Интерактивтік оқыту технологиясы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
ӘОЖ 373.091.64:54 Қолжазба құқығында
ЖҰМАХАН АҚМАРАЛ ЖЕТЕСҚЫЗЫ
Химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды қолдану тиімділігі
7М01512- Химия
Магистрант дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
Ғылыми жетекші Л.А. Кусепова ЕҰУ-дың Химия
ғылымдары кафедрасының доценті
Астана, 2023
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
КІРІСПЕ
Зерттудің өзектілігі. Ұсынылып отырған зерттеу жұмысы химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды тиімді қолдануға арналған. Химиялық-экологиялық білім берудің атқаратын басты қызметі -ғылым мен техниканың әсерінен және табиғатта болып жатқан құбылыстардың нәтижесінде пайда болған заттардың тірі ағзаға тигізер зиянды әсеріне оқытып үйрету, сол зиянды болдырмау жолдарын іздеу , тиіп жатқан залалдан құтылу жолдарын табу. Қазіргі таңда білім берудің қай саласы болса да, Республикамыздың білім алушыларды дамытуға байланысты қойып отырған талаптарын жүзеге асыру бағытында жұмыс жасауда. Осы тұста, орта мектептегі білім мазмұны мен құрылымы педагогикалық, психологиялық және әдістемелік зерттеулер нәтижесіне сүйене отырып, жыл сайын қайта қаралып, жетілдіріліп келеді.
Соңғы жылдары білім беру саласы айтарлықтай өсуді бастан кешіруде, бұл ішінара академиялық деңгейдің жоғарылауы мен өнімділіктің артуы арасындағы оң байланысты эмпирикалық растау нәтижесі. Қазақстан Республикасы білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлмасының мақсаты Қазақстандық біліи мен ғылымның жаһандық бәсекеге қабілеттігін арттыру және жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде тұлғаны тәрбиелеу және оқыту болып отыр. Білім беру нарығының дамуына ақпараттық технологиялардың соның ішінде цифрлық технологиялардың пайда болуы мен таралуы да ықпал етті. Президентіміз Қ.К. Тоқаевтың жолдауында айтылғандай Қазіргі заманда бәсекеге қабілеттіліктің басты факторының бірі - барынша цифрландыру соған орай Химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды қолдану тиімділгі диссертациялық тақырыбымды өзекті деп білемін. Ақпарат алмасу және есептеу техникасының жастар арасында ерекше танымалдығы бүгінде айқын. Оқу процесінде ақпараттық технологияларды қолдануға байланысты тенденцияларды талдау білім берудегі осы әдістің дамуының белгілі бір хронологиясын анықтауға және оның экологиялық білімге әсерін анықтауға мүмкіндік береді.
Қоршаған орта химиясы-бұл атмосфера, су және топырақ химиясын қамтитын, сонымен қатар аналитикалық химияға негізделген және экологиямен және ғылымның басқа салаларымен байланысты пәнаралық ғылым. Қоршаған орта химиясы алдымен ластанбаған қоршаған ортаның қалай жұмыс істейтінін, қандай химиялық заттар табиғи түрде және қандай әсерлермен бірге болатындығын түсінуді қамтиды. Онсыз химиялық заттардың шығарылуы нәтижесінде адамдардың қоршаған ортаға тигізетін әсерін дәл зерттеу мүмкін болмас еді. Экологиялық химиктер қоршаған ортадағы химиялық түрлермен не болып жатқанын зерттеуге көмектесу үшін химиядан және қоршаған орта туралы әртүрлі ғылымдардан алынған бірқатар тұжырымдамаларға сүйенеді. Химиядан алынған маңызды жалпы түсініктерге химиялық реакциялар мен теңдеулер, шешімдер, өлшем бірліктері, сынамалар және аналитикалық әдістер туралы түсінік кіреді.
Зерттеу мақсаты. Химияда қоршаған орта туралы оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың теориялық және практикалық тәсілдерін талдау.
Зерттеу міндеттері.
1. Оқулықпен, ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен, дидактикалық материалдармен, экологиялық мазмұнды есептеуіш есептерді шығаруды жұмыс істеуге дағдыландыру;
2. Жаратылыстану пәндерін бір-бірімен кіріктіріп, өзара пәнаралық байланысты өткізу мектеп оқушыларының биогенді элементтер айналымының химиялық табиғаты туралы биохимиялық және геохимиялық білімдерін тереңдету.
3. Жаңа цифрлық бағдарламалар мен сайттарды игеру.
Зерттеу мәселесі: білім алушылардың цифрлық бағдарламалар арқылы экологиялық білімдерін арттыру қажеттілігі.
Зерттеу нысаны. Жалпы білім беретін мектептерде химия оқытуда қоршаған ортаны қорғау негіздерін түсіндіру және оқыту процесі.
Зерттеу пәні:
Жаратылыстану ғылымдарының ішінде химияның маңызды орын алуы ғылыми-техникалық прогрестің үздіксіз артып отыруынан ғана емес, бұл химия пәнінің мазмұнының биологиялық, физикалық, географиялық ғылымдармен тығыз байланыстылығынан туындайды. Бұл байланыстарды химиядан оқушыларға білім беруде ашып көрсету арқылы олардың ғылыми ұғымын жан-жақты тереңдетіп қана қоймай, бүкіл әлемнің біртұтастығы туралы көзқарастарын қалыптастыруға жағдай туады. Еліміздің әлеуметтік-экономикалық, технологиялық және мәдени жаңару жағдайында мектеп оқушыларының берік химиялық және экологиялық білімдерін қалыптастыру, олардың ойлау қабілеттерін дамыту жалпы білім берудің басым мақсаттарының бірі болып табылады. Жаңа химиялық, экологиялық, өндірістік-техникалық ақпараттардың үнемі ұлғайып отырған көлемі оқушылардан көптеген теориялар мен заңдарды, түсініктерді меңгеруін қажет етеді. Соған қарамастан көптеген бақылаулар мен зерттеулердің көрсеткеніндей, оқушылардың пәнге деген, әсіресе химияны оқуға деген қызығушылығы төмендеп отыр. Оқушылардың химиялық білім деңгейін көтерудің мүмкін жолдарының бірі химия курсында экологиялық білім беруде заманауи ақпараттық технологияларды қолдану табылады. Осы кезге дейінгі көптеген зерттеулер мен талдауларға назар аударсақ, мектептерде пайдаланылып отырған химия оқулықтарында қоршаған ортаны қорғау бөлңмдері теориялық және әдістемелік сипаты жағынан әлі де жетілдіре түсуді, мазмұндық тұрғыдан қосымша оқу құралдарын ұсынуды қажет ететіндігі байқалады.
1940 жылдардан бастап Қазақстанда химияны оқыту әдістемесін жасау және жетілдіру ісі қолға алынды. Бастапқыта озат мұғалімдердің іс-тәжірибесін кеңінен тарату және мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету мақсатымен біраз еңбектер жазылды. Солардың ішінен О.А.Суворованың "Химияны оқытудың социалистік құрылыс практикасымен байланысы" деп аталатын еңбегін атап өтуге болады.
Қазақстанда химияны оқыту әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарының негізгі бағыты-орта мектап химиясының өзге пәндермен және өндріспен байланысын ғылыми жағынан негіздеу. Д.Қоянбаев Қазақстанның оңтүстік аймағындағы оқушылардың ауыл шаруашылығы тәжірибелік жұмыстарындағы химия, С.Мұсабеков химияны оқытудың биология және ауыл шаруашылығы өндірісімен байланысы, А.Г.Гатаулин ауыл мектептерінде химияны оқытудың топырақтану негіздерімен байланысы, Л.П.Калашникова химияны оқытудың жер туралы ғылымдармен байланысы, Л.З.Дюсюпова органикалық химияны оқытудың физикамен байланысы, К.А.Сарманова химияны оқытуда оқушылардың IV-VI сыныптарда жаратылыстану-математикадан алған білімдерін пайдалану мә селелерін зерттеді. Қазақстандағы органикалық химияның дамуы белгілі ғалымдар Д.В.Сокольский, Т.К.Чумбалов, И.Н.Әзербаев, А.Ф.Сейтжанов есімдерімен тікелей байланысты. Бұл ғалымдар өздерімен бірге органикалық химия саласында іргелі және қолданбалы зерттеулердің дамуына маңызды үлес қосқанда дарынды шәкірттер тәрбиеледі.
Білім беруді экологияландыру мәселелері В.М.Назаренко, Д.П.Ерыгина, Г.В.Мисичкина, Л.А.Коробейников, Г.М.Чернобельская, Н.Е.Кузнецова т.б. жұмыстарында қарастырылған. Олар мектеп химия курсының негізгі бөлімдері бойынша экологиялық білім беруді қалыптастыруға мүмкін болатын бөлімдерді көрсеткен болатын. Қоршаған орта, ондағы адамның қызметі нәтижесінде жүретін процестер мен өзгерістер туралы нақты түсініктерді түсіну оқушылардың химиялық білімдерінсіз мүмкін емес. Бұл жұмыстарда экологиялық білім беруді тиімді етудің түрлі әдістері мен формалары қарастырылады.
Экологиялық білім-бұл қоршаған ортаға жауап беретін білім мен дағдылар жүйесін игеруге бағытталған үздіксіз оқу процесі. Экологиялық білім-бұл мектеп оқушыларының табиғатқа ұқыпты қарау қондырғысын қалыптастырудың мақсатты процесі. Экологиялық мәдениет - адамның белгілі бір білімі мен экологиялық тұрғыдан тиімді қызметке дайындығы. Экологикалық жауапкершілік-адамның қоршаған ортамен қарым-қатынастағы еркіндік өлшемін түсінуі. Экологиялық білім мен білімнің түпкі мақсаты экологиялық дүниетанымды қалыптастыру болып табылады.
Бұл бағытта Верзимин Н.М., Шибанов А.А., Сухомлинский В.А., Захлебний А.Н., Зверев И.Д., Сарыбеков Н., Фролов И.Т., Шкарбан Н.В., Дерябо С.Д., Бейсенова А.С., Длимбетова Г.К., Шайхеслямова Қ.О. т.б. еңбектерінде экологиялық білім мәселесіне қатысты негізгі идеялармен ұғымдардың мәнін нақтылауға, өзара байланысының әдіснамалық негізін анықтауға себеп болды. Жоғарыда аталған ғалымдардың еңбектерінде оқушыларда қалыптастырылатын экологиялық білім мен тәрбиенің педагогикалық және ғылыми-теориялық негіздері білімді экологияландыру, экологиялық білім, экологиялық тәрбие ұғымдарымен тікелей байланысты екенін көрсетіп отыр. Білім беруді экологияландыру дегеніміз - экологиялық идеялар, түсініктер мен принциптердің басқа пәндерге ендіру тенденциясының сипаттамасы, сонымен қатар экологиялық сауатты адамдарды дайындау болып табылады.
Чибисова Н.В., Долгань Е.К Экологиялық химия курсында экология күрделі интеграцияланған ғылымдар кешені болып табылатынын айтып кеткен. Химик-мамандар қазіргі заманғы техникаланған қоғам мен қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасы, антропогендік қысымның артуы жағдайында биосфераның жұмыс істеуі, табиғи объектілерді талдау әдістері, қоршаған ортаның сапасын бақылау және экологиялық ғылымдағы химияның орны мәселелерін нақты түсінуі керек.
Экологиялық проблемалар әрқашан ерекше қиын, өйткені олар көп байланысты, тірі организмдер мен жансыз табиғат арасындағы қатынастардың бүкіл жүйесін қамтиды. Қазіргі экология қолданыстағы тепе-теңдік процестерін зерттеумен де, жаңа жағдайларды іздеумен де сипатталады. Экология биосферадағы құбылыстар шеңберін қамтитын ғылым ретінде биология, химия, химиялық технология, ауыл шаруашылығы және т. б. мәселелермен тығыз байланысты.
Г.А.Воронова, Т.А.Юрмазова Биосферадағы химиялық элементтер әдістемелік нұсқаулығында қоршаған орта химиясына анықтама берген. Қоршаған орта химиясы, анықтамалардың бірі бойынша, су, топырақ, ауа ортасындағы химиялық заттардың көздерін, реакцияларын, мінез-құлқын және оларға техносфераның әсерін зерттеумен айналысады. Қоршаған орта химиясы-қоршаған ортаның химиялық аспектілерімен айналысатын ғылым. Бір жағынан, ол органикалық химия, Физикалық химия немесе биохимия сияқты химияның бөлігі, екінші жағынан, ол адамның қоршаған ортасын зерттейді. Қоршаған орта химиясы геохимия, экология, атмосфера және гидросфера ілімдерінің түйіскен жерінде орналасқан.
Қазіргі уақытта қоршаған орта туралы ғылымдар блогында бірнеше химиялық пәндер бар:
* Экологиялық химия: табиғи химиялық заттардың әсерінен организмдер мен олардың тіршілік ету ортасының өзара әрекеттесуін зерттейді.
* Токсикологиялық химия: улы заттардың химиясы, негізінен олардың тірі ұлпалармен және организмдермен өзара әрекеттесу мәселелерімен айналысады.
* Аналитикалық қоршаған орта химиясы: қоршаған ортадағы әртүрлі заттарды анықтауға арналған аналитикалық химияны қолдану.
Қазіргі қоғамға бейімделу тек білімді ғана емес, сонымен қатар оларды күнделікті өмірде және практикалық істерде шығармашылықпен қолдана білуді қажет етеді. Бұл, біріншіден, өмір сүру үшін қажетті жаһандық және ұлттық мәселелерді шешу қабілетін, екіншіден, ғылым мен техниканы жаңарту және жоғары технологияларды ұсыну жолдарын табу қабілетін талап етеді. Жастарды осы мәселелерді шешуге тәрбиелеу үшін химия ғылымының нәтижелерін олардың білім жүйесіне енгізу, теорияны толық меңгеру, айналасындағы нақты деректерді көру және сақтау, олардың зерттеулері арқылы шындықты растау және осы әрекеттер арқылы тәжірибе мен эксперимент алу үшін жағдай жасау қажет. Мұндай қызмет жаңа химиялық білім беруді құрумен және жаңа технологияларды таратумен тығыз байланысты.
Соңғы жылдары қоршаған орта туралы ғылымдарды оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану кең тарала бастады. Бұл тәсіл оқу процесін жақсартатын және оқушылардың пәнді түсінуіне көптеген теориялық және практикалық артықшылықтарды ұсынады.
М.Д. Трухина мақаласында ақпаратты технологиялардың қоғамдағы соның ішінде білім беру саласындағы орны ерекше екенін көрсеткен. Ақпараттық қоғамдағы және постиндустриалды қоғамдағы адамдар кез-келген уақытта өздерін қызықтыратын мәселелер бойынша ақпаратқа қол жеткізе алады. Алайда, пайдалы, өзекті ақпаратпен қатар, олар көбінесе пайдасыз, бұрмаланған немесе дұрыс емес ақпарат алады. Мультимедиялық технологиялар заманауи білім беру тәсілдерінің әдістері мен формаларын өзгертуге мүмкіндік берді, бірақ сонымен бірге бұл прогрессивті құбылыс жастардың шынайы өмірден оқшаулануын және олардың жеке білім алуға ынтасының жоқтығын күшейтті. Жоғарыда келтірілген қарама-қайшылықтар адамзат қоғамының жалпы мәдениетінің бөлігі болып табылатын қоғамда ақпараттық мәдениетті қалыптастырудың нақты идеясын, "қоғамдағы ақпараттың өзара әрекеттесу дәрежесін және барлық ақпараттық қатынастардың дамуын, барлық қажетті ақпаратпен жұмыс істеудегі кемелдік өлшемін" жасайды. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары біздің өмірімізге мықтап енді, сондықтан білім беру процесінде ерекше даму мен пайдалануды талап етеді. Химия сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) оқу материалдарын зерттеу құралы ретінде және оқу нәтижелерін бақылау үшін қолданылады; АКТ енгізу үшін мазмұнды таңдауда дербестік деңгейін арттыру үшін студенттерге проблемалық және интегративтілік критерийлеріне сәйкес келетін тақырыптар ұсынылады (мысалы, қоршаған орта химиясын зерттеу кезінде. Мұнай: экологиялық және экономикалық аспектілер, табиғи апаттардың физика-химиялық процестері, сондай-ақ адамзаттың жаһандық проблемалары туралы шындықтар мен мифтер), АКТ-ны әзірлеу кезінде көрсетілген әдіснамалық дағдылар минимизация және сандық бағалау тұрғысынан бағаланады, сәйкесінше: олар "маңызды ақпаратты білу процесінде таңдау және қажетсізді тастау" және "маңызды ақпаратты пәннің, құбылыстың, процестің мәнін тереңдетуге мүмкіндік беретін білім салалары бойынша белгілі бір логикалық блоктарға жіктеу" деп түсініледі.
Жоғары мектепте химияны оқытудың ерекшелігі оның интегративті сипатында және оқытудың инновациялық әдістері мен технологияларын жүзеге асыруды көздейтін кәсіби және практикалық бағытта. Қазіргі заманғы химиялық-білім беру технологияларының әдіснамалық негізі интегративті құзыреттілік тәсіл болып табылады, оның негізінде жеке және жүйелік-белсенділік тәсілдерінің жетекші идеялары мен принциптері жатыр. Химияны оқытудың инновациялық педагогикалық технологиялары мен әдістемелерінің пайда болуы мен дамуы кепілдендірілген нәтижелермен оқыту процесін басқару мәселелерін шешу қажеттілігіне байланысты белсенді дамыды. В. Ф. Мануйлов, И. В. Федоров инновациялық технологиялардың түрлерін анықтады. Оқыту процесінің қайта құрылуын көрсететін технологиялар радикалды түрлерге жатқызылды; біріктірілген инновациялық технологиялар бірқатар белгілі элементтердің немесе технологиялардың жаңа технологияға немесе оқыту әдісіне қосылуын көрсетеді; модификациялық технологиялар оқыту әдісін немесе технологиясын айтарлықтай өзгеріссіз оңтайландыруға бағытталған. Ғалымдар инновациялық технологияларды дамыту бағыттарын анықтады: репродуктивті оқыту, зерттеушілік оқыту, оқу пікірталас модельдері және ойын оқыту әдістерінің модельдері.
"Әдістеме" ұғымы "технология" ұғымына жақын, өйткені әдістемені іске асырудың негізгі мақсаттарының бірі оқытудың нақты міндеттеріне сәйкес келетін технологияны таңдауға мүмкіндік беретін факторларды анықтау болып табылады. Жоғары мектепте химияны оқытудың әртүрлі әдістері олардың жұмыс істеу және тағайындалу деңгейлерімен байланысты, бұл химияны оқыту процесінде олардың барабар таңдауын қажет етеді. Әдістемелік деңгейде химиялық және басқа таным объектілерінің өзара тәуелділігі туралы идеяларды көрсететін интегративті тәсіл жұмыс істейді; жалпы логикалық деңгейде индукция, дедукция, ұқсастық, салыстыру және т. б. әдістері жұмыс істейді; жалпы педагогикалық деңгейде-презентация әдістері; дидактикалық әдістемелік деңгейде − химияны оқытудың нақты әдістері, химиялық зерттеу әдістері (Химиялық объектілерді және олардың бейнелерін бақылау; Химиялық эксперимент; химиялық объектілерді модельдеу; химиялық объектілерді сипаттау; химиялық фактілер мен құбылыстарды түсіндіру; болжау химиялық заттар. Дидактикалық тағайындау тұрғысынан химияны оқыту әдістері келесі топтарға біріктіріледі: ұйымдастырушылық-басқарушылық, мотивациялық ынталандырушы, бақылау-бағалау.
Химияны оқытудың инновациялық әдістемелерін іске асырудың табыстылығы жоғары оқу орнының оқытушысына тәжірибеге бағдарланған талаптар қояды, ол: оқу сабағының мақсаттарын нақты тұжырымдап, белгілей білуі; пәннің оқу бағдарламасының мазмұнын әзірлей білуі; оқу процесінде дәстүрлі және инновациялық сабақтардың үлгілік түрлерін іске асыра білуі; оқу процесінде АКТ құралдарын қолдана білуі; оқу процесін бақылаудың әртүрлі педагогикалық нысандарын қолдана білуі; білім беру ресурстарын пайдалану; оқу сабақтарын өткізу үшін әдістемелік ұсынымдар мен құралдар әзірлеу. Біз жоғары мектепте химияны оқытудың кейбір инновациялық әдістерін ашамыз. Ең алдымен, жоо-да химияны инновациялық оқытудың интерактивті сипатын атап өтеміз. Бұл химияны оқыту процесіне интерактивті оқыту әдістерін енгізуді қамтиды, оларға проблемалық оқыту әдістері, пікірталастар, кейс-стади, топтық жұмыс, іскерлік және рөлдік ойындар, химиялық білімді, интеллектуалды дағдыларды және дағдыларды меңгеру процесінде студенттің белсенділігін болжайтын оқытушы мен студенттің тұлғаға бағытталған өзара әрекеттесуіне негізделген блицопрос және сауалнама әдісі жатады.
Н.А.Чуйкова мақаласында ЖОО-дағы білім беру процесін ақпараттандыру оқытушылардың ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың заманауи құралдарын пайдалануға қатысты әдістемелік шеберлігіне белгілі бір талаптар қояды. Жоғары мектепте химиялық пәндерді оқытуда қолданылатын электрондық білім беру ресурстарын оқытудың ұйымдастырушылық формаларына сәйкес жіктеген жөн: дәріс курсын қолдауға арналған бағдарламалар; зертханалық практикумды қолдауға арналған бағдарламалар; жеке және өзіндік жұмысты ұйымдастыруға арналған бағдарламалар; мониторинг және диагностика бағдарламалары. Химияны оқытудың электронды құралдарының бұл жіктелуі мұғалімнің студенттерді химиялық даярлаудың әртүрлі кезеңдеріндегі рөлі мен маңыздылығын түсінуіне ықпал етеді. ЖОО-да химияны оқытудың тиімді инновациялық технологиясы модульдік оқыту технологиясы болып табылады. Оқу модулі, Н.С. Крючкинаның айтуынша, оқу ақпаратын, әдістемелік ұсыныстарды, оқу тапсырмаларын, бақылау және тексеру материалдарын, глоссарийді қамтиды. Оқу модулі-бұл "танымдық және кәсіби аспектілерді қамтитын логикалық аяқталған оқу бағдарламасы, оны игеру білім, білік және дағдыларды бақылаудың тиісті формасымен аяқталады".
Жаңа буын стандарты білім алушылардың жеке, Мета-пәндік және пәндік нәтижелеріне, соның ішінде Мета-пәндік талаптарға пәнаралық ұғымдар мен әмбебап оқу әрекеттерін игеруге, сондай-ақ өзінің жеке білім беру траекториясын құру қабілеті мен ұйымдастырылуына, зерттеу, жобалау және әлеуметтік қызмет дағдыларын игеруге қойылатын талаптарды белгілейді. Стандарттың негізінде жүйелік-белсенділік тәсілі жатыр, ол мыналарды қамтамасыз етеді:
- өзін-өзі дамытуға және үздіксіз білім алуға дайындықты қалыптастыру;
- білім беру жүйесінде білім алушылардың дамуының әлеуметтік ортасын жобалау және құрастыру;
- білім алушылардың белсенді оқу-танымдық қызметі;
- білім алушылардың жеке, жас, психологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, білім беру қызметін құру
Қазіргі білім берудің басым мақсаты мұғалімнен оқушыға білімді, дағдыларды репродуктивті түрде беру емес, оқушының оқу мәселесін өз бетінше анықтау, оны шешу алгоритмін тұжырымдау, процесті бақылау және нәтижені бағалау қабілеттерін толыққанды қалыптастыру және дамыту болып табылады.
Дамытушылық оқыту жағдайында оқушының негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру процесінде максималды белсенділігін қамтамасыз ету қажет, өйткені соңғысы тек өз іс-әрекетінің тәжірибесінде қалыптасады. Психологтар К. К. Платонов пен Г. Р. Голубевтің айтуынша " сабақ барысында оқушылардың естігенінен олардың жадында орта есеппен 10% мазмұн қалады. Оқу арқылы қабылданғаннан 30% бекітіледі. Оқушылардың қандай да бір затты немесе құбылысты бақылауы олардың жадында орта есеппен 50% - ға жуық қабылдауды қалдырады. Оқу материалы бар оқушылардың практикалық әрекеттері олардың жадында қабылдаудың орта есеппен 90% құрайды".
Осыған сәйкес, көптеген зерттеушілер білім берудегі инновацияларды интерактивті оқыту әдістерімен байланыстырады, олар "материалға шығармашылық көзқарасты қажет ететін және әр оқушының ашылуына жағдай жасайтын барлық әрекеттерді"білдіреді
Білім беру процесінің тиімділігі педагогикалық технологиялармен анықталады. Қазіргі білім беру процесі оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ететін жаңа, тиімдірек технологияларды іздеусіз мүмкін емес. [2]
Осы функциялардың орындалуы мұғалімнің инновациялық білім беру технологияларын таңдауын анықтайды.
Технология (грек сөзінен techne-өнер, шеберлік және логия-ғылым) - материалдарды алу, өңдеу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы.
Білім беру технологиялары-бұл қойылған мақсаттарға сәйкес білімді, дағдыларды, дағдыларды және қатынастарды жобалау, қалыптастыру және бақылау операцияларының жиынтығы.
Педагогикалық технология педагогикалық мақсаттарға жету үшін пайдаланылатын барлық жеке, аспаптық және әдістемелік құралдардың жүйелік жиынтығы мен жұмыс істеу тәртібін білдіреді (М.В. Кларин)". [8, 14-15 беттер]
Инновациялық педагогикалық технологиялар-бұл жаңа ақпараттық технологиялардың, оқытудың жаңа әдістері мен әдістерінің пайда болуына байланысты, оқушының жеке басының ең жақсы қасиеттері мен өзін-өзі дамытуын жандандыру және жүзеге асыру үшін ең қолайлы психологиялық педагогикалық жағдайлар жасау және оқу процесінің тиімділігін арттыру мақсатында әзірленетін дәстүрлі емес педагогикалық технологиялар. Инновация баланың жеке басына, оның қабілеттерін дамытуға бағытталған педагогикалық практикада қолданылатын жаңа әдістерді, формаларды, құралдарды, технологияларды анықтайды. Олар студенттерге берік және саналы білім алуға мүмкіндік береді, ал оқу іс-әрекетінде Тәуелсіздік дамиды, сабақта оқу материалын айту уақыты артады, оқушыларда дұрыс емес жауаптардан қорқу болмайды, сенімділік сезімі басым болады, сонымен қатар оқушының коммуникативті мәдениеті мен өзін-өзі бағалауы артады. Балаларды үйренуге мәжбүр ететін үш күш бар: мойынсұну, құмарлық және мақсат. Мойынсұну итермелейді, мақсат шақырады, ал хобби қозғалады. Егер балалар тақырыпқа немқұрайлы қараса, оқу қиын міндетке айналады. Сондықтан, жаратылыстану ғылымдарын, атап айтқанда химияны оқытуда мұғалімнің басты міндеті-ең алдымен оқушыларды таным процесіне қызықтыру және қызықтыру: оларға сұрақтар қоюға және оларға жауап табуға, нәтижелерді түсіндіруге, қорытынды жасауға үйрету.[4] химия бойынша білім беру стандарты мұғалімді оқу процесін ұйымдастыруға бағыттайды, онда оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекеті жетекші рөл атқарады. Химия пәнінен білім беру мазмұнын игеру нәтижесінде оқушылар оқу дағдыларын, дағдылары мен іс-әрекет тәсілдерін кеңейтуге мүмкіндік алады. Химия курсын оқытудың басым міндеті мынадай қызмет түрлерін қалыптастыру әдістемесін жетілдіру болып табылады:
- танымдық іс-әрекет
- ақпараттық-коммуникативтік қызмет
- өз қызметін бақылау және бағалау дағдыларын, өз іс-әрекеттерінің ықтимал нәтижелерін болжай білуді көздейтін рефлексивті іс-әрекет
Мәдениеттің маңызды элементтері ретінде осы қызмет түрлерін игеру колледж студенттерін дамыту мен әлеуметтендірудің қажетті шарты болып табылады. Практикалық оқытуда белсенділік әдісі технологиясын іске асыру келесі дидактикалық принциптер жүйесімен қамтамасыз етіледі:
1) қызмет принципі
2) үздіксіздік принципі
3) тұтастық принципі
5) психологиялық жайлылық принципі
6) өзгергіштік принципі
7) Шығармашылық принципі
Аталған дидактикалық принциптер бір-бірінен тәуелсіз, бұл олардың қажеттілігін негіздейді, колледждің іс-әрекетке негізделген тәсілді жүзеге асыратын білім беру жүйесі ретінде жұмыс істеуі үшін қажетті және жеткілікті жағдайлар жүйесін белгілейді. Сонымен, студенттің жеке басына бағытталған іс-әрекет әдісінің технологиясы проблемалық мәселелерді шешу үшін әр түрлі іс-әрекеттерді жүзеге асырудан тұрады. Бұл мұғалімнің жетістігінің маңызды критерийіне айналатын озық технологияларды қолдану. Осылайша, менің педагогикалық тәжірибемнің мақсаты оқушылардың жеке басын дамыту үшін заманауи білім беру технологияларын пайдалану болып табылады. Мақсатқа сәйкес мен келесі міндеттерді шешемін:
1. Сынып-сабақ жүйесі шеңберінде дамыта оқытудың заманауи технологияларын пайдалану бойынша озық педагогикалық тәжірибені зерделеу.
2. Педагогикалық процеске оқушылардың жетекші құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін неғұрлым тиімді технологияларды енгізу.
3. Білім беру процесін жеке, шығармашылық және зерттеу қызметін ұйымдастыру арқылы оқушылардың жеке әлеуетін дамытуға бағыттау.
4. Оқу процесінің тиімділігін арттыру және нәтижесінде пән бойынша оқыту сапасын арттыру.
5. Білім беру процесіне қатысушыларды ақпараттық қоғам жағдайындағы өмірге дайындау, оқушылардың әлеуметтік құзыреттілігін дамыту
Ақпараттық технология - қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өндеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.
Коммуникация - ақпаратты тасымалдап жеткізу әдістері мен механизмдерін және оларды жазып жинақтап жеткізу құрылғыларын қамтитын жалпы ұғым .
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне - оның іргелілігі, алдын алу сипаты және оларға қол жеткізу мүмкіндіктері жатады.
Оқу процесінде қолданылатын АКТ құралдарын орналастырудың бірнеше жолдары бар. Ең перспективтісі және мазмұндысы жіктелу критериі ретінде АКТ құралдарын әдістемелік тағайындау облысы болатын жол болып табылады.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдарын меңгеру, жаңа элементтің енгізілуінің негізінде адам қызметінің өзгеруі сияқты мәселелер көп уақыттан бері психологтарды қызықтыруда. 1937 ж. Л. С. Выготский былай деп жазған: Адамның өмір сүру процесіне құралдың ендірілуі осы құралды қолдану және басқарумен байланысты көптеген жаңа қызметтерді өмірге әкеледі, осы құрал орындай алатын көп жай процестерді керек емес қылады, психикалық процестер және олардың ұзақтылығын, интенсивтілігін, жүйелілігін өзгертіп, бір қызметті екінші қызметпен ауыстырады, қысқаша айтқанда, бүкіл өмір сүру құрылымын өзгертеді.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдары оқушыларға жаңа ақпарат көздеріне жол ашады, жеке жұмыс пен білім алудың нәтижелілігін, тиімділігін көтереді, кәсіби дағдыларды қабылдау және бекіту үшін мүмкіндіктер береді, қашықтықтан оқытудың жаңа формалары мен әдістерін жүзеге асыруға мүмкіндіктер ұсынады.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдары, ашық білім беру жүйесінде, мұғалімдерге осы уақытқа дейін қол жеткізе алмаған, оқыту мазмұнын жылдам жаңарту және жаңа білім мен технологиялар пайда болған сайын оқыту жүйесін жаңадан құру мүмкіндіктерін береді. Ақпараттық технологиялар мұғалімді дәстүрлі оқыту жүйесіне тән күнделікті оқыту материалын баяндау сияқты қызмет түрлерінен босата отырып, мұғалімге еңбек етудің интеллектуалды формаларын ұсынады.
Қазіргі таңда білім саласы қызметкерлерінің алдында тұрған басты мақсат - ақпараттық - коммуникативтік технологиялары арқылы білім мазмұнын жаңарту. Қазіргі заман қоғамын ақпараттандырудың басты бір бағыты білім беру жүйесін ақпараттандыру болып табылады. Ақпараттық - коммуникативтік технология дегеніміз -- адам қызметінің барлық түрінің ақпаратын өңдейтін жүйелі және бұқаралық әдіс-тәсілдері мен амалдарының жиынтығы.
Ақпараттық - коммуникативтік технология - мұғалімнің өз жұмыстарының әдістері мен ұйымдастыру түрлерін түбегейлі өзгертуге, оқушылардың жеке қабілеттелігін дамытуға, оқудағы пәнаралық байланысты күшейтуге, оқу процесін ұйымдастыруды үнемі жаңартып отыруға мүмкіндік береді.
Ақпараттық - коммуникативтік технология жағдайындағы жалпы оқыту үрдісінің функциялары: оқыту, тәрбиелеу, дамыту, ақпараттық болжамдау және шығармашылық қабілеттерін дамытумен анықталады.
Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық -- коммуникативтік технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Келешек қоғамның бойында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қоғамның алдында тұрған ең басты міндет.
Жаңа ақпараттық технологиялар дегенiмiз -- бiлiм беру iсiнде ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесi. Бұл процестi icкe асырудан негiзгi құрал компьютeр болып табылады. Компьютер -- бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн зор құрал. Бiрақ әлі күнге дейін бiз осы зор құралдың шексiз мүмкiндiктерiнің оннан бiрiн де пайдалана алмай отырмыз. Себеп не? Басты себеп - мұғалімнің ақпараттық коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiнің қалыптаспауында немесе төмендiгiнде.
Ақпараттық мәдениет дегенiмiз -- адамға ақпараттық кеңістіктің қалыптасуына қатыcyғa және ол кeңicтіктe epкін бағдарлай алуға, ақпараттық өзара ic-әрекетке түсуге мүмкiндiк беретiн бiлiм деңгейi. Э.Л.Семенюктiң пiкiрi бойынша ақпараттық мәдениет -адамның, қоғамның немесе оның бiр бөлiгiнiң ақпаттармен жұмыс iстеудiң барлық түрлерi - ақпараттарды алу, өңдеу, жинақау және осының негiзiнде сапалы жаңа aқпаратты құру және практикалық қолдану бойынша жетiлу деңгейi.
Ақпараттық - коммуникативтік технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуде мұғалім алдына жаңа бағыттағы мақсаттар қойылады:
Өз пәні бойынша оқу-әдістемелік электронды кешендер құру, әдістемелік пәндік Web - сайттар ашу;
Жалпы компьютерлік желілерді пайдалану;
Бағдарламалау ортасында инновациялық әдістерді пайдаланып, бағдарламалық сайттар, құралдар жасау. (мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар).
Қашықтықтан оқыту (Internet желісі) барысында өздігінен қосымша білім алуды қамтамасыз ету.
Іс тәжірибемде ақпараттық технологияның барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық даралығын қалыптастыру үшін сабақта төмендегі іс-шараларды қолданудың маңызы зор екенін байқадым.
Оқушының дайындық деңгейін, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы жаңа материалдарды меңгеруге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту процесіне жаңа ақпараттық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану.
Оқытудың жаңа әдістері мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық іс-әрекетін компьютерлік ойындар және т.б.) сабақта жиі қолдану.
Проблемалық зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдістерін қолдану арқылы классикалық әдістерді жетілдіру.
Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану арқылы оқу процесінің материалдық - техникалық базасын жетілдіру.
Интерактивтік оқыту технологиясы.
Интерактивтік оқыту технологиясы - бұл коллективтік, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін ұйымдастыру.
Интерактивтік оқыту - бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұхбаттасып оқыту болып табылады. Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке, қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -- ұйымдастыру және сұқбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұсынады. Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеуішінің басым болуы жағдайын болдырмайды. Сұхбаттасып оқыту барасында оқушылар сыни ойлауды, тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды, дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, ролдік ойындар қолданылады, құжаттармен және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды.
Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.
Интерактивті тақта -- сыныптағы оқушылардың барлығын оқыту үшін құнды құрал. Бұл мұғалімдерге жаңа материалды өте қызықты және қарқынды етіп көрсету үшін құнды құрал. Бұл мұғалімдерге жаңа материалдарды өте қызықты және қарқынды етіп түсіндіруге көмектесетін көзге көрінетін (визуалды) ресурс. Оның ақпаратты түрлі мультимедиялық ресурстар көмегі арқылы танысуға мүмкіндігі зор. Ол сызбаларды түсіндіруді жеңілдетіп, қиын мәселелерді шешуге көмектесе алады. Оқытушылар өздерінің жаңа ойларын, идеяларын әсерлі, тартымды етіп көрсету үшін осы тақтаны қолданса мақсаттарына жетеді. Бұл тақтада оқытушылармен жаңа материалдарды бірігіп талдауға мүмкіндік зор. Зерттеулер көрсеткендей, түрлі ресурстарды, қызықтыруларды ұлғайта отырып қолданса, оқытушылар үшін де, оқушылар үшін де интерактивті тақта сабақты қызықты ететіні анықталды. Интерактивті тақтамен дұрыс жұмыс жасаса, оқушылардың білімдерін тексере де алады. Интерактивті тақта сыныптағы барлық оқушылардың басты назарына айналады. Ал егер де керекті материалдардың барлығы алдын ала дайындалып, түсінуге оңай болса, сабақтың жақсы қарқынды өтуін қамтамасыз етеді. Интерактивті оқыту технологиясына төмендегілер кіреді:
1) Жұптасып жұмыс істеу.
2) Ротациялық (ауыспалы) үштік.
3) Карусель -- Айналмақ.
4) Шағын топтармен жұмыс.
5) Аквариум.
6) Аяқталмаған сөйлем.
7) Миландыру Мозговой штурм.
8) Броундық қозғалыс.
9) Есепту ағашы. Дерево решений
10) Өз атынан сот. Суд от своего имени
11) Азаматтық тыңдау.
12) Ролдік іскерлік ойын.
13) Сығымдау методы. Метод пресс
14) Өз позицияңды ұстан.
15) Дискуссия.
16) Дебаттар.
Жаңа сабақты түсіндіру барысында сабақтың мазмұнын дайын күйінде бермеуге тырысамын. Оқушылардың өздігінен танып -- білу дағдыларын қалыптастыра отырып, жаңа тақырып бойынша анықтама, ережелерді өздері құрастырып тұжырымдай білуіне жетелеймін. Ол үшін оқытудың интерактивті формаларын сабақта қолданамын. Олар:
Жеке шығармашылық тапсырмалар, жобалар.
Блок - схем, графиктер, диаграмма, карта т.б.
Тірек - схема, көрнекіліктер және анықтама құралдары.
Ойын арқылы оқыту.
Сөзжұмбақ, ребустар.
Логикалық есептер.
Тестілеу және бақылау.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану -- өмірлік ситуацияларды моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны ерекшелеуді шектейді. Бұл моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді. Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады. Мысалы: Аквариум технологиясының мәнісі сонда, бірнеше оқушы шеңбер ішінде ситуацияны жасырады разыгрывают, ал қалғандары оларды бақылап тұрып әрекеттеріне талдау жасайды.Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп берілген тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.Есептеу ағашы - сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ) жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз идеяларын жазады.Өз позицияңды ұстан -- деп аталатын интерацияның да пайдасы бар. Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен байланыстырылған. Интерактивтік оқыту - бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивті тақтамен жұмыс істеудің артықшылықтары:
Бағдарлама бойынша барлық сынып оқушыларына қолайлы;
Web-сайттарды, басқа да құралдарды қолдана отырып жаңа материалдарды түсіндіруге, меңгеруге қолайлы;
Берілген материалды әсерлі жеткізуге және оны сынып оқушылары арасында талқылауға үлкен мүмкіндіктер туғызады;
Интерактивті тақта сыныптағы барлық оқушылардың басты назарына айналуына байланысты орталықтан демонстрациялауға қолайлы жағдай туғыза алады;
Мұғалімнің де, оқушының да шабытын, қызығушылығын арттырып, сабақты тартымды өткізуге ынталандырады;
Оқушы алдына жаңа материалды жанды түрде көрсете отырып, танымдық қабілетін арттыруға мүмкіндік алады.
Білім беруде компьютерлік технологияның барлық мүмкіндіктерін интеграциялау оқушылардың өзіне және өз біліміне қатысты танымдық қызметін, шығармашылық талабын, белсенді бағыттарын ынталандыруға көмектеседі. Сонымен, интерактивтік тақта сабаққа қатысушылардың барлығының ойын бір ортаға жинақтап, қажет ақпаратты өңдеу арқылы жалпылаған ақпараттық біліктілікті қалыптастыратын тиімді құрал болып табылады. Алдын ала дайындаған оқу материалдары -- презентациялар, мәтіндік, графикалық ақпараттық объектілер -- сабақтың жақсы өтуін және барлық ақпарат түрлерін қолдануды қамтамасыз етеді. Бұл оқушының сабаққа деген қызығушылығын, әрі өз бетінше іздену қабілетін арттырады. Бұл сапалы білім берудің ең басты факторы болып табылады. Осындай әдістермен жасалған теориялық талдаулар үздіксіз жыл бойында жүзеге асырылып отырса, бала жаттығып, өз бетінше ізденіп, жаңалық ашуға, зерттеу жұмыстарын жасауға дайындалады. Осы арқылы қоғамдағы түрлі қайшылықтар мен жағдайларды, халқымыздың мәдени құндылықтарын өздігінен пайымдауға қадам бастайтын, рухы мықты азамат тәрбиелейміз.
Электрондық оқулықтарды пайдалану
Тиімділігі
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп отыратын ақпарат көлемінің әр түрлі тегімен анықталады.Оқушыларға білім беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау заман талабына сай талап етілуде.
Қазіргі кезді электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиялық оқулық.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен жұмыс істеуге жағдай жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес, сондықтан электронды оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық жұмыстар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап, тестілер шешіп, карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез және жәй түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электронды оқулықтың ең қажет мүмкіндігі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын байқау.
Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Электронды оқулықтар оқушының бiлiм сапасын бақылау жүйесiн өзгертуге мүмкiндiк жасайды. Дәстүрлi оқытуда әр оқушы оқытушы тарапынан бақылау өте жиi болмай қалуы да кездеседi, ал электронды оқулықтың көмегiмен оқыту үрдiсiнiң әр этапын бақылай алады. Тiптi кейде тапсырманың дұрыс орындалуын ғана қадағалап қоймай, қате орындаған жағдайда оқулықтың тарауына, керектi тақырыбына немесе қажет ақпарға сiлтемелер берiп отырады. Бұл оқушы үшiн, бiрiншiден үлкен көмек, жеңiлдiктер туғызса, екiншiден, сол материалды автоматты түрде бақылап, әдiл бағасын беруге, оқушыға қажетiне қарай кеңес беруге, сол жайында барынша мәлiмет алуға мүмкiндiк жасайды.
Электронды оқулықтар оқушылардың
-- бiлiм деңгейiн тереңдетуге;
-- ауызекi тiлде сөйлей бiлу дағдыларын қалыптастыруға;
-- өз бетiнше iздену қабiлетiн қалыптастыруға;
-- ойларын дамытуға;
-- студенттердiң сөздiк қорының молаюына;
-- тiлдi үйренуге деген ынтасы мен қызығушылығының артуына;
-- сабақта өзiн еркiн ұстап, өз мүмкiншiлiгiн кеңiнен пайдалана алуына;
-- өз iсiне талдау жасай алуға көптен-көп көмегiн тигiзедi.
Қорыта келе айтарым, оқу үрдiсiнде электронды оқулықты қолданудың маңызы өте зор. Тiл үйренушi электронды оқулықпен сабақ бойы үздiксiз байланыста болғандықтан тiлдi меңгеруiне үлкен мүмкiндiктерi бар. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану - оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік- жетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
Оқушының ойы мен белсенділігін дамытудағы ойынның рөлі.
Адам баласы қоршаған орта туралы шындықты белсенді іс-әрекеттің нәтижесінде танып біледі. Ол іс-әрекеттер: ойын, оқу және еңбек. Дегенемен жас жеткіншектер үшін ойын- ең маңызды іс-әрекеттің бірі.
Әрекет дегеніміз түрлі қажеттерді өтуге байланысты белгілі мақсатқа жетуге бағытталған үрдіс.
Ойын- бала әрекетінің негізгі бір түрі. Бала үшін ойын- өмір сүрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-әрекеттерін, қарым-қатынастарын үйренеді, еңбектің мәнін түсіне біледі, адамгершілік нормаларын игереді, әлеуметтік рөлдер атқарады.
Сабақ үстінде жүргізілетін жұмыс түрлері, тақырыпқа сай алынған тәрбиелік мәні бар ойын элементтері оқушылардың ойлау белсенділігін қажет етеді. Сондықтан мұғалім әр сабағында ойын түрлерін орнымен қолданып, оны қызықты ету арқылы олардың білімге ынта-ықыласын, пәнге деген сүйіспеншілігін қалыптастырады. Демек, мұғалім сабағын баланың қабілет-қарымына, психологиялық ерекшелігіне сай байланысты жоспарлау керек. Сонда ғана сабақ тартымды, жеңіл болады., оқушыларды жалықтырмайды.
Технология қоғам мен экономиканың көптеген салаларында барған сайын кең таралуда және бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘОЖ 373.091.64:54 Қолжазба құқығында
ЖҰМАХАН АҚМАРАЛ ЖЕТЕСҚЫЗЫ
Химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды қолдану тиімділігі
7М01512- Химия
Магистрант дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
Ғылыми жетекші Л.А. Кусепова ЕҰУ-дың Химия
ғылымдары кафедрасының доценті
Астана, 2023
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
КІРІСПЕ
Зерттудің өзектілігі. Ұсынылып отырған зерттеу жұмысы химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды тиімді қолдануға арналған. Химиялық-экологиялық білім берудің атқаратын басты қызметі -ғылым мен техниканың әсерінен және табиғатта болып жатқан құбылыстардың нәтижесінде пайда болған заттардың тірі ағзаға тигізер зиянды әсеріне оқытып үйрету, сол зиянды болдырмау жолдарын іздеу , тиіп жатқан залалдан құтылу жолдарын табу. Қазіргі таңда білім берудің қай саласы болса да, Республикамыздың білім алушыларды дамытуға байланысты қойып отырған талаптарын жүзеге асыру бағытында жұмыс жасауда. Осы тұста, орта мектептегі білім мазмұны мен құрылымы педагогикалық, психологиялық және әдістемелік зерттеулер нәтижесіне сүйене отырып, жыл сайын қайта қаралып, жетілдіріліп келеді.
Соңғы жылдары білім беру саласы айтарлықтай өсуді бастан кешіруде, бұл ішінара академиялық деңгейдің жоғарылауы мен өнімділіктің артуы арасындағы оң байланысты эмпирикалық растау нәтижесі. Қазақстан Республикасы білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлмасының мақсаты Қазақстандық біліи мен ғылымның жаһандық бәсекеге қабілеттігін арттыру және жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде тұлғаны тәрбиелеу және оқыту болып отыр. Білім беру нарығының дамуына ақпараттық технологиялардың соның ішінде цифрлық технологиялардың пайда болуы мен таралуы да ықпал етті. Президентіміз Қ.К. Тоқаевтың жолдауында айтылғандай Қазіргі заманда бәсекеге қабілеттіліктің басты факторының бірі - барынша цифрландыру соған орай Химия пәнінде қоршаған ортаны қорғау негіздерін оқытуда заманауи ақпараттық технологияларды қолдану тиімділгі диссертациялық тақырыбымды өзекті деп білемін. Ақпарат алмасу және есептеу техникасының жастар арасында ерекше танымалдығы бүгінде айқын. Оқу процесінде ақпараттық технологияларды қолдануға байланысты тенденцияларды талдау білім берудегі осы әдістің дамуының белгілі бір хронологиясын анықтауға және оның экологиялық білімге әсерін анықтауға мүмкіндік береді.
Қоршаған орта химиясы-бұл атмосфера, су және топырақ химиясын қамтитын, сонымен қатар аналитикалық химияға негізделген және экологиямен және ғылымның басқа салаларымен байланысты пәнаралық ғылым. Қоршаған орта химиясы алдымен ластанбаған қоршаған ортаның қалай жұмыс істейтінін, қандай химиялық заттар табиғи түрде және қандай әсерлермен бірге болатындығын түсінуді қамтиды. Онсыз химиялық заттардың шығарылуы нәтижесінде адамдардың қоршаған ортаға тигізетін әсерін дәл зерттеу мүмкін болмас еді. Экологиялық химиктер қоршаған ортадағы химиялық түрлермен не болып жатқанын зерттеуге көмектесу үшін химиядан және қоршаған орта туралы әртүрлі ғылымдардан алынған бірқатар тұжырымдамаларға сүйенеді. Химиядан алынған маңызды жалпы түсініктерге химиялық реакциялар мен теңдеулер, шешімдер, өлшем бірліктері, сынамалар және аналитикалық әдістер туралы түсінік кіреді.
Зерттеу мақсаты. Химияда қоршаған орта туралы оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың теориялық және практикалық тәсілдерін талдау.
Зерттеу міндеттері.
1. Оқулықпен, ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен, дидактикалық материалдармен, экологиялық мазмұнды есептеуіш есептерді шығаруды жұмыс істеуге дағдыландыру;
2. Жаратылыстану пәндерін бір-бірімен кіріктіріп, өзара пәнаралық байланысты өткізу мектеп оқушыларының биогенді элементтер айналымының химиялық табиғаты туралы биохимиялық және геохимиялық білімдерін тереңдету.
3. Жаңа цифрлық бағдарламалар мен сайттарды игеру.
Зерттеу мәселесі: білім алушылардың цифрлық бағдарламалар арқылы экологиялық білімдерін арттыру қажеттілігі.
Зерттеу нысаны. Жалпы білім беретін мектептерде химия оқытуда қоршаған ортаны қорғау негіздерін түсіндіру және оқыту процесі.
Зерттеу пәні:
Жаратылыстану ғылымдарының ішінде химияның маңызды орын алуы ғылыми-техникалық прогрестің үздіксіз артып отыруынан ғана емес, бұл химия пәнінің мазмұнының биологиялық, физикалық, географиялық ғылымдармен тығыз байланыстылығынан туындайды. Бұл байланыстарды химиядан оқушыларға білім беруде ашып көрсету арқылы олардың ғылыми ұғымын жан-жақты тереңдетіп қана қоймай, бүкіл әлемнің біртұтастығы туралы көзқарастарын қалыптастыруға жағдай туады. Еліміздің әлеуметтік-экономикалық, технологиялық және мәдени жаңару жағдайында мектеп оқушыларының берік химиялық және экологиялық білімдерін қалыптастыру, олардың ойлау қабілеттерін дамыту жалпы білім берудің басым мақсаттарының бірі болып табылады. Жаңа химиялық, экологиялық, өндірістік-техникалық ақпараттардың үнемі ұлғайып отырған көлемі оқушылардан көптеген теориялар мен заңдарды, түсініктерді меңгеруін қажет етеді. Соған қарамастан көптеген бақылаулар мен зерттеулердің көрсеткеніндей, оқушылардың пәнге деген, әсіресе химияны оқуға деген қызығушылығы төмендеп отыр. Оқушылардың химиялық білім деңгейін көтерудің мүмкін жолдарының бірі химия курсында экологиялық білім беруде заманауи ақпараттық технологияларды қолдану табылады. Осы кезге дейінгі көптеген зерттеулер мен талдауларға назар аударсақ, мектептерде пайдаланылып отырған химия оқулықтарында қоршаған ортаны қорғау бөлңмдері теориялық және әдістемелік сипаты жағынан әлі де жетілдіре түсуді, мазмұндық тұрғыдан қосымша оқу құралдарын ұсынуды қажет ететіндігі байқалады.
1940 жылдардан бастап Қазақстанда химияны оқыту әдістемесін жасау және жетілдіру ісі қолға алынды. Бастапқыта озат мұғалімдердің іс-тәжірибесін кеңінен тарату және мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету мақсатымен біраз еңбектер жазылды. Солардың ішінен О.А.Суворованың "Химияны оқытудың социалистік құрылыс практикасымен байланысы" деп аталатын еңбегін атап өтуге болады.
Қазақстанда химияны оқыту әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарының негізгі бағыты-орта мектап химиясының өзге пәндермен және өндріспен байланысын ғылыми жағынан негіздеу. Д.Қоянбаев Қазақстанның оңтүстік аймағындағы оқушылардың ауыл шаруашылығы тәжірибелік жұмыстарындағы химия, С.Мұсабеков химияны оқытудың биология және ауыл шаруашылығы өндірісімен байланысы, А.Г.Гатаулин ауыл мектептерінде химияны оқытудың топырақтану негіздерімен байланысы, Л.П.Калашникова химияны оқытудың жер туралы ғылымдармен байланысы, Л.З.Дюсюпова органикалық химияны оқытудың физикамен байланысы, К.А.Сарманова химияны оқытуда оқушылардың IV-VI сыныптарда жаратылыстану-математикадан алған білімдерін пайдалану мә селелерін зерттеді. Қазақстандағы органикалық химияның дамуы белгілі ғалымдар Д.В.Сокольский, Т.К.Чумбалов, И.Н.Әзербаев, А.Ф.Сейтжанов есімдерімен тікелей байланысты. Бұл ғалымдар өздерімен бірге органикалық химия саласында іргелі және қолданбалы зерттеулердің дамуына маңызды үлес қосқанда дарынды шәкірттер тәрбиеледі.
Білім беруді экологияландыру мәселелері В.М.Назаренко, Д.П.Ерыгина, Г.В.Мисичкина, Л.А.Коробейников, Г.М.Чернобельская, Н.Е.Кузнецова т.б. жұмыстарында қарастырылған. Олар мектеп химия курсының негізгі бөлімдері бойынша экологиялық білім беруді қалыптастыруға мүмкін болатын бөлімдерді көрсеткен болатын. Қоршаған орта, ондағы адамның қызметі нәтижесінде жүретін процестер мен өзгерістер туралы нақты түсініктерді түсіну оқушылардың химиялық білімдерінсіз мүмкін емес. Бұл жұмыстарда экологиялық білім беруді тиімді етудің түрлі әдістері мен формалары қарастырылады.
Экологиялық білім-бұл қоршаған ортаға жауап беретін білім мен дағдылар жүйесін игеруге бағытталған үздіксіз оқу процесі. Экологиялық білім-бұл мектеп оқушыларының табиғатқа ұқыпты қарау қондырғысын қалыптастырудың мақсатты процесі. Экологиялық мәдениет - адамның белгілі бір білімі мен экологиялық тұрғыдан тиімді қызметке дайындығы. Экологикалық жауапкершілік-адамның қоршаған ортамен қарым-қатынастағы еркіндік өлшемін түсінуі. Экологиялық білім мен білімнің түпкі мақсаты экологиялық дүниетанымды қалыптастыру болып табылады.
Бұл бағытта Верзимин Н.М., Шибанов А.А., Сухомлинский В.А., Захлебний А.Н., Зверев И.Д., Сарыбеков Н., Фролов И.Т., Шкарбан Н.В., Дерябо С.Д., Бейсенова А.С., Длимбетова Г.К., Шайхеслямова Қ.О. т.б. еңбектерінде экологиялық білім мәселесіне қатысты негізгі идеялармен ұғымдардың мәнін нақтылауға, өзара байланысының әдіснамалық негізін анықтауға себеп болды. Жоғарыда аталған ғалымдардың еңбектерінде оқушыларда қалыптастырылатын экологиялық білім мен тәрбиенің педагогикалық және ғылыми-теориялық негіздері білімді экологияландыру, экологиялық білім, экологиялық тәрбие ұғымдарымен тікелей байланысты екенін көрсетіп отыр. Білім беруді экологияландыру дегеніміз - экологиялық идеялар, түсініктер мен принциптердің басқа пәндерге ендіру тенденциясының сипаттамасы, сонымен қатар экологиялық сауатты адамдарды дайындау болып табылады.
Чибисова Н.В., Долгань Е.К Экологиялық химия курсында экология күрделі интеграцияланған ғылымдар кешені болып табылатынын айтып кеткен. Химик-мамандар қазіргі заманғы техникаланған қоғам мен қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасы, антропогендік қысымның артуы жағдайында биосфераның жұмыс істеуі, табиғи объектілерді талдау әдістері, қоршаған ортаның сапасын бақылау және экологиялық ғылымдағы химияның орны мәселелерін нақты түсінуі керек.
Экологиялық проблемалар әрқашан ерекше қиын, өйткені олар көп байланысты, тірі организмдер мен жансыз табиғат арасындағы қатынастардың бүкіл жүйесін қамтиды. Қазіргі экология қолданыстағы тепе-теңдік процестерін зерттеумен де, жаңа жағдайларды іздеумен де сипатталады. Экология биосферадағы құбылыстар шеңберін қамтитын ғылым ретінде биология, химия, химиялық технология, ауыл шаруашылығы және т. б. мәселелермен тығыз байланысты.
Г.А.Воронова, Т.А.Юрмазова Биосферадағы химиялық элементтер әдістемелік нұсқаулығында қоршаған орта химиясына анықтама берген. Қоршаған орта химиясы, анықтамалардың бірі бойынша, су, топырақ, ауа ортасындағы химиялық заттардың көздерін, реакцияларын, мінез-құлқын және оларға техносфераның әсерін зерттеумен айналысады. Қоршаған орта химиясы-қоршаған ортаның химиялық аспектілерімен айналысатын ғылым. Бір жағынан, ол органикалық химия, Физикалық химия немесе биохимия сияқты химияның бөлігі, екінші жағынан, ол адамның қоршаған ортасын зерттейді. Қоршаған орта химиясы геохимия, экология, атмосфера және гидросфера ілімдерінің түйіскен жерінде орналасқан.
Қазіргі уақытта қоршаған орта туралы ғылымдар блогында бірнеше химиялық пәндер бар:
* Экологиялық химия: табиғи химиялық заттардың әсерінен организмдер мен олардың тіршілік ету ортасының өзара әрекеттесуін зерттейді.
* Токсикологиялық химия: улы заттардың химиясы, негізінен олардың тірі ұлпалармен және организмдермен өзара әрекеттесу мәселелерімен айналысады.
* Аналитикалық қоршаған орта химиясы: қоршаған ортадағы әртүрлі заттарды анықтауға арналған аналитикалық химияны қолдану.
Қазіргі қоғамға бейімделу тек білімді ғана емес, сонымен қатар оларды күнделікті өмірде және практикалық істерде шығармашылықпен қолдана білуді қажет етеді. Бұл, біріншіден, өмір сүру үшін қажетті жаһандық және ұлттық мәселелерді шешу қабілетін, екіншіден, ғылым мен техниканы жаңарту және жоғары технологияларды ұсыну жолдарын табу қабілетін талап етеді. Жастарды осы мәселелерді шешуге тәрбиелеу үшін химия ғылымының нәтижелерін олардың білім жүйесіне енгізу, теорияны толық меңгеру, айналасындағы нақты деректерді көру және сақтау, олардың зерттеулері арқылы шындықты растау және осы әрекеттер арқылы тәжірибе мен эксперимент алу үшін жағдай жасау қажет. Мұндай қызмет жаңа химиялық білім беруді құрумен және жаңа технологияларды таратумен тығыз байланысты.
Соңғы жылдары қоршаған орта туралы ғылымдарды оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану кең тарала бастады. Бұл тәсіл оқу процесін жақсартатын және оқушылардың пәнді түсінуіне көптеген теориялық және практикалық артықшылықтарды ұсынады.
М.Д. Трухина мақаласында ақпаратты технологиялардың қоғамдағы соның ішінде білім беру саласындағы орны ерекше екенін көрсеткен. Ақпараттық қоғамдағы және постиндустриалды қоғамдағы адамдар кез-келген уақытта өздерін қызықтыратын мәселелер бойынша ақпаратқа қол жеткізе алады. Алайда, пайдалы, өзекті ақпаратпен қатар, олар көбінесе пайдасыз, бұрмаланған немесе дұрыс емес ақпарат алады. Мультимедиялық технологиялар заманауи білім беру тәсілдерінің әдістері мен формаларын өзгертуге мүмкіндік берді, бірақ сонымен бірге бұл прогрессивті құбылыс жастардың шынайы өмірден оқшаулануын және олардың жеке білім алуға ынтасының жоқтығын күшейтті. Жоғарыда келтірілген қарама-қайшылықтар адамзат қоғамының жалпы мәдениетінің бөлігі болып табылатын қоғамда ақпараттық мәдениетті қалыптастырудың нақты идеясын, "қоғамдағы ақпараттың өзара әрекеттесу дәрежесін және барлық ақпараттық қатынастардың дамуын, барлық қажетті ақпаратпен жұмыс істеудегі кемелдік өлшемін" жасайды. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары біздің өмірімізге мықтап енді, сондықтан білім беру процесінде ерекше даму мен пайдалануды талап етеді. Химия сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) оқу материалдарын зерттеу құралы ретінде және оқу нәтижелерін бақылау үшін қолданылады; АКТ енгізу үшін мазмұнды таңдауда дербестік деңгейін арттыру үшін студенттерге проблемалық және интегративтілік критерийлеріне сәйкес келетін тақырыптар ұсынылады (мысалы, қоршаған орта химиясын зерттеу кезінде. Мұнай: экологиялық және экономикалық аспектілер, табиғи апаттардың физика-химиялық процестері, сондай-ақ адамзаттың жаһандық проблемалары туралы шындықтар мен мифтер), АКТ-ны әзірлеу кезінде көрсетілген әдіснамалық дағдылар минимизация және сандық бағалау тұрғысынан бағаланады, сәйкесінше: олар "маңызды ақпаратты білу процесінде таңдау және қажетсізді тастау" және "маңызды ақпаратты пәннің, құбылыстың, процестің мәнін тереңдетуге мүмкіндік беретін білім салалары бойынша белгілі бір логикалық блоктарға жіктеу" деп түсініледі.
Жоғары мектепте химияны оқытудың ерекшелігі оның интегративті сипатында және оқытудың инновациялық әдістері мен технологияларын жүзеге асыруды көздейтін кәсіби және практикалық бағытта. Қазіргі заманғы химиялық-білім беру технологияларының әдіснамалық негізі интегративті құзыреттілік тәсіл болып табылады, оның негізінде жеке және жүйелік-белсенділік тәсілдерінің жетекші идеялары мен принциптері жатыр. Химияны оқытудың инновациялық педагогикалық технологиялары мен әдістемелерінің пайда болуы мен дамуы кепілдендірілген нәтижелермен оқыту процесін басқару мәселелерін шешу қажеттілігіне байланысты белсенді дамыды. В. Ф. Мануйлов, И. В. Федоров инновациялық технологиялардың түрлерін анықтады. Оқыту процесінің қайта құрылуын көрсететін технологиялар радикалды түрлерге жатқызылды; біріктірілген инновациялық технологиялар бірқатар белгілі элементтердің немесе технологиялардың жаңа технологияға немесе оқыту әдісіне қосылуын көрсетеді; модификациялық технологиялар оқыту әдісін немесе технологиясын айтарлықтай өзгеріссіз оңтайландыруға бағытталған. Ғалымдар инновациялық технологияларды дамыту бағыттарын анықтады: репродуктивті оқыту, зерттеушілік оқыту, оқу пікірталас модельдері және ойын оқыту әдістерінің модельдері.
"Әдістеме" ұғымы "технология" ұғымына жақын, өйткені әдістемені іске асырудың негізгі мақсаттарының бірі оқытудың нақты міндеттеріне сәйкес келетін технологияны таңдауға мүмкіндік беретін факторларды анықтау болып табылады. Жоғары мектепте химияны оқытудың әртүрлі әдістері олардың жұмыс істеу және тағайындалу деңгейлерімен байланысты, бұл химияны оқыту процесінде олардың барабар таңдауын қажет етеді. Әдістемелік деңгейде химиялық және басқа таным объектілерінің өзара тәуелділігі туралы идеяларды көрсететін интегративті тәсіл жұмыс істейді; жалпы логикалық деңгейде индукция, дедукция, ұқсастық, салыстыру және т. б. әдістері жұмыс істейді; жалпы педагогикалық деңгейде-презентация әдістері; дидактикалық әдістемелік деңгейде − химияны оқытудың нақты әдістері, химиялық зерттеу әдістері (Химиялық объектілерді және олардың бейнелерін бақылау; Химиялық эксперимент; химиялық объектілерді модельдеу; химиялық объектілерді сипаттау; химиялық фактілер мен құбылыстарды түсіндіру; болжау химиялық заттар. Дидактикалық тағайындау тұрғысынан химияны оқыту әдістері келесі топтарға біріктіріледі: ұйымдастырушылық-басқарушылық, мотивациялық ынталандырушы, бақылау-бағалау.
Химияны оқытудың инновациялық әдістемелерін іске асырудың табыстылығы жоғары оқу орнының оқытушысына тәжірибеге бағдарланған талаптар қояды, ол: оқу сабағының мақсаттарын нақты тұжырымдап, белгілей білуі; пәннің оқу бағдарламасының мазмұнын әзірлей білуі; оқу процесінде дәстүрлі және инновациялық сабақтардың үлгілік түрлерін іске асыра білуі; оқу процесінде АКТ құралдарын қолдана білуі; оқу процесін бақылаудың әртүрлі педагогикалық нысандарын қолдана білуі; білім беру ресурстарын пайдалану; оқу сабақтарын өткізу үшін әдістемелік ұсынымдар мен құралдар әзірлеу. Біз жоғары мектепте химияны оқытудың кейбір инновациялық әдістерін ашамыз. Ең алдымен, жоо-да химияны инновациялық оқытудың интерактивті сипатын атап өтеміз. Бұл химияны оқыту процесіне интерактивті оқыту әдістерін енгізуді қамтиды, оларға проблемалық оқыту әдістері, пікірталастар, кейс-стади, топтық жұмыс, іскерлік және рөлдік ойындар, химиялық білімді, интеллектуалды дағдыларды және дағдыларды меңгеру процесінде студенттің белсенділігін болжайтын оқытушы мен студенттің тұлғаға бағытталған өзара әрекеттесуіне негізделген блицопрос және сауалнама әдісі жатады.
Н.А.Чуйкова мақаласында ЖОО-дағы білім беру процесін ақпараттандыру оқытушылардың ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың заманауи құралдарын пайдалануға қатысты әдістемелік шеберлігіне белгілі бір талаптар қояды. Жоғары мектепте химиялық пәндерді оқытуда қолданылатын электрондық білім беру ресурстарын оқытудың ұйымдастырушылық формаларына сәйкес жіктеген жөн: дәріс курсын қолдауға арналған бағдарламалар; зертханалық практикумды қолдауға арналған бағдарламалар; жеке және өзіндік жұмысты ұйымдастыруға арналған бағдарламалар; мониторинг және диагностика бағдарламалары. Химияны оқытудың электронды құралдарының бұл жіктелуі мұғалімнің студенттерді химиялық даярлаудың әртүрлі кезеңдеріндегі рөлі мен маңыздылығын түсінуіне ықпал етеді. ЖОО-да химияны оқытудың тиімді инновациялық технологиясы модульдік оқыту технологиясы болып табылады. Оқу модулі, Н.С. Крючкинаның айтуынша, оқу ақпаратын, әдістемелік ұсыныстарды, оқу тапсырмаларын, бақылау және тексеру материалдарын, глоссарийді қамтиды. Оқу модулі-бұл "танымдық және кәсіби аспектілерді қамтитын логикалық аяқталған оқу бағдарламасы, оны игеру білім, білік және дағдыларды бақылаудың тиісті формасымен аяқталады".
Жаңа буын стандарты білім алушылардың жеке, Мета-пәндік және пәндік нәтижелеріне, соның ішінде Мета-пәндік талаптарға пәнаралық ұғымдар мен әмбебап оқу әрекеттерін игеруге, сондай-ақ өзінің жеке білім беру траекториясын құру қабілеті мен ұйымдастырылуына, зерттеу, жобалау және әлеуметтік қызмет дағдыларын игеруге қойылатын талаптарды белгілейді. Стандарттың негізінде жүйелік-белсенділік тәсілі жатыр, ол мыналарды қамтамасыз етеді:
- өзін-өзі дамытуға және үздіксіз білім алуға дайындықты қалыптастыру;
- білім беру жүйесінде білім алушылардың дамуының әлеуметтік ортасын жобалау және құрастыру;
- білім алушылардың белсенді оқу-танымдық қызметі;
- білім алушылардың жеке, жас, психологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, білім беру қызметін құру
Қазіргі білім берудің басым мақсаты мұғалімнен оқушыға білімді, дағдыларды репродуктивті түрде беру емес, оқушының оқу мәселесін өз бетінше анықтау, оны шешу алгоритмін тұжырымдау, процесті бақылау және нәтижені бағалау қабілеттерін толыққанды қалыптастыру және дамыту болып табылады.
Дамытушылық оқыту жағдайында оқушының негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру процесінде максималды белсенділігін қамтамасыз ету қажет, өйткені соңғысы тек өз іс-әрекетінің тәжірибесінде қалыптасады. Психологтар К. К. Платонов пен Г. Р. Голубевтің айтуынша " сабақ барысында оқушылардың естігенінен олардың жадында орта есеппен 10% мазмұн қалады. Оқу арқылы қабылданғаннан 30% бекітіледі. Оқушылардың қандай да бір затты немесе құбылысты бақылауы олардың жадында орта есеппен 50% - ға жуық қабылдауды қалдырады. Оқу материалы бар оқушылардың практикалық әрекеттері олардың жадында қабылдаудың орта есеппен 90% құрайды".
Осыған сәйкес, көптеген зерттеушілер білім берудегі инновацияларды интерактивті оқыту әдістерімен байланыстырады, олар "материалға шығармашылық көзқарасты қажет ететін және әр оқушының ашылуына жағдай жасайтын барлық әрекеттерді"білдіреді
Білім беру процесінің тиімділігі педагогикалық технологиялармен анықталады. Қазіргі білім беру процесі оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ететін жаңа, тиімдірек технологияларды іздеусіз мүмкін емес. [2]
Осы функциялардың орындалуы мұғалімнің инновациялық білім беру технологияларын таңдауын анықтайды.
Технология (грек сөзінен techne-өнер, шеберлік және логия-ғылым) - материалдарды алу, өңдеу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы.
Білім беру технологиялары-бұл қойылған мақсаттарға сәйкес білімді, дағдыларды, дағдыларды және қатынастарды жобалау, қалыптастыру және бақылау операцияларының жиынтығы.
Педагогикалық технология педагогикалық мақсаттарға жету үшін пайдаланылатын барлық жеке, аспаптық және әдістемелік құралдардың жүйелік жиынтығы мен жұмыс істеу тәртібін білдіреді (М.В. Кларин)". [8, 14-15 беттер]
Инновациялық педагогикалық технологиялар-бұл жаңа ақпараттық технологиялардың, оқытудың жаңа әдістері мен әдістерінің пайда болуына байланысты, оқушының жеке басының ең жақсы қасиеттері мен өзін-өзі дамытуын жандандыру және жүзеге асыру үшін ең қолайлы психологиялық педагогикалық жағдайлар жасау және оқу процесінің тиімділігін арттыру мақсатында әзірленетін дәстүрлі емес педагогикалық технологиялар. Инновация баланың жеке басына, оның қабілеттерін дамытуға бағытталған педагогикалық практикада қолданылатын жаңа әдістерді, формаларды, құралдарды, технологияларды анықтайды. Олар студенттерге берік және саналы білім алуға мүмкіндік береді, ал оқу іс-әрекетінде Тәуелсіздік дамиды, сабақта оқу материалын айту уақыты артады, оқушыларда дұрыс емес жауаптардан қорқу болмайды, сенімділік сезімі басым болады, сонымен қатар оқушының коммуникативті мәдениеті мен өзін-өзі бағалауы артады. Балаларды үйренуге мәжбүр ететін үш күш бар: мойынсұну, құмарлық және мақсат. Мойынсұну итермелейді, мақсат шақырады, ал хобби қозғалады. Егер балалар тақырыпқа немқұрайлы қараса, оқу қиын міндетке айналады. Сондықтан, жаратылыстану ғылымдарын, атап айтқанда химияны оқытуда мұғалімнің басты міндеті-ең алдымен оқушыларды таным процесіне қызықтыру және қызықтыру: оларға сұрақтар қоюға және оларға жауап табуға, нәтижелерді түсіндіруге, қорытынды жасауға үйрету.[4] химия бойынша білім беру стандарты мұғалімді оқу процесін ұйымдастыруға бағыттайды, онда оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекеті жетекші рөл атқарады. Химия пәнінен білім беру мазмұнын игеру нәтижесінде оқушылар оқу дағдыларын, дағдылары мен іс-әрекет тәсілдерін кеңейтуге мүмкіндік алады. Химия курсын оқытудың басым міндеті мынадай қызмет түрлерін қалыптастыру әдістемесін жетілдіру болып табылады:
- танымдық іс-әрекет
- ақпараттық-коммуникативтік қызмет
- өз қызметін бақылау және бағалау дағдыларын, өз іс-әрекеттерінің ықтимал нәтижелерін болжай білуді көздейтін рефлексивті іс-әрекет
Мәдениеттің маңызды элементтері ретінде осы қызмет түрлерін игеру колледж студенттерін дамыту мен әлеуметтендірудің қажетті шарты болып табылады. Практикалық оқытуда белсенділік әдісі технологиясын іске асыру келесі дидактикалық принциптер жүйесімен қамтамасыз етіледі:
1) қызмет принципі
2) үздіксіздік принципі
3) тұтастық принципі
5) психологиялық жайлылық принципі
6) өзгергіштік принципі
7) Шығармашылық принципі
Аталған дидактикалық принциптер бір-бірінен тәуелсіз, бұл олардың қажеттілігін негіздейді, колледждің іс-әрекетке негізделген тәсілді жүзеге асыратын білім беру жүйесі ретінде жұмыс істеуі үшін қажетті және жеткілікті жағдайлар жүйесін белгілейді. Сонымен, студенттің жеке басына бағытталған іс-әрекет әдісінің технологиясы проблемалық мәселелерді шешу үшін әр түрлі іс-әрекеттерді жүзеге асырудан тұрады. Бұл мұғалімнің жетістігінің маңызды критерийіне айналатын озық технологияларды қолдану. Осылайша, менің педагогикалық тәжірибемнің мақсаты оқушылардың жеке басын дамыту үшін заманауи білім беру технологияларын пайдалану болып табылады. Мақсатқа сәйкес мен келесі міндеттерді шешемін:
1. Сынып-сабақ жүйесі шеңберінде дамыта оқытудың заманауи технологияларын пайдалану бойынша озық педагогикалық тәжірибені зерделеу.
2. Педагогикалық процеске оқушылардың жетекші құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін неғұрлым тиімді технологияларды енгізу.
3. Білім беру процесін жеке, шығармашылық және зерттеу қызметін ұйымдастыру арқылы оқушылардың жеке әлеуетін дамытуға бағыттау.
4. Оқу процесінің тиімділігін арттыру және нәтижесінде пән бойынша оқыту сапасын арттыру.
5. Білім беру процесіне қатысушыларды ақпараттық қоғам жағдайындағы өмірге дайындау, оқушылардың әлеуметтік құзыреттілігін дамыту
Ақпараттық технология - қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өндеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.
Коммуникация - ақпаратты тасымалдап жеткізу әдістері мен механизмдерін және оларды жазып жинақтап жеткізу құрылғыларын қамтитын жалпы ұғым .
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне - оның іргелілігі, алдын алу сипаты және оларға қол жеткізу мүмкіндіктері жатады.
Оқу процесінде қолданылатын АКТ құралдарын орналастырудың бірнеше жолдары бар. Ең перспективтісі және мазмұндысы жіктелу критериі ретінде АКТ құралдарын әдістемелік тағайындау облысы болатын жол болып табылады.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдарын меңгеру, жаңа элементтің енгізілуінің негізінде адам қызметінің өзгеруі сияқты мәселелер көп уақыттан бері психологтарды қызықтыруда. 1937 ж. Л. С. Выготский былай деп жазған: Адамның өмір сүру процесіне құралдың ендірілуі осы құралды қолдану және басқарумен байланысты көптеген жаңа қызметтерді өмірге әкеледі, осы құрал орындай алатын көп жай процестерді керек емес қылады, психикалық процестер және олардың ұзақтылығын, интенсивтілігін, жүйелілігін өзгертіп, бір қызметті екінші қызметпен ауыстырады, қысқаша айтқанда, бүкіл өмір сүру құрылымын өзгертеді.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдары оқушыларға жаңа ақпарат көздеріне жол ашады, жеке жұмыс пен білім алудың нәтижелілігін, тиімділігін көтереді, кәсіби дағдыларды қабылдау және бекіту үшін мүмкіндіктер береді, қашықтықтан оқытудың жаңа формалары мен әдістерін жүзеге асыруға мүмкіндіктер ұсынады.
Ақпараттық - коммуникативтік технология құралдары, ашық білім беру жүйесінде, мұғалімдерге осы уақытқа дейін қол жеткізе алмаған, оқыту мазмұнын жылдам жаңарту және жаңа білім мен технологиялар пайда болған сайын оқыту жүйесін жаңадан құру мүмкіндіктерін береді. Ақпараттық технологиялар мұғалімді дәстүрлі оқыту жүйесіне тән күнделікті оқыту материалын баяндау сияқты қызмет түрлерінен босата отырып, мұғалімге еңбек етудің интеллектуалды формаларын ұсынады.
Қазіргі таңда білім саласы қызметкерлерінің алдында тұрған басты мақсат - ақпараттық - коммуникативтік технологиялары арқылы білім мазмұнын жаңарту. Қазіргі заман қоғамын ақпараттандырудың басты бір бағыты білім беру жүйесін ақпараттандыру болып табылады. Ақпараттық - коммуникативтік технология дегеніміз -- адам қызметінің барлық түрінің ақпаратын өңдейтін жүйелі және бұқаралық әдіс-тәсілдері мен амалдарының жиынтығы.
Ақпараттық - коммуникативтік технология - мұғалімнің өз жұмыстарының әдістері мен ұйымдастыру түрлерін түбегейлі өзгертуге, оқушылардың жеке қабілеттелігін дамытуға, оқудағы пәнаралық байланысты күшейтуге, оқу процесін ұйымдастыруды үнемі жаңартып отыруға мүмкіндік береді.
Ақпараттық - коммуникативтік технология жағдайындағы жалпы оқыту үрдісінің функциялары: оқыту, тәрбиелеу, дамыту, ақпараттық болжамдау және шығармашылық қабілеттерін дамытумен анықталады.
Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық -- коммуникативтік технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Келешек қоғамның бойында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қоғамның алдында тұрған ең басты міндет.
Жаңа ақпараттық технологиялар дегенiмiз -- бiлiм беру iсiнде ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесi. Бұл процестi icкe асырудан негiзгi құрал компьютeр болып табылады. Компьютер -- бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн зор құрал. Бiрақ әлі күнге дейін бiз осы зор құралдың шексiз мүмкiндiктерiнің оннан бiрiн де пайдалана алмай отырмыз. Себеп не? Басты себеп - мұғалімнің ақпараттық коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiнің қалыптаспауында немесе төмендiгiнде.
Ақпараттық мәдениет дегенiмiз -- адамға ақпараттық кеңістіктің қалыптасуына қатыcyғa және ол кeңicтіктe epкін бағдарлай алуға, ақпараттық өзара ic-әрекетке түсуге мүмкiндiк беретiн бiлiм деңгейi. Э.Л.Семенюктiң пiкiрi бойынша ақпараттық мәдениет -адамның, қоғамның немесе оның бiр бөлiгiнiң ақпаттармен жұмыс iстеудiң барлық түрлерi - ақпараттарды алу, өңдеу, жинақау және осының негiзiнде сапалы жаңа aқпаратты құру және практикалық қолдану бойынша жетiлу деңгейi.
Ақпараттық - коммуникативтік технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуде мұғалім алдына жаңа бағыттағы мақсаттар қойылады:
Өз пәні бойынша оқу-әдістемелік электронды кешендер құру, әдістемелік пәндік Web - сайттар ашу;
Жалпы компьютерлік желілерді пайдалану;
Бағдарламалау ортасында инновациялық әдістерді пайдаланып, бағдарламалық сайттар, құралдар жасау. (мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар).
Қашықтықтан оқыту (Internet желісі) барысында өздігінен қосымша білім алуды қамтамасыз ету.
Іс тәжірибемде ақпараттық технологияның барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық даралығын қалыптастыру үшін сабақта төмендегі іс-шараларды қолданудың маңызы зор екенін байқадым.
Оқушының дайындық деңгейін, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы жаңа материалдарды меңгеруге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту процесіне жаңа ақпараттық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану.
Оқытудың жаңа әдістері мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық іс-әрекетін компьютерлік ойындар және т.б.) сабақта жиі қолдану.
Проблемалық зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдістерін қолдану арқылы классикалық әдістерді жетілдіру.
Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану арқылы оқу процесінің материалдық - техникалық базасын жетілдіру.
Интерактивтік оқыту технологиясы.
Интерактивтік оқыту технологиясы - бұл коллективтік, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін ұйымдастыру.
Интерактивтік оқыту - бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұхбаттасып оқыту болып табылады. Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке, қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -- ұйымдастыру және сұқбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұсынады. Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеуішінің басым болуы жағдайын болдырмайды. Сұхбаттасып оқыту барасында оқушылар сыни ойлауды, тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды, дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, ролдік ойындар қолданылады, құжаттармен және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды.
Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.
Интерактивті тақта -- сыныптағы оқушылардың барлығын оқыту үшін құнды құрал. Бұл мұғалімдерге жаңа материалды өте қызықты және қарқынды етіп көрсету үшін құнды құрал. Бұл мұғалімдерге жаңа материалдарды өте қызықты және қарқынды етіп түсіндіруге көмектесетін көзге көрінетін (визуалды) ресурс. Оның ақпаратты түрлі мультимедиялық ресурстар көмегі арқылы танысуға мүмкіндігі зор. Ол сызбаларды түсіндіруді жеңілдетіп, қиын мәселелерді шешуге көмектесе алады. Оқытушылар өздерінің жаңа ойларын, идеяларын әсерлі, тартымды етіп көрсету үшін осы тақтаны қолданса мақсаттарына жетеді. Бұл тақтада оқытушылармен жаңа материалдарды бірігіп талдауға мүмкіндік зор. Зерттеулер көрсеткендей, түрлі ресурстарды, қызықтыруларды ұлғайта отырып қолданса, оқытушылар үшін де, оқушылар үшін де интерактивті тақта сабақты қызықты ететіні анықталды. Интерактивті тақтамен дұрыс жұмыс жасаса, оқушылардың білімдерін тексере де алады. Интерактивті тақта сыныптағы барлық оқушылардың басты назарына айналады. Ал егер де керекті материалдардың барлығы алдын ала дайындалып, түсінуге оңай болса, сабақтың жақсы қарқынды өтуін қамтамасыз етеді. Интерактивті оқыту технологиясына төмендегілер кіреді:
1) Жұптасып жұмыс істеу.
2) Ротациялық (ауыспалы) үштік.
3) Карусель -- Айналмақ.
4) Шағын топтармен жұмыс.
5) Аквариум.
6) Аяқталмаған сөйлем.
7) Миландыру Мозговой штурм.
8) Броундық қозғалыс.
9) Есепту ағашы. Дерево решений
10) Өз атынан сот. Суд от своего имени
11) Азаматтық тыңдау.
12) Ролдік іскерлік ойын.
13) Сығымдау методы. Метод пресс
14) Өз позицияңды ұстан.
15) Дискуссия.
16) Дебаттар.
Жаңа сабақты түсіндіру барысында сабақтың мазмұнын дайын күйінде бермеуге тырысамын. Оқушылардың өздігінен танып -- білу дағдыларын қалыптастыра отырып, жаңа тақырып бойынша анықтама, ережелерді өздері құрастырып тұжырымдай білуіне жетелеймін. Ол үшін оқытудың интерактивті формаларын сабақта қолданамын. Олар:
Жеке шығармашылық тапсырмалар, жобалар.
Блок - схем, графиктер, диаграмма, карта т.б.
Тірек - схема, көрнекіліктер және анықтама құралдары.
Ойын арқылы оқыту.
Сөзжұмбақ, ребустар.
Логикалық есептер.
Тестілеу және бақылау.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану -- өмірлік ситуацияларды моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны ерекшелеуді шектейді. Бұл моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді. Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады. Мысалы: Аквариум технологиясының мәнісі сонда, бірнеше оқушы шеңбер ішінде ситуацияны жасырады разыгрывают, ал қалғандары оларды бақылап тұрып әрекеттеріне талдау жасайды.Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп берілген тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.Есептеу ағашы - сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ) жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз идеяларын жазады.Өз позицияңды ұстан -- деп аталатын интерацияның да пайдасы бар. Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен байланыстырылған. Интерактивтік оқыту - бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивті тақтамен жұмыс істеудің артықшылықтары:
Бағдарлама бойынша барлық сынып оқушыларына қолайлы;
Web-сайттарды, басқа да құралдарды қолдана отырып жаңа материалдарды түсіндіруге, меңгеруге қолайлы;
Берілген материалды әсерлі жеткізуге және оны сынып оқушылары арасында талқылауға үлкен мүмкіндіктер туғызады;
Интерактивті тақта сыныптағы барлық оқушылардың басты назарына айналуына байланысты орталықтан демонстрациялауға қолайлы жағдай туғыза алады;
Мұғалімнің де, оқушының да шабытын, қызығушылығын арттырып, сабақты тартымды өткізуге ынталандырады;
Оқушы алдына жаңа материалды жанды түрде көрсете отырып, танымдық қабілетін арттыруға мүмкіндік алады.
Білім беруде компьютерлік технологияның барлық мүмкіндіктерін интеграциялау оқушылардың өзіне және өз біліміне қатысты танымдық қызметін, шығармашылық талабын, белсенді бағыттарын ынталандыруға көмектеседі. Сонымен, интерактивтік тақта сабаққа қатысушылардың барлығының ойын бір ортаға жинақтап, қажет ақпаратты өңдеу арқылы жалпылаған ақпараттық біліктілікті қалыптастыратын тиімді құрал болып табылады. Алдын ала дайындаған оқу материалдары -- презентациялар, мәтіндік, графикалық ақпараттық объектілер -- сабақтың жақсы өтуін және барлық ақпарат түрлерін қолдануды қамтамасыз етеді. Бұл оқушының сабаққа деген қызығушылығын, әрі өз бетінше іздену қабілетін арттырады. Бұл сапалы білім берудің ең басты факторы болып табылады. Осындай әдістермен жасалған теориялық талдаулар үздіксіз жыл бойында жүзеге асырылып отырса, бала жаттығып, өз бетінше ізденіп, жаңалық ашуға, зерттеу жұмыстарын жасауға дайындалады. Осы арқылы қоғамдағы түрлі қайшылықтар мен жағдайларды, халқымыздың мәдени құндылықтарын өздігінен пайымдауға қадам бастайтын, рухы мықты азамат тәрбиелейміз.
Электрондық оқулықтарды пайдалану
Тиімділігі
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп отыратын ақпарат көлемінің әр түрлі тегімен анықталады.Оқушыларға білім беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау заман талабына сай талап етілуде.
Қазіргі кезді электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиялық оқулық.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен жұмыс істеуге жағдай жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес, сондықтан электронды оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық жұмыстар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап, тестілер шешіп, карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез және жәй түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электронды оқулықтың ең қажет мүмкіндігі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын байқау.
Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Электронды оқулықтар оқушының бiлiм сапасын бақылау жүйесiн өзгертуге мүмкiндiк жасайды. Дәстүрлi оқытуда әр оқушы оқытушы тарапынан бақылау өте жиi болмай қалуы да кездеседi, ал электронды оқулықтың көмегiмен оқыту үрдiсiнiң әр этапын бақылай алады. Тiптi кейде тапсырманың дұрыс орындалуын ғана қадағалап қоймай, қате орындаған жағдайда оқулықтың тарауына, керектi тақырыбына немесе қажет ақпарға сiлтемелер берiп отырады. Бұл оқушы үшiн, бiрiншiден үлкен көмек, жеңiлдiктер туғызса, екiншiден, сол материалды автоматты түрде бақылап, әдiл бағасын беруге, оқушыға қажетiне қарай кеңес беруге, сол жайында барынша мәлiмет алуға мүмкiндiк жасайды.
Электронды оқулықтар оқушылардың
-- бiлiм деңгейiн тереңдетуге;
-- ауызекi тiлде сөйлей бiлу дағдыларын қалыптастыруға;
-- өз бетiнше iздену қабiлетiн қалыптастыруға;
-- ойларын дамытуға;
-- студенттердiң сөздiк қорының молаюына;
-- тiлдi үйренуге деген ынтасы мен қызығушылығының артуына;
-- сабақта өзiн еркiн ұстап, өз мүмкiншiлiгiн кеңiнен пайдалана алуына;
-- өз iсiне талдау жасай алуға көптен-көп көмегiн тигiзедi.
Қорыта келе айтарым, оқу үрдiсiнде электронды оқулықты қолданудың маңызы өте зор. Тiл үйренушi электронды оқулықпен сабақ бойы үздiксiз байланыста болғандықтан тiлдi меңгеруiне үлкен мүмкiндiктерi бар. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану - оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік- жетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
Оқушының ойы мен белсенділігін дамытудағы ойынның рөлі.
Адам баласы қоршаған орта туралы шындықты белсенді іс-әрекеттің нәтижесінде танып біледі. Ол іс-әрекеттер: ойын, оқу және еңбек. Дегенемен жас жеткіншектер үшін ойын- ең маңызды іс-әрекеттің бірі.
Әрекет дегеніміз түрлі қажеттерді өтуге байланысты белгілі мақсатқа жетуге бағытталған үрдіс.
Ойын- бала әрекетінің негізгі бір түрі. Бала үшін ойын- өмір сүрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-әрекеттерін, қарым-қатынастарын үйренеді, еңбектің мәнін түсіне біледі, адамгершілік нормаларын игереді, әлеуметтік рөлдер атқарады.
Сабақ үстінде жүргізілетін жұмыс түрлері, тақырыпқа сай алынған тәрбиелік мәні бар ойын элементтері оқушылардың ойлау белсенділігін қажет етеді. Сондықтан мұғалім әр сабағында ойын түрлерін орнымен қолданып, оны қызықты ету арқылы олардың білімге ынта-ықыласын, пәнге деген сүйіспеншілігін қалыптастырады. Демек, мұғалім сабағын баланың қабілет-қарымына, психологиялық ерекшелігіне сай байланысты жоспарлау керек. Сонда ғана сабақ тартымды, жеңіл болады., оқушыларды жалықтырмайды.
Технология қоғам мен экономиканың көптеген салаларында барған сайын кең таралуда және бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz