Оқу процесіне студенттердің бейімделу мәселелері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биология және биотехнология факультеті

Биофизика, биомедицина және нейроғылым кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тaқырыбы: «Студенттер ағзасының физиологиялық қызметіне емтихандық күйзелістің әсерін анықтау»

6B05108 Биомедицина

Орындаған

^(қолы)

Амангелді А. Е.

Орындаған:

(қолы):

Амангелді А. Е.:

Орындаған: Ғылыми жeтeкшiсi

(қолы):

^(қолы)

Амангелді А. Е.:

Қорғауға жіберілді

Хаттама №__ «___» 20__ ж.

Кафедра меңгерушісі

б. ғ. к., профессор

^{(қолы және мөр)}

Кустубаева А. М.

Кафедра меңгерушісіб. ғ. к., профессор:

(қолы және мөр):

Кустубаева А. М.:

Кафедра меңгерушісіб. ғ. к., профессор: Норма бақылаушы

(қолы және мөр):

^(қолы)

Кустубаева А. М.:

Aлмaты, 2023

МАЗМҰНЫ

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: КІРІСПЕ

: 1

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

: 1. 1

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Оқу процесіне студенттердің бейімделу мәселелері

: 1. 2

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Стресс және оның психологиялық себептері

: 1. 3

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Мазасыздық деңгейін шешу және мәселелерін талдау

: 1. 4

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Емтихан кезіндегі студенттердің стресстік тәсілдері

: 1. 5

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Әртүрлі факторлардың тыныс алу жүйесіне тигізетін әсері

: 1. 6

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Әртүрлі факторлардың жүрек-қан тамырлары жүйесінің қызметіне әсері

: 2

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: ЗЕРТТЕР МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ

: 2. 1

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Зерттеу объектілері

: 2. 2

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Зерттеу әдістері

: 3

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ

: 3. 1

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Емтиханға дейінгі студенттердің cыpтқы тыныс алу көpceткіштepінің өзгepіcтepі

: 3. 2

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Емтиханнан кейінгі студенттердің cыpтқы тыныс алу көpceткіштepінің өзгepіcтepі

: 3. 3

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: Нәтижелерін талқылау

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: ҚОРЫТЫНДЫ

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Кез келген адам әлеуметтік өмірі оны үнемі «емтихан», белгілі сынақтар жағдайындп өзінің әлеуметтік тәуелсіздігін, материалдық әл-ауқатын, физикалық әл-ауқатын немесе интеллект деңгейін дәлелдеуге тырысады. Негізінде емтихан алдындағы күйзеліс белгілерін мектеп оқушыларынан, сессия кезінде студенттерден, жүргізуші куәлігін алуға тапсырылатын сынақ тапсырушыдан, жаңа операцияны меңгеріп жатқан хирургтан, жұмыссыз адамнан байқауға болады. «Емтихандағы күйзелістің» классикалық мысалын кез келген мектепте емтихан кезінде табу мүмкін. Ұйқысыз түндер, мазасыз ойлар, тәбеттің төмендеуі, жүрек соғу жылдамдығының жоғарылауы, аяқ-қолдардың дірілдері емтиханнан қорқудың типтік көрінісі болып табылады.

Емтихандық күйзелісті ұзақ мерзімді зерттеулер көрсеткендей, бұл құбылыстың адам ағзасына және студенттердің психикасына зиянды әсері анық бағаланбайды. Соңғы жылдары жүргізілген зерттеулер емтихан қорқынышы адам ағзасының барлық жүйелеріне әсер ететінін көрсетті: жүйке, жүрек-тамыр, иммундық және т. б. құрылғылар онкологиялық аурулардың ықтималдығын арттырады. Отандық және шетелдік авторлардың пікірінше, емтихан сессиясы кезінде студенттер мен оқушылар жүрек-қантамыр жүйесінің вегетативті реттелуінің айқын бұзылыстарын тіркейді, олар жүрек соғу жиілігінің жоғарылауымен, қан қысымының жоғарылауымен және вегетативті жүйке жүйесінің бөліктеріндегі теңгерімсіздікпен бірге жүреді.

Жұмыстың мақсаты: емтихандық стресстің студенттер ағзасының физиологиялық қызметіне әсерін зерттеу.

Міндеттері:

Емтихан кезіндегі студенттердің стресстік тәсілдерін зерттеу
Әртүрлі факторлардың тыныс алу жүйесіне тигізетін әсерін анықтау
Әртүрлі факторлардың жүрек-қан тамырлары жүйесінің қызметіне әсерін зерттеу

Зерттеу объектісі - 30 адамнан тұратын студенттік топ.

Жұмыстағы зерттеу тақырыбы университет студенттерінің емтиханның экстремалды жағдайында әрекет етуге дайындығы болды.

Жұмыстың жаңалығы: Емтихандық стресстің қазіргі студенттерге әсер ету ерекшеліктерін қарастыру.

Практикалық маңыздылығы: Бұл жұмыс студенттерге пайдалы болады, емтихан сессиясы кезінде өздері үшін оңтайлы жұмыс режимін жасауға көмектеседі.

Құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

1. 1 Оқу процесіне студенттердің бейімделу мәселелері

Заманауи университеттегі оқу процесі психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік және экономикалық мәселелермен байланысты бірқатар ерекшеліктерге ие. Десек те, ең күрделі және маңызды мәселенің бірі - студенттердің университеттегі оқу жағдайына бейімделу мәселесі. Әдетте, бұл мәселе психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде бірінші курс студенттеріне қатысты қарастырылған, бірақ көбінесе студенттердің бейімделу процесі бүкіл оқу кезеңінде жалғасуы мүмкін [1] .

Осыған сүйене отырып, қазіргі заманғы университеттің өзекті міндеті студенттердің болашақ кәсіби қызметіне дайындығын қалыптастыру болып қала береді. Бұл дайындық оқу-тәрбие процесінде толығымен дерлік қалыптасады: мамандықты таңдап, оқуға түскен сәттен бастап, қызметтің жеке тәсілдерін меңгеру - қоғамдағы мінез-құлық пен қарым-қатынас формаларының ерекшеліктеріне дейін. Шартты түрде бейімделудің келесі түрлерін ажыратуға болады: психологиялық және физиологиялық, әлеуметтік, биологиялық. Демек, бейімделу процесін жан-жақты, оның әр түрлі деңгейлерінде, яғни тұлғааралық қарым-қатынас, жеке мінез-құлық және психофизиологиялық реттеу деңгейлерінде қарастыру керек.

Студенттің бейімделу процесінде жетекші рөлді оның бейімделу процестеріне көп әсер ететін психикалық компоненті атқарады. Бұл пікірді бейімделуді әртүрлі әрекеттер кешені деп есептейтін көптеген ғалымдар растайды. Сонымен, бейімделу - бұл университеттегі оқу-тәрбие процесінің мазмұны мен ұйымдастырылуына студенттің қатынасының, байланыстар сипатын өзгерту процесі.

Д. Капрада мен Д. Сервонның пікірінше, психикалық бейімделу адамның немесе топтың психикалық әрекетімен байланысты және аккомодация процестерінің өзара әрекеті (қоршаған орта ережелерін меңгеру, оған «ассимиляция») түсініледі. Аккомодация және ассимиляция процестерінің, бейімделу әрекетінің оңтайлы үйлесуі табысты бейімделудің маңызды шарты болып табылады [2] .

Оқушылардың іс-әрекетке, жаңа өмір салтына бейімделу процесін жеделдету - аса маңызды міндет. Бастапқыда студенттердің ЖОО-да оқуға бейімделу дәрежесі объективті жағдайларға байланысты: жеке психологиялық ерекшеліктері, тұлғалық, іскерлік және мінез-құлық қасиеттері, құндылық бағдарлары, оқу белсенділігі, денсаулық жағдайы, әлеуметтік орта, отбасы жағдайы және т. б. Мұнда әрбір студенттің жеке ерекшеліктерін талдай отырып, әрқайсысының әлеуметтік бейімделу шараларының жүйесін таңдайтын куратордың рөлі маңызды.

Сонымен қатар, белгілі бір пән оқытушыларының студенттерінің әлеуметтік бейімделуіне қатысу қажеттілігіне назар аудармау мүмкін емес, өйткені белгілі бір пәнді меңгеруге деген ынта, қызығушылық дәрежесі көбінесе оқытушының жеке басына байланысты [3] .

Бірінші курс студенттерінің бейімделу процесінде жоғары курс студенттерінің психологиялық қолдауы үлкен көмек көрсетеді. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың «Психология және педагогика» факультеттерінің тәжірибесінен, бакалавриат студенттерімен бірлесе жұмыс істеген 1 курс студенттерінің топтары (бірлескен кештер, кураторлық сағаттар) жоғары оқу орнында оқу ерекшеліктеріне анағұрлым жылдам бейімделгені белгілі болды. Осылайша, бейімделу уақытын қысқартуға тек кураторлар ғана емес, сонымен қатар оқытушылар, әкімшілік және жоғары сынып оқушыларының кәсібилігі, ізгі ниеті, назары ықпал етеді деп қорытынды жасауға болады.

Қарастырылып отырған мәселенің екінші жағы бейімделу үдерісінің психофизиологиялық құрамдас бөлігі болып табылады, оны бейімделу кезеңін жеделдету шараларының жүйесінен шығаруға болмайды. Студенттік жас организмнің психофизиологиялық және қозғалыс қабілеттерінің жасқа байланысты прогрессивті дамуының соңғы кезеңі екенін есте ұстаған жөн. Бұл кезеңдегі жастардың оқу-тәрбие жұмысын жүзеге асыруға мүмкіндіктері зор.

Өкінішке орай, бірінші курс студенттері үшін бұл көрсеткіш бейімделу кезеңінде айтарлықтай төмендейді, өйткені оқу процесінің динамикасы студенттер организмі үшін өзіндік сынаққа айналады. Бұл кезеңде физикалық және психо-эмоционалдық стресске функционалдық төзімділіктің төмендеуі, физикалық белсенділіктің теріс әсерінің жоғарылауы, «мектептік» аурулардың (сколиоз, остеохондроз) өршуі, еңбек және демалыс режимінің, ұйқы және тамақтану тәртібі бұзылуы байқалады. Бұл фактілер шамадан тыс жұмыс істеуге айналатын жалпы шаршау жағдайының пайда болуына әкеледі. Шамадан тыс жұмыс қабілеттілігі мен еңбек өнімділігінің төмендеуіне, ашушаңдықтың, бас ауруының пайда болуына әкеледі. Сондай-ақ, әлсіздік, летаргия, физиологиялық жайсыздық, психикалық процестер ағымының бұзылуымен сипатталатын шаршау жағдайының дамуымен жүретін субъективті сезімдер кешені - шамадан тыс шаршауды қалыптастырады.

Деканаттардың, кураторлардың және оқу-әдістемелік бөлім мамандарының аудиториялық және сабақтан тыс жұмыстардың, студенттердің жұмысы мен демалысының тепе-теңдігінің сақталуын бақылауы осы психофизиологиялық бұзылулардың пайда болуында профилактикалық рөл атқарады [4] .

Жоғары оқу орындарында білім алу - жастардың психикасы мен физиологиясының пластикасына жоғары талаптар қоятын күрделі және ұзақ процесс екенін атап өткеніміз жөн.

Зеттеулерге сәйкес, көптеген 1 курс студенттері ересектердің қолдауына, куратор, деканның көмегіне мұқтаж екені анықталды. Бұл олардың кәсіби бейімделудің «дайын» тиімді психологиялық әдістемелері мен стратегияларының жоқтығына, білім беру мәселелерін шешуге эмоционалды дайындығына, ЖОО-да оқу процесінде туындайтын проблемалар мен қақтығыстарға байланысты [5] .

Жалпы жоғары курс студенттерінің көпшілігі университетте оқу процесіне оңай бейімделеді деп есептеледі. 1 курс студенттерінің айтуы бойынша бейімделу үдерісіндегі ең үлкен қиындықтар өзіндік жұмыстың үлкен үлесімен байланысты - 54%, ал 2-3 курс студенттері бұл көзқарасты 42% жағдайда қолдайды. Сонымен қатар 1 курс студенттері бейімделу процесінің қиындауына өз уақытын өз бетінше жоспарлай алмау себеп деп санайды.

2-3 курс студенттері бірінші орынға толыққанды демалыс факторын - 47%, одан кейін 37% оқу процесін ұйымдастыру факторын, 16% тұрмыстық жағдай факторын қояды [6] .

1-3 курста келесі аурулардың басым болады: ЖРВИ және вегетативтік-тамырлық дистония. Айта кету керек, екінші курс студенттері бірінші курс студенттеріне қарағанда әлдеқайда жиі ауырады. Біздің ойымызша, бұл бейімделудің компенсаторлық қорғаныс механизмдерінің шамадан тыс кернеуіне байланысты. Оқу мерзімінің соңына қарай аурулар саны айтарлықтай азайды, бұл университет жағдайына бейімделудің аяқталғанын көрсетеді.

Бейімделу процесінің айқын қиындықтарымен қатар, бейімдеу бағдарламалары мен шаралар жүйесін құру кезінде әрқашан ескерілмейтін жасырын қиындықтарда бар.

Бірінші курс студенттерінің студенттік өмірінде пайда болған бірқатар жағдайлар бір қарағанда маңызды емес бөлщектер сияқты көрінеді, дегенмен бұл жағдайлар біріктірілгенде оқу үдерісі мен психоэмоционалдық жағдайға өте маңызды әсер етеді. Мысалы: оқу материалын іздестіру мен меңгеруде дербестік көрсету қажеттілігі; жақсы қалыптасқан тұлғааралық қатынастардың болмауы; ата-ананың күнделікті қамқорлығының болмауы, бюджетті өз бетінше басқару қажеттілігі, өзіне-өзі қызмет көрсету, оқуды және бос уақытты жоспарлап, ұйымдастыра алмау және т. б.

Студенттердің бейімделу шараларын құру процесінде 1 курс студенті үшін, бір жағынан, барлық қолда бар қабілеттерін көрсету үшін барынша күш салуды қажет ететін өте ауыр жұмысқа тез араласуы керек екенін түсіну маңыздылығы, екінші жағынан, дененің психикалық және физикалық күштерін барынша жұмсауды талап ететін оқу мен қарым-қатынастың жаңа шарттарын жеңу мәселесі туындайды [7] .

ЖОО-дағы бейімделу процесінің ерекшелігі оқыту әдістемесінің айырмашылығымен және оны орта және жоғары мектептерде ұйымдастырудағы өзгешелікпен анықталады, бұл педагогикада мұғалім мен студент арасындағы кедергі деп аталатын жағымсыз әсердің түрін тудырады.

1 курс студенттеріне бағдарламаны сәтті меңгеру үшін университетте қажет түрлі дағдылар жетіспейді. Мұны табандылықпен өтеуге тырысу әрқашан сәттілікке әкелмейді. Студент жоғары оқу орнында оқу талаптарына бейімделу үшін көп уақыт қажет. Көптеген адамдар үшін бұл тым қымбатқа түседі. Сонымен қатар, орта және жоғары білім арасындағы сабақтастықтың нашарлығы, университеттегі оқу үдерісінің әдістемесі мен ұйымдастырылуының өзіндік ерекшелігі, ақпараттың көптігі, өз бетінше жұмыс істеу дағдыларының жоқтығы үлкен эмоционалдық күйзелісті тудырады, бұл мамандықты дұрыс таңдамадым ба деген сұрақты қайта қарауға итермелейді.

Осы қиындықтардың барлығы «дидактикалық тосқауылдан» туындайтындықтан, оқушылардың бейімделу қарқынының төмен болуының бір себебі оқыту әдістемесін ұйымдастырудағы мұғалім мен студент арасындағы педагогикалық өзара әрекеттестіктің біркелкі болмауында деп қорытынды жасауға болады. Бейімделудегі қиындықтар оқыту әдістерін ұйымдастырудағы мұғалім мен студент күш-жігерін біріктірудегі қиындықтар ғана болуы керек. Білімді меңгеру жағдайларының ерекшеліктеріне бейімделу уақытын қысқарту үшін жаңа материалды баяндау мектепте алынған базалық білімге негізделуі керек, оқыту процесінде қазіргі заманғы компьютерлік технологияларды дәріс түрінде пайдалану, презентациялар, компьютерлік тестілеу, виртуалды зертханалық жұмыс және т. б оқу процесінде қолданылып отыруы керек [8] .

1 курс студенттерін кез келген компьютерлік тапсырмаларды, презентацияларды құруға қатыстыру оларға пәнді игеруге оң мотивация жасауға ықпал етеді. Жоғары оқу орнының жаңа әлеуметтік функциялары мен тәрбиелік міндеттері оқытушылар мен студенттердің бірлескен іс-әрекет мақсаттарына деген жаңа көзқарасында жүзеге асуы керек.

Ұзақ уақыт бойы білімді игерудің жеке стратегиясын құру мәселелері еленбейді, бұл жалпы алғанда таңқаларлық емес, өйткені білімге бағытталған оқыту парадигмасын жүзеге асыру контекстінде студент «білім алушы» позициясында қалады. Сонымен бірге оқудың барлық кезеңдерінде студенттіңң белсенді позициясы басымдыққа ие болуы керек, студент белгілі бір білім алу мақсатына жетудің жолдары мен тәсілдерін үнемі таңдап отыруы керек. Бірақ мұғалімдер арасындағы қарым-қатынаста объективті қарама-қайшылықтардың болуы жағдайында және студенттің даралығын басу, оңтайлы педагогикалық өзара әрекеттестікке жету іс жүзінде өте қиын (әсіресе білім берудің бастапқы кезеңінде) .

Сондықтан оқытуды оңтайландыру қажет. Ол үшін субъективті оқыту модельіне жүгіну керек. Субъектілік - педагогикалық өзара әрекеттестіктің тұлғалық-бағдарлы, белсенділік үлгісіне негізделген процесс. Бұл модельді қолдану мұғалім мен оқушының қарым-қатынаста тең құқылы серіктес ретінде ынтымақтасуына мүмкіндік береді. Негізгі міндеттер өзара сыйластық, қарым-қатынас, субъектілерінің әрқайсысының дербестігі, білім берудің түпкілікті нәтижесіне табысты жету үшін біртұтас психологиялық кеңістікті қалыптастыру шеңберінде студенттерді психологиялық-педагогикалық қолдауға жағдай жасау болып табылады [9] .

Білім алушыға бағдарланған оқытуда мұғаліммен бірлескен жұмыстың да, студенттің өзіндік жұмысының да стратегиясы мен тактикасын анықтайтын мақсаттар мен міндеттерді мұғаліммен бірлесіп әзірлеу және белгілеу жүзеге асырылады. Тәрбиелік-педагогикалық іс-әрекетті ұйымдастыруға мұндай көзқарас оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың инновациялық әдістері мен педагогикалық бақылау формаларын пайдаланған жағдайда ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл идеяны жүзеге асырудың ықтимал нұсқаларының бірі модульдік оқыту технологиясын және студенттердің білімін бағалаудың рейтингтік жүйесін енгізу болуы мүмкін.

Модульдік оқытудың жетекші принциптеріне модульдік принциптер, оқытуды динамизмнің жекелеген элементтеріне құрылымдау, белсенділік, икемділік, саналы көзқарас, әдістемелік кеңестердің жан-жақтылығы жатады. Біртұтас педагогикалық процесті ұйымдастырудың модульдік жүйесінің білімге бағытталған жүйеден түбегейлі айырмашылығы бар екенін ескеруіміз керек.

Тәуелсіз модульдер - бір уақытта ақпарат банкі және оны қолданудың әдістемелік нұсқауы болып табылады. Мұндай оқыту мұғалім мен оқушы арасындағы субъектілік қатынасқа негізделеді, дербестік қамтамасыз етіледі, оқытуда белгілі бір деңгейге саналы түрде жетуді қамтамасыз етеді. Модульдік оқытудың мақсаттарына студенттің жұмысының қолайлы қарқыны, жеке мүмкіндіктерін анықтау, оқыту мазмұнын икемді түрде құру, оның әртүрлі түрлері мен формаларын біріктіру және соңғы нәтиженің жоғары деңгейіне жету жатады. Педагогикалық процеске қатысушылардың өзара қарым-қатынасы ынтымақтастық сипатын алып, барлық деңгейдегі басқару іс-әрекеті рефлексиялық негізде субъект-объектіден субъект-субъектіге ауысады [10] .

Оқушылардың жетістіктерін бағалаудың рейтингтік жүйесі. Рейтингтік жүйе табысты бейімделуге, студенттердің оқу бағдарламаларын меңгерудегі дербестігі мен белсенділігін дамытуға және сайып келгенде, кәсіби дайындық сапасын арттыруға ықпал етеді. Рейтингтік жүйені енгізу - біріншіден, бейімделгіш құруға мүмкіндік беретін жүйелі кері байланысты қамтамасыз етуге бағытталған нақты оқыту бағдарламасы, екіншіден, оқытушылар мен оқушылардың оқу процесіндегі іс-әрекетін дер кезінде түзету.

Рейтингтік жүйе студенттердің жеке пәндер бойынша алған білімін бағалауды объективті ету үшін қызмет етеді және студенттерге пән бойынша әртүрлі іс-әрекеттерде мүмкіндігінше өз ойын көрсетуге мүмкіндік береді. Рейтингтік бағалар негізінде студент семестр ішінде курстың барлық тақырыптарын сәтті меңгеруі негізінде пән бойынша емтихан немесе кредит тапсырудан босатылуы мүмкін. Бұл сессия кезеңінде студенттерге түсетін психоэмоционалдық жүктемені азайтуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, оқу үдерісіне пәндерді енгізу тиімді, ол студенттердің өзіндік ғылыми-зерттеу жұмыстарының дағдыларын (ең алдымен оқу-зерттеу) меңгеруге мүмкіндік береді.

Сонымен, университетте студенттердің бейімделу процесін жеңілдететін ең тиімді шаралар:

студенттердің әлеуметтік бейімделуіне белгілі бір пәндер бойынша кураторлар мен оқытушылардың белсенді қатысуы;
жоғары курс студенттерінің 1 курс студенттеріне психологиялық қолдау көрсетуді енгізу;
студенттердің жетістіктерін бағалаудың рейтингтік жүйесін енгізу және сессиялар кезінде студенттерді қорытынды сынақтардан белсенді босату тәжірибесін енгізу;
модульдік оқыту технологиясын енгізу;
компьютерлік және телекоммуникациялық технологияларды оқу процесінде белсенді пайдалану.
оқу үдерісіне оқу пәндерін енгізу, олардың дамуы студенттерге адам ағзасының ауруларға төзімділігін арттыруға бағытталған өз бетінше ғылыми-зерттеу жұмыстары мен курстарды орындау дағдыларын меңгеруге мүмкіндік береді.

1. 2 Стресс және оның психологиялық себептері

«Стресс» термині ағылшын тілінен (Stress - қысым, шиеленіс) алынған сөз. Физиологияда, психологияда және медицинада бұл термин әртүрлі экстремалды әсерлерге жауап ретінде пайда болатын адам күйлерінің кең ауқымына сілтеме жасау үшін қолданылады [11] .

Кез келген жағымсыз әсерге жауап ретінде организмнің спецификалық емес реакциясын, жалпы бейімделу синдромын белгілеу үшін физиологияда бастапқыда «стресс» ұғымы қолданылды. Кейіннен бұл концепцияның көптеген интерпретациялары пайда болды.

Бұл туралы стресс концепциясының негізін қалаушы канадалық ғалым, Нобель сыйлығының лауреаты Г. Селье: «Стресс - салыстырмалылық теориясы сияқты, мәселені жақсы білуді және оның жеткіліксіз түсінілуін көрсететін идеяларды жасауда шатасудан зардап шегетін ғылыми түсінік болып табылады» деп атап өтті [12] .

Психологиялық стресс - бұл әлеуметтік, психологиялық, экологиялық және кәсіби сипаттағы төтенше факторлардың қауіп-қатері немесе нақты әсер етуі нәтижесінде дамитын шамадан тыс психологиялық шиеленіс және мінез-құлықтың ұйымдаспауы. Психологиялық стрессті талдау субъект үшін жағдайдың маңыздылығын да, оның жеке ерекшеліктерін де ескеруді талап етеді. Стресс көбінесе ойлау және жағдайды бағалау тәсілінің, адамның өз мүмкіндіктерін білуінің, басқару әдістеріне дайындық дәрежесінің және экстремалды жағдайларда мінез-құлық стратегиясының өнімі болып табылады. Психологиялық күйзеліс, ең алдымен, өмірге, денсаулыққа, табысқа, әл-ауқатқа алаңдаушылық күйі болып табылады [13] .

Ганс Селье өз еңбектерінің бірінде былай деп жазды: «Стрессті бәрі басынан өткереді, бәрі бұл туралы айтады, бірақ стресстің не екенін білу үшін ешкім басын қатырғысы келмейді».

Ганс Сельенің анықтамасы бойынша, стресс - бұл организмнің оған қойылатын кез келген сұранысқа спецификалық емес жауабы, сондай-ақ, бұл организмнің қоршаған ортамен қалыпты қарым-қатынасын бұзатын барлық нәрсе. Егер Ганс Селье өз зерттеулерінің басында тек жағымсыз оқиғалар ғана күйзеліске ұшырайды деп есептесе, одан кейінгі еңбектерінде ол бұл құбылыстың екі түрін ажыратуды ұсынды: дистресс - жағымсыз күйзеліс және эустресс - жағымды оқиғалардың тәжірибесінен туындаған оң стресс.

Канадалық психотерапевт Дж. Воробейчик күйзелісті зиянды және жұмылдыру деп бөлуді ұсынды. Жұмылдыруға спорттық жарыстар, емтихандар, бұқараның революциялық ынта-ықыласы жатады. Керісінше, шамадан тыс жаттығу стрессі, ауыр оқу сессиясы, революциялық террор немесе ұзаққа созылған гипотермия зиянды стресстер санатына жатады [14] .

Зерттеушілердің айтуынша, егер адам миы жағдайды қауіпті деп анықтаса, оқиғалар келесі сценарий бойынша дамиды:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.