Тірі ағзалардың өзара теріс және оң қарым – қатынас

Жоспар

Комменциализм . бұл да бір екі түрдің арасындағы биотикалық байланыстың белгісі. Бір түр екінші бір түрге қоректік зат және мекен тауып беру,басқаша айтқанда екінші түрге зиян келтірмей бір түрдің өзіне қорек табу қасиетін айтады. Бұған көп мысалдар келтіруге болады. Мысалы арыстан мен қорқау қасқырдың арасындағы қатынас қорқау қасқыр арыстанның тастап кеткенін жемін жеуімен қоректенуі.Құстардың ұясында кемірушілердің ішінде көптеген буынаяқтылар өздерінің тіршілік жағдайын табады,Яғни айтқанда осы жердегі органикалық шірінділермен қоректеніп отырады. Табиғатта комменсалдың ара қатынасында үлкен маңызы бар,себебі осындай байланыс түрлердің бір . бірімен өте тығыз қоректік заттарын толық пайдалануға мүмкіндік жасайды.
Мутализм . екі немесе бірнеше түрлердің,өте ұзақ бір . біріне пайда келетіре отырып тіршілік ету арақатынасын айтамыз. Симбиоздық қатынас өсімдіктерде,жануарларда немесе өсімдіктер мен жануарларда, жануарлар мен өсімдік арасында болады.Мысалы бұршақ тұқымдастар мен бактерия арасында байланыс қыналармен мүктердің,су балдырлары арасындағы байланыс.Мысалы қыналардың құрамына,мүктердің класының үш өкілі кіреді . аскомицеттер, базидиомицеттертер және фиккомициттер.Табиғатта 20000 нан астам организмдердің түрлері бірге қосылып тіршілік етеді.
Сембиоздың тағы бір түрі термиттер мен оның ішіндегі тіршілік ететін . талшықтылар отрядының өкілі. Бұл қарапайымның өкілі . глюкозид ферментін бөліп, ол клетканы қантқа айналдырып отырады.Себебі термиттердің ішіндегі бұндай ферменттері болмайды.Ол талшықтарының өкілі,термиттің ішінде өзіне керекті жағдайдың бәрін табады.
Нейтрализм. Түрдің арасындағы байланыстың бір белгісі.Бірге қосылып тіршілік ететін екі түр, бір . біріне зиян да, пайда да әкелмейді. Олар бір . біріне тәуелсіз,бірақ олардың жағдайы,тіршілік биоценоздағы басқа түрлердің жалпы жағдайына байланысты.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Тірі ағзалардың өзара теріс және оң қарым – қатынас.
Нейтролизм,Комменциализм,мутализм.
Комменциализм – бұл да бір екі түрдің арасындағы биотикалық
байланыстың белгісі. Бір түр екінші бір түрге қоректік зат және мекен тауып
беру,басқаша айтқанда екінші түрге зиян келтірмей бір түрдің өзіне қорек
табу қасиетін айтады. Бұған көп мысалдар келтіруге болады. Мысалы арыстан
мен қорқау қасқырдың арасындағы қатынас қорқау қасқыр арыстанның тастап
кеткенін жемін жеуімен қоректенуі.Құстардың ұясында кемірушілердің ішінде
көптеген буынаяқтылар өздерінің тіршілік жағдайын табады,Яғни айтқанда осы
жердегі органикалық шірінділермен қоректеніп отырады. Табиғатта
комменсалдың ара қатынасында үлкен маңызы бар,себебі осындай байланыс
түрлердің бір – бірімен өте тығыз қоректік заттарын толық пайдалануға
мүмкіндік жасайды.
Мутализм – екі немесе бірнеше түрлердің,өте ұзақ бір - біріне пайда
келетіре отырып тіршілік ету арақатынасын айтамыз. Симбиоздық қатынас
өсімдіктерде,жануарларда немесе өсімдіктер мен жануарларда, жануарлар мен
өсімдік арасында болады.Мысалы бұршақ тұқымдастар мен бактерия арасында
байланыс қыналармен мүктердің,су балдырлары арасындағы байланыс.Мысалы
қыналардың құрамына,мүктердің класының үш өкілі кіреді – аскомицеттер,
базидиомицеттертер және фиккомициттер.Табиғатта 20000 нан астам
организмдердің түрлері бірге қосылып тіршілік етеді.
Сембиоздың тағы бір түрі термиттер мен оның ішіндегі тіршілік ететін –
талшықтылар отрядының өкілі. Бұл қарапайымның өкілі – глюкозид ферментін
бөліп, ол клетканы қантқа айналдырып отырады.Себебі термиттердің ішіндегі
бұндай ферменттері болмайды.Ол талшықтарының өкілі,термиттің ішінде өзіне
керекті жағдайдың бәрін табады.
Нейтрализм. Түрдің арасындағы байланыстың бір белгісі.Бірге қосылып
тіршілік ететін екі түр, бір – біріне зиян да, пайда да әкелмейді. Олар бір
– біріне тәуелсіз,бірақ олардың жағдайы,тіршілік биоценоздағы басқа
түрлердің жалпы жағдайына байланысты.
Тірі ағзалардың қауымдастығы теріс қатынастары –
конкуренция,жыртқыштық.
Жыртқыштық пен құрбандық-екі түрдің арасындағы байланыста біреуіне
жағымды болса екішісіне жағымсыз.
Жыртқыштық дегеніміз бір түрдің екінші түрді ұстап алып өлтіріп
қоректенуі.Олардың өзіне тән жыртқыштық қасиеті, мінез-құлықтары бар. Егер
жыртқыш-бірінші косумент (жануар), ал құрбандыққа жататын- бірінші
продуцент (өсімдік) болса, онда осындай ара қатынасты өсімдікпен қоректілік
деп аталады. Жыртқыштардың қоректік заттарының құрамы өте бай болады, бір
түрлі қоректік тамақтан, екіші түріне ауысып отырады. Жыртқыштар өздерінің
қоректік заттарын активті түрде іздеп тауып алып отырады.Олардың органдары
өздерінің жемін ұстауға әртүрлі бейімделген. Мысалы, сезім органдары,
жылдамдық реакциялары,ауыз құрылысы, иіс сезу, есіту органдары тағы басқа.
Сүтқоректілердің ішіде жыртқыштар түрлеріне жататындар, қасқырлар,
мысықтұқымдастар, горностай (ақ тышқан),куньи (орман сусарлары),
скнустар,морждар.Одан басқа да көптеген жыртқыш құстар,балықтар, бауырмен
жорғалаушылар, жәндіктер және жыртқыш саңырауқұлақтар да
болады.

А рамтамақтық-паразиттік-түрлердің арасындағы қарым-қатынастың бір
түрі,организм-екіші түрді өзінің қоректік заты есебінде пайдаланып қана
қоймай,өзінің ететін мекені түрінде пайдаланады. Мысалы, паразиттік
байланыстың түрін өсімдіктермен зиянды жәндіктердің арасындағы
байланыстарды айтуға болады. Паразиттердің сыртқы типіне қарайтын
болсақ,ол, өздерінің иелеріне қарағанда майда,кішкене болады.

Паразиттіктің немесе арамтамақтықтың жыртқыштықтан айырмашылығы
өзнің қоректік тамағына пайдаланатын организмдерінің саны аз және арнайы
анықталған түрлерден тұрады.

Паразиттердің ішінде екі түрлі формалары болады: эндопаразиттер
немесе олар өздерінің “иелерінің” денесіне, ішкі органдарына,тканьдеріне
кіріп алып қоректенеді (паразит құрттар,сүзек ауруларын тарататын неше
түрлі плазмодиялар);экстопаразиттер немесе өздерінің иелерінің денесінің
сыртында, терілерінде тіршілік етеді.Олар көбінесе өз “иелерін” жиі
ауыстырып отырады (әртүлі соналар, масалар, шыбындар, биттер тағы
басқалар).

Паразиттердің ішінде кейбір түрлері, өздерінің иелерін бірнеше
жылдар бойы пайдаланып, оның тіршілігіне ешқандай залал келтірмейді.

Басқаша айтқанда паразит өзінің “иесін” толық әбден татығы жеткенше
пайдаланады.Сонымен қатар, паразиттерге жемтік болып жүрген организмдердің
де бойында, осы арамтамаққа шыдайтын бейімділігі болады.

Эвалюциялық даму процесінің жағдайына байланысты паразит пен “ие”
арасындағы алғашқы қиын да, ауыр да қарым-қатынас біртіндей келе екеуіне де
бірдей нейтральды немесе бейтараптық жағдайға дейін жетеді.Оған мынадай
мысал келтіруге болады, африканың бөкендердің қанында тіршілік ететін
паразит –трипаносом өз “иесіне” ешқандай зиян келтірмей өмір сүре
береді.Бірақта, кейбір паразиттік арақатынасында,сол паразиттің әсерінен
оның “иесі”өліп, жойылып кетуі де мүмкін.Мысалы, кейбір жәндіктер өзінің
жұмыртқаларын, басқа бір жәндіктің личинкаларына салып, оны жойып жіберуі
мүмкін.

Конкуренция.

Конкуренция –популяцияның барлық мүшелері бір ортада мекендегеннен
және қоректік заттары бір жерде болуына байланысты олардың арасында бәсеке
болады.Түрлер арасындағы бәсеклік әртүрлі болуы мүмкін,сондай бір-бірімен
күш арқылы бәсекелесуден,бір-бірімен бейбітшілік жағдайында датіршілік ету
түрлері де болады.Конкуренция екі популяциядағы особьтың түрлерінің кейде
азаюына кейде көбеюіне әкеліп соғады.Конкуренция өте күшті эвалюциялық
фактор болып есептеледі.Олар түрлерді,особьтарды әртүрлі өздерінің
экологиялық орындарды мекендеуіне әсерін тигізеді.Конкуренция түрлердің
әртүрлілігіне немесе дивергенцияға әкеліп соқтырады.Бәсекеліккейбір
жағдайларда конвергенцияға әкеледі.Бірнеше түрлердің сыртқы пішіндері
өздерінің тіршілік ортасының әсерінен ұқсас болады.Мысалы,суда тіршілік
ететін балықтар мен сүтқоректі пішіндері терпедо тәрізді болады.Кейбір
жағдайларда бәсекелік, бір түр екінші түрді ығыстырып басқа территорияға
көшуіне әсер етеді.

Бәсекелік өсімдіктердің арасында кездеседі.Мысалы,кейбір өсімдіктер,
сол жерде өсетін,өсімдіктерден қоректік заттарды,(тамырының
мықтылығына,немесе жапырағының үлкендігін,сабағының биіктігін пайдаланып)
тартып алып,айналасындағы өсімдіктердің дамуына,өсуіне кедергі жасап
отырады.Мысалы, дала шалғынында екі түрлі жоңышқа ексек,оның біреуінің
сабағы тез өсіп, жапырағы тез өсіп жайылып,екіншісінің үстіне күн
сәулесінің түсуінің нашарлауынан, өзінің өсу процесін тоқтады.Осындай
мысалдарды бір түрдің бәсекелестікті жануарлармен жәндіктердің арасында
болатынын айтуға болады.Мысалы,өлексе шыбынар өздерінің жұмыртқаларын бір
жануардың өлексесіне салады,ал одан дамып шыққан личинкалар сол өлексемен
қоректеніп дамиды.Осыдан кейін екінші шыбын бірнеше уақыт өткеннен кейін
келіп жұмыртқа салады да одан да личинка өсіп шығады да,осы жерде
личинкалардың саны көбейіп өз ара тамаққа талас туады.Оның ішінде бұрын
пайда болған шыбын личинкалары, кейіннен дамып пайда болған личинкаларды
ығысырып, олардың өміріне, шығынға ұшырауына әкеліп соқтырады.

Қоректік тізбектер мен торлар, экологиялық пирамидалар.
Экологиялық сукцессиялар.

Сукцессии-әрбір тірі организм өзінің тіршілік әрекетінің арқасында,өз
қоршаған ортаның жағдайын, құнарлығын тағы басқа өзгертіп, сол ортаға
әсерін тигізеді.Сондай бір жерде көп жылдар бойы популяцияның тіршілігі
биотопты өзгеріске ұшыратады,бірақ өзгеріс басқа түрлерге,олардың
тіршілігіне қолайлыжағдай туғызуы мүмкін, сондықтанда осы жерде
популяцияның осы жағдайға бейімделген түрлері пайда болуы мүмкін.Осындай
бірнеше рет қайталанып бір биоценоздың орнына жаңадан екінші биоценоздың
пайда болуын сукцессия деп атаймыз.
Топтардағы популяцияның ара-қатынастары арасындағы байланыстар
күрделенген сайын, жаңа ортаға бейімделуі нашар түрледі, басқа бір
бейімделгіш түрлер орнын басып отырып, жаңа бір түрлер пайда болады.
Сукцессияның екі түрі бар:біреуінде автотровты және гетеротровты
организмдердің қатысуымен пайда болса, екіншісі тек гетеротровты
организмдердің ғана қатысуымен болды.
Мекендік ортаның жағдайына және басқада ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.