Үйлесімді сөйлеуді дамыту балалардың сөйлеу тәрбиесінің басты міндеті

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе
1 тарау. Баланың сөйлеуін дамытуда дидактикалық ойынның теориялық негіздері
1.1.Дидактикалық ойын туралы түсінік және оның атқаратын функциясы
1.2.Дидактикалық ойындардың түрлері мен топтары. Бала тілін дидактикалық ойын арқылы дамыту
2 тарау Әр түрлі жас топ ерекшеліктеріне байланысты дидактикалық ойынды ұйымдастыру.
2.1.Бағдарлама талаптары бойынша мектеп жасына дейінгі баланың коммуникативтік дағдыларды дамыту
2.2 . Ұйымдастырылған іс әрекетінде дидактикалық ойынды әр түрлі жас топта өткізу ерекшелігі.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Үйлесімді сөйлеуді дамыту балалардың сөйлеу тәрбиесінің басты міндеті. Бұл, ең алдымен, оның әлеуметтік маңызы мен жеке тұлғаны қалыптастырудағы рөліне байланысты. Үйлесімді сөйлеу -баланың сөйлеу және ақыл- ой дамуының деңгейін анықтайтын ақыл- ой әрекетінің ең жоғары сөйлеу формасы.
Келісілген ауызша сөйлеуді меңгеру балабақшада оқуға сәтті дайындалудың маңызды шарты болып табылады. Үйлесімді сөйлеудің психологиялық табиғаты, оның механизмдері мен балалардағы даму ерекшеліктері Выготскийдің, А.А.Леонтьевтің, С.Л.Рубинштейннің және т. б. еңбектерінде анықталған. Орыс әдістемесінде балалардың үйлесімді сөйлеуін үйрету К.Д. Ушинский, Л.Н.Толстойдың жазбаларында қалыптасқан бай дәстүрлерге ие. Ойын арқылы оқыту бұл балалар үшін қызықты, бұл қызығушылық пен құмарлықты ойын қызметінен оқу қызметіне біртіндеп ауыстыруға ықпал етеді. Мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жасауда үйлесімді сөйлеуді дамыту үшін әртүрлі дидактикалық ойындар қолданылады. Дидактикалык ойындар үйлесімді сөйлеуді, ақыл- ойдың барлық қасиеттерін дамытуға, танымдық белсенділікті ынталандыруға және балалардың оқу танымдық қызметін қалыптастыруға ықпал етеді. Дидактикалық ойындарды бүкіл топпен, кіші топпен және әр баламен жеке сөйлеуді дамыту оқу қызметтерінде өткізуге болады. Ойындар алдын ала жоспарланған. Бағдарламалық тапсырма анықталады, ойын жабдықтары (үлестірме) ойластырылады. Сондай-ақ, ойынды ұйымдастыру (үстелде, кілемде, көшеде, қандай материал қолданылатынына байланысты), балалардың қайсысын отырғызу (әлсізімен күшті) қарастырылады. Дидактикалық ойын бұл жаттығу ойыны, онда міндетті түрде білім беру міндеттері болады, бірақ ол ойын болып қалуы керек. Ойынды ұйымдастыру барысында дұрыс интонацияны пайдалану керек. Ересек топтарда ойын оқу қызметінің бір бөлігі ретінде, кіші топтарда оқу қызметі ретінде өткізілуі мүмкін. Ойынның басында балаларды қызықтыру керек, содан кейін түсініктеме беріледі, нәтижесінде балалар қажетті әрекеттерді орындайды. Тәрбиеші ойынның қойылған міндеттерді орындауын бақылауы керек.
Қорытынды бөлімінде ересек және мектепалды даярлық топтарында ауызша ойындар 5 минут өткізіледі. Тәрбиеші балаларға белгілі ойын туралы түсінік бермейді. Балалардың өздері жүргізуші бола алады. Кіші топта ойынның басынан аяғына дейін тәрбиеші толығымен өткізеді. Дидактикалық ойындар, мектеп жасына дейінгі балалардың үйлесімді сөйлеуін дамыта отырып, балалардың сөздік қорын қалыптастыруға ықпал етеді, грамматика түрінде балалардың іздеу белсенділігін арттырады, балаларда тілдік инстинкт, сөзге лингвистикалық қатынасты және тілдік шындықты түсінудің қарапайым формаларын тәрбиелейді. А.М.Бородич, Е.И. Тихеева және т. б. мектепке дейінгі педагогикадағы дидактикалық ойындар арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың үйлесімді сөйлеуін дамыту мәселесін дамытумен байналысты.
Зерттеу мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың үйлесімді сөйлеуін дамытуда дидактикалық ойындарды колдану процесін көрсету.
Зерттеу нысаны: мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуді дамыту ұйымдастырылған оқу қызметінде дидактикалық ойындар.
Зерттеу пәні: мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дидактикалық ойын арқылы дамыту.
Зерттеу міндеттері:
1. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді талдау негізінде дидактикалық
ойындар аркылы мектеп жасына дейінгі балалардың үйлесімді сөйлеуін дамытудың теориялық негіздерін қарастыру.
2. Дидактикалық ойындар арқылы мектеп жасына дейінгі балалардағы үйлесімді сөйлеуді дамытудың педагогикалық жағдайларын анықтаңыз.
3. Зерттеу тақырыбы бойынша әдістемелік ұсыныстар беру.
Болжалды нәтижесі: егер тәрбиеші балалардың сөйлеу қабілетін дамыту процесінде ауызша дидактикалық ойындарға назар аударып, балаларды сөйлеу әрекетіне итермелесе және балалар үшін тиімді, орынды, қызықты әдістемелік әдістерді, құралдарды қолданса, онда мектеп жасына дейінгі балалардың үйлесімді сөйлеуін дамыту ең сәтті болады.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспе, негізгі бөлім, тәжірбиелік бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалар.

І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ.
1 ТАРАУ. БАЛАНЫҢ СӨЙЛЕУІН ДАМЫТУДА ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫННЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1.Дидактикалық ойын туралы түсінік және оның атқаратын функциясы.
Сөздікке, грамматикаға, сөйлеудің үйлесімділігіне жан жақты әсер ететін ойындар қызықты болуы керек. Дидактикалық ойындарда балаларға сөз өзгертудегі қиын формаларды игеруге көмектесу үшін белгілі бір грамматикалық форманы жандандыру, нақтылау мәселелері шешіледі (көпше түрдегі генитикалық жағдай, етістіктің императивті көңіл күйі, тектегі сөздерді үйлестіру және т.б).
Ойындар грамматика түрінде балалардың іздеу белсенділігін арттырады, балаларда тілдік инстинкт, сөзге лингвистикалық қатынасты және тілдік шындықты түсінудің қарапайым формаларын тәрбиелейді.
Байланысты сөйлеуді оқыту процесінде келесі ойындар қолданылады:
1. Көрнекі материалды сипаттау үшін дидактикалық ойындар. Олар бірнеше әңгімелеу оқу қызметінен кейін өткізіледі, ейткені ойынның маңызды шарттары барлық балалардың белсенді қатысуы, белгілі бір ырғақ, материалды еркін меңгеру. Бұл жағдайда ойын жанды, қызықты өтеді. Сипаттамадағы ойындардың көпшілігінде балаларды алдын-ала таныстыратын нақты ережелер бар. Ережелерді сақтау міндетті болып табылады. Мысалы, жұмбақ түріндегі ойындарда ереже келесідей: тақырыпты атамай сипаттаңыз. Ойындарда баяндауды үйретудің кең таралған әдістері бұл оқиғаның үлгісі (әсіресе жаңа ойынды түсіндірген кезде) және әңгіме жоспары, өйткені көбінесе ойындағы әңгіме сипаттамасына қосымша элементтер кіреді (әңгімедегі сыпайы қарым қатынас сатып алушының өтініші, хат алған кезде мекенжайын көрсету). Дүкеннен затты сатып алғанда, бала оны шақырып қана қоймай, оның қандай материалдан, қандай мөлшерде, сондай-ақ қай бөлімде және қай сөреде тұрғанын (ыдыс-аяқ, Жиһаз және т.б.) айтуы керек. Заттар немесе ойыншықтар тиісті түрде таңдалуы керек. Мысалы, әртүрлі қасиеттері бар бірдей ойыншықтардың сериясы (түсі, мөлшері, материалы).
Дидактикалық ойындардың бірқатар жинақтарынан көрнекі материалды сипаттау мүмкіндігі бекітілген қызықты ойындарды тандауға болады. Оларға жұмбақтар түріндегі ойындар кіреді (қандай аң?, Жұмбақты, кім бұл?), саяхат сияқты ойындар, суреттер мен ойыншықтар ойындары (пошта, Дүкен). Үлестірмелі ойындар ең пайдалы, өйткені оларда әр бала оны тудыруы мүмкін екенін біліп, жеңіске жету үшін ақылда әңгіме жазуға тырысады. Мысалы, тәрбиешінің кішкене қиялы және дүкенге арналған дәстүрлі ойын басқаша болады: біз дүкен құрамыз, онда барлық балалар гетерогенді табиғи заттарға ие, ал директор мұғалімі оларды бөлімдерде әлі ашық емес дүкенге апарады: ыдыс аяқ, бас киім, іш киім. Тауартанушы балалар өз өнімдері туралы шебер айтып, оны қай бөлімге орналастыру керектігін түсіндіруі керек.
Пошта ойынының бірнеше нұсқалары.
Бірінші нұсқа демонстрациялық ойыншықтармен немесе заттармен. Дәстүр бойынша, ойын әрекеті: аты - жөніңізді және толық атынызды атай отырып, талап ету терезесінен пакетті алыңыз, егер сіз пакетті дұрыс және толық сипаттасаңыз, оны алыңыз.
Екінші нұсқа таратылатын фотосуреттермен. Барлық балалар бір адресатқа хаттардың авторлары (аю, басқа елдің баласы және т.б.). Суретте бейнеленген оқиға туралы хат түрінде айту керек. Егер хат оқиғаның орны мен уақытын көрсете отырып толық жасалған болса, оны жәшікке түсіруге болады (телефон арқылыәңгімесінде де сол қағида).
Үшінші нұсқа үлестірмелі суреттермен. Барлық адресат балалар хат арқылы алды. Хатты дауыстап оқу керек, яғни сізге кім жазатынын және не туралы екенін айту керек. Әңгіме мазмұны бойынша тыңдаушылар оның қашан жазылғанын (маусым немесе күннің уақыты) немесе қайдан шыққанын талқылайды (қаланың, ауылдың). Осы жіктеуді ескере отырып, адресат мыналарды қоюы керек: суретті белгілі бір жерге қойыңыз, ал қалғандары дұрыстығын тексеріңіз әрекеттер.
Сол сияқты, біз зымыранды ғарышқа жинаймыз, Гараж, шеберхана ойындары салынды, онда бастықтың жетекші релі тәрбиешіде, ал балалар түрлі түсті чиптердің көмегімен жолдастың тақырыбын қабылдауға рұқсат беру немесе тыйым салу арқылы оның әңгімесінің сапасын бағалайды. Мектеп жасына дейінгі балалар оқу қызметінде кездескен ойындар оку қызметінен тыс уақытта өз бетінше жаттығулар жасауы керек.
2. Объектіні жад бойынша сипаттауға арналған дидактикалық ойындар. Бұл ойындар ұсыну арқылы сөйлеу қабілетін нығайтады. Бұл үшін әсіресе аңның не екенін біл, оның кім (не) екенін біл жұмбақтар ойындары кеңінен қолданылады. Балалар жетіспейтін заттарды сипаттайтын ойындарға ұқсас: біз не ойлағанымызды біліңіз, бұл қашан болады?, Дарын қайда болды?
Бұл ойындардағы негізгі ереже оны негізгі (маңызды) белгілері бойынша сипаттау үшін ойластырылған тақырыпты атамай. Алғашқы оқу қызметінде бұл белгілерді бөліп көрсетуге әңгіме жоспары сипаттама немесе әңгіме үлгісі көмектеседі. Мысалы, жануар туралы жұмбақ жасағанда, оның пайда болуы, не жейтіні, қайда тұратыны туралы айту керек; мамандықтар туралы жұмбақтарда еңбек операциялары, құралдар, жұмыс киімдері туралы.
Радио, мен не көрдім, таңертең, кешке саяхат, болжау, ұқсас ұқсас емес сияқты балалардың әңгімелерін қамтитын ауызша дидактикалық ойындар ұзаққа созылмауы керек, өйткені олар балаларға қиын. Олар ұқсас оқу қызметі мен ойындардан кейін, соның ішінде заттардың, ойыншықтардың, көрнекі қабылдау суреттерінің сипаттамасынан кейін жүзеге асырылады. Әрекеттердің реттілігін анықтау дағдыларын бекіту үшін балаларға дәйекті дамып келе жатқан оқиғалары бар сюжеттік суреттер ұсынылуы мүмкін (Н. Радловтың суреттердегі әңгімелер кітабындағы суреттер).
Балалардың көрнекі материалды пайдаланбай сөйлеудегі бірізділіктің бұзылуын қаншалықты байқай алатындығын тексеру үшін бұл болады ма, жоқ па?. Ол логикалық ойлаудың дамуына, әңгімелердегі сәйкессіздіктерді байқауға, құбылыстар арасында байланыс орнатуға және оларды сөзбен білдіруге ықпал етті.
Ойын барысы: Тәрбиеші ойын ережелерін түсіндіреді:
- Енді мен сізге бір нәрсе туралы айтып беремін. Менің әңгімемде сіз болмайтын нәрсені байқауыңыз керек. Кім байқаса, мен аяқтағаннан кейін ол неге бұлай бола алмайтынын айтсын.
Тәрбиешінің үлгілі әңгімелері:
Құстарға құс үйін жасайық! деп ұсынды Тәңірберген. Құстар үйін іліп қойғанда, құстар оларға қоныстанды және балалар қайтадан көңілді болды.
Барлық балалар күздің келуіне қуанды. Енді біз әдемі жапырақтарды жинап, гүл шоқтарын жасаймыз, - деді Еңлік. Мен Өзенде жүзуді жақсы көремін,- деді Айзере, анам екеуміз өзенге барып, күн батамыз. (Біріншіден, тәрбиешінің әңгімелері әрекеттердің дәйектілігі мен логикасының бұзылуын айқын көрсететін суреттерді көрсетумен бірге жүреді. Ойынды қайта өткізген кезде көрнекілік пайдаланылмайды). Тапсырманы дұрыс орындау фланелеграф үшін түрлі түсті фигурамен ынталандырылады. Ойында кеп фигуралары бар және фланелеграфтағы суреттің сюжетін оқиғаларды орналастыру логикасын бұзбай жасай алатын адам жеңеді. Ересек адам балаларды осы суреттер бойынша ұсыныстар мен қысқа әңгімелер жасауға шақырады, бұл балалардың дәйекті мәлімдеменің құрылымы туралы идеяларын шоғырландыруға ықпал етеді және контекстке байланысты әртүрлі синтаксистік құрылымдарды қолдану қабілетін қалыптастырады. Барлық осы тапсырмалар балалармен үлкендер жеке жұмысты қажет етеді. Сонымен, тәрбиеші оларға фланелеграфтағы суреттерді көрсетіп, сұрақтар қояды: сізге бұл сурет ұнайды ма? Ондағы барлық нәрсе дұрыс па? Онда не өзгерте аласыз? Мұны бірге жасайық?
Егер бала тапсырманы оңай және тез орындаса, оған осы суреттегі әңгіме немесе ертегіні тыңдау ұсынылады. Әрі қарай баланын озі жеке сөздерді, сөз тіркестерін келіседі (балаларға таныс Бауырсақ, Үш аю, көпіршік, аяқ киім және сабан әдеби шығармалары қолданылады).

1.2.Дидактикалық ойындардың түрлері мен топтары. Бала тілін дидактикалық ойын арқылы дамыту.

Дидактикалық ойындар мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорын қалыптастырудың тиімді құралдарының бірі. Оқу құралы функциясын орындай отырып, дидактикалық ойын балалардың сөйлеуін дамытудың негізгі құралдарының бірі болып табылады. Бұл білімді игеруге, шоғырландыруға көмектеседі. Дидактикалық ойынды қолдану балалардың сөйлеуге деген қызығушылығын арттырады, зейінін дамытады, сөйлеу материалын жақсы игеруді қамтамасыз етеді. Дидактикалық ойындардың басты ерекшелігі олардың атауымен анықталады: бұл оқу ойындары. Оларды ересектер балаларды тәрбиелеу және оқыту мақсатында жасайды. Бірақ ойнайтын балалар үшін дидактикалық ойынның тәрбиелік мәні ашық емес, бірақ ойын тапсырмасы, ойын әрекеттері, ойын ережелері арқылы жүзеге асырылады. А.Н.Леонтьев атап өткендей, дидактикалық ойындар аралық ойындарға жатады, олар өздері дайындаған ойын емес қызметке өтпелі форманы білдіреді. Бұл ойындар танымдық белсенділікті, оқытудың негізін құрайтын зияткерлік операцияларды дамытуға ықпал етеді. Дидактикалық ойынның өзіне тән ерекшелігі-оку элементтерінің ойын элементтерімен байланысы. Оқытуда дидактикалық мазмұн дидактикалық ойындардың екінші жағымен белсенділікпен теңестіріледі. Сондықтан көптеген дидактикалық ойындардағы іс шаралар балалардың назарын мүмкіндігінше шоғырландыратындай етіп ұйымдастырылады. Жақсы құрастырылған дидактикалық ойында балалар бір нәрсе үйреніп жатыр деп күдіктенбеуі керек. Мұнда іс шаралар ойынның оқу, дидактикалық мақсатын аз немесе аз жасыруы керек. Дидактикалық ойын өткізген кезде балалар әрқашан өздерін оку процесінде отырғандай емес, ойнағандай сезінуі керек.
- Мектепке дейінгі педагогика мен әдістемеде дидактикалық ойындарды дәстүрлі түрде пәндермен, үстел баспа, ауызша ойындарға белу дамыды.
Заттармен дидактикалық ойындар ойын материалдары, мазмұны, ұйымдастыру жағынан өте алуан түрлі. Дидактикалық материалдар ретінде ойыншықтар, нақты заттар, табиғат объектілері қолданылады. Пәндермен ойындар әртүрлі тәрбиелік және тәрбиелік міндеттерді шешуге мүмкіндік береді: балалардың білімін кеңейту және нақтылау, ақыл-ой операцияларын дамыту, сөйлеуді жетілдіру, мінез құлықтың, есте сақтаудың, зейіннің озбырлығын тәрбиелеу. Тақырыптары бар ойындардың ішінде мазмұнды-дидактикалық ойындар мен сахналық ойындар ерекше орын алады. Мазмұнды - дидактикалық ойындарда балалар белгілі бір релдерді орындайды, мысалы, сатушы немесе сатып алушы және т.б. драматизация ойындары әртүрлі күнделікті жағдайлар, әдеби шығармалар және мінез құлық нормалары туралы идеяларды нақтылауға көмектеседі. Дидактикалық ойындардың тағы бір түрі мазмұны, оқу міндеттері, дизайны бойынша әртүрлі үстел баспа ойындары. Олар балалардың қоршаған әлем туралы түсініктерін нақтылауға және кеңейтуге, білімді жүйелеуге, ойлау процестерін дамытуға көмектеседі. Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған дидактикалық ойындардың ішінде ұқсастықтары бойынша тандалған жұптық суреттерге негізделген ойындар басым. Бұл түрге әр түрлі лото, домино, лабиринт, кесілген суреттер, жиналмалы текшелер және т. б. Ауызша ойындар оқу мәселесін шешу процесі идеялар негізінде және көрнекілікке сүйенбестен акыл - ой тұрғысынан жүзеге асырылатындығымен ерекшеленеді. Сондықтан ауызша ойындар негізінен орта және негізінен мектеп жасына дейінгі балалармен өткізіледі. Сөйлеуді дамытумен қатар, ауызша ойындардың көмегімен есту қабілетін қалыптастырумен қатар, эмоционалды көңіл-күй қалыптасады, ақыл ой операциялары жетілдіріледі, реакция жылдамдығы, юморды түсіну қабілеті дамиды.
Дидактикалык ойынның өзіндік құрылымы бар, оған бірнеше компоненттер кіреді. Осы компоненттерді қарастырыңыз: 1. Оқыту міндеті дидактикалық ойынның негізгі элементі, оған басқалар бағынады. Балалар үшін оқу міндеті ойын ретінде тұжырымдалады. Осылайша, ойын тапсырмасында ойын әрекеттерінің бағдарламасы ашылады. Сонымен қатар, оның көмегімен оларды орындауға деген ұмтылыс ынталандырылады. Ойын тапсырмасы көбінесе ойынның атауына енеді: сипаттамадан тап, керісінше айт және т. б.
2. Ойын әрекеттері бұл баланың ойын мақсатындағы белсенділігін көрсету тәсілдері: қолын керемет сөмкеге түсіру, ойыншықты сезіну, оны сипаттау; үстелге қойылған ойыншықтармен болған өзгерістерді көру және атау; қуыршаққа геометриялық өрнекпен безендірілген киімдер мен тұрмыстық заттарды алу. Ойын әрекеттері балалардың жасына және даму деңгейіне байланысты өзгереді. Бірақ дидактикалық ойынды ұйымдастыруда тәрбиеші әрдайым ұстануы керек бір педагогикалық ереже бар: оның даму әсері баланың ойын әрекеттері қаншалықты әр түрлі және мағыналы болатынына тікелей байланысты. Егер дидактикалық ойын өткізетін тәрбиеші өзі әрекет етсе, ал балалар тек бақылап, кейде бірдеңе айтса, оның тәрбиелік- тәрбиелік мәні жоғалады.
3. Ережелер ойын мазмұнын жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Олар ойынды демократиялық етеді: ойынның барлық қатысушылары оларға бағынады. Тіпті бір дидактикалық ойынның ішінде ережелер әртүрлі. Кейбіреулер балалардың мінез - құлқы мен танымдық белсенділігін бағыттайды. Ойын әрекеттерін орындау сипаты мен шарттарын анықтаңыз, олардың реттілігін, кейде реттілігін орнатыңыз, ойыншылар арасындағы қатынасты реттеңіз. Басқа ережелер баланың физикалық белсенділігінің мөлшерін шектейді, оны басқа жолмен жібереді, осылайша оқу мәселесін шешуді қиындатады. Кейбір ойындарда кейбір әрекеттерге тыйым салатын және жазаны қарастыратын ережелер бар. Тыйым салу ережелері баланың мінез - құлқын бақылауды күшейтеді, бұл соңғысының озбырлығын арттырады.
Оқу тапсырмасы, ойын әрекеттері мен ережелер арасында тығыз байланыс бар. Оқу міндеті ойын әрекеттерін анықтайды, ал ережелер ойын әрекеттерін орындауға және мәселені шешуге көмектеседі.
Сездік жұмысын, соның ішінде дидактикалық ойындарда жүзеге асыра отырып, тәрбиешілер келесі қағидаларды ұстанады: 1. Топ жұмысы белсенді танымдық іс- әрекет негізінде балаларды сыртқы әлеммен таныстыру кезінде жүзеге асырылады; 2. Сөздіктің қалыптасуы психикалық процестер мен ақыл-ой қабілеттерінің дамуымен, балалардың сезімдерін, қарым - қатынасы мен мінез құлқын тәрбиелеумен қатар жүреді;
3. Сөздік жұмыстың барлық міндеттері бірлікте және белгілі бір ретпен шешіледі.
Дидактикалык ойындар сөздік жұмыстың кең таралған әдісі. Сөздік ойындар ойыншықтармен, заттармен, суреттермен және ауызша негізде өткізіледі. Сөздік ойындардағы ойын әрекеттері негізінен қолда бар сөз қорын белсендіруге мүмкіндік береді. Жаңа сөздер енгізілмейді. Егер тәрбиеші жаңа сөздерді айтуға тырысса, ол сезсіз ойын әрекетін басып алады, балаларды ойын түсіндірмелерімен, ойынның бұзылуына әкелетін дисплеймен алаңдатады. Дидактикалық ойындарға арналған материалды тандау сездік жұмыстың міндеттерімен анықталуы керек. Тұрмыстық сөздікті жандандыру үшін тұрмыстық заттар бейнеленген ойыншықтар немесе суреттер таңдалады. Табиғи сөздікті белсендіру үшін табиғи материал таңдалады. Ойындарды нақты басқарудың шарттарының бірі ассимиляцияланатын сөздердің тізімін анықтау. Дидактикалық ойындар түрінде жүзеге асырылатын сөздік жұмыстың мазмұны мен әдістемесі әр түрлі жас топтарында өзіндік сипаттамаларға ие. Мектепке дейінгі жастағы дидактикалық ойындардың ерекшеліктеріне тоқталайық, Ересек мектеп жасына дейінгі балалар 4-5 жас аралығындағы балалардан айтарлықтай ерекшеленеді. Ең бастысы, адам тұтастай дамиды, сана өседі және дамиды. Балалар жалпы идеялар негізінде ойлана бастайды, олардың назары мақсатты, тұрақты болады. Мүдделер шеңбері кеңеюде, қызмет жетілдірілуде. Осы негізде идеялар шеңберін одан әрі кеңейту және тереңдету, сөздіктің өсуі байқалады. 5-6 жастағы балалар күнделікті сөздікті ересектердің ауызекі тілі деңгейінде біледі, сөздерді жалпылама ғана емес, сонымен бірге дерексіз мағынасы бар қайғы, қуаныш, батылдық, Олар сөзге, оның мағынасына үлкен қызығушылық танытады. Мектепалды даярлық топта сөз қорын кеңейту қажет:
- заттардың, қасиеттердің, әрекеттердің атауы; сөздікті белсендіру; заттардың белгілері мен қасиеттерін белгілеу кезінде мағынасы жағынан ең қолайлы сөздерді қолдану; - қарама - қарсы мағынасы бар сөздерді таңдау қабілетін қалыптастыру (жылдам баяу, тұру жүгіру),
- ұқсас мағынасы бар сөздерді таңдау қабілетін қалыптастыру;
- материалды білдіретін сөздерді қолдану (ағаш, металл, шыны, пластмасса және т. б.); жұмбақтардағы бейнелі өрнектерді түсіну, сөздердің мағынасын түсіндіру.
Мектепалды даярлық тобында сөздің семантикалық жағымен жұмыс істеуге, балалардың тілдің экспрессивті құралдарын меңгеруіне көңіл бөлінеді. Балалардың сөйлеуін бақыланатын объектілердің қасиеттері мен әрекеттерін білдіретін сын есімдер мен етістіктермен байытуға ерекше назар аударылады. Сонымен, қоянды қарау кезінде олар ақ және жұмсақ сияқты жүн анықтамаларымен шектелмейді, бірақ жаңа экспрессивті сипаттамаларға қол жеткізеді: жылы, тегіс, пушистый, жібектей. Етістіктер қолданылады: секіру, секіру, отыру, шайнау, иіскеу, қытырлақ (сәбіз). Қазіргі уақытта байқалған объектіні бұрын қарастырылған объектімен салыстыру жүргізіледі, олардың сипаттамасы беріледі. Білімді тереңдетумен қатар, объектілер мен іс- әрекеттердің әртүрлі белгілерін дәлірек сипаттайтын сөздерді игеру орын алады. Егер кіші және орта топтарда суретке карап, балалар қоянның, жылқының, түлкінің қимылдарын етістікпен көрсетсе, енді сол суреттерді қарастырған кезде олар келесі сездерді қолданады: қоян секіреді, жүгіреді, жүгіреді; ат жүгіреді, секіреді; түлкі- ұрлайды, қуып жетеді. Балалардың сөйлеуі сын есімдермен байытылған, бұл олардың нәзік айырмашылығымен (түс реңктері, заттардың күйі, мөлшері, пішіні және т.б.) көбірек белгілерді білдіреді. Сездік сонымен қатар іс әрекеттің сапасын сипаттайтын үстеулерді енгізеді: тауық астықты асығыс тістейді; бұлттар баяу жүзеді; музыка көңілді естіледі. Үстеулерді ассимиляциялау сын есімдерге қарағанда онай, өйткені олар, біріншіден, лексикалық омонимияға ие емес, екіншіден, сөз тіркестерінде және сөйлемдерде етістіктерге жақын, ал сын есімдер зат есімдерге сәйкес келеді.
Сөздерді дәл және жылдам таңдау дағдыларын бекіту үшін келесі бағыттарға бағытталған ойындар ұсынылады: - балалардың заттардың атаулары мен олардың белгілерін қолдануы;
- заттарды жіктеу және оларды жалпылау.
Мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жасауда лексикалық жаттығулар маңызды орын алады, олардың негізгі мақсаты балаларда сезге, қолданудың дәлдігіне назар аудару болып табылады. Лексикалық жаттығулардың ерекше релі олар сейлеу кемшіліктерінің алдын алуға, сөздікті белсендіруге, практикалық дағдыларды қалыптастыруға ықпал етеді: ең дәл сөзді тез тандау, сөйлем құру, сөз мағынасындағы реңктерді ажырата білу. Жаттығудың әртүрлі түрлері бар. Олар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.