсетеді. Бірлескен цитологиялық нәтижемен бұл әйелде жатыр мойны обырының даму қаупі жоғары екенін және арнайы профилактиканы немесе емдеуді қажет ететінін білдіреді.30 жастан кіші әйелдерде оң HPV Digene-Test(R) 9 айдан кейін қайта тестілеуді қажет етеді, өйткені жас әйелдерде HPV инфекциясы өтпелі болуы мүмкін.
FDA мақұлдаған және халықаралық патенттік заңмен қорғалған әлемдегі жалғыз HPV сынағы HPV Digene-Test(R) болып табылады.
HPV Digene-Test(R) сенімділігі мен онкопатология үшін 13 жоғары қауіпті HPV генотипі мен 5 төмен қауіпті HPV генотипін саралау мүмкіндігінің арқасында бүкіл әлемде кеңінен қолданыла бастады.
МОЛЕКУлярлық БИОЛОГИЯЛЫҚ скринингке арналған HPV-ге басқа коммерциялық сынақтар FDA мақұлдамаған.
Жоғары қауіпті HPV генотиптері
16.18.31.33, 35.39, 45.51.52.56.58.59.68
Төмен қауіпті HPV генотиптері
6,11,42,43,44
Қауіпті HPV генотиптері жатыр мойны обырын тудырады, ал төмен қауіпті HPV генотиптері жақсы ісіктерді (сүйелдер, сүйелдер және т.б.) тудырады.
*FDA - АҚШ-тың азық-түлік және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету жөніндегі федералдық басқармасы
HPV Digene-Test(R) қолданудың артықшылықтары:
Болжамдық мән: 99%6
Сезімталдық: 95% жоғары
Сынақтың ерекшелігі цитологиялық зерттеуге тең.
Пайдаланудың қарапайымдылығы, стандарттау және объективтілік.
Үлгілерді цитологиялық зерттеу үшін бір мезгілде қолдануға болады.
Digene-Test(R) HPV технологиясы күнделікті диагностика үшін өте қолайлы:
Зерттеу автоматтандырылған, нәтижелерді автоматты түрде тексерумен және қорытындыларды берумен қамтамасыз етілген.
Оқу уақыты рекордтық қысқа (2,5 сағат), бұл әдістің экономикалық тиімділігін айтарлықтай арттырады.
Жолақты 96 шұңқырлы микропластинаның пішімін пайдалану үлгілердің кез келген санымен талдау жасауға мүмкіндік береді және өткізу қабілеттілігін арттырады.
Жатыр мойнының ДНҚ үлгісін хламидиозға, гонореяға және жақын арада қарапайым герпес вирусына қосымша тексеруге болады.
Неліктен HPV Digene-Test(R) таңдау керек?
HPV Digene-Test(R) - егжей-тегжейлі цитологиялық зерттеумен қатар жатыр мойны обырына бейімділіктің жоқтығын немесе болуын сенімді анықтауға мүмкіндік беретін ең жоғары клиникалық сезімталдығы бар әлемдегі жалғыз зертханалық сынақ.
HPV Digene-Test(R) вирустың клиникалық маңызды концентрациясын анықтайды, ол жатыр мойны неоплазиясының дамуына әкелетін инфекцияның қауіпті деңгейін сипаттайды, сонымен бірге, мысалы, ПТР зерттеуі вирустың бар-жоғын анықтайды. оның клиникалық көрінісі.
HPV Digene-Test(R) үлгілердің әртүрлі түрлерін пайдаланады:
* жатыр мойны щеткасымен жиналған эпителий үлгілері;
* биопсия материалының үлгілері;
* цитологиялық зерттеу үшін алынған үлгілер.
Digene-Test(R) HPV әдісі мен HPV емдеуінің оптимистік нәтижелері.
Онкопатологияның даму қаупі жоғары немесе төмен HPV анықталған жағдайда, науқасты тексерудің келесі қадамдары туралы дәрігер хабардар етеді және емдеу бойынша ұсыныстар алады.
Емдеудің заманауи әдістері ерте анықталған жағдайда жатыр мойны обырының және әсіресе оның емделмейтін жағдайларын күрт төмендетуге мүмкіндік береді. Емдеуден кейін HPV-ге тестілеу анықталған аурудың да, вирустың өзі де жойылғанына көз жеткізуге мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары Ресейде 12 000-нан астам әйелдер арасында жүргізілген сауалнама онкопатологияның даму қаупі жоғарыорташа HPV әрбір бесінші науқаста дерлік кездесетінін көрсетті. Кейінгі емдеудің тиімділігі өте жоғары болды, зерттеу жүргізілген контингентте жатыр мойны обырының аурушаңдығын іс жүзінде нөлге дейін төмендетті.
Digene-Test(R) HPV технологиясы.
HPV Digene-test(R) технологиясы вирустық ДНҚ-ны РНҚ зондымен байланыстырудың, алынған гибридті моноклоналды антиденелермен ұстаудың және түзілген кешендерді хемилюминесцентті анықтаудың бірегей әдісінен тұрады. Сондықтан Digene HPV сынағы Digene Hybrid Capture(R) әдісі деп те аталады. Процедура 5 қарапайым қадаммен жүзеге асырылады:
1. Жатыр мойны каналының үлгі алу түтігінде тікелей жасуша лизисі және ДНҚ денатурациясы;
2. Гибридизация - вирустық ДНҚ мен РНҚ зондының арасында гибридтің түзілуі;
3. Алынған гибридті моноклоналды антиденелермен қатты фазада ұстау;
4.Ұсталған гибридті ферментпен таңбаланған антиденелермен байланыстыру;
5. Хемилюминесценцияны өлшеу.
HPV - бұл жыныс жолдарының ең көп таралған вирустық инфекциясы. Жыныстық белсенді әйелдер мен ерлердің көпшілігі өмірінің белгілі бір кезеңінде, кейде бірнеше рет оны жұқтырады. Жұқтырғандардың 90% -дан астамында инфекция кейіннен жойылады.Жатыр мойны обыры HPV-мен байланысты ең көп таралған ауру. Жатыр мойны обырының барлық дерлік жағдайлары HPV инфекциясына байланысты.
HPV инфекцияларының көпшілігі өздігінен жойылса да, ісік алды зақымданулар өздігінен жазылса да, барлық әйелдер инфекцияның созылмалы түрге айналу және ісік алды зақымданулардың жатыр мойнының инвазиялық обырына өту қаупі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz