Курс жұмысының зерттеу әдістері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдардың оқытылуы

Орындаған 41 топ студенті
Хасыр Айша
0105000 Бастауыш білім беру
0105013 Бастауыш білім беру мұғалімі
Ғылыми жетекшісі: Сахариева З.С.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І. Әдебиеттік оқу пәнінің жалпы мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Әдебиеттік оқу әдістемесінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Бастауыштың 2,3,4 сыныптың Әдебиеттік оқу пәнінің мазмұндық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7

ІІ. Әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды оқытудың әдістемелік жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1. Әдеби көркемдегіш құралдарды оқытудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. .9
2.2. Әдеби көркемдегіш құралдарды әңгіме жанрын оқытуда қолдану ... ... .13

ІІІ. Эксперимент жұмысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

Кіріспе

Курс жұмысының өзектілігі. Бастауыш мектепте оқу пәні ретінде әдеби оқу тек оқу ғана емес, сонымен қатар білім беру мәселелерін шешуде үлкен маңызға ие.
Рухани адамгершілік және эстетикалық мазмұны оқырманның сезіміне, санасына және ерік-жігеріне белсенді әсер ететін, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға сәйкес келетін жеке қасиеттерді қалыптастыруға ықпал ететін жасына қол жетімді көркем шығармалармен оқушыларды таныстыру болып табылады. Оқушылардың моральдық нормаларға бағдарлануы олардың іс-әрекеттерін мәдени адамның мінез-құлқының этикалық принциптерімен байланыстыру қабілетін дамытады, достық ынтымақтастық дағдыларын қалыптастырады.
Әдеби оқудың маңызды аспектісі-оқу дағдыларын және оқушылардың сөйлеу әрекетінің басқа түрлерін қалыптастыруда әдеби көркемдегіш құралдар арқылы жүзеге асыру.[2]
Олар көркем әдебиетті саналы және мәнерлі оқуды, өздеріне мәтіндерді оқуды меңгереді, қажетті кітапты іздеуді үйренеді, оны қоршаған әлем туралы білімдерін кеңейту үшін пайдаланады.
Курсты игеру барысында бастауыш сынып оқушыларында коммуникативті мәдениет деңгейі артады: диалог құра білу, өз пікірін білдіру, сөйлеу тапсырмасына сәйкес монолог құру, әртүрлі мәтіндермен жұмыс істеу, оқулықтың анықтамалық аппаратын өз бетінше пайдалану, сөздіктер, анықтамалықтар және энциклопедиялардан ақпарат табу.[15]
Әдеби оқу сабақтарында оқырман құзыреттілігі қалыптасады, бұл жас оқушыға өзін-өзі тәрбиелеу үшін оқырман қызметін қолдана алатын сауатты оқырман ретінде тануға көмектеседі. Сауатты оқырман үнемі кітап оқу қажеттілігіне ие, оқу техникасы мен мәтінмен жұмыс істеу тәсілдерін, оқылған және тыңдалған шығарманы түсінуді, кітаптарды білуді, оларды өз бетінше таңдап, бағалай білуді біледі.[14]
Әдеби оқу оқушылардың көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын оятады. Жаңадан келген оқырманның назары көркем шығарманың ауызша-бейнелі табиғатына, автордың кейіпкерлерге және қоршаған әлемге деген көзқарасына, жазушыны толғандыратын моральдық мәселелерге аударылады. Бастауыш сынып оқушылары поэтикалық сөздің сұлулығын сезінуге, сөз өнерінің бейнесін бағалауға үйренеді. Бұның бәрі де егер мұғалімдер әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды ұтымды пайдалана алатын болса тиімді болады.
Курс жұмысының зерттеу мақсаты - бастауыш сыныпта әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды пайдаланудың маңыздылығына теориялық талдау және эксперименттік зерттеу жұмыстары негізінде дәледдеу.
Курс жұмысының зерттеу нысаны, пәні және мақсатына сәйкес мынадай міндеттер шешілді:
1. Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми және оқу-әдістемелік әдебиеттер шеңберін зерттеу және талдау.
2. Бастауыш мектепте әдеби көркемдегіш құралдарды пайдаланудың әдістемелік тәсілдерін анықтауда эксперименттік зерттеу жұмысын жүргізу.
3. Зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық жұмыс тәжірибесін талдау және ұсыныстар жасау.
Курс жұмысының зерттеу нысаны - бастауыш сыныпта әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану жолдары.
Курс жұмысының зерттеу пәні - бастауыш сыныпта әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану үрдісі.
Курс жұмысының болжамы: егер, мұғалімдер бастауыш сыныптан бастап оқушыларға әдебиеттік оқу сабақтарында әдеби көркемдегіш құралдарды тиімді пайдаланып,, оларды жүйелі түрде дұрыс қолданатын болса, онда оқушыларда мына қасиеттер мен дағдылар қалыптасады:
- әңгімені оқуға деген ықыластары туады;
- сөздік қорлары молайып, есте сақтау қабілеттері артады;
- мәтін мазмұнын дұрыс меңгереді;
- әңгіме табиғатына қарай оқуға, оның идеялық- эстетикалық мәніне терең бойлап, дұрыс қабылдауға үйренеді;
- эстетикалық талғам мен қажеттіліктері қалыптасады;
- зерделеу және талдау дағдылары қалыптасады.
Курс жұмысының теориялық маңызы: мектептегі Әдебиеттік оқу пәнінің бағдарламасында көркем шығарманың мәтінімен жұмыс істеуге ерекше орын беріледі. Әдеби оқу сабақтарында мәтіндер (сипаттау, пайымдау, баяндау) туралы түсінік жетілдіріледі; оқушылар көркем, іскерлік оқу, ғылыми-танымдық мәтіндерді салыстыру, тақырыпты мәтін мазмұнымен (тақырыбы, негізгі ойы) байланыстыруды үйренеді, мәтінді бөліктерге бөлу, тақырып қою, жоспар құру сияқты сөйлеу дағдыларын игереді, мәтіннің негізгі және қосымша ақпараттарын ажырата білуге үйренеді.
Курс жұмысының практикалық маңызы: зерттеу барысында сипатталған барлық ақпараттар мен мәліметтерді және ұйымдастырылатын іс шаралар кешенін бастауыш сынып мұғалімдері жұмысында қолдана алады.
Курс жұмысының зерттеу көздері: философтар, психологтар, педагогтар еңбектері; оқу-әдістемелік кешендері, оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдары және т.б.; озық тәжірибелер мен ғылыми еңбектер.
Курс жұмысының зерттеу әдістері. Теориялық: психологиялық әдебиеттерді талдау, құжаттаманы талдау, теориялық және тәжірибелік-іздеу деректерін жалпылау; педагогикалық жағдайларды модельдеу, математика-статистикалық. Эмпирикалық: бақылау, әңгіме, бейімделген мәтіндер.
Курс жұмысының құрылымы: кіріспе, теориялық және негізгі бөлімдер, эксперимент жұмысы, қорытынды мен әдебиеттер тізімі.

І. Әдебиеттік оқу пәнінің жалпы мазмұны

1.1. Әдебиеттік оқу әдістемесінің жалпы сипаттамасы

Әдебиеттік оқу әдістемесі - педагогикалық ғылымдардың саласына жататын ғылыми пән. Нысаны - мектепте әдебиеттік оқу сабақтары кезінде мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынасы болып табылады, ол педагогика ғылымы теориясының жалпы қағида ережелеріне сүйенеді. Бірақ әдебиеттік оқу әдістемесі педагогика сияқты мектеп, оқу-тәрбие мәселелерін тұтас алып қарастырмайды, тек көркем әдебиетті оқып үйрену негізінде оқушыларға берілетін білім мен тәрбие мәселелерін ғана өз шеңберінде алып баяндайды, - деп жазды көрнекті әдіскер-ғалым А.Көшімбаев. Бұдан әдебиет әдістемесі мен жалпы педагогика ғылымының өзара байланыста болатынын көреміз. Кезінде әдістеменің қолданбалы ғылым екендігін және ол жалпы дидактиканы негізге ала отырып, алуан түрге ене алатынын көрнекті педагог Ж.Аймауытов айқындап айтқан [5].
Ж.Аймауытов жалпы дидактика барлық пәндерге тиісті оқытудың жалпы заңдары, жолдары, оқытуға қатысты мәселелер туралы сөз ететіні, ал жеке әдістеме дидактиканың жалпы ережелерін тек пәндерді оқытқанда, қалай жинастыру, қандай әдіс қолдану туралы баяндайтынын айтады. Ол сабақ беру үйреншікті жай шеберлік еместігін, ол үнемі жетілдіруді қажет ететін үнемі жаңалық табатын өнер, - деп бағалайды [8]
Қазақ тілін, әдебиетті оқыту әдістемесі ғылымының тарихында А.Байтұрсынұлының көшбасшы болғаны белгілі. Ол оқудың негізі білімді өз бетінше алу екенін айтқан пікірлері әлі күнге дейін өзінің мәнін жойған жоқ. Бұл пікір педагогиканың өзекті мәселесі болып отырған оқушының өз әрекетіндегі субъектілік қызметін арттыру міндетіне сай келеді. А.Байтұрсынұлы өзінің 1928 жылы Қызылорда қаласында басылып шыққан Тіл жұмсар атты әдістемелік еңбегінде:Бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алу керек. Мұғалімнің қызметі - өздігінен алатын ... білімнің ұзақ жолы үшін ... балаға жұмысты әліне шағындап беру мен бетін белгіленген мақсатқа қарай түзеп отыру, - деп жазған. Оның бұл ойы бүгінгі қазақ әдебиеті әдістемесінің де негізіне жатады деуге болады. Баланың білімді өздігінен алатын жолдарын анықтау - әдістеменің басты міндеті мен қызметі екені сөзсіз. Бұл мәселелер А.Байтұрсынұлының Баяншы, Әлиф-ба астары сияқты жекеленген әдістемелік еңбектерінде де айтылған. Әдіскер ғалым ретінде А.Байтұрсынұлы бастаған істі әрі қарай дамытушылардың бірі Мағжан Жұмабаев баланы әдебиетпен таныстыруға аса үлкен мән берген. Ол жұмыстың жүзеге асырылуын бастауыш мектептен бастап мұқият дайындау керек деп танып, өзінің Бастауыш мектептегі ана тілі атты белгілі әдістемелік еңбегін жазды. Онда М.Жұмабаев әдіскер-ғалым ретінде төрт жылдық бастауыш мектептің әр жылына сәйкес ана тілі бойынша бала тілін дамыту үшін жаттығулар жүйесін жасап ұсынған. [12]
Әдебиеттік оқу әдістемесінің қамтитын аймағы мектептегі әдебиеттік оқу пәні сабақтары мен әдебиеттік оқуға байланысты сыныптан тыс, мектептен тыс жұмыстар және базистік оқу жоспарының инвариантты бөлігінен берілетін таңдау курстарында жүргізілетін әдебиеттік оқу сабақтарында мұғалім мен оқушының оқу-тәрбие ісінде өзара қарым-қатынасы болып табылады. Сөз өнерін, көркем әдебиеттің өзін әдебиет тарихы мен әдебиеттану ғылымында белгілі дәрежеде оқып үйрену негізінде оқушыларға әдеби білім, адамгершілік, ізгілік,имандылық, тәрбие беру мен білім-білік дағдыларын қалыптастыру заңдылықтарын ашу - оның қарастыратын басты мәселесі. [9]
Әдебиеттік оқу пәні жеке тұлғаның, адамның рухани әлемін, оның адамгершілігін, ойлауын, көңіл-күй сезімін, тілін, шығармашылық әрекет бастауларын қалыптастыруда ерекше орын алады.
Әдебиеттік оқу пәні оқушы бойында биік эстетикалық талғамды дамытуды, өнер туындысындағы, табиғаттағы, адамдар қарым-қатынасындағы үйлесім мен әсемдікті танып ұға білуге, дұрыс бағалауға, әсерленуге, терең пайымдауға үйретеді, сонымен бірге ол көркем әдебиетке деген сүйіспеншілікті, ынта-ықыласты оятып, мәдениетті қалыптастырады.
Әдебиеттік оқу пәні оқушыны өнер туындысын тануда қажетті білім, білік, дағдылармен қаруландырып, онда көркем бейнені қабылдауға қажетті сезім сергектігін, шығарманы мазмұн мен түр бірлігінде, көркемдік тұтастыққа қабылдай білуді; шығармада кескінделген мінездер сырын, шығарма идеясын, жаазушы позициясын шығарма арқауына сүйене отырып ашуды; өзіндік ой толғамында дербестік, идеялық-көркемдік құндылығы жоғары туындыларды ғана қалайтын талғампаздықты, көркем туындыларды салыстыра отырып, қарастыра алу біліктерін қалыптастыруды көздейді.[3]
Осы негізде мектептегі әдебиетік оқу пәні жеке тұлғаның үйлесімді дамуына қызмет атқаратын негізгі эстетикалық пән деген тұжырымға келеміз. Қоғамның және мәдениеттің даму өзгерістеріне сай әдебиет пәнінің бағдарламалары, оқулықтармен қатар оны оқыту әдістемелігі де жетілдіріліп отырады және ол қалыптасқан отандық әрі әлемдік тәжірибеге негізделеді.

1.2. Бастауыштың 2,3,4 сыныптың Әдебиеттік оқу пәнінің мазмұндық ерекшеліктері

Жаңартылған білім беру мазмұнына байланысты бастауыш білім берудің мақсаты - кең ауқымды іскерліктер мен дағдылардың негіздерін меңгерген оқушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуына қолайлы болатын білім беру ортасын құру. Оған:
білімді функционалды, шығармашылықпен қолдана білу;
сыни тұрғыдан ойлау;
зерттеу жұмыстарын жүргізе білу;
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана білу;
коммуникацияның тәсілдерін, тілдік дағдыларды меңгеру;
топпен және жеке жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру [2].
Бастауыш сыныптарда өтетін сабақтың форматы оқушыларды оқыту үдерісіне белсенді қатыстыру, олардың өткен материалды талқылау, талдау мен қорытуға қатысуын және зерттеу жүргізуін, бағалауға пікірлерін айту, өзін-өзі бағалау мен өзара бағалау т.б. қарастырады.
Бастауыш сыныптың ана тілі оқулықтарына көркем шығарманың мынандай жанрлары енгізілген: өлең, жұмбақ, әңгіме, мысал, ертегілер, жаңылтпаштар, мақал-мәтелдер, айтыс, шешендік сөздер, ғылыми мақалалар мен очерктер,т.б.
Бастауыш сыныпта өлеңді оқыту
Өлең сөздің ырғақ,ұйқас,бунақ,тармақ,шумақ кідірістері-қара сөзбен жазылған шығармалардан даралап тұратын белгісі.Осы ерекшеліктер өлеңді ауызша оқығанда,жатқа айтқанда арнайы ескертіледі.

2020 жылы шыққан Жаңартылған білім беру мазмұнына сәйкес бастауыш білім беру деңгейі ерекшеліктерінің бірі - 1-сыныпта Әліппе және Ана тілі пәндерінің енуі. [2]
Әдебиеттік оқу оқу пәні. Әдебиеттік оқу пәнін оқытудың мақсаты - бастауыш сынып оқушыларының көркем шығармаларды сезіммен қабылдауға, түсінуге, санасында қайта жаңғырта алуға және шығармадан қабылдағанын өз шығармашылық әрекетінде жүзеге асыра алуға үйрету арқылы функционалдық сауаттылықтарын қалыптастыруға негізделген.
Оқу бағдарламасында оқушылардың әдеби және шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары қарастырылған. Шығармаларды оқып білу арқылы және қажетті шығармашылық тапсырмаларды орындауда мұғалім оқушылардың жалпы даярлық деңгейіне қарай сабақтар санын анықтайды.

2.1. Әдеби көркемдегіш құралдарды оқытудың ерекшеліктері

Бастауыш жалпы білім берудің мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес Әдебиеттік оқу бөлімінің мазмұны: әдебиетті ұлттық және әлемдік мәдениет құбылысы, адамгершілік құндылықтар мен дәстүрлерді сақтау және беру құралы ретінде түсінуді; оқудың жеке дамуы үшін маңыздылығын ұғынуды қамтиды; әлем, қазақ тарихы мен мәдениеті туралы идеяларды, алғашқы этикалық идеяларды, жақсылық пен жамандық туралы ұғымдарды, адамгершілікті қалыптастыру; оқу пәндерінде оқытудың сабақтасығы; жүйелі оқу қажеттілігін қалыптастыру; оқудың рөлін түсіну, оқудың әртүрлі түрлерін қолдану (кіріспе, зерттеу, іріктеу, іріктеу, саралау); мазмұнын саналы түрде қабылдау және бағалау мүмкіндігі әр түрлі мәтіндердің ерекшелігіне, оларды талқылауға қатысуға, кейіпкерлердің іс-әрекеттеріне моральдық баға беруге; білім беруді жалғастыруға қажетті оқырмандық құзыреттілік деңгейіне, жалпы сөйлеу дамуына қол жеткізуге, яғни дауыстап оқу техникасын, қарапайым әдеби түсініктерді пайдалана отырып, көркем, ғылыми-көпшілік және оқу мәтіндерін түсіндіру, талдау және түрлендірудің қарапайым тәсілдерін меңгерту; қызықтыратын әдебиетті өз бетінше таңдай білу; қосымша ақпаратты түсіну, анықтамалық дереккөздерді пайдалануға негізделген.[10]
Бастауыш сыныптардан бастап Әдебиеттік оқу сабақтарында оқушыларды әдеби көркемдегіш құралдармен таныстыра отырып, олармен жұмыс жасауды үйрету маңызды міндеттердің бірі.
Әдеби көркемдегіш құралдар - бұл ерекше мағынада қолданылатын сөздер мен өрнектер. Оларды авторлар көркем бейнелер жасау үшін пайдаланады. [12]
Көркем образ - автор әдеби шығармада сипаттайтын қоршаған әлем құбылысы. [12]
Әдеби көркемдегіш құралдар сөзбен сурет салу, жарқын түрлі-түсті образ жасау, ақындар мен жазушылардың сөйлеуін эмоционалды ету, олардың қоршаған әлемге деген көзқарасын жеткізу үшін қажет. Бұл құралдардың ауызша кескіндеме деп аталуы кездейсоқ емес.
Әдеби көркем құралдардың көптеген түрі бар. Олардың кейбіреулері:
Теңеу - заттың не құбылыстың ерекше белгілерін басқа затпен не құбылыспен салыстыра суреттеу. [12]
Ауыл күзі
Көтеріле аспандай,
Көкте сұрша бұлт көшіп.
Жерге інжу шашқандай,
Күміс моншақ шық түсіп.
Қайың,терек басынан
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.