Қазақстандағы машина жасау кешенінің дамуы

Жоспар

Пән: Экономикалық география
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I) Кіріспе

II) Негізгі бөлім

1. Машина жасаудың қалыптасуы мен дамуы

2. Машина жасаудыңэкономикадығы рөлі, географиялық орналасуы және факторлары, мамандануы

3. Қазіргі жағдай

4. Қазақстан Республикасының машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама:
1. Машина жасау кешенінің қазіргі заманғы жай-күйін бағалау
2. Саланың күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлерді талдау
3. Мұнай-газ, Тау-кен металлургиясы, Темір жол машиналары, Ауыл шаруашылығы машиналары, Электр жабдығы, Автомобиль жасау
4. Саланы дамытудың негізгі проблемалары.Саланы дамытуда мемлекеттік реттеудің қолданыстағы
саясатын талдау. Қоршаған ортаға әсерді бағалау.
5. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері. Қажетті ресурстар.

III) Қорытынды
IV) Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Машина жасау бүкіл әлемде ұлттық өнеркәсіптің технологиялық деңгейінің көрсеткіші ретінде қабылданады. Бұл сала жанама салаларды дамыту үшін мультипликативтік әсер береді, халықтың жұмыспен қамтылуын бірнеше рет ұлғайтады және сол арқылы тұтастай алғанда экономиканың бәсекеге қабілеттігін қамтамасыз етеді.
Ендеше, Қазақстан экономикасының өсуі машина жасаудың озық өсуімен қатар жүруі тиіс. Бұл өнеркәсіп кәсіпорындарындағы механикаландыру деңгейін арттыруға және республика экономикасы салаларындағы еңбек өнімділігін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны әзірлеу үшін негіздеме Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасын Үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 5-тармағы болып табылады.
Бағдарлама жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жоғары технологиялық және қазіргі заманғы жабдықпен жаңғыртуға, халықаралық стандарттың бәсекеге қабілетті өнімін шығару бойынша жаңа кәсіпорындар құруға, барлық жұмыс істеп тұрған отандық машина жасау кәсіпорындарының байланыстары мен кооперациясын дамытуға бағытталған.
Бағдарламаны саланы жүргізілген маркетингтік зерттеулер негізінде айқындалған бәсекеге қабілетті өнімді шығаруға бағытталған жаңа сапалық деңгейде қалпына келтіруді және дамытуды бастауға, оның өндіріс көлемін ұлғайтуға және тұрақты өткізу нарықтарын табуға арналған, сонымен қатар қайта жаңарту, жаңғырту, техникалық қайта жарақтандыру және өндірістің озық шетелдік технологиялары мен кәсіпорындарды басқару менеджментін енгізу есебінен жұмыс істеп тұрған машина жасау кәсіпорындарын жедел дамыту және машиналардың, технологиялар мен жабдықтардың жаңа түрлерін жасауға бағытталған барынша тиімді, ғылыми-техникалық және технологиялық әзірлемелерді игеру негізінде өнім сапасын тұрақты жетілдіру бағдарламасы ретінде қарастыру керек.

Негізгі бөлім

Машина жасаудың қалыптасуы мен дамуы
Машина жасау өндіріс саласы ретінде Ұлы Отан соғысы жылдарында эвакуациямен көшіріліп өкелінген кәсіпорындардың негізінде құрылды.Металлургиялық құрал-жабдык (Алматы), автоматты сығымдау (Шымкент), аппаратураларын (Ақтөбе), автокөлік қозғағыштарын (Петропавл), ауыл шаруашылық техникасын (Астана) шығаратын ірі зауыттар осылайша пайда болды.Соғыстан кейінгі жылдарда ондаған машина жасау зауыттары салынды. Аспап жасаудың, электротехникалық өнеркәсіптің, трактор жасаудың жаңа салалары пайда болды. Яғни машина жасау салаларының кешені калыптаса бастады.1990 жылдардың басында машина жасау кешенінің құрамында 2500-дей өнім түрлерін шығаратын 370 зауыт болды. Дегенмен, машина жасаудың жалпы даму деңгейі бойынша Қазақстан басқа одақтас республикалардан бірталай артта калып келді. KCPO-да ол жалпы өнім шығарудан үшінші, ал машина жасаудан он екінші орындағы республика болды. Бірақ кешеннін, құрылымы Қазақстан үшін қолайлы болмады.Барлық зауыттардың 13 белігі тек ескірген техниканы жөндеумен айналысса, ал тағы да сондай бөлігі металл конструкцияларын өндірді. Қалған бөлігінің жартысын Қорғаныс-өндірістік кешен (ҚӨК) құрады.1990 жылдары машина жасау кешені оның өнімдеріне деген сұраныстың күрт төмендеуіне байланысты терең дағдарыс жағдайында болды. Басқа республикалардағы кәсіпорындармен көптеген өндірістік байланыстар үзілді. ҚӨК зауыттарының алдында өндірісті конверсиялау, яғни халық пен экономикаға кажетті өнім шығару міндеті тұрды. Конверсия өте баяу жүрді. Өнеркәсіптердің барлығы жаңа жағдайға бірден үйреніп кете алмады. Нарықтық қатынасқа табысты етудің мысалын Петропавлдағы зауыттардың бірінен көруге болады.
Машина жасау үш негізгі технологиялық кезеңнен тұрады . Бірінші кезең - құю, соғу немесе сығымдау арқылы бөлшектер даярлау. Екіншісі - бөлшектерді станоктарда механикалық өңдеуден өткізу, ал үшіншісі - бөлшектерден дайын өнімдер құрастыру. Егер зауыт ендірістің барлық үш кезеңін жүзеге асырмай, тек біреуімен ғана айналысса, ол технологиялық мамандану, яғни технологиялық процестер кезеңі бойынша мамандану болып табылады. Мысалы, Өскемендегі автокөлік құрастыру зауыты автокөліктерді тек дайын бұйымдар жиынтығынан құрастырады. Яғни бұл - технологиялық мамандану болып саналады.Кез келген мамандану (технологиялық, тетіктік, бұйымдық) кәсіпорындар арасындағы кооперативтендірусіз (ынтымақтасусыз) мүмкін емес. Кез келген автокөлік түрлі белшектерден (мысалы, электровоздарда олардың саны 200 мыңнан астам) тұрады. Бір зауытта олардың барлык түрлерін шығару мүмкін емес және тиімсіз. Сондықтан бір зауыт екінші біреумен кооперативтендіріледі. Мысалы, Азия-Авто зауыты Нива көлігіне аккумуляторларды Талдықорғаннан әкеледі.Сонымен, машина жасау кешені салааралык емес ішкі салалық дамуымен ерекшеленеді.

Машина жасаудыңэкономикадығы рөлі, географиялық орналасуы және факторлары, мамандануы

Машина жасау кешенінің құрылымы өте күрделі. Оның кұрамына үш топқа біріктірілген 30-ға жуык салалар кіреді: 1)машина жасау (машиналар мен күрал-жабдықтар шығару); 2)металл өңдеу (металл конструкцияларын даярлау, машиналар мен құрал-жабдықтарды жөндеу); 3)кіші металлургия (машина жасау зауыттарында металл балқыту). Жалпы өнім шығарудағы машина жасау кешенінің үлес салмағы.Машина жасау кешені - шаруашылыктың әр түрлі салаларына құрал-жабдық, елдің корғаныс жағдайы үшін кару-жарақ, халыққа қажетті тауарлар (мысалы, автокөліктер теледидарлар, кір жуатын машиналар) шығарумен айқындалады. Еңбек өнімділігі мен барлық экономиканың ғылыми-техникалық жағынан алға басуы, елдің кауіпсіздігі оның даму деңгейімен тыгыз байланысты.Машина жасау кешені басқа да салааралык кешендермен тығыз өндірістік байланыста болады. Ол жылу электр кешені (ЖЭК) өнімдерінсіз жұмыс істеуі мүмкін емес, сондай-ақ ЖЭК машина жасаудан энергетикалық, тау-кен өндірісі машиналарын жөне басқа да құрал-жабдықтар, өр түрлі машиналар алады. Машина жасау кешені металлургия балқытқан металды пайдаланып, оған техника, шикізат (мысалы, металл сынығы) жеткізеді. Машина жасау үшін кеп мөлшерде химиялық тауарлар (пластмасса, синтетикалық талшық пен каучук, бояу) жұмсалады. Оларды ендіру, керісінше,машина жасау өнеркәсібінсіз мүмкін емес.Машина жасау кешені мен агроөнеркәсіптік және көлік кешендерінің арасында қандай байланыстар бар?
Машина жасау зауыттары әр түрлі факторлардың әсерімен орналасады. Мамандану мен кооперативтендірудің дамуының нәтижесінде көліктік фактордыңрөлі артады. Ол әсіресе өнімдері барлық жерлерде қажет болатындар үшін (мысалы, автомобильдер мен металл кесетін станоктар шығаратын) маңызы зор. Темір жолдың болуы Алматыда металл құрал-жабдықтары мен металл кесетін станоктар шығаратын, ал Шымкентте - алып пресс-автоматтар шығаратын зауыт- тарды орналастыруға мүмкіндік берді.Дайын өнімдерді тасымалдауға кететін шығын (құрал-жабдық,трактор) оларды шығаратын металды тасымалдау шығынынан жоғары. Сондықтан ауыр, тасымалдауға қолайсыз машиналарды тікелей пайдаланатын жерлерде шығаруға тырысады. Ендеше, мындай фактор - тұтыну факторы деп аталады. Мысалы, мұнай машиналарын жасау зауыты мұнай өндірілетін жерде (Атырауда) орналасқан.Шахталық кен өндіру құрал-жабдықтарын көмір өндіретін жерде (Қарағандыда), ал металлургиялық құрал-жабдық пен машиналарды металл қорыту орталыктарында (Өскемен) орналастырады. Трактор және ауыл шаруашылық машиналары зауыттары егіншілік (Павлодар, Астана, Қызылорда) пен мал шаруашылығы дамыған аудандарда орналастырылады.Түрлі көліктерді шығару үшін өнім бірлігіне көп еңбек шығыны кажет болады. Бұлар - еңбекті көп қажет ететін салалар. Еңбекті көп кажет ететін машина жасау зауыттарын орналастырған кезде,еңбек корларымен қамтамасыз етілу, яғни еңбек факторы есепке алынады. Мысалы, әйелдерді жұмыспен қамтамасыз ету мақсатында металлургтер каласы - Өскеменде конденсатор мен аспап шығаратын зауыттарды орналастырған. Кейбір машина жасау салалары, мысалы, аспап жасау, радиоэлектроника, есептеу техникалары өнеркәсібі еңбекті кеп қажет етуімен бірге күрделі технологиясымен де ерекшеленеді. Оларға ғылыми-зерттеу институттарымен, университеттерімен бірігіп жүмыс істеу қажет. Бүл салалар өрі еңбекті, өрі гылымды көп қажет ететін салалар болып табылады. Олар ірі калалардағы ғылыми орталықтарға жақын орналасады. Осы факторларды есепке ала отырып, теледидарлар құрастыруға, компьютерлер мен басқа да күрделі техникаларды шығаруға (Алатау Сити) арналған технопарк Алматы мен Алматы облысында ұйымдастырылған.Металды кеп қажет ететін енімдер (ірі кәлемді) шығаратын за- уыттар металлургия зауыттарына таяу, яғни шикізат факторын есепке ала отырып орналастырылады. Қазақстандағы машина жасау өнімдерін өндіру географиясына шоғырланудың жоғары деңгейі төн болып келеді. Олардың 12 бөлігі Алматы, Павлодар және Ақмола облыстарында шоғырланған.
Машина жасау кәсіпорындары:
1. Қазақстандағы ең алғаш кұрылған машина жасау көсіпорнына 1909 ж. Верный (Алматы) қаласында орналаскан тұқым сепкіш машинасын жатқызуға болады.
2. Металл өңдеу өнеркөсібінің ең бір ерекше кәсіпорны - Өскемен аласындағы Қазакстан Республикасының Монеталар сарайы. Ол 1992 жылы ұлттық валюта - теңгенің енуіне дайындыққа байланысты Үлбі металлургия зауытының бір цехының негізінде құрылған. Монеталар сарайы монеталар соғады, Қазақстан Республикасының ордендері мен медальдарын, төс белгілер мен әскери кызметкерлердің айыру белгілерін, өшекей бұйымдар шығарады.
3. Құны 20 млн долларды құрайтын Азия-Авто зауыты Өскеменде 2003 жылы салынған. Бұл зауытта автокөлік дайын күйінде келген бөлшектерден құрастырылады. Оны ресейлік АвтоВАЗ (Ниват) зауыты, чехиялық Шкода-Ауто (Шкода) және америкалық серіктестігінің оңтүстік кәріс филиалы Дженерал Моторс (Шевроле) зауыттары Шкода маркалы автокөлігін құрастыруға көшуде.Зауыттың жобалау қуаты - жылына 15 мың, 2008 ж. 3271 автокөлік құрастырылды: оның 2358- Лада, 593 - Шевроле және 320 -Шкода. Бұл еліміздегі ең ірі автокөлік құрастыратын өндіріс.
4. Қазақстанда барлығы 30-дай өр түрлі құрастыру өндірісі жұмыс істейді. Олардың көбі Газель автомобильдерін (микроавто-бустар, самосвалдар, рефрижераторлар)троллейбустар, автобустар, ауыр жүк таситын КамАЗ автокөліктері, коммуналдық техника шығаратын Алматы қаласында орналасқан. Орал қаласында ресейлік Ростауылмаш зауытының Нива-Эффект комбайнын шығарады.
5. Жоспарлы экономика кезінде Қазақстанда өнімдері КСРО-ның басқа еш жерінде шығарылмайтын бірнеше ерекше зауыттары болды.Олардың ішінде Ақтөбеауылмаш (кой қырқатын машинкалар шығаратын), Алматы электротехника зауыты (жер асты түзды суларын тұщыландыратын кондырғылар), Целиноградауылмаш (жер кабаттарын үйіндісіз өңдеу құралдары, дестелегіш жөне қар тоқтатқыштар) зауыттарын айтуға болады.
6. Көп уақытқа дейін Қазақстанның ауыр машина жасау өнеркәсібінде жетекші орында Алматы ауыр машина жасау зауыты болды.Зауыт әлі күнге дейін жұмыс істеуде. Зауыт өнімдері - алюминий,мыс сым темірлері, құбыр, прокат құралдары, металлургия, химия өнеркәсіптеріне және атом реакторларына арнап күрделі прокаттық құрал-жабдықтар шығарылады, олар - ТМД және шетелдердің көптеген зауыттарында пайдалануда.
7. Жоспарлы экономика кезеңінде республика аумағындағы корғаныс-өнеркәсіп кешені құрамында 50 жоғары технологиялық зауыт жұмыс істеді. Бұл зауыттар өскери техника, қару-жарақ және оқ-дәрі шығарған. Солардың арасындағы жетекші зауыттар Петропавл (орта қашықтыққа ататын зымырандар, бүл зымырандар ядролык зарядтарды тасымалдай алатын КСРО мен АҚШ арасындағы келісім бойынша карудың бұл түрі жойылды), Алматы (әскери теңіз флотына арналған торпедо), Орал (атқыш қару-жарақ), Зырян (зымыран техникаларына арналған микросызбалар) қалаларында орналасты. Қазіргі кездің өзінде де осы аталған 50-ге тарта корғаныс зауыттар Қазакстан жөне ТМД елдерінің Қорғаныс күшіне арнап, өнімдер шығаруда.
8. 2009 ж. Астана каласында америкалық Дженерал электрик компаниясы мен ірі тепловоз құрастыратын зауыт пайдалануға берілді. Ол бүгінгі күнге сай казақстандыктар жөне шетел нарығы үшін ДЭ Эволюция маркалы 150 тепловоз шығаратын болды.
Маманданудың үш түрі - бұйымдық, тетіктер мен бөлшектер шығару жөне технологиялық түрлері бар.Машина жасаудың әр саласы белгілі бір өнім түрлерін: трактор жасайтын - тракторлар, станок жасайтын - станоктар, аспаптар жасау - аспаптар шығарады. Бір салаға өнім шығаратын зауыттар сол өз саласына орай маманданады. Мысалы, Қызылордадағыауыл шаруашылық машиналарын шығаратын зауыт - күріш жинайтын машина, Астанадағы зауыт - тұқым сепкіш трактор, Павлодардағы зауыт - тракторлар шығарады. Өнімдер бойынша ондай мамандануды - бұйымдық мамандану деп атайды.Машина жасау зауыттары, кеп жағдайда, дайын өнім емес (станок, автомобиль), оның бөлшектерін шығарумен айналысады. Ондай мамандануды бөлшектер бойынша мамандану деп атайды. Мысалы, Степногордагы зауыт темір жол подшипниктерін, Қостанайдағы - ауыл шаруашылық машиналары үшін дизель қозғағыштарын, ал Талдықорғандағы - аккумуляторлар шығарады.Машина жасау зауыттарының үшінші бір түрі - технологиялық мамандану.

Қазіргі жағдай

Қазір зауыт Қазақстанның мұнай жөне газ өнеркәсібіне жұмыс істейді. Олар техниканың жаңа түрлерін - шағын бұрғылау қондырғыларын, ұңғымаларды жендеуге арналған автокөліктердің көтергіш қондырғыларын шығарады.Қазіргі уақытта машина жасау кешенінің құрамында 1500-ден астам кәсіпорын бар.Онда өндірістің барлық салаларының арасында ең көп (13%) жүмыскерлер қызмет етеді. Бірак кешеннің өнім өндіру үлесі небөрі 3%-ды ғана құрайды.Сендер Қазақстанның түрғын халқының шағындығына байланысты, машина жасаудың барлық салаларын бірдей жоғары деңгейде дамыту мүмкін емес екендігін түсінесіңдер. Сондықтан олардың алдында ең маңыздылары мен болашағы барларын таңдап алу міндеті тұр.Оларға, ең алдымен мұнай, металлургия, ауыл шаруашылық жөне көліктік машина жасау салаларын жатқызуға болады. Алғашқы үш сала Қазақстанның экспорттық өлуетінің өсуіне ықпал етуі тиіс. Көліктік машина жасаудың міндеті - ел ішіндегі көптеген әндірістердің дамуына жағдай туғызу (72-сурет).Өзірге біздің елімізде тек құрастыру көсіпорындары ғана құрылған. Олардың ішіндегі ең ірісіне Өскемен (жеңіл автокөлік),Көкшетау (жүк таситын автокөлік), Семей (автобус) қалалары жатады. Өскемендегі Азия-Авто автомобиль құрастыру зауыты казірдің езінде олар аккумуляторды Талдықорғаннан алады. \
Болашақта бөлшектер мен басқа материалдардың 50%-ын Қазақстанның зауыттары шығаратын болады.Машина жасаудың дамуына шетелдік серіктестермен біріккен кәсіпорындар (Оңтүстік Корея, Ресей, Қытай, АҚШ) жағдай жасайды. Олар автомобиль, трактор,компьютерлік құралдарды жасау немесе дамытуға ықпал ететін болады.3. Машина жасаудағы мамандану мен кооперативтендіру.Машина жасау кешенінің орналасуына бірқатар қиыншылықтар әсер етеді. Ең алдымен бұл - шығарылатын енімдердің күрделілігіне байланысты. Ол кәсіпорындардың салалары мен ішкі салалық маманданудың қажеттілігін туғызады.
Қазақстанда өндірілген машина жасау саласы өнімдерінің осы сияқты шетелдік өнімдермен бәсекеге қабілетсіздігінің негізгі себептері - республиканың кәсіпорындарының көпшілігінде ескі өндіріс технологияларын қолданатынын, импортталатын құрамдас бөлшектерді, қуат көздеріне құны жоғары материалдарды шамадан тыс көп пайдаланудың салдарынан болған олардың анағұрлым жоғары құны мен төмен сапасы. Дегенмен машина жасау кәсіпорындарының қазіргі жағдайының сараптамасы өндіріс көлемінің ұлғайғанын көрсетті, осылайша ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің деректері бойынша 2011 ж. қаңтар-мамыр айларында машина жасау өндірісінде көлемі 171 974 млн.теңгені құрайтын немесе 2010 ж. сәйкесінше мерзіміндегі өндіріс көлемінен 29,0% артық өнім шығарылды, ал жалпы өнеркәсіп тек 5,8% ұлғайды. 2011 ж. мамыр айында машина жасау өндірісінің көлемі төмендеп 39 250 млн.теңгені құрады, ал 2010 жылдың сәйкесінше мерзіміне қарай ФКИ 129,0%, құрады.
Айларға бөліп қарағанда көлемнің ең көп өсуі автокөліктер, трейлерлер және жартылай тіркемелі көліктер өндірісінен байқлады, мұнда 2010 жылдың мамыр айымен салыстырғанда 2011 жылдың мамырында НКИ 226,9% құрады, компьютерлер, электронды және оптикалық өнімдер өндірісінде сәйкесінше 64,6% құрады.

2 Сурет. Өнеркәсіптің, өңдеуші өнеркәсіптің және машина жасау түрлерінің НКИ айлар бойынша (өткен жылдың сәйкесінше айына қарай % өлшеммен)

Жеңіл жолаушы автокөліктерінің өндірісі үлкен өсім көрсетті, сөйтіп, 2011 ж. қаңтар-мамыр айларындағы көлемі 2 487 дананы құрады, бұл өткен жылдың сәйкесінше мерзімінің көрсеткішінен 352,8% жоғары, ағымдағы жылдың мамыр айында көлемі 485 дананы құрады, бұл өткен жылдың сәйкесінше мерзіміндегі көлемнен 141,8% жоғары болып табылады, сонымен қатар ағымдағы жылдың сәуір айымен салыстырғанда 36,3% төмендеу байқалды. 2011 ж. қаңтар-мамыр айларында 99 666 дана, немесе өткен жылдың сәйкесінше мерзімінің 77,0% көлемінде радиохабар тарататын қабылдағыштармен бірлескен немесе бірлеспеген телевизиялық қабылдағыштар, дыбыс, бейнежазушы немесе жаңғыртатын қабылдағыштар өндірілді.

3 Сурет. Машина жасау өнімінің өндірісі заттай мәнінде

ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша 1.06.2011 ж. қарай 253 ірі және орта машина жасау мекемелері тіркелген, оның ішінде компьютер, электронды және оптикалық өнім өндірушілері - 8, электр құрал-жабдығын өндіретіндері - 19, машиналар мен құрал-жабдықтарды жөндеу және орнатумен, басқа көлік құралдарын өндірумен айналысатындары - 156, автокөлік құралдарын, трейлерлер мен жартылай тіркемелі көліктерді өндіретіндері - 6, басқа көлік құралдарын өндірушілері - 17.

4 Сурет. Мекемелер мен өндірістердің саны (ірі және орта)

2011 жылдың сәуірінде ең жоғары еңбекақы компьютерлер, электронды және оптикалық өнімдер өндірісінде байқалды және 118 421 теңгені құрады, бұл ағымдағы жылдың қаңтарындағы мөлшерден 31% жоғары.

5 Сурет. Бір жұмыскердің орташа айлық еңбекақысы (теңгемен)

2011 жылдың наурызында өткен жылдың наурызымен салыстырғанда компьютерлер, электронды және оптикалық өнімдер өндірісіндегі жалдамалы жұмыскерлердің саны 2648 адамнан 1 386 дейін немесе 47,7% қысқарды, басқа санаттарға қосылмаған машиналар мен құрал-жабдықтар өндірісінде олардың саны 16990 адамнан 18 092 адамға дейін, немесе 6,5% өсті. Жұмыс істейтіндердің саны бойынша компьютерлер, электронды және оптикалық өнімдер өндірісі 2011 жылдың сәуірінде 2010 жылдағы 2 400 көрсеткішінен 1 312 дейін, немесе 45,3% төмендеді, басқа санаттарға қосылмаған машиналар мен құрал-жабдықтардың өндірісі 16 114 көрсеткішінен 17 159 дейін, немесе 6,5% көбейді.
Нақты инвестициялар мен инновациялардың болмауы (негізінен меншікті қаражат есебінен) сала мекемелерінің артта қалуына және шетелдік анаоогтарымен салыстырғанда шығаратын өнімдерінің бәсекеге қабілетсіздігіне алып келеді.
Басқа санаттарға кіргізілмеген машиналар мен жабдықтар жасау өндірісінде 25 749 млн. теңге сомаға өнім өндірілді, нақты көлем индексі - 124,3% құрады
Электр жабдықтарын жасау өндірісінде 20 100 млн. теңге сомаға өнім өндірілген, нақты көлем индексі - 93,6% құрады.

6 Сурет. Машина жасау түрлері бойынша негізгі инвестициялар айлар бойынша (млн.теңге)

2011 жылдың қаңтар - сәуір айларында жер үсті көліктерінің, ұшқыш аппараттардың, жүзгіш құралдардың және көлікке жататын құрылғылар мен құрал-жабдықтардың экспорты 33 894,3 мың. АҚШ долл., өткен жылдың сәйкесінше мерзімімен салыстырғанда өсім 198,8% құрады. 2011 ж. қаңтар-сәуір айларында ақпаратты автоматты түрде өңдеу машиналары, олардың блоктары; санағыш құрылғылар, ақпаратты кодталған үлгіде тасымалдаушыларға мәліметтерді ауыстыру машиналары бойынша импорт 1 038,0 дананы құрап, 204,7% көбейді, жеңіл автокөліктер бойынша - 6 968,0 дананы құрап, 110,0% көбейді, қоғамдық көлік құралдары, іштей жанатын піспек қозғалтқышты моторлы жолаушылар көліктері бойынша өсім өткен жылдың сәйкесінше кезеңімен салыстырғанда 259,6% құрады. [15.]
Қазақстан Республикасының СЭҚ ТН 4 белгісі бойынша машина жасаудың кейбір түрлерінің экспорты және импорты

Көрсеткіштің атауы
2011 ж. қаңтар-сәуір айлары

Экспорт
Экспорт

саны
саны
саны
саны
Ақпаратты автоматты түрде өңдеу машиналары, олардың блоктары; санағыш құрылғылар, ақпаратты кодталған үлгіде тасымалдаушыларға мәліметтерді ауыстыру машиналары, дана
-
-
1 037 972,5
101 304,5
Телевизиялық қабылдағыштар (оның ішінде бейнемониторлар, проекторлар), дана
-
-
167 362,0
31 724,3
Жер үсті көліктері, ұшқыш аппараттар, жүзгіш құралдар және көлікке жататын құрылғылар мен құрал-жабдықтар, тонна
13 140,6
33 894,3

-
-
Қоғамдық көлік құралдары, іштен жанатын піспекті қозғалтқышты жолаушыларға арналған моторлы көліктер, дана
-
-
5 315,0
28 075,3
Жеңіл актокөліктер, дана
-
-
6 968,0
141 032,4
Жүк автокөліктері
-
-
2 387,0
72 283,7

Қазақстан Республикасының машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама.

Мақсаты: Қосылған құны жоғары түпкі өнім өндіруді ұлғайту есебінен ішкі нарықтың қажеттілігін барынша қанағаттандыру және экспортты кеңейту
Міндеттер: 1. Технологиялық жаңғыртуды ынталандыру және
жаңа өндірістер құру
2. Ішкі нарықтың мүмкіндіктерін тиімді
пайдалану
3. Машина жасау өнімінің экспортын қолдау және
дамыту
4. Машина жасау саласын дамытуды қажетті
кадрлармен қамтамасыз ету
Іске асыру мерзімдері: 2010 - 2014 жылдар
Нысаналы жалпы қосылған құнды 74 %-ға өсіру.
Саладағыиндикаторлар еңбек өнімділігін жылына бір адамға 7 592 мың теңгеге дейін ұлғайту. Өндіріс көлемін 588 млрд. теңгеге дейін ұлғайту.
Қаржыландыру: Бағдарламаны қаржыландыру даму институттарының және қаражаты, кәсіпорындардың өз қаражаты, отандықкөлемдері және шетелдік инвестициялар мен республикалық бюджетте көзделетін қаражат шегінде жүзеге асырылады. 2010 - 2014 жылдарға арналған республикалық бюджет есебінен қаржыландырудың қажетті көлемі 2 430,182 млн. теңгені құрайды. Соның ішінде:
2010 жылы - 439,173 млн. теңге;
2011 жылы - 1 991, 009 млн. теңге;
2012 жылы - көзделіп отырған жоқ;
2013 - 2014 ж.ж. - 2013 - 2015 жылдарға арналған республикалық бюджетті бекіту кезінде көзделеді.

Машина жасау кешенінің қазіргі заманғы жай-күйін бағалау.

Қазіргі кезде Қазақстанда машина жасау экономикалық қызметтің мынадай түрлерін қамтиды: машиналар мен жабдықтардан басқа, дайын металл бұйымдары өндірісі; компьютерлерді, электрондық және оптикалық өнім өндірісі; электр жабдығы өндірісі; басқа санаттарға қосылмаған машиналар мен жабдықтар өндірісі; автокөлік құралдары, трейлерлер мен жартылай тіркемелер өндірісі; өзге де көлік құралдары өндірісі; машиналар мен жабдықтарды жөндеу және орнату.
2008 жылғы ішкі өндіріс көлемі 303 млрд. теңгені құрады. Экспорт көлемі - 154,5 млрд. теңге, ол өз кезегінде экспорттың жалпы көлемінің 2 % - ын құрайды.
2009 жылдың қорытындылары бойынша 282,5 млрд. теңге сомасына өнім өндірілген, бұл 2008 жылмен салыстырғанда (303 млрд. теңге) 6,8 %-ға төмендеген. Оның ішінде машиналар мен жабдықтар 115,5 млрд. теңгеге, электр жабдықтары 61,5 млрд. теңгеге, көлік құралдары 105,5 млрд. теңгеге өндірілген, алдыңғы жылмен салыстырғанда өндірілген машиналар мен жабдықтар көлемі құндық көріністе 9,8 %-ға, электр жабдығы - 13,4 %-ға төмендеп, ал көлік құралдары 1,4 %-ға ұлғайған. Машина жасау секторы 2008 жылға дейін барынша жоғары қарқынмен өсті, 2008 жылы басқалармен салыстырғанда дағдарысқа орай көп зардап шекті. Бұл бірінші кезекте машина жасау өніміне сұраныстың инвестициялық сипатымен байланысты. Соңғы жылдары машина жасау өніміне сұраныс өсімінің өзекті драйвері мұнай-газ саласына инвестициялардың өсуі және құрылысты ауқымды дамыту болды. Дағдарыс басталғалы бері тұтынушы сала компаниялары бірінші кезекте операциялық қызметтің тиімділігін сақтай отырып, өндірісті ұлғайтуға және жаңғыртуға ауқымды инвестициялардан бас тартты. Оның үстіне қаржы саласындағы дағдарыс халыққа арналған кредиттік ресурстардың қол жетімділігін төмендетуге әкелді, бұл да сұраныстың, мысалы автоөнеркәсіп өніміне сұраныстың азаюына әкелді.
Қазақстанның өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі машина жасау өнімінің үлесі 1990 жылғы 15,9 %-дан 2008 жылы 3,0 %-ға дейін төмендеді, ал 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда ол өсіп, 3,2,%-ды құрады.
Өңдеуші өнеркәсіптегі машина жасау саласының үлесі 9,5 %-ды құрайды. Өнеркәсіп кәсіпорындарының жалпы көлемінде машина жасау өнімін өндірушілері тек 6 %-ды құрайды. Машина жасау саласы үшін кадрларды даярлау Ақтөбе, Атырау, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Маңғыстау, Павлодар облыстарында 5 мамандық бойынша 19 техникалық және кәсіптік білім беру (бұдан әрі - ТжКБ) орындарында (8 біліктілік бойынша) және 18 жоғары оқу орнында (050712 - Машина жасау мамандығы бойынша) жүргізіледі.
Бүгінгі күні машина жасау саласының инвестициялық жобаларын іске асыру бойынша кадрларға деген қажеттілік осы Бағдарламаның 1-қосымшасына сәйкес 6 299 адамды құрайды.
Машина жасау өнімінің импорты мен экспорты

2007 ж.
2008 ж.
2009 ж.

Импорт
Экспорт
Импорт
Экспорт
Импорт
Экспорт
1
2
3
4
5
6
7
Барлығы, млрд. теңге, оның ішінде:
4012,7
5852,4
4558,0
8563,4
4190,3
6371,4
ТМД елдері
1788,4
976,1
2104,9
1332,7
1780,0
1001,7
әлемнің басқа да елдері
2224,2
4876,3
2453,2
7230,7
2410,3
5371,2
оның ішінде:

Машиналар, жабдық және механизмдер, электр техникалық жабдық
1078,9
42,9
1209,3
55,0
1140,0
40,3
ТМД елдері
245,5
34,3
287,4
40,6
233,8
25,6
әлемнің басқа да елдері
833,4
8,6
921,9
14,4
906,1
14,8
Жер үсті, әуе және су көлігі құралдары
698,5
69,9
551,5
96,5
421,9
16,2
ТМД елдері
199,9
16,1
182,5
26,0
125,1
5,3
әлемнің басқа да елдері
498,6
53,8
369,0
70,5
296,8
10,9
Оптикалық, өлшем, бақылау, аспаптары мен аппараттары
91,7
2,2
100,8
3,0
93,8
2,5
ТМД елдері
17,4
0,7
18,2
1,3
15,9
0,9
әлемнің басқа да елдері
74,3
1,5
82,6
1,8
77,9
1,6
Машина жасауда аталғандардың барлығы:
1869,2
115,0
1861,6
154,5
1655,7
59,0
ТМД елдері
462,8
51,1
488,2
67,9
374,9
31,7
әлемнің басқа да елдері
1406,3
63,8
1373,5
86,6
1280,8
27,2

Қазақстандағы машина жасау өніміне деген қазіргі сұраныс импорт есебінен толықтай қанағаттандырылады, ол ішкі өндіріс пен импорттан 5 еседен астамға артық: 2009 жылы импорт көлемі 1655,7 млрд. теңгені , ал ішкі өндіріс 282,5 млрд. теңгені құрады.
Қазақстанның негізгі сауда әріптесі Ресей болып табылады - оның үлесі машина жасау өнімі импортында 19 %-ды және экспортта 31 %-ды құрайды. Ресейден басқа машина жасау өнімінің негізгі импорттаушылары: Германия (11 %), Қытай (11 %), АҚШ (10 %) және Жапония (6 %) болып табылады. Қазақстаннан машина жасау өнімі экспортының негізгі бағыттары Ресейден кейін: Ұлыбритания (экспоттың 15 %-ы), Түркия (13 %), Германия (7 %) және Швейцария (6 %) болып табылады. Импорт құрылымында автомобильдер, станоктар, мұнай-газ, тау-кен шахта және металлургиялық машиналар жасау өнімі, ауыл шаруашылығына арналған тұрмыстық техника мен техника 40 %-дан асады.
Экспорт құрылымында компоненттер, электр техникасы мен электр жабдығы, сондай-ақ автомобильдер басым.
Өндірістің дамушылығы мен бәсекеге қабілетінің көрсеткіші ретінде машина жасау өнімінің сыртқы сауда айналымы саланың экспортқа бағдарланушылығының әлсіздігін көрсетіп отыр. Машина жасау өнімінің импортқа айтарлықтай тәуелділігі де саланың төмен дамығанын көрсетеді.

Саланың күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлерді талдау.

Қазақстанда машина жасауды одан әрі дамыту стратегиясын дамыту мен айқындауды объективті талдау үшін оның күшті және әлсіз жақтарын, сондай-ақ қолда бар мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлерді нақты айқындау қажет.
Төменде келтірілген кестеде Қазақстандағы машина жасаудың негізгі күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлер ұсынылған. Одан арғы шараларды айқындау үшін келеңсіз факторларды жою, қауіп-қатерлердің алдын алу және сонымен бірге оң факторларды күшейту, мүмкіндіктерді пайдалану қажет.

Машина жасау жағдайын SWОТ - талдау

Күшті жақтары:
1. Ішкі сұраныстың бірінші кезекте жанама салалар тарапынан артуы.
2. Көліктік және энергетикалық инфрақұрылымның негізгі өндірістік кластерде болуы.
3. Ірі кәсіпорындарда өндірістік инфрақұрылымның болуы.
4. Қолда бар машина жасау кәсіпорындары.
Әлсіз жақтары:
1. Ішкі нарықтың тіпті болашақта да салыстырмалы кіші көлемі.
2. Білікті кадрлар тапшылығы, соның ішінде мамандардың шет елге кетуі.
3. Қазақстанның машина жасау өнімінің бәсеке қабілеттігі деңгейінің төмендігі (негізгі қорлар тозуының жоғары болуы, қуаттардың төмен жүктемесі себебінен және т.б.).
Мүмкіндіктері:
1. Ресей Федерациясымен және Беларусь Республикасымен Кеден одағына кіруіне байланысты нарықтың кеңеюі.
2. Белгілі бір сегменттерде және тауашаларда технологиялық көшбасылар болып табылатын АҚШ және Еуропа компанияларымен бірлескен кәсіпорындар құру есебінен технологиялар трансферті (дағдарыс мүмкіндіктерін қолдана отырып).
3. Елдің ішкі және халықаралық кооперацияларының дамуы, соның ішінде әлемдегі ірі шикізат және төменгі шектегі компонентті базаларды жеткізушілер ретінде Ресей және Қытайға жақындықты 1 пайдалану.
Қауіп-қатерлер:
1. Шикізат тауарларына баға мен сұраныстың және өз кезегінде Қазақстанның машина жасау өніміне ішкі сұраныстың қысқаруына әкелетін әлемдік дағдарыс ұзақтығының сипаттамасы.
2. Басқа елдердің машина жасау кәсіпорындары тарапынан бәсекелестік.
3. Білікті кадрлардың жас шамасының ұлғаюы.

Мұнай-газ машиналарын жасау. Отандық мұнай-газ машиналарын жасауды дамыту басымдығы мұнай-газ секторы машина жасау өндірісінің ірі тұтынушысы болып табылуына негізделген.
2008 жылы Қазақстан Республикасының нарық көлемі 168 млрд. теңгені құрады, оның 12 %-ын отандық өнімді сату құрады. Қалған мұнай-газ жабдықтарына қажеттілікті импорт қанағаттандырды, оның көлемі 2008 жылы 150 млрд. дерлік теңгені құрады.
Қазақстан кәсіпорындары бұрғылау, ұңғымаларды жөндеу, мұнай мен газды өндіру, дайындау, тасымалдау, өңдеу үшін әртүрлі күрделі жабдықтарды шығаруды іске асырады, бұл теңіз платформалары өндірісін игеруге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасында 2008 жылы 250 астам атаулы мұнай-газ машиналарын және олардың бөлшектерін жасау ойдағыдай игерілді, олардың көбі әлемдік стандарт бойынша өндіріледі.
Осы сегменттің басымдығы мұнай-газ жабдықтарына сұраныс бірінші кезекте Қазақстандағы мынадай негізгі кен орындарында мұнай өндіру көлемінің ұлғаюына негізделген: Теңіз, Қарашығанақ және Қашаған. Өндіруші ірі компаниялардың жоспарына сәйкес 2020 жылға мұнай өндіру көлемі 2,4 есе ұлғаяды. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында Каспий қайраңында жаңа ірі кен орындарын игеру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Сұраныстың жоғарлауының екінші маңызды факторы технологиялық артта қалудың және мұнай өңдеу өнеркәсібі қуатының тозуы, сондай-ақ мұнай және газ құбырларының тозуы болып табылады. Қазақстан Республикасында мұнай және газ құбырлары жалпы ұзындығының 80 %-ы 20-30 жылдан астам жөндеусіз пайдаланылуда.
Қазақстан Республикасында мұнай-газ машина жасау өнімі өндірісі
Көрсеткіш атауы
2005
2006
2007
2008
2009
Сұйықты қайта айдауға арналған ортадан тепкші сорғы; өзге сорғылар; сұйық көтергіштер, дана
7115
5758
7773
10253
12900
Мұнай-газ өңдеу жабдықтары, млн.теңге
535
366
133
148
398
Мұнай кәсіпшілік жабдықтары, млн.теңге
1547
1434
1902
1386
1452
Кестеде деректеріне сәйкес республикада сорғылар және көтергіштер өндірісінің өсуі байқалады (2009 жылы өсу қарқыны 2005 жылмен салыстырғанда 181 %-ды құрады). 2008 жылға дейін өнімнің мына түрлері бойынша өндірістің төмендеуі байқалды: мұнай кәсіпшілігі жабдықтары және мұнай-газ өңдеу жабдықтары, бірақ 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда өсуі өнім түрлері бойынша өсу байқалады: мұнай-газ өңдеу - жабдықтары 2,7 есеге дейін, ал мұнай кәсіпшілігі жабдықтары 4,8 %-ға өсті.

Тау-кен металлургиясы машиналарын жасау. Әсіресе 2008 жылдың соңына дейін шикізаттық өріс кезеңінде Қазақстан Республикасында көмір, кендер мен металлургия өндіруді белсенді даму нәтижесінде тау-кен металлургиялық машина жасау саланың тез өсетін сегменттерінің бірі болып табылады.
Машина жасау өніміне ішкі сұраныс көлемі Қазақстан Республикасының тау-кен өнеркәсібі мен металлургиясы үшін 2008 жылы 145 млрд. теңгені құрады. Сұраныстың елеулі бөлігі машина жасау өнімінің импорты есебінен қанағаттандырылып, ішкі өндіріс көлемі 27 млрд. теңгені құрады (сұраныстың 18 %-ы).
Импорт алмастыруға бағытталған мемлекеттік саясат 2008 жылдары Қазақстан Республикасының өзіндік өндірісінің ішкі сұраныс үлесін өсіруге ынталандырды, ол 2006 жылы 2 есеге дейін өсіп, 16 % құрады (2006 жылы 8 %). Одан әрі мемлекеттік қолдау көрсету және салада ннжинирингтік қызмет пен технологиялар трансфертін дамыту кезінде ішкі өндіріс ішкі сұранысты 2014 жылға қарай 30 %-ға дейін қанағаттандыруы мүмкін
Тау-кен шахталары жабдығы зауыттарының жай-күйіне жүргізілген талдау олардың бірқатары бұрын шығарған номенклатураларды қалпына келтіруге немесе жаңа өндірісті ұйымдастыруға қабілетті екенін көрсетеді.
Тау-кен металлургиясы машиналарын жасауда отандық өнімі ішінде барынша перспективалық салалар: өздігінен жүретін бұрғылау және тиеу-көлік жабдығы, гидравликалық және пневматикалық перфораторлар, редукторлар, таспалық конвейерлер, прокат жабдығының ауқымды номенклатурасы, қосалқы бөлшектер өндірісі және т.б. болып табылады.
Қазақстан Республикасында тау-кен және металлургиялық машина жасау өніміне сұраныс көлемі орташа жылдық серпінмен 7 % өседі деп болжанып отыр.
Сегмент өніміне сұраныстың өсуінің негізгі факторлары мыналар болып табылады: пайдалы қазбалар көлемі мен болат және басқа да қорытпалары көлемінің ұлғаюы; тау-кен металлургия секторының негізгі қорларын жаңарту қажеттілігі.

Тау-кен металлургия машиналарын жасау өнімі өндірісі

Көрсеткіш атауы
Өлшем бірлігі
2005
2006
2007
2008
2009
1
2
3
4
5
6
7
Тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар
дана
184
480
430
372
341
Пайдалы қазбаларды өндіруге және құрылысқа арналған машиналар мен жабдықтар өндірісі
млн. теңге
9 168,0
11 233,1
21 201,4
27 948,2
25401,8
Металлургияға арналған машиналар және жабдықтар өндірісі
млн. теңге
7 548,7
7 763,4
11 180,8
14 657,2
12 054,6
Көтеру көліктік жабдықтары өндірісі
млн. теңге
3 625,6
4 131,3
5 397,8
6 785,6
7866,0

Келтірілген кесте деректері бойынша өнімнің мына түрлері бойынша өндірістің төмендеуі байқалады: тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар (2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 8,3 %-ға төмендеді), машина және пайдалы қазбаларды өндіруге және құрылыс өндірісі (9 %-ға), металлургияға арналған машиналар және жабдықтар өндірісі (17,7 %-ға).

Темір жол машиналарын жасау. Әлемдік машина жасау өндірісінің жалпы көлемінде темір жол машинасын жасаудың үлесі аз - 1 % қамтиды. Осыған қарамастан, темір жол машиналарын және жабдықтарын сату өсімінің серпіні орта есеппен жылына 23 %-ды құрады - бұл саладағы ең жоғарғы көрсеткіштердің бірі болып табылады.
Қазақстандағы жалпы локомотив паркі - 1 689 локомотивті, оның ішінде, 578,5 электровозды, 1 110,5 тепловоз және 29 паровозды құрайды. Пайдалану паркі 1220 бірлікті (78 %-ы мүкәммалдық).
2009 жылы Қазақстан Республикасының жалпы жүк вагондары паркі 94 348 бірлікті құрады, оның ішінде 59 381 бірлігі (63 %) мүкәммалдық, ал 34 967 бірлігі (37 %) - жекеменшік болып табылады. Пайдаланатын парктің жалпы мүкәммал вагондар санындағы үлесі 75 % (44 563 бірлікті) құрайды. Жүк вагондарының қызмет мерзімі және техникалық жағдайы бойынша істен шығуы жаңару және мүкәммал паркін толықтырудан айтарлықтай озық болып отыр.
Қазақстан Республикасының темір жол машиналарын жасау өніміне ішкі сұранысты жүк вагондары мен локомотивтердің негізі тұтынушысы -- Қазақстан темір жолы Ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы (бұдан әрі - ҚТЖ ҰК АҚ) қалыптастырады. Компанияның жоспарына сәйкес 2014 жылға дейін жыл сайын шамамен 1,4 - 5,2 мың вагон және 100 локомотив сатып алынады, сондай-ақ қолда бар вагондар мен локомотивтер паркіне күрделі жөндеу жүргізіледі. Темір жол машиналарын жасау өніміне сұраныстың өсуіне негіз болатын негізгі факторлар жүк айналымының өсуі мен темір жол техникасы паркі тозуының жоғарылығы болып табылады.
Экономика үшін көлік түрі ретіндегі темір жолдың жоғары маңызы (жүк тасымалының 60 %-ы, жолаушылар тасымалының 50 %-ы темір жол арқылы жүреді) экономиканың жоспарланып отырған өсімімен біріге жүк тасмалының өсуіне алып келеді (темір жол жүк тасымалы өсуінің орташа жылдық болжамы 2008 - 2014 жылдар аралығында жылына - 4 %-ды құрайды).
Сұраныстың өсуіне әсер ететін басқа маңызды фактор жұмыс істеп тұрған техника паркі тозуының жоғары болуы болып табылады. Қазақстанда пайдаланылатын тепловоздардың орташа тозуы 75 %-дан асады, жолаушылар вагондарының сындарлы тозу шегінің 70 %-ынан асады.
Қазақстандағы жиынтық импорт 2008 жылы 97,7 млрд. теңге сомасына шамамен 5,5 мың әр түрлі үлгідегі жүк вагондарын құрады (шамамен 45 %-ы цистерналарға тиесілі), бұл импортты-алмастыратын өндірістер құруға маңызды әлеует қалыптастырады.
Жоспарға сәйкес ҚТЖ ҰК АҚ отандық тауар өндірушілер игеретін темір жол өнімінің номенклатурасын 2 мыңнан 5 мың атауға дейін ұлғайтуды және отандық тауар өндірушілерден машина жасау өнімін сатып алудың көлемін он есеге ұлғайтуды жоспарлап отыр.

Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау. Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдықтары нарығының көлемі 2008 жылы 127 млрд. теңгені, тұрақты бағалардағы өсім қарқыны - 6,6 %-ды құрады. Бұл ретте сұраныстың 90 %-ы импорттық техника жеткізілімдерінің есебінен қанағаттандырылды. Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау өнімі экспортының көлемі 2008 жылы шамамен 2 млрд. теңгені құрады.
Қазақстан Республикасындағы тракторлар паркі 137 мың бірлікті, астық жинау комбайндары - 45 мың машинаны, дән себетін машина - 91 мың бірлікті, егін оратын машина - 15 мыңды құрады. 2001 - 2007 жылдардағы техниканы жаңғыртудың жылдық орташа қарқыны 0,8 - 3,2 %-ды құрады, бұл 10 - 12 жылға машиналардың орташа қызмет көрсету мезгіліне шарттасқан оңтайлы деңгейінен 8-10 %-ға төмен. Жаңартудың төмен қарқыны техникалар тозуының жоғары болуына алып келді: Қазақстан Республикасында машиналардың шамамен 85 %-ы амортизациялау мерзімінен тыс пайдаланылады. Мәселен, комбайнның қызмет көрсету мерзімі 8-10 жылдан аспайтын болғанымен, комбайндар паркінің 70 %-ы 16 жылдан астам мерзім бойы пайдаланады. Барлық қолда бар
машиналардың ішінде тракторлардың 74 %-ы, астық жинайтын комбайндардың 60 %-ы, егін оратын машиналардың 71 %-ы және егін себетін машиналардың 77 %-ы есептен шығарып алуға жатады.
Тозудың жоғары болуынан басқа болашақта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.