Қазақ халқының салт дәстүрлеріне кіріспе

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан халықтарының ұлттық дәстүрлерін ұйымдастыру мен өткізудің бүгінгі күнгі мәселелері
Орындаған: Таурбекқызы А. МС-19-15к2
Ғылыми жетекші: Жолдасбекова Қ.А.

Жоспар

I Кіріспе____________________________ _____________________________3
II Негізгі бөлім
1.1 Қазақ халқының салт дәстүрлеріне кіріспе__________________________5
1.2 Ұлттық салт дәстүрлерге қысқаша шолу_________________________ 11
1.3 Ұмыт болып бара жатқан салт дәстүрлер шешімнің мәселелері ______ 14
1.4 Салт дәстүрдің күнделіктегі өмірдегі маңыздылығы_________________17
1.5 Тәжірибелік жұмыс______________________________ ______________ 20
III Қорытынды__________________________ ________________________29
IV Пайдаланылған әдебиеттер_________________________ ___________30

Қазақстан халықтарының ұлттық дәстүрлерін ұйымдастыру мен өткізудің бүгінгі күнгі мәселелері
Қазақ халқы-дәстүрге өте бай ел. Бұл оның мәдениетті әрі тәрбиелі ел екендігінің айғағы. Белгілі қоғам қайраткері заңгер Н.Шайкенов: Ұлт дәстүрі заңнан биік,- деген. Демек, салт-дәстүрі ел мықты әрі тұғыры берік ел. Біздің халқымыз өз ұрпақтарына ғасырдан ғасырға ұт қасиетін салт-дәстүрмен, өнегені әдет-ғұрыппен, үлгіні жөн-жосықпен,әдепті ырым, тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл, инабатты қыз өсірген. Ұлттық тәлім, ұлт сана сабағы адамгершілік тәрбиесінің аса сенімді әрі ғажайып жол екенін көрсетті. Отаншылдық, ерлік, мәрттік, жомарттық, қайырымдылық, жоғары адамгершілік қасиеттер осы жол арқылы дарыған. Батыр жазушы Б.Момышұлы Ұлы Отан соғысы жылдарында: Мен өзімнің ұрыстағы тәжірибемнен солдаттытың басында жауынгерлік жолдары мен ұлттық дәстүрлердің маңызы зор екеніне көзім жетті,- деп жазды. Олай болса, әдет ғұрып қазақ халқының мызғымас заңы деп қабылдаған жөн.
Дана халықтың өзі жасаған осы әдет-ғұрып пен жөн-жосықты біліп, үйрену және өмірде қолдану - ағайынды адастырмас сара жол. Мұны отбасында ата-ана, мектепте-ұстаз, көпшілік ортада ақсақалдар жастарға үйретіп, айтып отырса, ұтарымыз көп болар еді.
Әр ұлттың өзіндік болмысымен, тарихымен үндескен ұлттық құндылықтары сақталған. Ал қазақ халқы салт-дәстүрге, әдет-ғұрыпқа бай халық. Әр заманның өзіне тән салты мен дәстүрі қалыптасқан. Біз ата-бабаның домбырасыларының үнімен, әсем әуендерімен, жырлары мен дастандарымен жеткізген рухани мұраға бай халықпыз.
Қазақтар халқымыздың әрбірімізге салттық менен дәстүрінің тәрбиелік мәні тереңде. Ұрпаққа адамгершілікті дәріптеуге, ақылдылар менен білімді адамдарға да шақыртқанда үлкенді-кішілі тұлғаларды сыйлауда да сияқты насихаты мен құндылық. Нәрестелерге болып өмірлерге келгеннен бастағанда қартайған шағына дей отырып арасында орын алатын салттық - жоралғылары жетіп тұрады. Мұның бәрі адам өміріне бей - жай қарамағанд ығының көрінісі.
В.И.Белинскиий Әдет-ғұрыптар замандар бойы сынанан өтеді. Өздігінен дәуірікінде ардақталып, ата-бабаларыдан әулеткерей мұрасы болып та ауысып кейде,рудан-руларғада, ұрпақтарына- ұрпақтарға жетіп тұрады. Оларда халықпенен сырт жағынан бейнелері болыпта табылады. Олай болғанда да халықтарының бет-әлпетсізде бейнелері мен болымсыздау тастай-мүсіндер тәрізді депте салт-дәстүрлердің ғұмырларымен керек екенін де көрсе болады.
Қазақ халқы негізінен ең жақсы қасиеттері сақталып қанға сіңдіре отырып қасиетті бола отырып та айналған дәстүрлердің біріне - жетін атаны білесіз. Олардың ішінде, жетінші атаға жеткізбей қызды алыспаудың шарт екені. Қазақта айтадығой жеті атасын білмеген жетесіз дегенмен де осындай бұл дәстүрлер маңызды болғандығын анықтап айтылған. Сонда жетінші атаға толмайақ қыздарымызды алмай сонау ерте заманнан келе жатқаны белгілі болғаныменен, осы дәстүрлер - ұрпақтан ұрпаққа дендерінің саулығы мен қанның тазалығын, текті болуды және оны сақтай отырып ең ұлы жолы болып тұрған. Келерұрпақ тыңқан тазалығы менденінің саул ығын сақтаумақса тында жетіатағаде йін қанаралас тырмау заңы - атабаба мыз қалыптас тырған институтттары болдығой. Тәукехан ның жеті жарғысында неке болғанда қатынастар жайында кездесетін шарттары жасалған. Бұндай дәстүрлер физиоло гиялықжәне психоло гиялықауру тудыратын гендерінің бұзылуы ныңалдын алуында да болып табылды.
Өте келе ғасырлар бойына қарай дәстүрдің озығының қолданып келе жатқанқалыпты және де тозығында келіп қалғаны ұмытылмайтыны сөзсіз емеспе. Солардың дәлме дәл дәлелі ретінде бүгінгі күні кездесетін кейбір салт-дәстүрлер артта ұмытылып жатқандығы мен бірнеше өзгерулерге ұшырағандары жеткілікті. Десекте осындайда қазақтың ұлттық өміршеңдігін көрсете білетін осы мынандай салт-дәстүрлерде куәлі бола алады. Сол себепті, жоғарыда айтылған салттар ата-бабадан бүгінгі күнгі ұрпаққа аманаттық болыпта жететіні сөзсіз.

Сүйек жаңғырту(салт)
Қазақ халқының некелескен кезге қатысы бар, жиі кездесетін жақсы салтының бірі сүйектерді жаңартыпғыртып құдалар болуы. Осы жерде құдандалық болған отбасы -әулетте көп уақыттан бері, туысқандық байланыссыз үзілмеудің мақстында бірбіріне қыздарын беріпте, кейде келіндер алысыпта жатады. Құда болғанда жас жұбайларды қыз бен жігітті отбасы қылып үйлендіріпте тұрған. Осындай салт- дәстүрді сүйекті жаңғыртудың түрі депте атаған. Біздер енді бұдан құдалық мыңдаған жылдық депте туысты қты арықарай жалғаған дығын кездестіреміз.

Ас қайыру
Ас жеген кезде Бісміллә дегенен бастаса онда қазақ атам түстеніп болған соң, оны батамен асты қайырып үнемі атын әдетінен осы уақытқа дейін бата беріп отырады. Дәл осы жағдайды асқайыру дептеатаймыз. Асты қайыру жаңашырларға тілектері батамен қайырылады ас. Батаны түрлі қара сөзбен де, түрлі өлеңсөздерімен де, тақпақтатып та жеткізіп отырған.

Асату
Ертеректе ақсақал дартабақта қалып қойған бешпармақты өздері қолымен жинап алып, сыртта жүрген кішкентай балаларға ұсынатын. Сол балалар келген қонақтың шақырып дауыстағанын үйлерінің жанында да жүріп жүрген, ішке қарай шақырғанын күтіп тұратын.
Осы салт-дәстүр жөнінде ұлы жазушы Сәбит Мұқановтың еңбектерінен көруге болады.
Біз шаншар (салт)
Еліміздің шығыспенен оңтүстік аймақтарында жаушы орынынаосы бізшаншар салтынан көптеп қолдан келеды. Біртоп ерадамдары бойжеткен қызыныңбар үйгекелгеннен түсеқалады. Қандайда шаруаларымен жүргенінде де айта қоймайды, еларасында шаруаларын, барлық амандықты біліп болған жағдайлар мен жаңалықтардысоң болып, қонақ астарын ішіп болғаннан соң аттанып кетеді. Жалпы әдеп бойынша елдердің арасында бірталай ер азаматтар осылай жүрмейді. Қонақтар кете салысыменүй егесі мен бойжеткеннің анасы қонақтар отырғанжердерді іздеп-қарап, ол жерден шаншулы бізді іздеп жүріп табады екен. Осыдан түйетініміз бізде ұл, сіздеқыз бар екен, құда. болайық делінгенді білдіреді.

Қыз алып қашу
Халқы мыздың дәстү рінде бұрын екі жас. құда түсу жолымен., яғни әке таңдауы мен келісімі арқылықосылған. Деген мен кейбір жігіт тер өзінің сүйгенқызын алып. қашуарқылы қосылған кездер, і де болған. Ке кездде оның, артыүлкен жес ір ұрысына да айнал ғаны. белгілі, өйткені олкез де басыбосқы з бо ла берме ,ген. Басы бостар ерте бастан айт ,тырылатын болған екен.
Сонау тарих тан, белгілі болға. ндай, Қалқаманмамырды, Кебек Еңлікпенен қашып, кеткенінен қосылғаны мен, олардың ең ақыры қай-қасіретке толы болғаны хақ. Бәлгілі Абайдыңінісі. Құнанбайдың оқы ғанұлы Халиолла Өскенбаев өз заманында өзі жақсы көрген сүйгенқыз. ыналып кетіп, ең ақырында бірақта заман талабына орай қайта айырып жіберді.
Қыздарды әкетіп-алып қашудыңдағы. Түрлері тым көп. Мысалы осынау бір-бірін жақсы көрген. жігіт пен қыз арасында, қашыпкетіп, қосылып жатыр. Сонда дакейбіреулері жігіт пененқыз дыңкелісі міне қарай бермей, әбден зор, лықпеналып қашады, соңғы болған жағдайдан соң жарасыпкете тіндеріде. Кейінен дәмтұздары жараспай келетіндері де содан болар.

Қыз қашар (дәстүр)
Күйеудің келуінұрын келудесе. қыздың атастыр ылған күйеуінкөр үшін қызқашар деп те атайды. Бұндайұрын тойы. Өтетіндей күні болады. Бұған жас жеңгелер мен жастар қатысатын болған. Күйеуден қол ұстаттар, шаш сипатар, қыз құшақтар, арқа жатар, көрпе қимылдатар сияқты сыйлықтар беріледі. Бұл тойда қыз бен жігіттің тілдесуімен қатар қалыңдық жігітке қыз белгісі орамалын және оның іні-қарындастарына да түрлі сыйлықтар берген.

Өңір салу
(кей жерлерде үй көрсету немесе есік ашар дейді)
Мұнда тек әйелдер жиналады. Ниеттері келінге шашу шашып, құтты болсын айту. Шашудың сыртында өңір әкеледі. Өңір киім, бұйым дептерме бау немесе бүркіт тұяғы, үкі сияқты заттар іледі.
Ұлт тәрбиесінде ұлтжанды, иманды,саналы ұрпақ өсіру үшін ұлттық құндылықтар арқылы тәрбие берудің маңызы зор. Тарихын, салт дәстүрін, ұлттық құндылықтарын біліп, бойына сіңіріп өскен бала ғана шынайы патриотизм үлгісін көрсете алады. Ұлтымыздың тарих сахнасынан мәңгі жоғалмауы үшін ұлттық құндылықтарымызды сақтап, дәріптей білуіміз қажет. Өйткені тарихымыз, тіліміз,дініміз түп-тамырымыз жатыр.
Көңіл шай
Адам өмірінде қуанышты да, ренішті де жайлар болады. Басына іс түскенде, тұрмыста кездесетін қиын жағдайда, ренішті, күйінішті кездерде адамдар бір-біріне көңіл білдіріп, қиыншылыққа ортақтасып, ақыл кеңес береді. Ашулы сәтте басу айтады.Міне осындай кездерде ауылы аралас ағайын-туыс көңіл білдіріп, дастархан жаяды. Аталған жағдайларда жайылған дастархан көңіл шай деп аталады.
Осы жерде көңіл білдіру мен көңіл айтудың арасын ажырата білу керек.Көңіл білдіру жоғарыдағыдай. Ал көңіл айту қазалы жағдайда қолданылатын ғұрып.
Билік ақы

Оннан бір билік ақы билер алсын,
Өкпені арадағы суға салсын.

Нұрқан ақын.
Қай заманда болса да ел ішінде жер дауы, жесір дауы, мал дауы сияқты дау-жанжал болмай тұрмаған. Оның шешуі мен түйінін ел ақсақалдары мен билер шешіп отырған. Олар сот, прокурор, адвокаттар сияқты тәртіп заңдарын қарап, қадағалап, талқылап, шешім шығарған. Билер Тәуке ханның Жеті жарғысын басшылыққа алған. Мұндай шешімдерден кейін табысының (мал, зат, ақша т.б.) оннан бірін билік ақысы үшін биге берген. Билік ақысы - ел ішінде қалыптасқан қағида әрі заң.

Дәм татыру
Қазақтар асты дәм деп атайды. Халық арасында біреуді еске алғанда: Дәмдес болып едік. Үйінен дәм татып едік, - деп, ренжігенде, өкпелегенде: Дәм-тұзым атсын! Дәм-тұзыма салдым, - деп айтқан сөздерінің ұлт ұғымында өзіндік орны бар. Өйткені әр қазақ өздерінің жақындары мен туыс- жекжаттарына ғана емес, ел сыйлаған құрметті азаматтарына, қадірлі ақсақалдарына, аналарына өз үйінен дәм татыруды үлкен мұрат, парыз деп санаған. Ол жолдан күні бүгінге дейін танған жоқ. Тек таныстар емес, үйге келген кез-келген жолау- шы, бейтаныс кісіге де дәм татырмай жібермеген, себебі ұлт ұғымында дәмде кие, қадір-қасиет, ырыс, береке-бірлік, тірлік бар деген терең түсінік тым ертеден-ақ қалыптасқан.
Қоғамдық және қоғамдық істерде дәм тату өте маңызды болды. Дастарханнан қонаққа шақырып, дәм тату - көнеден келе жатқан дәстүр, қазақтың әдет-ғұрпы, әдет-ғұрпы.

Жөн-жосық
Мыңдаған жылдар бойы халқымыз қазақтық қалпын сақтай отырып, өмір тәжірибесінде салт пен сананың, әр істің реті мен жолын жасап қалдырған. Осыдан ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып, ырымдар, ұғымдар, тыйымдар қалыптасқан. Міне, осының бәрінің басын құрайтын әдептер жиынтығы ұлтымыздың жөн - -жосығы туындаған. Мұның бәрі ұлттық мінез бен сана-сезім, діни сенім, рухани қазына мен қағидалар байлығы,үлгі-өнеге, тәлім- тәрбие ережесіне негіз бола отырып, жыл сайын дами түскен. Мұны халық жасаған десек те, оның ішінде Қасым хан салған қасқа жол, Есім хан салған ескі жол, Әз Тәукеден жеткен Жеті жарғы сияқты әділет, билік заңдарымен бірге Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би сынды қара қылды қақ жарған әділ қазылар белгілеп кеткен қазақтық қалып пен қазынанылы қағидалар адамдықтығң ақ жолы. Осындай тағылымдық өлмес өнеге жолдары мен жөн жосықтар халқымыздың бірлік, ерлік, отансүйгіштік, мәрттік, жомарттық, намысқойлық, шеберлік қасиеттерін ұрпақтар бойына сіңіріп, сол жолда қызмет етуге үйретті.

Төрт құбылада - төрт түлік
Қазақ халқы ежелден мал шаруашылығымен айналысқан халық. Ғасырлар бойы қалыптасқан бай тәжірибесі бар олар мал өрісін, тіршлік табиғатын, қадір-қасиетін әбден танып білген. Тіпті малдың айрықша қасиетін, ерекшелігін танитын сыншылар да шыққан. Сөйтіп, халқымыз өзінің тіршілігін, шаруашылығын осы мал өсірумен байланыстыра жасаған. Оның өнімдерін тіршілік құралы етіп, оңтайлы пайдалануды шебер игерген. Малдың еті, сүті, жүні, түбіті, қылы, шудасы, терісі, тіпті мүйізіне, сүйегіне дейін өз қажетіне жаратып, ұқсатып отырған. Мінсе көлігі, ішсе сусыны, жесе тамағы, кисе киімі, тұтынса бұйымы да, байлық, мақтан, салтанаты да осы мал болған.
Мал өсіруге аса қолайлы Қазақстан жерін малсыз елестету мүмкін емес. Мал шаруашылығы еліміз үшін аса маңызды шаруашылық болып қала бермек. Олай болса, кейінгі жастарымыз қасиетті төрт түлікке қатысты ұлтымыздың ұғімдары мен бай тәжірибемсін ұмытпауы тиіс. Рас, олардың бәрі малды бірдей бақпас, бірақ аталарымыз қадір тұтқан мұраларымыздың ерекшеліктерін жадында сақтағаны жөн.
Міне, осы жайларды жас ұрпаққа оқытып, үйрету олардың ой-өрісінің өрісінің өсуіне де, малға деген ынта-ықыласына да жақсы әсер ететіні сөзсіз. Төрт түлікке қатысты этнографиялық қызықты атаулар өте көп. Мысалы, түйе өсу жолымен бота, тайлақ, буыршын, буырлыш, науша, бұзбаша, інген, атан, бура, деп аталады. Түйенің азғын түрлерін көрт, кейін дейді.
Түйені қасиетіне қарай біртуған, бекпатша, мая, желмая, құлпатша, нар, аруана, жампоз, қоспақ, белқоспақ, мырзақоспақ, үлек деп бөледі.Шалкиіз жырау: Айырдан туған жампоз бар, нарға жүгін салғысыз,- деп жырласа, Қомын кессең, былқ етпес бекпатша қызыл нар еді-деп Н.Ахметбеков түйені жырға қосады. Қазақтың Түйе жаманы-көрт, шөп жаманы- керт деген мақалы да бар.
Қазақ үшін ең құнды, қасиетті мал жылқы. Оны жасына, түріне қарай құлын, жабағы, тай, құнан, байтал, сойтал, дөнен, қулық, бесті, бие, ат, сәурік, айғыр деп ажыратады. Бұрынғы ел қорғаған батырлар жылқы ішіндегі таңдаулыларын жорға, сужорға,жүйрік, тұлпар, қазанат,сәйгүлік, наз бедеу, дүлдүл,арғымақ деп сипаттап, ерекше дәріптеп, бағалаған. Айт, ас, тойларда аттың бас бәйгесіне мол дүние, жиһаз тігілетін болған.
Тігіпті бас бәйгеге елу бие,
Өлі отау, бір бас тоғыз,тоғыз түйу,
Жабулы қара нарға қалы кілем,
Аты оған зор олжаға болады ие.
(Н. Ахметбеков)

Салт-дәстүрлер мен мерекелердің жаңа сипат алуы, мазмұндық, символдық өзгерістер енгзілуі әр кеңістік тұрғындарының географиялық-экономикалық дамуына тығыз байданысты болған. Қоршаған ортаны игеру барысында тапқан жер байлығы мен оларды еңбек процесіне енгізу арқылы еңбек құралдары, формалары, бұйымдары дамуына байланысты өмір салты мен тұрмыс жағдайы, тапқан құндылықтарды өмір тіршілігіне қолдану реті де өзгерді.Ағаш өңдеу ұсталық шеберлікті шығдап, үй құрылысынан ертұрманға, ыдыс пен жиһазға дейін қамтыса, атты ерттеп, зөңгі салып жер игеріп, жауынгерлік әдістерді дамытып, сауық пен салтанат құрып, қорек түрлерін молайтты. Жеңіл өнеркәсіп игеріліп мата тоқу, күміс пен алтын бұйымдарын өңдеп, әшекейлер жасау арқылы да дәстүрлі өмір салтына өзгерістер енгізіліп отырған. Олар сан мыңдаған жылдар бойы жалңасып күнделікті тіршілікке керектіні алып, мәдени әрекеттерді байытып отырды.
Мейрамдық, салт-дәстүрлік мәдениеттің басты даму кезеңдерің қоғамдық формация өзгеруіне байланысты. Ол өзгеріс міндетті түрде рухани өмірдің ұйымдастырылуына өзіндік жағдаят туғызды. Жаңа қоғамның біртұтас тағдырын құрайтын мәдениетті қалыптастыруға бағытталған большевиктік идея соның куәсі. Формасы бойынша пролетарлық, мазмұны социалистік, сипаттамасы интернационалистік басты талапқа айналды. Ондай мәдениет этникалық даралықты сақтауға жол бере алмады.
Жаһандану мен социалистік идеялардың қоғамдық мақсатқа айналуына байланысты мерекелік мәдениет формаларының кейбіреулері өмірлік айналымнан зорлықпен шеттетіліп, мәдениеттің басты міндеттердің бәріне нұқсан келтірілді. Мәдени мұра құндылықтары танылып, сақталып, насихатталудан қалғаннан кейін мәңгүрттілікке ұшырап, дүбәрәлік құзға итерілді.
Ұлттық дәстүрлерін жаңғыртып, жүзеге асыру үшін олардың түрі мен мазмұнын, әдісі мен ішкі сырын игеруі жеткіліксіз. Бүгінгі мәдени үдеріске негіздеп атқару үшін дәстүрлік мәдени әрекеттер міндеттерін біліп, солардың тұрғысынан қызметін түзеп отыруы шарт.
Салт дәстүрлер қоғам рухани өмірінің компоненті болғандықтан, оның басқа да салаларымен, түрлерімен байланысты бар. Сондықтан дәстүрлі мәдени әрекеттер жалпы мәдени құбылыстардың көбіне тән міндеттерді қоса атқарып, ерекше әлеуметтік әрекет ретінде өзіндік міндеттерге де ие. Мәдени құбылыс ретінде дәстүрлі мәдени әрекеттер мәдениетке тән міндеттер атқарады. Бұл орайда мәдениет міндеттері рухани мәдениет тұрғысынан қаралып, оның да көп міндетті екендігін ескеру қажет. Бүгінгі күні мәдениеттану саласындағы көппікірлік оның негізгі ұғымдары туралы да бір ойға келтіре алмай отыр. Сондықтан көптеген авторлар ішіндегі ортақ пікірді қолдай отырып, ғалымдар дүниені игеру мен өзгерту міндетін бастапқы міндет деп белгілейді. Бұл міндетті басқа авторлар өзгеше атағанымен оның басты мағынасы бір. Білім мен рухани шығармашылық негізінде жаңа нориалар мен құндылықтар туындауы, дүниені игеру мен өзгертудің бір саласы ғана болады. Көне мәдени әрекеттер табиғатты игеріп қоршаған ортамен бірге өзінің дүниетанымын, жеке шығармашылығын дамытып өзгертуге арналған.
Келесі міндет қарым қатынас жасау. Бұл міндет адамның әлеуметтік қажеттілігі. Өзіне тақылеттестермен қарым қатынас жасалмайынша, еш адам қоғам мүшесі бола алмайды. Әр адамның рухани дамуы мен шығармашылық қабілеттерінің шындалуы қарым қатынас жасауына байланысты. Ол қарым қатынасты биологиялық, әлеуметтік, психологиялық тұрғыдан ұйымдастыру мақсатында адамзат тіл, түрлі белгілерді, өнерді, ғылыми және философиялық ілімдерді қалыптастырып, бір бірін ұғынысуға мүмкіндік алды. Жеке адамдар арасындағы қарым қатынастар қалыптасуы түрлі кедергілерге ұшырап тіл табысуы ұзақ мерзімдік әрекеттерді талап етеді. Дәстүрлі мәдени әрекеттер қуаныш, ортақ сезім ұғынысуға, түсінуге, мазмұндық белгілердің танымалдығына зор әсер етіп, жеке тұлға мен әлеуметтік топ арасында қолайлы қарым қатынас қалыптасуына ықпал етеді.
Үшінші міндет мәдени информацияны жинақтау, сақтау және жалғастыру. Мәдениет өмірлік құбылыстар жөніндегі информацияны уақыттар мен кеңістіктерден асырып қана қоймай, оларды сақтауға, жинақтауға, жүйелеуге әсер етеді. Аңыз, әңгімелер мен жыр, толғаулар арқылы өткен оқиғалар мен құндылықтарды танысақ, рәсімдер мен әдет ғұрыптар арқылы өткеннен бүгінгі күнге жетіп отырған қоғамдағы қатынастар нормаларын білеміз.
Жадыға сақталған информация иесінің мүмкіндігіне, оның рухани көзқарасына тәуелді. Құндылық иесі өмірден өткенде мәдени информация жойылады немесе ұрпаққа жәукемделіп жетуінің себепшісі болуы мүмкін. Жазу пайда болуы мәдениеттің сақталуына революциялық әсер етті. Жеке тұлға психикасы информацияны тұтастай жадыға сақтау қажеттілігінен босатылып, жасампаздыққа шығармашылықпен шұғылдануға ерік береді. Баспа жұмысын игеру жазу еңбегінің әсерін ұлғайтты. Енді қоғам санасына ықпал жасау жеке адам ғана емес баспа туындыларының да үлесі тиді. Ғаламтор байланыстарының ықпалы өз алдына информациямен қызмет ету қоғамның басты мақсаттарына айналды. Парасатты адам іспеттес, қоғам да өз өткенін сақтап әлеуметтік сананы реттейді. Ұлттық сананы қалыптастырып, жетілдіруге атадан мұра болып сақталған, ғасырлар елегінен өтіп, заманына сай өзгерістер енгізіліп жалғасын тауып отырған дәстүрлі мәдениет үлгілерін жинақтау, сақтау, жалғастыру міндеттерінің дәлелән табамыз.
Төртінші міндет сигникативтік міндет. Э.В. Соколов айтуынша Бұл міндет бір жағынан адамның парасаттылыңына, екіншіден, адамзаттың әлемдік сипатына байланысты. Бұл міндет дүниетанымда, оның тұтас бейнесін жасауда тіршіліктің белгілер жүйесін жасауды қамтиды. Көзге көрінер және қиялдаағы затты сипаттайтын мағына, белгі, атау, құндылықтарды туындататын мәдениет. Оларды игеру арқылы адам, тіпті адамзат десе де болады, мағвналы өмір сүре алады. Бір жағынан олар материалдық: дүние, сурет, қимыл, т.с.с., екіншіден, олар белгі ретінде қалыптасып адамның санасында ғана орын орын ала алады. Қазақ атадан балаға, ұрпақтан ұрпаққа, ғасырдан ғасырға алмасып келе жатқан наным-танымға киелі мән беріп, қадір тұтқан халық.Сәулеткерліктегі шаршы тұстары (дүниенің төрт тұсы, әлемнің төрт бұрышы) әл Фараби айтқандай өлеңдегі үйлесімге, поэзиядағы шумаққа, логикадағы силлогизмге дәл келетін болған. Ал шеңбер (әлем кеңістігі) шаңыраққа, босаға, табалдырық, маңдайша-отбасына, қазақ ошақ отбасының ырзығына меңзейтін болған. Олардың мазмұндық желісі, сарыны ою өрнекте, жартасқа қашалып жасалған суреттерде, зергерлік бұйымдарда кездесіп отыратынын сонымен байланыстырады Ө. Жәнібеков. Материалдық мағыналар жойылуы мүмкін, ал ой қиялдағы мағына мәңгілік. Дәстүрлі мәдениетте материалдық та, ой қиялдағы мағыналар да орын алады. Жас келінге отқа май құйғызып (материалдық мәдени мағынада), Ұмай ана (қиялдағы мағына) қамқорына алуға себепкер деп сенген.Мәдени мағыналарға түсініктеме беру, оларды қоғамдық айналымға енгізу әр халықтың, дәуірдің мәдени дамуының деңгейін байқатады.
Бесінші міндет - әлеуметтендіру. Әр дәуірдің, әр қоғамның әлеуметтік тап алдына қойылатын талаптары қалыптастырылады.Сол талаптарды игеру барысында жеке адам әлеуметтік роль мен оған қойылатын міндеттерді игереді, қоғамда белгіленетіннормаларға сай әрекеттер жасалынады.Бұл талаптар орындалуға тәрбие жеке талпыныс, қарым қатынас ықпалетеді. Дүниеге келудің өзі әлеуметтендірудің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.