Дулат Исабеков деген кім

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Дулат Исабеков және прозасының көркемдік әлемі

Аннотация

Жұмыстың мақсаты. ХХ ғасырдың 60 - жылдарынан қазақ прозасының дамуына өз үлесін қосқан қаламгерлер қатарында ерекше орыны бар жазушының бірі - Дулат Исабеков. Ғылыми жұмыста көрнекті қаламгердің жазушылық шеберлігі мен көркем туындыларында замана мәселелерін көркемдеудегі сүреткерлік болмысы, шығармаларындағы кейіпкердің ішкі жан иірімдерін бейнелеу жолдары кеңінен ашылып, автордың өзіне ғана тән қолтаңбасы сараланады, сонымен бірге жазушының суреткерлік болмысына тән стильдік ерекшелік кеңінен қарастырылады.
Зерттеудің өзектілігі. ХХ ғасырдың 60 - 80-жылдарындағы әдеби процесті зерделеу - күрделі де көп қырлы құбылыс. ХХ ғасыр аяғындағы әдебиет, оның ішінде 60 - 80-жылдар прозасының хал-ахуалы туралы пікір айту, әрине, іштей қайшылықтарға толы. Осы кезде әдебиет аулына келген, өндірте жазған, туындыларымен қоғамға серпіліс әкелген жазушылар шығармашылығына баса назар аудару қажет. Жазушының туындыларын психологиялық тұрғыдан бағалау, шығармаларындағы кейіпкердің ішкі жан иірімдерін бейнелеу тәсілдерін, оның ішінде қазақ халқының ұлттық менталитетіне тән өзгешелікті ашып көрсету біздің бұл зерттеу жұмысымыздың міндеті болып белгіленді.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Қазіргі қазақ әдебиеті тарихында көрнекті орны бар жазушы Д.Исабеков прозасының ерекшелігін айқындау, қаламгердің шеберлік қырларын, оның шығармашылық лабораториясын зерттеу, шығармаларындағы кейіпкердің ішкі психологиялық иірімдерінің қөріну формаларын зерделеу - бүгінгі әдебиеттану ғылымындағы көкейкесті мәселелердің бірі.
Зерттеудің әдіс-тәсілдері. Салыстырмалы талдау, жүйелеу, жинақтау, тұжырым жасау әдістері қолданылды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Бұл зерттеу Д.Исабеков шығармашылығын арнайы қарастырған ғылыми еңбек болғандықтан, суреткер шеберлігіне, оның өмір шындығын толыққанды көркем бейнелермен жеткізу бағытындағы ерекшеліктеріне басты назар аударылды. Өйткені талантты суреткердің шығармалары қазіргі кезеңнің әдеби-қоғамдық беталысын бейнелеуге ұмтылған шығармалар болып табылады. Әсіресе сөз зергерінің ұлттық психология, әйел кейіпкердің ішкі жан әлемін бейнелеудегі көркемдік әдістері мен шығармаларындағы жатсыну мәселесі мен антиутопиялық жанр ізденістерінің көрінісін
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы. ХХ ғасырдың 60 - 80-жылдарындағы қазақ прозасы бойынша дәрістер дайындауда, әдебиет теориясы, Д.Исабеков шығармашылығы, оның көркемдік-эстетикалық ерекшелігін зерттеу бойынша арнайы курстар мен семинарлар жүргізуде, ұлттық психология, оның көркем шығармадағы көріну әдіс-тәсілдері жөнінде дәрістер оқуда, сондай-ақ оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар жазуда пайдалануға болады. Сонымен бірге дидактикалық, тәрбиелік бағыттағы да мақсаттарға да қолдануға болады.
Аннотация

Цель работы. В числе писателей, внесших свой вклад в развитие казахской прозы с 60 - х годов ХХ века, - Дулат Исабеков. В научной работе широко раскрываются писательское мастерство выдающегося писателя и его живописное бытие в художественном творчестве, способы изображения внутренних витков характера в произведениях, дифференцируется характерная для самого автора подпись, а также широко рассматривается стилистическая специфика, присущая живописному бытию писателя.
Актуальность исследования. Изучение литературного процесса в 60 - х-80 - х годах ХХ века-явление сложное и многогранное. Высказывание мнения о состоянии литературы конца ХХ века, в том числе и прозы 60 - х-80-х годов, безусловно, внутренне полно противоречий. В это время необходимо уделить особое внимание творчеству писателей, пришедших на литературный двор, написавших произведения, которые своим творчеством принесли толчок обществу. Задачей нашей исследовательской работы была установлена психологическая оценка произведений писателя, раскрытие способов отражения в его произведениях внутренних черт характера, в том числе специфики, присущей национальному менталитету казахского народа.
Цель и задачи исследовательской работы. Выявление специфики прозы писателя Д. Исабекова, занимающего видное место в истории современной казахской литературы, изучение аспектов мастерства писателя, его творческой лаборатории, изучение форм проявления внутренних психологических наклонностей героя в его произведениях - одна из актуальных проблем современной литературоведческой науки.
Методы исследования. Применялись методы сравнительного анализа, систематизации, обобщения, вывода.
Научная новизна исследования. Так как это исследование является научным трудом, специально посвященным творчеству Д. Исабекова, основное внимание было уделено мастерству художника, его особенностям в направлении передачи жизненных реалий полноценными художественными образами. Ведь произведения талантливого художника-это произведения, стремящиеся отразить литературно-общественные тенденции современного периода. В частности, речь идет о проблеме принадлежности ювелира к национальной психологии, художественным приемам и произведениям в изображении внутреннего мира женского героя и отражении антиутопических жанровых поисков
Теоретическое и практическое значение исследовательской работы. Можно использовать при подготовке лекций по казахской прозе 60-80-х годов ХХ века, проведении специальных курсов и семинаров по теории литературы, изучению творчества Д. Исабекова, его художественно-эстетической специфики, чтении лекций по национальной психологии, методам и приемам ее проявления в художественном произведении, а также при написании учебников и учебно-методических пособий. В то же время может применяться и к целям дидактической, воспитательной направленности.
Annotation

The purpose of the work. Among the writers who have contributed to the development of Kazakh prose since the 60s of the twentieth century is Dulat Isabekov. In the scientific work, the writing skills of an outstanding writer and his picturesque being in artistic creativity are widely revealed, the ways of depicting the inner turns of character in the works are differentiated, the signature characteristic of the author himself is differentiated, and the stylistic specificity inherent in the writer's picturesque being is widely considered.
The relevance of research. The study of the literary process in the 60s - 80s of the twentieth century is a complex and multifaceted phenomenon. Expressing an opinion on the state of literature of the late twentieth century, including prose of the 60s - 80s, is certainly internally full of contradictions. At this time, it is necessary to pay special attention to the work of writers who came to the literary yard, who wrote works that brought an impetus to society with their creativity. The task of our research work was to establish a psychological assessment of the writer's works, the disclosure of ways to reflect internal character traits in his works, including the specifics inherent in the national mentality of the Kazakh people.
The purpose and objectives of the research work. Identification of the specifics of the writer 's prose D. Isabekov, who occupies a prominent place in the history of modern Kazakh literature, the study of aspects of the writer's skill, his creative laboratory, the study of the forms of manifestation of the inner psychological inclinations of the hero in his works is one of the urgent problems of modern literary science.
Research methods. Methods of comparative analysis, systematization, generalization, and conclusion were used.
Scientific novelty of the research. Since this study is a scientific work specifically dedicated to the work of D. Isabekov, the main attention was paid to the artist's skill, his features in the direction of conveying the realities of life with full-fledged artistic images. After all, the works of a talented artist are works that seek to reflect the literary and social trends of the modern period. In particular, we are talking about the problem of the jeweler's belonging to national psychology, artistic techniques and works in depicting the inner world of a female hero and reflecting dystopian genre searches
Theoretical and practical significance of research work. It can be used in the preparation of lectures on Kazakh prose of the 60-80s of the twentieth century, conducting special courses and seminars on literary theory, studying D. Isabekov's creativity, his artistic and aesthetic specifics, lecturing on national psychology, methods and techniques of its manifestation in a work of art, as well as when writing textbooks and teaching aids. At the same time, it can also be applied to the goals of didactic, educational orientation.

Мазмұны
І. Кіріспе
Қазақ әдебиетінің классигі Дулат Исабеков 1963 жылы алғашқы әңгімесін жариялады. Содан бері ол ағылшын, неміс, болгар, венгр, чех және швед тілдерінде жарық көрген көптеген шығармалар жасады. Исабековтың пьесалары Лондонда қойылды, оның жұмысы өзектілігін жоғалтпайды.
Дулат Исабеков деген кім? Бұл жазушы және драматург, сценарист және ҚР белгілі мәдениет қайраткері. Оның шығармалары тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде танымал. Сонымен, біз бүгін жазушы туралы айтып отырмыз, оның жолы қалай басталды? Дулат Исабеков 1942 жылы 20 желтоқсанда Оңтүстік Қазақстан облысы Арыс ауданы Қараспан ауылында дүниеге келген. Болашақ жазушының балалық шағы бақытсыз болды: әкесі екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Сталинград маңында қайтыс болды. Анасы Кумускуль де әлемді ерте тастап, бес баланы жетім қалдырды. Соғыс аяқталғаннан кейін бала мектепке барды, кейін Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетінің студенті болды. С. М. Киров (ҚазҰУ. әл-Фараби). Дулат Исабеков немен танымал? Студент кезінде талантты жас алғашқы әңгімелерін жасап, әдеби ортада тез жетістікке жетті. 1966 жылы университетті бітіргеннен кейін Дулат жазу мен редакция алқаларында жұмыс істеді. Ол: Қазақ радиосының әдеби-драмалық хабар таратуының аға редакторы (1967-1968); қазақ совет энциклопедиясының Бас редакциясының аға ғылыми редакторы (1968-1970); "Жұлдыз" журналының бөлім меңгерушісі (1971-1976); "Жалын" баспасының редакция меңгерушісі (1976-1980); Қазақстан Мәдениет министрлігінің репертуарлық-редакциялық алқасының бас редакторы (1980-1988); Қазақ телевизиясының бас директоры (1990-1992); "Жазушы" баспасының директоры (1992-1996). 1998 жылы Исабеков қазақ мәдениет және өнер ғылыми-зерттеу институтының директоры болды және ҚазҰӨА-да сабақ берді. Т. К. Жүргенова. Осы жылдар ішінде Дулат Исабеков әңгімелер мен әңгімелер құрып, көптеген марапаттарға ие болып, танымал жазушы болды. 2017 жылы ол 75 жасқа толғанда, мерейтой Шымкентте ғана емес, Лондонда да атап өтілді. Шығармашылық кешті Литинстутта өткізді. А. М. Горький Мәскеуде. Дулат Исабеков туралы терең және көңілді адам ретінде айтылады. Ол әзіл айтуға қарсы емес, бірақ ол ешқашан маңызды тақырыптардан аулақ болған емес. Мәселен, жақында жазушы баспасөзде жекелеген қазақ сөздерін жазуда жиі кездесетін қателіктер туралы мәселені көтерді. Тілдің тазалығы ол үшін әрқашан маңызды мәселе болды. Дулат Исабековтың шығармашылығы осы талантты адамның шығармашылық жолы 1960 жылдардың ортасында басталды. Содан кейін "Шойынқұлат" әңгімесі жарық көрді, ол 1964 жылы жас жазушылардың "танғы Шық"жинағына енді. 1970 жылы оның шығармалары Қазақстан жазушыларының орыс тіліндегі "Қоштасқым келмейді" атты ұжымдық әңгімелер жинағында жарық көрді. Дулат Исабеков: YouTube Qazaq TV прозашы және драматургтің таланты 1970-1980 жылдары толық күшімен ашылды. Дулат Исабеков қандай шығармалар жазды? "Бекет" (1966); "ащы бал" (1969); "Мазасыз күндер" (1970); "әкемнің үйі" (1973); "өмір" (1975) сияқты әңгімелер мен әңгімелер жинақтары оған даңқ әкелді. Жазушының сценарийі бойынша 1975 жылы "Қазақфильм" студиясы "Өз жұлдызыңды сақта" картинасын түсірді. Театрларда көрермендер Исабековтың "Ректордың қабылдау күндері" және "үлкен әпке"пьесаларын тамашалады. Соңғы шығарма 1977 жылғы республикалық байқаудың бірінші сыйлығымен марапатталды. "Үлкен әпке" пьесасы белгілі бір дәрежеде өмірбаяндық болып табылады, өйткені автор онда бес жетім туралы айтады. 1979 жылы "ертеңгі күнді күту", 1982 жылы-"Мұрагерлер", төрт жылдан кейін -- "кішкентай ауыл"атты әңгіме жарық көрді. 1980 жылы "шатасу"атты роман жарық көрді. Дулат Исабековтің танымал болғаны соншалық, олар "Изумруд" (1975, режиссер Ш.Бейсембаев); "Жусан-шөп" (1986, режиссер А. Әшімов); "Өмір" (1996, режиссер у. Колдауова) көркем фильмдерінің сценарийлерінің негізі ретінде алынды.
Жазушының шығармашылық қызметі келесі марапаттарға ие болды: Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (1992). "Құрмет" Ордені (2002). Тәуелсіз Платина Тарлан сыйлығы (2006). Лев Толстой Медалі (2006). ҚР ІІ дәрежелі "Достық" ордені (2014). Дулат Исабеков-Оңтүстік Қазақстан облысының Құрметті азаматы. Дулат Исабеков шетелде танымал және құрметті жазушы болды. Ол ПЕН-клубтың лауреаты. 2014 жылы оның әңгімелер кітабы Лондонда жарық көрді және сол жылы Ұлыбританияда оның "транзиттік жолаушы"пьесасының қойылымы ұсынылды. Бір жылдан кейін Лондонда қазақ жазушысының "Біз соғысты білмедік"атты кітабы жарық көрді. 2017 жылы жазушының мерейтойына орай оның әңгімелері мен пьесаларының екі жинағы ағылшын тілінде жарық көрді. Сонымен қатар, оның шығармалары неміс, болгар, венгр, чех тілдеріне аударылған. 2019 жылдан бастап Швед тіліндегі басылым бойынша жұмыс жүргізілді. Әңгімелер мен әңгімелер 2021 жылы жарық көрді. Жақында Дулат Исабеков "Балуан Шолақ" фильмі үшін Еуразиялық кинофестивальдің арнайы дипломымен марапатталды. Сурет жазушының шығармалары негізінде түсірілген.

ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Жазушы шығармаларындағы ұлттық таным
Д.Исабековтің шығармалары - өмірдің өзінен алынып, айналадағы күнде көріп жүрген құбылыстар өзіндік құнарлы да қарапайым тілімен әлеуметтік деңгейге дейін көтерілген шыншыл туындылар. Суреткердің арнасынан асқақтамай, қысқа да жинақы жазылған әңгіме, повестерінде адам өмірі, табиғи тазалық, адамгершілік, қазақы мінез, қоғамдық өзгерістер шынайы суреттелген.
Жазушы шығармаларында (Ескерткіш, Бонапарттың үйленуі, Талахан-186, Қара шаңырақ, Кемпірлер, Ай-Петри ақиқаты, Шойынқұлақ және т.б.) көбіне қоғамды тікелей әлеуметтік айыптау, сынау-мінеу жоқ, жазушы, керісінше, салқын қанды әңгімеші ретінде көрініп, кейіпкерлерін әлеуметтік - психологиялық типтер деңгейіне көтере, сюжеттерді күлкілі ситуация төңірегінде өрбіте отырып, үлкен философиялық жинақтауға қол жеткізеді.
Дулат Исабековтің Талахан-186 әңгімесі туралы біршама тұжырымдар, пікірлер айтылды. Бір оқып шыққан адамға еріншек қазақтардың болар -болмасты сөз қылған пайдасыз тірлігінен хабар берер әңгіме сияқты көрінгенімен, зер салған оқырман Кеңес үкіметі тұсындағы әлеуметтік қоғамдық тоқыраудың адам психологиясына, ұлтық менталитетке еткен әсерін, яғни, рухани тозған кейіпкерлер іс-әрекетін бағамдары сөзсіз. Автор бұл әңгімесінде бүгінгі күн, өмір шындығынан ауытқымайды. Осы туындыдан біздің қоғамның барлық кемшілігі, қасіреті айқын көрінеді. Қаламгер шығармасында мына әдеттен без, мынаны үйрен дейтін жалаң дидактика жоқ, тіпті ешқандай тұжырым да айтылмайды. Өйткені айтарлықтай оқиға да жоқтың қасы, әңгімеде тек шындық, өзгеріске ұшыраған ұлттық болмыс көрінеді.. Жалпы жазушы өзінің уытты тілі арқылы аңқау да бейғам қазақ ауылын суреттегені анық болғанымен, оның әңгімесінің негізгі арқауы - сол замандағы рухани дағдарысқа ұшыраған қазақы орта, ұлттық танымның бүлінуі.
Жазушының Қара шаңырақ әңгімесі - ұлттық мінездің негізі ауылмен байланысты екенін тағы бір аңғартатын туынды. Жаппай қалаға көшу, ауылда қалған ата-баба қонысы, үлкен үй саналатын қара шаңырақты күзетіп шал мен кемпірдің қалуы қазақ даласына енген рухани және материалдық өзгерістердің ұлттық менталитетке тиген әсерін айқындай түскендей. Қазақы қара шаңырақтың қасиетті белгісі - бесіктің жастар қолданысынан шығып бара жатқанына деген қынжылысты сезінесіз. Немесе ұлттық мінездің заман өзгеруімен түрленгенін Есіркептің әкесіне: Көке, сіз демала беріңіз, біз тамақ даярлап жіберейік, - деуінен тағы бір аңғаруға болады. Қазақ халқында қашан да ер-азамат қазан-аяққа араласпаған, бұл отбасы анасының еншісіндегі дүние екені ықылым заманнан белгілі. Міне, қаламгер осындай кішкентай эпизодтарды шым-шымдап әңгімеге енгізу арқылы қазақы ұлттық мінездің өзгерісін көз алдыңызға әкеледі. Қазір біздің қоғамда үйреншікті болып кеткен әрбір іс-әрекеттің тарихи салт, әдет-ғұрып емес, кейіннен таңылған құбылыс екенін үнемі есіңізге салады. Атақонысқа ие болу, қасиетті қара шаңырақтың отын өшірмеу ер-азаматтың міндеті емес пе еді? Әңгіменің Қара шаңырақ аталуы да тегін емес. Қара шаңырақтың иесі саналатын үйдің кенжесі Есіркептің: Кішкентайды бала бақшаға орналастырамыз, - дегені Шөмішбай қарттың үмітін үзіп, жігерін құм қылды. Бұның өзі - қазақ ұлтындағы ұрпақ тәрбиелеп, өсіруде ата - әже орнының жоғалып бара жатқанының көрінісі. Жастайынан әже әлдиін, ата ертегісін, ұлағатты сөзін тыңдамай өскен ұрпақтың бойында ұлттық менталитеттің, қазақша айтқанда, ділдің берік болуы - екіталай нәрсе. Бұл да - балаларын өскенше, немерелерін өлгенше бағатын қазақтың ата-әжелерінің бейнесін толықтыра түсетін әңгіме. [5, 243]
Ұлттық психология төрт белгіге: ұлттық мінездің негізгі нысандарына, ұлттық сезімге, ұлттық санаға және ұлттық мүддеге қатысты. Ұлттық мінездің нағыз көрінісі - қонақжайлық жеке дара қасиет емес, қазақ халқының ұлттық ерекшелігін танытатын қасиет. Қонақжай қазақы мінезге ұлттық тағамды тұтыну, сол арқылы өзара сыйласудың әдеті мен әдебі аясында баға беруді Д.Исабеков қағыс қалдырмаған. Ақырамаштан наурызға дейін әңгімесіндегі алғашқы жолдар бала күннен бәрімізге тән ауылдың қонақжайлығы айналасында өрбиді. Бірінсіз-бірі піскен асты алдарына алмайтын тату-тәтті көршілер арасының, құдайы қонақ келсе, қазан асуға жүгіретін қазақы салт іргесінің, ауылдағы қарым-қатынастың кеңестік идеология әсерінен бұзылуы, яғни, арғы ата - бабама, әкеме тіл тигізді деп пошташы Отардың падашы Кемпірбайдың үстінен акт жазып, оған куә адамдарға қол қойдыртып, оның аяғы жолдастық сотқа апаруы - ауылда бұрын-соңды болмаған дау шешудің тосын жолы. Қазақтың сөзге тоқтаған тамаша қасиетінің, үлкенді сыйлау, алдынан кесе өтпейтін жақсы салтының жоғалуы ауыл шалдары арасындағы сыйластықтың кеміп бара жатқанын көрсетеді. Ұрпақтың ұлттық мінезді, ана тілді жоғалту мәселесі ақын-жазушыларымыздың өзекті тақырыптарының бірі болып табылады. Ұлт, ана тілі, ұлтжандылық деген ұлы мәселелерді қоғамға жар салып айтпақ түгілі, ол туралы ойлаудың өзі қылмыс болған кеңестік саясат кезінде-ақ Д.Исабеков - өз шығармалары арқылы қазақ тілінің бейшара кейпін, тілдің жұтаңданып, әлеуметтік, қоғамдық-саяси ортада қолдану аясының тарылып бара жатқанын шынайы көрсете алған батыл жазушы.
Тіл - ұлттың жаны. М.Жұмабаевтың: Тілсіз ұлт тілінен айырылған ұлт болып жасай алмақ емес, ондай ұлт құрымақ. Ұлттың ұлт болуы үшін бірінші шарты - тілі болуы. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарих - тұрмысы, мінезі айнадай көрініп тұрады [6, 28], - дегенін еске алсақ, ұлттың өмірі, ұлт мінезінің сақталуы бірден-бір ұлтқа қатысты екенін көреміз.
Қаламгердің шығармаларында социалистік идеологияның басты міндеттерінің бірі - орыстану, қазақша ойлаудан, сөйлеуден бас тартқызу екенін әшкерлейтін эпизодтар байқалып қалады. Әңгімелері нақ кеңестік заман тұсында өмірге келгенімен, парасатты жазушы тілден айырылған ұлттың бірте-бірте өзіндік ұлтқа тән мінез-құлықты жоғалтатынын ерте сезініп, астарлы юмор арқылы осы мәселені көтере білді.
Дулаттың Қара шаңырақ, Шалдар, Кемпірлер деген үш новелласы оның қаламына тән бір қасиетті, яғни, бүгінгі ауылдың этнографиялық хал-ахуалын жетік білетінін және оны реалистік бояумен тартымды етіп бере алатын мүмкіндігін көрсетеді [7, 242].
Талахан-186 әңгімесіндегі: Шын аты Бектұр, бірақ ол мектепке барған жылы осы аудандағы қазақтар арасында орысша аталу мода болды да, ол атын Виктор деп өзгерткен болатын, - деген жолдар да қазақы ауылдағы саясат өзгерісін жіті бақылағандай. Жазушы осы тұста қазақ халқының бойындағы еліктегіштік қасиетті де қалыс қалдырмаған. Қанша жерден қатал саясат болса да, ешкімнің азан шақырып қойған атын зорлықпен өзгерте алмайды емес пе? Тілдің қолдану аясы тарылып, барлық іс орыс тілінде жүргізілгендіктен, қазақша адам есімінің қадірсіз болғанын қаламгер бір ауыз сөзбен аңдатады.
Бұл - нағыз қазақы ұлтық мінездің саясат салдарынан өзгеріске ұшырауын дәлелдейтін жолдар. Әйтпесе, ықылым заманнан бері баласына ат қою дәстүріне сонша мән беріп, оны ел ішіндегі беделді адамдардан қалап алып, ырымға балап, молданың азан шақыруымен жария ететін тамаша дәстүр оралмасқа кетті. Сөйтіп, саяси оқиғалардың тірі көрсеткішіндей Октябрь, Социал, Аврора, Потемкин, Рева, Люция, Коммуна, Стахан, Чапай, Щорс, Роман, Роллан, Максим, Маркс, Энгельс есімді балалар көше-көшелерде құлындай шауып жүрді [8, 477].
Социализм зәулімі әңгімесіндегі мына жолдарға назар аударайық:
Жиналыста отырған жиырма бір адамның бәрі қазақ, қазақ болғанда да көпшілігі орысша білмейтін, білсе де, суды уада дейтін қазақтар еді ғой, оған қарамастан, Оспан өз ойын түп-түгел орысша айтып шықты. Сөз орысша айтылған соң жұрттың бәрі ұйып тыңдады. Міне, шаш ал десе, бас алатын қазақтың мінезі, бұл жерде жазушы қазақтың еліктеп асыра сілтейтін жаман қасиетін, тобыр санасын сынға алып отыр. Күлкіден гөрі жылағыңыз келеді. Жиналыста отырған қазаққа орысша сөйле деген ешкім жоқ. Солай бола тұрса да, саясаттың салқынымен бір-бірімен ана тілінде сөйлесуді ұятқа санаған мәңгүрт сананың нәтижесі - бұл.
Д.Исабеков - шығармаларында өз халқының кемшілігін көріп, аяусыз сынай алған батыл жазушы. Ұлттық характерді ашу дегеніміз - сол ұлттың қасіретін, қарекет, тіршілігін, тағдырын бүркелемей сыртқа шығару. Автор осынау аса қиын, аса маңызды күрделі мәселеге өзінің көркем туындылары арқылы жауап іздеуді мұрат тұтқан.
2.2. Д.Исабеков шығармаларындағы психологизмнің көріну тәсілдері

Зерттеу нысанына алынып отырған суреткердің адамгершілік-парасаттылық сияқты мәселелерді көтерген шығармаларынан байқалатын басты ерекшелік - адамның ішкі әлемін, рухани сырын айқын аңғарту. Осыдан бастау алып, жалғасын тауып жататын жаңалықтың бірі - жазушы қаламынан туған көптеген шығармаларға тән тамаша нәзіктік, сазды сыршылдық, әдемі әуездік. Жазушы шығармашылығындағы кейіпкер психологиясының ашылуы олардың сөйлеген сөздері арқылы, іс-әрекеттері, ішкі монолог, психологиялық диалогтар, ым-ишарат, жест, бет құбылысы, дене қозғалысы, психологиялық пейзаж, параллелизм, деталь, портрет, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі талдау, өзіндік таным, түс көру, сандырақтау, күлкі, жылау, сыр ашу және т.б. арқылы жүзеге асып жатады.
Қ.Ергөбек: Дулат Исабеков - мейлі өткен күн тағылымын айтсын, мейлі бүгінгі күн шындығын жазсын, қайда да, қашан да - шынайы суреткер. Айтарын характер арқылы бейнелей айтады, жазарын көркем детальдарды ойната құбылтып ашады, шығарманың көркемдік формасы жұтынып, композициясы дөңгеленіп шып-шымыр шығады-деп, қаламгер туындыларына тамаша баға берді [9, 123]. Біз жоғарыда сөз еткен Пері мен періште повесіндегі Құлахмет ағайдың Сафураға алған біз өкше туфлиі, Нәзікетке арнаған қызыл лентасы мен жинаған ірі-ірі қып-қызыл алмалары да деталь қызметін атқарады. Қызыл лента Нәзікеттің бұрымына арналған. Қазақ отбасындағы бұрымды кішкентай қыздың қызыл алмадай өсіп келе жатқандығының белгісі. Қызыл түс - әдеміліктің, қызғалдақтай балғындықтың символы. Жазушы Құлахметтің көңіліне қуаныш орнатқан кішкентай ғана ботақанын өз отбасында, әке - шешесі қасында, қызғалдақтай өсіп келе жатқан періште көңілді Нәзікетті біз өкшелі Сафурадай шешесінің жұлып алып кетуін деталь ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.