Машиналар мен жабдықтардың тозуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I.Кіріспе.
II. Негізгі бөлім
1.1. Негізгі құралдардың түсінігі және жіктелуі
1.2. Негізгі құралдарды кірістеу
1.3. Негізгі құралдардың шығысы
1.4.. Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу
1.5. Негізгі құралдарды қайта бағалау
1.6. Негізгі құралдарды түгендеу және негізгі құралдарды жөндеу шығындарын есепке алу
1.7.Негізгі құралдар есебінің аудиті
III.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы " Негізгі құралдар есебі". Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес, жылжымайтын және жылжымалы мүліктер қатарына жатқызылатын, жылжымайтын мүлік, көлік құралдары, машиналар мен жабдықтау және басқа да мүліктерді негізгі құралдар деп атайды. Оларды субъектілер өнім өндіру немесе тауарларды (қызметтерді) жеткізу немесе өзге тұлғаларға жалға беру мақсатында пайдаланады және оларды қолдану мерзімі бір жылдан артық болады.
Экономиканың тиімділігін арттыру мемлекеттің осы заманғы экономикалық стратегиясының басты міндеті болып табылады. Мұнда ерекше рөлді кәсіпорындардың өндірістік - шаруашылық қызметін басқарудың маңызды құрамы ретінде және барлық шаруашылық құралдарының оның ішінде негізгі құралдардың болуы, жағдайы, қозғалысы мен тиімді пайдалануына қатаң бақылау жасауды жүзеге асыратын бухгалтерлік есеп атқарады.
Осы курстық жұмыстың басты мақсаты - негізгі құралдарды қалыптастыру және оның кәсіпорында қалай жүргізілуін жалпы талдау, сондай-ақ оларды бухгалтерлік есепте есепке алынуын көрсету. Бұл курстық жұмыс ХҚЕС №16 Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар стандартына сәйкес негізгі құралдың экономикалық мәнін, жіктелуі мен амортизация тәсілдерін, сондай-ақ оларды экономикалық тиімді пайдалануда бухгалтерлік есептің рөлін ашады.
Негізгі құралдардың синтетикалық есебі №2410 Негізгі құралдар шоттарында, ал олардың тозуы №2420 Негізгі құралдардың амортизациясы және құнсыздануышоттарында жүргізіледі.
Осы курстық жұмыстың басты мақстанын көрсету үшін І бөлімінде, яғни кіріспеде негізгі құралдар жайлы түсінік бере отырып, негізгі құралдардың маңызын түсіндіремін. ІІ Негізгі бөлімде негізгі құралдардың мәні, жіктелуі, бағалануы, тозу сомасы, кірістелуі және шығысталуы туралы ақпараттар және негізгі құралдар есебінің аудиті қарастырамын. ІІІ Қорытынды бөлімінде жалпы Негізгі құралдар есебі жайлы өз ойымды ашып айтамын.Осы бөлімдерді қамти келе курстық жұмысты жаза отырып, негізгі құралдардың маңызы жайлы ақпараттарды ұсынғым келеді.

1.1. Негізгі құралдардың түсінігі және жіктелуі
Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ кезең бойына қызмет ететін материалдық-заттай құндылықтардың жиынтығы; олар өндіріске қызмет көрсете отырып, өзінің табиғи-заттай нысанын сақтайды, өз құнының бір бөлігін жаңадан жасалған өніммен көрсетілген қызметтерге көшіреді.
Негізгі құралдардың екі түрі болады:
* өндірістік негізгі құралдар;
* өндірістік емес негізгі құралдар.
Материалдық өндіріс саласында жұмыс істейтін негізгі құралдар - өндірістік негізгі құралдар (оларға: ғимараттар, құрылыстар, көлік құралдары, жабдықтар мен басқа да еңбек құралдары, т.б. жатады) деп, өндірістік емес бағыттағы негізгі құралдар - өндірістік емес негізгі құралдар деп аталады (тұрғын үйлер, мәдениет, спорт мекемелері, балабақшалар, емдеу орындары және басқа да кәсіпорын балансындағы жұмысшыларға қызмет ететін объектілер).
Негізгі капитал - бұл материалдық құндылықтың ұзақ кезеңдегі жұмыс істеп тұруы ретінде негізгі құралдардың ақшалай бағалануы. Осыған байланысты құралдар өзінің құндылығын өндіретін өнімге жартылай апарады.
Кәсіпорындарда өндірістік құралдар өндіріс процесінің материалдық-техникалық негізі болып табылады. Нарықтық экономика жағдайында өндірістік құралдардың алғашқы қалыптасуы, олардың жұмыс істеуі мен ұлғаймалы ұдайы молайтылып отыруы қаржылардың тікелей қатысуымен жүзеге асырылады: олардың көмегімен еңбек құралдарды сатып алу, пайдалану және қайта қалпына келтіру жүзеге асыратын арнайы мақсатты ақша қорлары құрылып пайдаланылады.
Негізгі құралдар - ұлттық байлықтың маңызды бөлігі болып табылады және олардың құрамы мен құрылымын анықтау үшін негізгі қорлардың сыныптамасын жасау қажет.

2410
Негізгі құралдар
2411
Жер
2412
Ғимараттар
2413
Машиналар мен жабдықтар
2414
Көлік құралдары
2415
Компьютерлер, перифериялық қондырғылар және деректерді өңдеу жөніндегі жабдық
2416
Кеңсе жиһазы
2417
Өндірістік құрал - саймандар мен керек-жарақтар
2420
Негізгі құралдардың аммортизациясы және құнсыздануы
2421
Ғимараттардың тозуы
2422
Ғимараттардың құнсыздануы
2423
Машиналар мен жабдықтардың тозуы
2424
Машиналар мен жабдықтардың құнсыздануы
2425
Көлік құралдарының тозуы
2426
Көлік құралдарының құнсыздануы
2427
Компьютерлер мен перифериялық қондырғылардың тозуы
2428
Кеңсе жиһаздарының тозуы
2429
Өндірістік құрал-саймандар мен керек-жарақтардың тозуы
2430
Негізгі құралдардың құнсыздауынан болатын шығыстар

Кәсіпорынның қалыпты өндірістік - шаруашылық қызыметін қамтамасыз ету үшін негізгі құралдар қажет. Әрбір өндіріс бойынша олардың саны еңбек құралдарын тиімді пайдалану өндірісін ұйымдастырудың және басқарудың прогрессивті нысандарын есепке алумен олардың жоспарлық тапсырмалармен анықталады. Кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметіне бірнеше жыл бойы қызымет көрсететін басқа мүліктің бағасы мен еңбек құралдарының бағасы экономикалық ұғымды Негізгі құралдарды құрайды.
Ұзақ пайдалану поцесінде негізгі құралдардың құрамы өзгереді. Олар кәсіпорынға келіп түседі және пайдалануға беріледі, пайдалану процесінде тозады, жөндеу жолымен қалпына келтіріледі, кәсіпорын ішіне өтеді, ескеру немесе одан әрі пайдаланудың мақсатсыздығы нәтижесінде шығарылып тоқталады, сондай-ақ басқа кәсіпорындарға беру. Барлық аталған өзгерістер бухгалтерлік есепте көрініс табады.

Негізгі құралдар активтердің қатарына жатқызылады, егер:
1)активпен байланысты туындайтын келешекте алынатын экономикалық табыстардың субъекті пайдасына түсу мүмкіндігі бар болса;
2)активтің өзіндік құнын мұқият өлшеу мүмкіндігі бар болса;
3)актив кейінен қайта сату үшін сатып алынбаса;
Егер актив экономикалық табыс әкелмейтін болса, онда сатып алу шығындары есепті кезеңнің шығынына жатқызылады. Егер негізгі құрадарға байланысты тиімділік пен тәуелділік субъектінің қарамағына көшпейтін болса, онда негізгі құралдар актив болып саналмайды.
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін жүргізгенде өлшем ретінде инвентарлық нысан пайдаланылады. Егер негізгі құрал мысалы пайдалану мерзімі бірнеше бөліктен тұратын болса, әрбір бөлік жеке инвентарлық нысан ретінде есепке алынады.

Негізгі құралдар есебін жүргізу барысында төмендегі түсініктер мен терминдер қолданылады:
Баланстық баға - жинақталған барлық амортизациясы алынып тасталған активтің баланстағы сомасы;
Амортизацияланатын баға - жойылу құны алынып тасталатын активтің бастапқы сомасы;
Жойылу бағасы - пайдалы қолдану мерзімі аяқталғаннан кейін, кірістен шығаруға жұмсайтын шығыны алып тасталған субъектінің қолының тиюі мүмкін активтің сомасы;
Негізгі құралдардың амортизациясы - негізгі құралдар пайдалану мерзімінде активтің амортизацияланатын бағасына тұрақты түрде бөлініп тұратын шығынның сомасы;
Әділетті баға - бір біріне тәуелді емес тараптардың арасындағы операцияларды немесе жүргізу немесе міндеттемелерді орындау кезінде өзара айырбастауға болатын активтердің сомасы;
Негізгі құралдардың құрамдас бөлігі - негізгі құралдар нысандарының элементтері (босалқы және құрамдас бөлшектер, конструкциялар). Тұрақты түрде айырбастап отыруды қажет етеді , пайдалану мерзімдері әр түрлі және негізгі құралдар ретінде танылмайды, қоралар ретінде есепке алынады. Оған қоса, ұйым ірі босалқы бөлшектер мен резервтік жабдықтауды бір жылдан артық пайдалануға есеп жасайтын болса, онда оларды негізгі құралдардың құрамына жатқызылады.
Пайдалы қолдану мерзімі-тиісті активті пайдалану арқылы субъектінің жаңа өнімдерді шығару мақсатында активті пайдалы түрде қолданылатын уықыты.

Негізгі құралдар есебінде 4 ең маңызды әрекеттері бар:
* негізгі құралдардың алынған мерзімдегі тіркелген сомасы;
* негізгі құралдардың пайдалану мерзімінде есептейтін тозу ставкасы;
* қабылдап алынғаннан кейін негізгі құралдардың өзгертіп отырған құндары шоттарда қалай көрсетілетінділігі;
* негізгі құралдардың шығарылынуындағы тіркелуі.

Негізгі құралдар ХҚЕС №16 Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар сәйкес жіктеледі:
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты:
* Өндірістік - бұл өндірістік процеске тікелей қатысатын немесе өндірістің негізгі құрайтын негізгі құралдар. Олардың көмегімен өнімді әзірлеген кезде еңбек құралдарына (машина, құрал-жабдық, құрал-сайман т.б.) әсер ету жүзеге асады немесе өндірісті жүргізу үшін қажет материалдық жағдайын жасайды (ғимараттар, құрал-жабдықтар, өткізгіш қондырғылар).
* Өндірістік емес - бұл тұтыну мақсатындағы негізгі құралдар. Олар ұжымның мәдени-тұрмыстық (ғимараттар, тұрғын-үй комуналдық шаруашылық, денсаулық сақтау мүлкі, т.б.) қажеттіліктерін ұзақ мерзім бойы өтеуге арналған.
Иелігіне байланысты:
* Меншікті - субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар. жалға алынған құралдар болып саналады.
* Жалға алынған- белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар, оларды жалға берушінің балансында есептейді, жалға алушы 001-ші Жалға алынған негізгі құралдар баланстан тыс шотында есептейді. Жалға алу мерзімі аяқталған соң немесе ол аяқталмай тұрып, жалға алушы келісілген бағамен сатып алуына болады.
Пайдалану сипатына байланысты:
* Жұмыс істеп тұрған;
* Жұмыс істемей тұрған.
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар, әрекет етіп тұрғандар болып саналады. Жұмыс істемей тұрғандар - бұл жұмысы тоқтатылған немесе басқа жағдайларға байланысты уақытша пайдаланбайтын негізгі құрал жабдықтар. Қорда тұрғандар болып жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтарды жоспарлы түрде олардың запас бөлшектерін ауыстыру үшін тоқтатылған объектілер есептеледі.
Заттық құамына байланысты:
* Мүліктік ;
* Мүліктік емес.
Мүліктікке (заттай) көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге болатындар (үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар) жатады. Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер, орман алқабы, су ресурстары (ғимараттардан басқа күрделі қаржы салымы, яғни заттық нысаны жоқ шығындар (жер учаскелерін, егістік үшін пайдаланылатын жерді өңдеу, жалға алынған негізгі құралдарға күрделі қаржы жұмсау, т.б.) жатады.
Негізгі құралдар 2410 активті негізгі мүліктік шотында жүргізіледі. Аналитикалық есепте олар негізгі құралдарды былайша жіктеуге болады:
1)Жер(2411) - субъектінің меншік құқығымен алынған жерінің саны мен бағасы;
2)Үйлер(24121) - еңбек етуге, тұруға, халыққа әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету және қорларды сақтауға жағдай жасау үшін белгіленген архитектуралық-құрылыс объектілері. Әрбір жеке тұрған үй түгендеу объектісі болып саналады;
3)Ғимараттар (24122)- іс-қызмет аясын атқару жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған инженерлік-құрылыстық объектілер;
4)Машиналар мен жабдықтар(24131) - әрбір машина егер ол басқа мүліктік объектінің бөлігі болмаса, құрамындағы тетік, құрал-аспаптармен, қоршаулармен, тірек-тұғырымен мүліктік объект болып табылады. Негізгі құралдардың бұл тобы 5 шағын топтардан тұрады:
* Күш-қуатты машиналар мен жабдықтар - жылу және электр қуатын өндіретін машина- генераторлар; әр түрлі энергия механикалық, яғни қозғалыс энергиясына айналдыратын машин- двигательдер;
* Жумыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімін жасау процесінде керек- жараққа механикалық, термиялық және химиялық әсер етуге арналған машиналар, аппараттар мен жабдықтар;
* Өлшеуіш және реттегіш құрал аспаптар - өндірістік процестерді өлшеу, реттеу үшін құрал- аспаптар, құрылғылар мен керек- жарақта;
* Есептегіш техника - процестерді түзету мен автоматтандыруға арналған машиналар, құрылғы, керек-жарақтар, құрал-аспаптар;
* Басқа да машиналар мен жабдықтар- машиналар, аппараттар мен басқа жабдық.
5)Табыстау қондырғылары(24132) - электр, механикалық және жылу энергиясы (электр беру желісі, трұба құбыры) қондырғылары.
6)Көлік құралдары(2415) - адамдарды, жүктерді тасуға арналған (теміржол, су, әуе, автомобиль көлігі, арба көлігі)тасымал құралдары;
7)Басқа да негізгі құралдар(2415): аспап, өндіріс мүлік пен олардың керек-жарақтары, шаруашылық мүлік, жұмыс малы және өсімтал мал, көпжылдық көшет егістері, жерді жақсарту жөніндегі күрделі шығындар.
Негізгі өндірістік құралдардың құрылымына мынадай факторлар әсер етеді:
* шығарылатын өнім түрі;
* оның жалпы көлемі;
* автоматтандыру және механикаландыру деңгейі;
* мамндандыру және бірлестіру деңгейі;
* кәсіпорын орналасуының климаттық және географиялық жағдайлары және т.б.

1-кесте.Негізгі құрал объектілерінің бастапқы құны былайша белгіленеді:
Операциялардың мазмұны
Дебет
Кредит
Сомасы
Құрылтайшылардың жарғы капиталына олардың салымдары есебіне негізгі құрал-жабдықтарды серіктестікке қатысушылар арасында келісілген бағамен салған кезінде:
а)Жарияланған жарғы капиталы сомасына
5110 Төленбеген капитал
5030 Жарғы капиталына салымдар мен пайлар
1 000 000
ә) Негізгі құралдар салым сомасына
2411-2415 Негізгі құралдар
5110 Төленбеген капитал
600 000
Субъектінің өзі негізгі құрал-жабдықтарды дайындаған немесе оларға төлеп алғанда- нақты шығын сомасы бойынша
2411-2415 Негізгі құралдар
3311 Төленуге тиісті шоттар
324 000
Басқа заңды немесе жеке тұлғалардан объектіні өтеусіз алғанда
2411-2415 Негізгі құралдар
6280 Басқа табыстар
127 800
Алынған (тапсырылған) ақшалай қаражат сомасы түзетіліп, берілгендердің ағымдағы құнына тең алынған активтердің ағымдағы құны бойынша алынған активтердің құны айырбас операциясы нәтижесімен өлшенеді.
2411-2415 Негізгі құралдар
3311 Төленуге тиісті шоттар
300 000

1.2. Негізгі құралдарды кірістеу
Мекеменің шаруашылық қызметінде пайдалану мақсатында сатып алынған активтер негізгі құралдар ретінде кіріске алынады. Шаруашылық мақсатында емес, ұзақ мерзімді қаржылық салым ретінде сатып алынған негізгі құралдар, қаржылық инвенстициялар есебінде кірістеледі.
Нысандардың негізгі құралдардың құрамына кіріске алу негізгі құралдардың қабылдау-тапсыру актісі (ф. №НҚ-1) бойынша рәсімделіп, сол жерде пайдаланылатын нормативтік мерзімі көрсетіледі. Мекеме негізгі құралдардың пайдалы қолдану мерзімін (негізгі құралдарды пайдаланудан экономикалық табыс алынуы мүмкін уақыты) және жойылу бағасын (қолдану мерзімі аяқталғаннан кейін негізгі құралдарды жою кезінде алынатын босалқы бөлшектер, металлдар, қалдықтардың болжамды бағасы, оларды кірістен шығару кезінде жұмсалған шығын алынып тасталады) өзі анықтайды.
Актив ретінде танылатын негізгі құралдар бастапқы кезде сатып алынған нақты құнымен бағаланады (өзіндік құн).
2-кесте.Негізгі құралдар бойынша шоттар корреспонденциясы:
р\р
№
Шаруашылық операция
Шот корресподенциясы

Дт
Кт
1
Құрылыс аяқталғаннан кейін акті бойынша объект кіріске алынды
2410
2930
2
Негізгі құралдарға жөндеу жұмыстар жасалғаннан кейін бастапқы құны ұлғайды
2410
8300
3
Негізгі құралдардың кіріске алынуы:

3.1
Бұрын берілген аванс есебінен
2410
1610
3.2
Басқа заңды және жеке тұлғалардан
2410
3390
3.3
Бірлескен және еншілес ұйымдардан
2410
3320,
3330
4
Ұзақ мерзімді қаржылық жал есебінен
2410
4150
5
Құрылтайшылардан жарғылық капитал салым ретінде
2410
5110
6
Қайтарымсыз заңды тұлғалардан
2410
6220
7
Түгендеу барысында артық шыққанда
2410
6280
8
Жылжымайтын мүлікке инвестициялар негізгі құралдарға салынды
2410
2310
9
Қайта бағаланудан бастапқы құнның ұлғаюы
2410
5420
10
Негізгі құралдарды жылжымайтын мүлікке салуы
2310
2410
11
Қайта бағалану бойынша бастапқы құнның азаюы
Жиналған тозу сомаға түзету жасау
5420
2420
2410
5420
12
Бұрын қайта бағалану жасалғаннаның үстіне :
Бастапқы құнның өзгеруі
Жиналған тозу соманың түзетілуі

7420
2420

2410
7420
13

Бұрын жасалған қайта бағалануды қайта қалпына келтірсе
7420 шотты - кіріс бойынша
- ұлғаю сомаға (7420 шотта)

2410
2410

6240
5320
14
Қаржыландырылған ұзақ мерзімді жалдың қайтарылуы
2410
2160
15
Үлестік қатысу әдісімен акциялардың өтелуі
2030,2210
2410
16
Ұзақ мерзімді қаржыландырылған жалдың жал берушіге қайтарылуы (жалға алушының балансында)

4150

2410
17
Негізгі құралдың есептен шығарылуы (жоюдан,қаржылық жал және жетіспеушілікте)
- баланстық құнға
- жиналған тозу сомаға

7410
2420

2410
2410
18
Кәсіпорынның қызметін тоқтату бойынша негізгі құралды есептен шығару
- баланстық құнға
- жиналған тозу сомаға

7510
2420

2410
2410
19
Тозу соманың есептелуі:
* құрылыс салу бойынша
* алдағы кезең шығындарға
* тауарларды өткізудегі негізгі құралдарға
* әкімшіліктің негізгі құралдарына
* өндірістік цех негізгі құралдарына
* операциялық жалдағы негізгі құралдарға

2930
1620
7110
7210
8400
7450

2420
2420
2420
2420
2420
2420

1.3. Негізгі құралдардың шығысы
Мекемелерде негізгі құралдар өзге заңды және жеке тұлғаларға ақысыз берілгенде, сатылғанда, апатты жайға байланысты жойылғанда , физикалық және моральдық тұрғыдан тозуына байланысты есептен шығарылады.
Негізгі құралдардың жарамсыздығын, қайта қалпына келтіруге орай жөндеу жүргізу мүмкін еместігін немесе экономикалық тұрғыдан тиімсіз екендігін, директордың бұйрығы бойынша тағайындалған тұрақты түрде әрекет ететін түгендеу комиссиясы анықтайды. Комиссия жойылған нысанды тұрған жерінде қарап шығады. Оларды есептен шығарудың себебін және ондай жағдайға жеткізген кінәлі тұлғаларды анықтап, жауапқа тартады. Одан әрі пайдалануға жарайтын детальдар мен жабдықтарды, материалдарды анықтап, оларды бағалайды. Нәтижесінде негізгі құралдарды есептен шығару (ф.№ НҚ-3) немесе автокөлік құралдарын есептен шығару (ф.№ НҚ-4) актілері жасалып, солардың негізінде бухгалтерия тиісті бухгалтерлік операцияларды іске асырады. Актіде нысанның бастапқы сомасы, бухгалтерлік мәлімет бойынша есептелген амортизацияның сомасы, нысанды бұзу (демонтаж) кезінде алынған материалдық құндылықтардың бағасы, нысанды жоюға кеткен шығын, оны сатудың мүмкін болған бағасы және жоюдың жалпы нәтижесі көрсетіледі.
Төтенше жағдайлар мен апаттарға байланысты жойылған негізгі құралдар бойынша есептен шығару актілеріне, уәкілетті органның төтенше жағдай болғаны туралы анықтамасы, немесе апат болудың себебі туралы актісінің көшірмесі және оған кінәлі тұлғалардың тізімі қоса тіркеледі. Нысанды бұзып, демонтаж жасау барысында алынған материалдық құндылықтар мен материалды сатудан түскен сома кіріске алынады. Сатудан түскен қаржы ұйымының иелігінде қалады. Негізгі құралдарды сатудан түскен табысқа 20% ставкамен (2009жылы) корпоративтік табыс салығы (КТС) салынады.
Негізгі құралдар нысандарын ақысыз түрде беру туралы шешімді мекеме директоры қабылдайды және бұйрықпен рәсімдейді.
3-кесте.Негізгі құралдарды есептен шығару туралы шоттар корреспонденциясы:
№
Операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Негізгі құралдарды есептен шығару:

Қалдықтағы баланстық бағаның сомасымен
7410
2410

Есептелген амортизация сомасы
2420
2410
2
Негізгі құралдарды демонтаж жасаудан алынған материалдарды кірістеу
1350
2410

1.4. Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу
Негізгі құралдар қолданылуына байланысты өндіріс процесінде тозады.Тозудың екі түрі бар:
* табиғи тозу;
* моральдық тозу.
Табиғи тозу дегеніміз - негізгі құралдар элементтерінің материалдық тозуы, олардың өндірісте тұтыну барысында және табиғаттың табиғи күштерінің әсерінен тұтынылу құнын жоғалтуы.
Моральдық тозу - жабдықтың техникалық прогреске байланысты ескіріп құнсыздануы. Неғұрлым жетілдірілген және өнімді машиналардың пайда болуы нәтижесінде пайдаланылып жүрген машиналар табиғи қалпына және өндірісте пайдалану дәрежесіне қарамастан моральдық жағынан ескіріп құнсызданады.
Тозған негізгі құралдарды жаңарту үшін амортизациялық аударымдар қолданылады.
Амортизация- тозуды қызмет ету мерзімі бойы активтің амортизацияланған құнын жүйелі бөлу түрінде құнымен көрсету.
Амортизацияланған құн- бастапқы құн мен пайдалы қызмет мерзімі соңында пайда болатын қосалқы бөлшектердің, сынықтардың, қалдықтардың түскен кезде болжанатын бағасы арасындағы айырма.
Негізгі құралдардың амортизациясы есепті кезеңнің шығындарына жатқызылады.
Амортизация сомасының мөлшері негізгі құралдардың пайдалы қолдану мерзіміндегі бағасының пайыздық бөлігі ретінде есептеледі.
Негізгі құралдарға амортизация ай сайын есептеледі.

4-кесте.Негізгі құралдардың амортизациясына шоттар корреспонденциясы:
№
Операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сату процесінде қолданылатын НҚ
7110
2420
2
Негізгі өндірісіте қолданылатын НҚ
8110
2420
3
Жалпы шаруашылықтық мақсаттарда қолданылатын НҚ
7210
2420

16 ҚЕХСIAS " Негізгі құралдарына" сәйкес амортизацияны есептеу үшін мынадай тәсілдер ұсынылады.
Амортизацияны есептегенде келесідей әдістер қолданылады:
* Құнды есептен шығарудың түзу сызықты немесе бірыңғай әдісі;
* Өнім сомасының әдісі;
* Қалдықтың кему әдісі;
Ұйым таңдаған амортизацияны есептеу әдісі есепттік саясатпен анықталуы тиіс.

Мысалы:
Есеп 1
Ғимараттың бастапқы құны 33 000 000 теңге, жойылу құны 150 000 теңге, амортизация нормасы 2%. Тапсырма ғимараттың амортизациясын бір қалыпты түзу сызықты әдіспен есептеу.
Шешімі:
Пайдалану мерзімі=100%Амортизация мөлшері
100%2%= 50 жыл
Тозу сомасы=Бастапқы құн-Жойылу құныПайдалану мерзімі
33000000-15000050 жыл= 657000теңге
Шоттар корресаонденциясы:
Дебет: 7210
Кредит:2421
Есеп 2
Кәсіпорын 2016 жылы Ксерокс машинасын кіріске алды, машинаның бастапқы құны 350000 теңге, жойылу құны 22000 теңге , Ксерокс қуаты 2 000000 көшірме
* 1 жыл 350000 көшірме
* 2 жыл 190000 көшірме
* 3 жыл машинаның бұзылуына байланысты жөндеу жұмысы жүргізілді.
* 4 жыл 170000 көшірме
* 5 жыл 250000 көшірме
* 6 жыл 180000 көшірме
Амортизацияны өндірістік әдіспен есептеу.
Шешімі:
Тозу сомасы=Бастапқы құн-Жойылу құныӨндіріс қуаты
350000-220002000000= 0.164теңге
* 1 жыл: 350000*0.164= 57400 теңге
* 2 жыл: 190000*0.164= 31160 теңге
* 3 жыл: есептелмейді
* 4 жыл: 170000*0.164= 27880 теңге
* 5 жыл: 250000*0.164= 41000 теңге
* 6 жыл: 180000*0.164= 29520 теңге
Шоттар корресаонденциясы:
Дебет: 8415
Кредит:2421
Есеп 3
Ауылшаруашылық техникасы 2019 жылы кіріске алынды. Бастапқы құны 870000 теңге, жойылу құны 50500 теңге, пайдалану мерзімі 10 жыл. Амортизация мөлшері 10% . Ауылшаруашылық техникасының амортизациясын азайтылатын қалдықтың кему әдісімен есептеу.
Шешімі:
1жыл:870000-(10%*2)= 174000 теңге
2жыл:696000-20%=139200 теңге
3жыл:556800-20%=111360 теңге
4жыл:445440-20%=89088 теңге
5жыл:356352-20%=71270 теңге
6жыл:285082-20%=57016 теңге
7жыл:228066-20%=45613 теңге
8жыл:182453-20%=36491 теңге
9жыл:145962-20%=29192 теңге
10жыл: 870000-(753230-50500)= 66270 теңге.
Шоттар корресаонденциясы:
Дебет: 7210
Кредит:2421
Мекемелерде негізгі құралдардың барлық түріне нысандардың бастапқы бағасына бірқалыпты (түзу сызықты) тәсілді қолдана отырып амортизация есептеуді жүргізу ұсынылады.
Экономикалық тұрғыдан тиімді болып саналса, негізгі құралдардың жеке түрлері бойынша амортизация есептеудің шапшаңдатылған тәсілін қолдануға болады (амортизация нормасын 2 есе көбейту). Жаңадан келіп түскен негізгі құралдар бойынша амортизация есептеудің шапшаңдатылған түрі жалпы тәртіп бойынша атқарылады. Ал бұрыннан есепте тұрған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу тәсілін өзгерту ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.