Потанин мұражайы - тарихтың куәгері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы ғылым және жоғары білім министрлігі

КЕАҚ Торайгыров университет

Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар факультеті

Тарих кафедрасы

куPстЫҚ жоба

Пәні бойынша: 1-жоба (мұражайлардағы мұрағаттық құжаттармен жұмыс істеудің негізгі дағдылары)

Тақырыбы: Потанин мұражайы

_____________
(бағасы)

Комиссия мұшелері:
_______________________________
(лауазымы, ғылыми дәрежесә)
_______________________________
(тегі, аты - жөні)
_____________ ____________
(қолы) (күні)

________________________________
(лауазымы, ғылыми дәрежесі)
________________________________
(аты жөні, тегі)
_____________ ____________
(қолы) (күні)

Нормобақылаушы:
_______________________________
(лауазымы, ғылыми дәрежесә)
_______________________________
(тегі, аты - жөні)
_____________ ____________
(қолы) (күні)

Ғылыми жетекшісі
_____________________________
(лауазымы, ғылыми дәрежесә)
_______________________________
(тегі, аты - жөні)
_____________ ____________
(қолы) (күні)

Білім алушы
_______________________________
(тегі, аты - жөні)
______________ ____________
(қолы) (күні)

________________________________
(тобы)

2023
Мазмұны

Кіріспе 3
1 Әдеби шолу 4
1.1 Потанин Г.Н-нің өмірі мен ғылыми қызметі 4
2 Потанин мұражайы - тарихтың куәгері 8

Кіріспе

Мұражайдың негізгі экспозициясы қаланың ескі бөлігіндегі Ленин көшесінде орналасқан сәулет ескерткіші болып табылатын ғимаратта орналасқан. 1890 жылдары салынған, онда бірінші гильдия саудагері А. Деровтың дүкендері орналасқан. Әкімшілік, ішкі бөлімдер ескі ғимараттың екінші қабатында - бұрынғы пошта-телеграф кеңсесінде орналасқан. Негізгі қор қоймасы сәулет ескерткіші болып табылатын жеке ғимаратта, Ленин көшесі 129 мекен-жайында орналасқан.
Павлодар облыстық тарихи-өлкетану мұражайы 1942 жылы "Қазақстанды зерттеу қоғамы"облыстық бөлімшесінің негізінде құрылды. 1959 жылы оған саяхатшы, Орта Азияны зерттеуші Потаниннің есімі берілді. Мұражайдың негізін қалаушы фотограф, өлкетанушы Дмитрий Поликарпович Багаев болды. Мұражай экспозициясы біздің өлкеміздің тарихы мен мәдениетін ашатын 10 залда орналасқан. Мұражай коллекциясының негізін археологиялық, палеонтологиялық, этнографиялық, Нумизматика, фотобейнелеу, деректі, жаратылыстану-ғылыми, өндірістік, қару - жарақ-атыс және суық коллекциялар құрайды.
Мұражайда ғылыми кітапхана және үш филиал жұмыс істейді: Багаев Д.П-тың үй-мұражайы, ән шығармашылығының үй-мұражайы, Майра Шамсутдинова және Әскери даңқ мұражайы.
Мұражай жұмысының үлкен мақтанышы мен шығармашылық көрсеткіші-оның қорлары. Мұражай қорларының коллекциясы жылдан жылға толықтырылып, ғылыми өңдеу жетілдірілуде. Мұражай қорында негізгі қордың 105 мыңнан астам экспонаттары бар.
Қор коллекцияларымен жұмыс логикалық түрде бірқатар ғылыми каталогтарды шығарумен аяқталды: "Мұражай қорынан Багаев Д.П-тың негативтер жинағы", "XIX - XX ғасырлардағы зергерлік бұйымдар. Облыстық тарихи-өлкетану мұражайының коллекцияларында", "Григорий Николаевич Потанин. Қор коллекциясының материалдары", "Мұражай қорындағы қолжазбалар, сирек кездесетін баспа басылымдары мен сыйлық әдебиеттерінің коллекциясы", "Павлодар тарихи-өлкетану мұражайының археологиялық коллекциялары". "Павлодар облысы аудандық мұражайларының сирек және құнды жәдігерлері"жиынтық каталогы шығарылымға дайындалды.
Мұражай қызметінің басымдықтарының бірі ғылыми-зерттеу жұмысы болып табылады. Ғылыми қызметкерлер өлкенің тарихы мен мәдениеті, Палеонтология, Археология, Этнография бойынша тақырыптық дәрістер әзірлейді, " Мұражайға барғым келеді!", "Қалатану".
Облыстық тарихи-өлкетану мұражайының базасында. Г.Н.Потанин ведомстволық, аудандық, қоғамдық мұражайлардың ғылыми қызметкерлері үшін ҚР Тұңғыш Президенті мұражайының жетекші мамандарын шақыра отырып, Мұражай семинарлары, тренингтер өткізеді. Мұражай облыс мұражайларына әдістемелік және практикалық көмек көрсетеді.

1 Әдеби шолу

1.1 Потанин Г.Н-нің өмірі мен ғылыми қызметі

Павлодар облыстық тарихи-өлкетану музейі 1959 жылдан бастап әйгілі саяхатшы, ғалым, этнограф, қоғам қайраткері Григорий Николаевич Потаниннің есімімен аталады.
Болашақ ғалым Ямышев станицасында 1835 жылдың 4 қазанында дүниеге келген. Ғалым өз естеліктерінде Ямышево туралы былай деп жазады: ...Когда-то,в конце XVIII столетия, это был важный административный и торговый пункт, важнее Омска. Ямышево свое торговое значение приобрело очень давно, благодаря тому, что в его окрестностях было богатое соляное озеро. Сюда съезжались жители за солью со всей Западной Сибири, из отдаленных городов Туркестана из Кашгара и Яркенда. Синолог отец Палладий напечатал небольшую карту Монголии, которая, по его мнению, была составлена во времена Чингисхана,т.е., в ХIII столетии.Так давно ямышевская ярмарка была известна в Центральной Азии. XVIII ғасырдағы Жоңғариялық Бұхарамен керуендік сауда туралы еңбегінде Потанин Озеро Ямыш едва ли не до начала XVIII столетия являлось торговой станицей; с юга сюда приходилибухарские караваны, с севера усские поднимались на судах за солью, которую ломали в Ямыше и выменивали здесь бухарские товары, рабов деп жазады.
Әкесі Николай Ильич Баянаул станицасының приказында қызметін атқарған. Ол кісі бір себептермен сол кезде офицер шенінен айрылып, абақтыға түседі.

1-Сурет. Омбы кадет корпусы
Омбы кадет корпусында оқып жүргенде, ол Шоқан Уәлихановпен танысып, сол кезден бастап араларындағы қарым-қатынас нығаяды. Сол жерде жүргенде, қазақ халқының тұрмысы мен әдет-ғұрыптары жөнінде айтқаны Шоқанның әңгімелерін Потанин дәптерге жазып алып отырады, ал Шоқан осы жазбаларды қару-жарақ үлгілері, аң аулау құралдарының суреттерімен толықтырады.
Екеуінің білімге, айналамен танысуға күштарлығы сондай мол болады. Шоқан кітапханадан география, Шығыс елдерінің тарихы, саяхатшылардың естелік кітаптарын әкеліп, Потанинмен бірге оқып, басқа елдерді көруді армандайтын. Шоқанның көзқарасы Потаниннің ой-өрісіне үлкен ықпал еткен.
Әйгілі географ, саяхатшы Орыс Географиялық қоғамының вице-президенті Семенов П.П Іле Алатауына келген кезде, жергілікті тұрғындар оған казак офицері Потанин және Ш.Уәлиханов откілтең табиғат зерттеулері туралы айтқан болатын. Сөйтіп, Потанинді әскери қызметтен босату үшін, жарамсыз деген анықтама алынады. Енді Потаниннің алдында Петербор университетіне түсу жолдарын табу мәселесі тұрады. М.Бакунин болашақ ғалымды Петерборға алтын апаратын керуснге ілестіріп, Потанин Г.Н Петерборга жетіп, сол жердегі университеттің физика-математика факультетінің жаратылыстану бөлімшесіне окуға түсті.

2 ̶ Сурет. Григорий Потаниннің 1876-1877 жылдардағы экспедициясы бойынша жазған және Императорлық Орыс географиялық басылымы басып шығарған ХІХ ғасырдағы географиялық әдебиеттің ең іргелі шығармаларының бірі ̶ Солтүстік-батыс Моңғолия очерктеріне қосымшалар мен түсініктемер

Осы студенттік жылдары Г.Н.Потанин көптеген қоғам қайраткерлері зуши лар, ғалымдар, суретшілермен танысады. Олардың ішінде Н.М.Ядринцев, Черневский Н.Г, Щукин Н.С, Дуров С.Ф, Шишков В.Я, Шашков С.С-тар бар болатын. Г.Н.Потанин Сібірден келген студенттермен бірге үйірме құрып, Сібірдің дамуы мен халық ағарту мәселелерін көтеріп. ол үшін қудаланады. Осындай себептен, 1861 жылы оны тұтқындайды. Потанин Петербор қамалында екі ай абақтыда отырып, одан кейін Омбыға қайтадан оралады. 1862 жылы Семенов П.П-ның қолдауымен Потанин Моңғолиялық Алтаймен Жоңғар Алатауындағы Струве К.В-нің астрономиялық құрамына кіреді. 1863 жылдың көктемінде Потанин Шығыс Қазақстанның көп жерлерінде болып,көлдерді зерттеумен, гербарий жинақтаумен айналысады.
1865 жылы Потанинді Сібірді дамыту идеялары үшін Сібірді Ресейден бөліктеу мақсатында үйірме кұрған деген айыппен тұтқындайды. Үш жылын Омбы абақтысында өткізген ол тергеу аяқталғаннан кейін, Вологда губерниясына төрт жыл каторга жұмысына айдалады. 1872 жылы каторга мен айдау аяқталғаннан кейін, Потанин жаяу жүріп, Никольск қаласынан Тотьмаға оралады. Осы кішігірім саяхат Потаниннің Никольск қаласынан Тотьмаға дейін жолдағы этнографиялық жазбалар деген мақаласына негіз болады.
Ғалым Орта Азия, Моңғолия, Тибет, Қытай, Алтай жерлеріне жасалған үлкен экспедицияларға қатысып, жан-жақты географиялық, этнографиялық, жаратылыстанымдық зерттеулерді қалдырады. Бұл туындылардың қазіргі күнде де маңызы зор. 1876 жылы Потанин жұбайы Александра Викторовнамен бірге Орталық Азияға үлкен саяхаттар бастайды. Ғалым бірнеше рет Моңғолияның Гоби шөлін кесіп өтеді. 1881-83 жылдары Петербор қаласында оның Солтүстік-Батыс Моңғолияның очерктері атты 4 томдығы жарыққа шығады. Бұл энциклопедиялық жинақты Моңғолия, Тува, Алтай халықтарының мәденисті, шаруашылығы, этникалық құрамы жөніндегі очерктер, экспедициялық маршруттардың әңгімелері, фольклор үлгілері құрайды.
Г. Н. Потанин ̶ Европаны тұнғыш рет Орта Азия, Моңғолия, Алтай халықтарының мәдениетімен таныстарған ғалым. 1886 жылы ол жаңа саяхатқа - Үнді мұхитымен Ява аралына шығады. Саяхаттың нәтижесінде ботаника, зоология, география ғылымдары жаңа мәліметтермен толықтырылады, оның ішіндекей біреулері өте маңызды еді. Потаниннің Қытайдың Таңғұш-Тибет шеті және Орталық Моңғолия атты екі томдығы жарық көреді. Осы еңбегі үшін Орыс Географиялық қоғамы ғалымды үлкен алтын медальмен марапаттайды. Оның есімі бүкіл Ресейге танымал болады. Осыдан кейін, 1894 жылы Шығыс Тибетке жасалған жаңа экспедицияны басқарады. Бірақ бұл сапары ғалымның зайыбы Александра Викторовнаның сырқаттануына байланысты, аяқталмай қалады.
Александра Викторовна Потанина ең алғашқы жиһанкез, этногроф ретінде ғылымда ерекше орын алады. Онын Потанин экспедициясына катысуының үлкен маңызы болды, себебі, ол әйел ретінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.