ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ПОСТМОДЕРНИСТІК БАҒЫТ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Құсайынов атындағы Еуразия Гуманитарлық иститут Қазақ және орыс кафедрасы.

Қорғауға жіберу
Кафедра меңгерушісі
п.ғ.к., доцент Алимбаев А.Е.
____ __________________ 2023

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Дидар Амантай шығармашылығындағы кейіпкерлер бейнесі

6В01701 - Қазақ тілі мен әдебиеті

Орындаған Джаксыликова Н.Д. ҚТ-19-01 тобының студенті

Ғылыми жетекші доцент Дәуренбекова Л.Н.

Астана 2023
МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3Негізгі бөлім
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ПОСТМОДЕРНИСТІК БАҒЫТ
Әдебиеттегі постмодернизм ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 5
Дидар Амантай әңгімелеріндегі постмодернизм көрінісі ... ... ... ... ... ... ... .14
2. ДИДАР АМАНТАЙ РОМАНДАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Дидар Амантайдың "Гүлдер мен кітаптартар" романындағы постмодернистік бейнелеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.2 "Тоты құс түсті көбелек" романындағы кейіпкерлер психологисы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45

Қазіргi таңдағы қазақ әдебиеттануындағы жарыққа шыққан постмодернистік әңгімелерді ден қойып оқи бастағаннан-ақ, адамның iшкі жан-дүниесін тануға деген және талдауға деген ұмтылыстың белеңдігіне назар ayдарасың. Шығармадағы кейіпкеp бейнесінің сан кейіптегі құбылысын, сөйлеу мәнері мен сөйлеу ерекшеліктерінің өзгерісін aша білу, oны оқырманға айқара ашып көрсетy әңгіме жанрында қалам тербеуші жазушылар шеберлігін танытып келеді. Cыншы Т.Тоқбергенов: Прозадағы жаңа нышандарды айта отырып, біз жас жазушылардың шеберлікке ден қойғанын, тіл, стиль, тақырып құнарын іздестіру жолында тереңірек үңіле бастағанын аңғарамыз. Өнердің ең басты міндетін, адамды, адамның мінез-құлқын, тірлік-тынысын, осылар арқылы адам тағдырын көркемдікпен бейнелеуді мұрат қып ұстанып отырғанын және соны көкірек көзімен ұғына бастағанын аңғарамыз дейді[1, 13].
Қазақстандағы постмодернистік әдебиет және қазіргі әдебиеттану атты монографиялық зерттеуде Людмила Василевна Сафронова аталған қаламгeрдің туындыларын қазақ әдебиетіндегi модернистік aғымның озық үлгілері ретінде қapaстырады. Мұның бәрі қазақ әдебиетіндe де осы бағыттың өкілдеpi бар екендігін, ocы бағыттада біраз ізденістер мен cынақтардың жүргізіліп жатқанын және oлардың бәрі саналы түрде eмес, шығарманың iшкі көркемдік тұтастығынан тyындап, ішкі үндестігінен туындaп отырғанын байқатaды. Aталған қаламгерлердің дені арнайы эксперимент жасап, постмодернистік cтиль қалыптастыруғa, сoған лайықтaп сөз құрап, кейіпкерінің ойлay жүйесін әдейi бұзып, жаңартып жазуға талпынбаca да олардың табиғи талантынан тaмыр алған суреткерлік шеберліктері дaралық сипатқа ие екендігін ескерген жөн. Mәселен, Ж.Аймауытовтың Eлес әңгімесіндегідей нақты тілдесулер, тіpi адамның елеспен диалог құруы apқылы оқиға өрбуi, кейіпкердің кіресілi-шығаcылы caна ағымы шығарманың көркемдік ойлаy жүйесін құрап, модернистік эcтетикадағы шизoaнализ ұғымы арқылы бейнеленедi.
Қазіргi әдебиеттанудағы модернистік эcтетика заңдылықтарынa мейлінше жақын дүниелеp Дидаp Aмантайдың, Гүлдер мен кітаптар, Тотықұc түcті көбелек және Шaйтан мен шaйыр романдары деп деп нақты сеніммен aйтуғa болады. Бұл пікірді баcты айтушы Б. Майтанов. Негізі cтильдік сынаққа көп баратын және батыл әpі оны жүйелі түрдe өзіндік машық ретіндe қалыптастырып қолданатын Д.Aмантай шығармашылығы жөнінде әp түрлі пікірлеp баршылық. Бұл қатардағы жазyшыларға P.Мұқанова, М. Oмарова, А.Aлтай, А.Кемелбаева, Д.Pамазан, Н.Oраз, Т.Ахметжан, Д.Pамазан т.б.
Аталмыш жазушылардың ішінде Диар Амантайдың романдарынағы образ жасау ерекшелігі оның Мерей, Әлішер сынды кейіпкерлер бойынан көрінеді. Кейіпкерлер жасаудағы автордың өз образының көрініс беруі және әр оқиғаға тарихи оқиғаларды тікелей не жанама қатыстыруы автордың шеберлігі мен жаңа бағыттың өзгешелігін танытса керек.
Тақырыптың өзектілігі: Қазақ әдебиетіндегі прозa жанрының дамуына әсеp еткен көркемдік әдістеp мен ағымдардың рөлін анықтау тақырыптың өзектілігін көрcетеді. Өйткенi осы күнге дейін әңгіме, постмодернистік әңгімедегi постмодернизмнің әдіс-тәсіл және бaғыт ретіндегі opны талданбай кенжелеп қалып келеді. Oны парадигма ретінде ұсынудың фоpмаларын көрсетy, қазақстандық авторлаpдың жазудың жаңa құралдарын, амал-тәсілдерін, қалыптарын (фoрмаларын), ерекше көркемдік жүйелердi меңгеруіне ықпал етуі зерттеy бағытының дa жаңа деңгейге көтерілуін жәнe зерттеудің жаңа әдістемелік базасын қалыптастыруын талап етуі, қазақилық cипаттағы прозa үлгілерінің өсу бағытын бағдарлаy зерттеy тақырыбының өзектілігін танытады.
Қазақ әдебиетіндегі жаңа бағытта жұмыс істеп жүрген Дидар Амантай шығармашылығы және кейіпкер сомдау шеберлігі әдебиетіміздегі дәстүр мен жаңашылдық ерекшелігін танытады.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті: Зерттеу жұмысының мақсаты - қазіргі қазақ прoзасындағы Дидар Амантай романдарындағы постмодернистік философия көрінісi мен ерекшеліктерінің көрініc беру ерекшелігін кейіпер бейнесінде зерттеп, oның отандық әдебиеттегі өзгешелігін анықтау.
Oсы мақсатқa жету үшін мынадай негізгi міндеттер жүйесі жүйелі түрдe қамтылған:
- тәуелсіздік жылдардағы қaзақ прозасында жaңашыл бағыт-бағдарымен танылған постмодернист жазушы Д.Aмантай шығармаларындағы мaзмұндық, құрылымдық, cтильдік ізденістеріне терең, жан-жақты тaлдау жасay;
- Дидар Амантайдың шығармаларындағы кейіпкерлердің психологиялық-философиялық ерекшеліктеріне талдау жүргізу;
- Дидар Амантайдың шығармаларындағы кейіпкерлердің тарихи оқиғаламен байланысын анықтау, автор жеткізу стилін зерделеу
Зерттеу әдістері. Жаңа модернизмнің қазақ әдебиеттануындағы көрініcін, поэтикалық элементтеpінің қолдану ерекшеліктерін зерттey және постмодернистік романдардың cипатын ашy, кейіпкер сомдау ерекшелігін зерттеу барысындa тарихи-салыстырмалық әдіcі, интертекстуалдық, құрылымдық, cемиотикалық, герменевтикалық талдаy әдістері ғылыми басшылыққа aлынды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы pетінде қазіргі oтандық қаламгерлеp прозасына модернистік философия мен эcтетикасы тұрғысынан терең әрі кешендi талдау жасалғандығы, модернистік әңгімелердің сипатын aшуға талпыныс, модернистік тенденцияны талдауғa кешенді ұғым жасалғандығын aйта аламыз.

Әдебиеттегі постмодернизм ұғымы

Қазақ әдәбиеті қазақ халқының өлмес өнері- сан ғасырлар бойы дамып, қазіргі күнге дейін өз құндылығын жоғалтпады. Қазақ әдебиетінің тарихы ұлан-ғасыр, апайтөс даласында өмір сүрген қазақ өмірімен тығыз байланысты.. Әдебиетіміз сұрапыл қиын дәуірлерден, сан қилы ғасырлардан өтіп, қазіргі кездеде түрлі ізденістерді, зерттеулерді талап етеді. Қазақ әдебиеті -- сөз өнерінің мәдени мұрасы, асыл қазынасы, ұрпақтан ұрпаққа жеткен руханияты. Ауызша және жазбаша шығармалардың туындауының процесінде өзіндік танылған жанрлары бар. Әдебиеттану ғылымында әдеби жанрлардың туындауы терең зерттеліп келеді. Термин ретінде әдеби жанр шартты түрде екі түрлі мағынада қолданылып келе жатыр. Лирика, драма, эпосты әдебиеттің тектері деп алсақ, ал әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия және тағы басқаларын әдеби шығарманың түрлеріне жатқызамыз. Әдебиет теориясы туралы жазылған кітаптардың көпшілігінде әдебиеттің тегін жанр деп алып, ал жанрлық түрді - әдеби шығарма деп қарастырады. Яғни, біз эпосты - жанр деп танимыз, ол шағын көлемді, орта көлемді және кең көлемді деп үш түрге бөлінеді. Аңыз, очерк, әңгіме және тағы басқаларын - шағын көлемді эпикалық түрге жатқызамыз. Қазіргі жұмысымда әңгіме жанрын толығырақ қарастырсам. Ахмет Байтұрсынұлы қазақ халқының тұңғыш әдебиеттанушы-ғалымы, 1926 жылы жарық көрген сал-салалы әдебиет табиғатын терең әрі жан-жақты талдап жазған "Әдебиет танытқышта" жазба әдебиеттің ерекшеліктерін жан-жақты көрсетеді. Еңбекте жазба әдебиетін үш топқа бөліп қарастырады, біріншіден, әуезе, яғни әңгіме; екіншіден, толғау тобындағы сөздер; үшіншіден, айтыс-тартыс тобындағы сөздерді қарастырады. Бірінші топтағы әуезе және әңгіме сөздеріне ақпарат бере отырып, ғалым Ахмет Байтұрсынұлы: „Бұл топқа жататын сөздер толып жатыр. Оның барлығын түгендеудің қажеті жоқ. Ең басты түрлерін алғанда, әңгімеге мыналар жатады:Ертегі жыр, тарихи жыр,әуезе жыр, ұлы әңгіме (роман), ұзақ сөз, аңыз өлең немесе әңгіме, көңілді сөз, мысал және ұсақ әңгімелер", - дейді. Ғалым ұлы әңгіме, романға сипаттама бере келіп, ұлы әңгіменің өресі қысқа, өрісі тарлау түрі „Ұзақ әңгіме", ал одан шағындау түрі „Ұсақ әңгіме" деп аталады", - деп нақтылайды. Сонымен қатар: „Ұлы әңгіме, ұзақ әңгіме, ұсақ әңгіме болып бөлінулері көлемінің үлкен-кішілігінен ғана. Мазмұндау жүйесі барлығында да бірдей, тек айтылу көлемдерінде ғана айырма бар. Ұлы әңгіме сөзі алыстан айдаған аттар сынды жайыла бастайды, ұзақ әңгіме жақыннан айдаған аттарша жайыла бастайды, ал ұсақ әңгіме мүше алып, оралып келе қоятын аттарша бастайды", - деп ғалым „әңгіме түрлерін" одан әрі қарай толықтырып жүйелеп береді. „Әдебиет танытқыш" еңбегіндегі „ұзақ әңгіме" деп отырғаны - әңгіме , „ұлы әңгіме" деп отырғаны - роман жанры екендігін білеміз. Өз алдымызда "Әңгіме деген не" деген сұрақты қоятын болсақ, әлемнің ойшыл-ғалымдары да, одан кейінгі отандық зерттеушілеріміз, оқымыстыларымыз да Ахмет Байтұрсынұлына дейін жауап іздеп келеді. Бұл сала бойынша жарық көрген еңбектерді екі түрлі жүйе бойынша топтастырып қарастырсақ болады. Алдымен, әңгіме жанрын жан-жақты сыр-сипатын сараптауға, жанрлық ерекшеліктеріне мінездеме беруге арналған теориялық тұрғыдағы зерттеулер, ой-пікірлер, мақалалар; екіншіден, әдеби шығарма жинақтарында, белгілі уақыттағы баспасөз беттері жинақтарында басылған. Әңгіме жазу кезінде екі түрлі ерекшелікке мән беру керек, біріншіден, ол қысқа әрі нұсқа болуы керек, ал, екіншіден, жазылуының шебер болуынада мән беріледі.
"Әдебиет- әріптен басталады" деген пікірді оқып қалып авторын іздестірдім. Ол - Дидар Амантай екен, әрине, жазушы жазба әдебиетін айтып отырғаны анық. Өзінің "Әдебиет - әріп" атты мақаласында: Қалам ұстап үйрену, тегінде - жазудың сол замандағы тәртібін, низамын меңгеру, сосын қалыптасқан машықты игерген соң сара жолдың жеткен мұратына ары, жаңа мақсаттарға қол созу деп білеміз.Мәдениетті қалам ешқашан жалған пафосқа жоламайды, өзіне пана, қорғаушы іздемейді, ол қашанда ағып жатқан өзен тәрізді өз тыныштығынан айырылмайды.Жақсы мәтін сабырға жүгінеді. ... Проза кәсіп түріне айналды. Бірақ, мәтінді тез жазып, соңына, нәтижеге асыққан шығармашылық тасқа басылып алдына түскен, мұқабаға түптелген қалың мәтінді қайта мұқият оқығанда, тәртіп сақтап маржандай тізілген әрбір өркениет сөзінен әрнеге алаңдаған қаламның қауырт жүрісін, өкініштің сұлбасын, сөйлемдердің жансыз табиғатын, мұратынан адасқан ойдың сілемдерін, технология іздерін көріп тұрады...- дейді. Бұл жерде қолына қалам алып жазушы болғысы келетіндердің аса сақ болу керектігі және эстетикалық, этикалық ерекше дүниені жазуға ұмтылу керектігін жазады. Сонымен қатар прозаның қазіргі кезде кәсіпке айналып, өткенмен айырмашылығы көп екендігін хабарлайды. Шынында, бұрынғы заманмен қазірді салыстыру екі түрлі әлемді салыстырғандай. Қазір қысқа әрі нұсқа дүниелер көп бағалатын секілді. Басты назарды көлемнің шағындығына бөлсек болады. Яғни прозаның ішінде көп қозғалатыны әңгіме болды. Ол оқушының тақырыпты жеңіл түсінуіне септігін тигізеді. Алайда шағын болғанымен, сюжеті жинақы, эпизодтары тартымды болуы шарт деп санаймын. Бұл еңбекке үлестерін қосып, әңгіме жанрын өрбіткендер Ыбырай Алтынсариннан басталып, Ғабит Мүсірепов, Мұхтар Әуезов, Бейімбет Майлин, Мағжан Жұмабаев сынды жазушылармен жалғасып келіп, кейіннен Ақберен Елгезек, Талғат Кеңесбай, Серік Сағынтай, Ерболат Әбікен жіне Дидар Амантай секілді мықты жазушылармен толықты деп айтуға болады.
Дипломдық жұмысымның тақырыбы айтып тұрғандай, кейінгі буын өкілі Дидар Амантайдың еңбектеріне тоқталып, үңіліп талдасам деймін.
1969 жылы 5 ақпанда Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы, Тоқтар Әубәкіров ауылында дүние келген жазушы. Көп еңбектері постмодерн бағытында болған повесть, әңгіме, роман, эссе жанрларынан. Әл-Фараби атындағы Қазақ Мемлекеттік университетінің философия факультетін үздік бітірген (1994); Т.Жүргенов атындағы кино және театр институтының кинофакультетін кинодраматург мамандығы бойынша тәмамдаған(1998)
Мемлекеттік Дарын сыйлығының лауреаты (1998), Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі (2001), Тәуелсіз Тарлан сыйлығының иегері (2006).
Қазақстан кинематографистер одағының мүшесі (2010), Америкалық академияда журналистика мектебінің 9-айлық курсын оқыған, Ш. Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясында бас редактор, Дүйсенбіден бастаймыз газетінің бас редакторы, 31 арнадағы Замандастар және Абайтану телевизиялық жобаларының авторы әрі жүргізушісі, Ш. Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясының бас редакторы (2009). Алғашқы кітабы "Посткриптум" болатын, бірақ 2000 жылы "Қастерле мені" деген атпен романдар, повестер жинағы жарық көрді. Сонымен қатар "Гүлдер мен кітаптар" романы, "Қарқаралы басында" шығармалар жинағы, "Күзгі рандеву" повесть-әңгімелерінің авторы. Жазушының еңбектері өзге тілдерге аударылған, 2018 жылы Әдебиет порталына берген сұхбатында былай дейді: Кітаптарым он бестен аса тілде, оннан аса елде жарық көрді. Жұрт жылы қабылдады. Францияда Альбер Фишлердің сыни мақаласы жарық көрді. Герольд Бельгер жаңа туындыларым туралы орысша екі мақала жазды. Олжас та қалам тартты. Мәскеулік мәдениеттанушы Алексей Давыдов, шығармашылығыма оң пікір білдірді. Шолпан Алтайбаева, француз тілінің маманы, кітабымның Парижде шыққан нұсқасын аса жоғары бағалады. Фин ақыны Юкка Малиннен де қолдады. Зәуреш Батаева ағылшын тілді мамандар жақсы қабылдағаны туралы айтып жүр. Оңтүстік Кореяда оқып жүрген бір студент шетелдік досына менің ағылшын тіліндегі кітабымды сыйлағаны туралы хабар естідім. Жазушының жан-жақты, әрі жаңашылдыққа жақын екендігін ұға аламыз. Жоғарыда айтылғандай Дидар Амантай постмодерн бағытын ұстанған және осы постмодерн бағытын қазақ прозасына алғаш алып келгердердің бірі болып саналады. Өзі: "Модерн - түрлі модернистік әдіс-тәсілдердің жиынтығы. Постмодернистік деген нақты жазу мәнері жоқ. Бірақ, жалпы сипаты туралы әңгіме қозғауға болады. Постмодерн сипатының бірі - пәнаралық ғылымдардың қалыптасуы: биохимия, әлеуметтік психология, саяси экономия, қоғам дамуының математикалық үлгісі. Постмодерн құбылысы модернді, мән-мағына тұрғысында, жойған немесе терістеген кезде дүниеге келеді, - деген постулат, қағида бар болса да, шын мәнінде, өмірде, әдебиетте екеуі де - қиылысатын параллель сызықтар тәрізді: өз аудиториясы шеңберінде тіршілік кеше береді. Яғни, бұл тұста, керісінше, бірін-бірі толықтырады" - деп постмодернді талдайды. Енді өзімізге сұрақ қойсақ "постмодернизм, постмодерн деген не?". Дидар Амантай жеткілікті мәлімет беріп, жалпақ тілмен: "постмодернизм - біз өмір сүріп жатқан уақыт, ал постмодерн - сол уақыттың мәдениеті" деп түсіндірген.
Әдебиетімізге постмодернизм ұғымы қалай келді, оның ерекшелігі неде деген сұрақтарды қойғанда, бір өзге әлем сынды көрінді. Бірақ адамдардың өзі тек бір бағытта дамымайды, яғни әдебиет әрдайым түрленіп, жаңарып отырады, алдыңғысы кейінгісімен ысырылатыны да бар. "Адамды заманы билейді" демекші, заманға қарай әдебиетте өзгеріп келеді. Бір тенденцияны таныдым деп жатқанда, жаңасының туындап жатқанына куәгер боласың. Қазіргі уақытта өзімдей дамып келе жатқан, жаңашылдыққа жақын, әртүрлі көзқарас, пікірлерге толы ол - постмодернизм екені анық.
Әдебиет эстетикасымен постмодернизмді байланыстырғанда, мағынасы алыс болып көрінгендей болды. Бірақ бұл тек сырттай көз қарас еді. Себебі постмодернизм таза әдеби ұғым емес деген ой шықты. Осы ретте "постмодернизмнің әдебиет эстетикасына қатысы қанша?" деген сұрақ туындап, даралығына көз жеткізгім келді.
Жалпы алғанда постмодернизм мәдени ахуалдың, қоғамның өзгеруі, жаңаруы дегенді білдіреді. Рухани өмірде таным,талғам, тенденцияның өзгеруімен тікелей байланысты. Ал әдебиетте оның барлығын белгілейтін әдебиет эстетикасы екені анық. Яғни постмодернизм мәдени ахуалды білдіреді және әдебиет эстетикасында да алғаш болып көрініс береді. Постмодернизм ұғымын салыстырып, шетелдік ғалымдардың пікіріне сүйенгеннен бұрын, өзіміздің жазушыларымыздың пікірі үшке бөлінеді. Бірі қолдап, бірі даттап, бірі ізденіс үстінде. Мысалы, академик С.Қасқабасов постмодернизм туралы: Шынтуайтына келгенде модернизм дегеннің өзі - жаңа деген сөз. Постмодернизм - өндірісі қатты дамыған постиндустриялы елдерде кең таралған. Өйткені, олар бұрынғы классикалық әдебиеттен қол үзіп кеткен. Біз болсақ, классикалық реализмнен, классикалық әдебиеттен қол үзгеміз жоқ. Одан қол үзе алмайтын себебіміз, бізде әлі постиндустриялық қоғам құрылған жоқ. Ол үшін өндіріс өте мықты дамып, капитализмнің ең биік шыңына жетіп, бүкіл өмірдің бәрі индустриялануы керек, қалалық ұлт болып қалыптасуымыз керек. Сосын бүкіл қалалық өмір мен далалық өмір араласып, құжынап жатуы тиіс. Бірақ біз оған жеткен жоқпыз. Сондықтан постиндустриялық қоғам болмай тұрып, постиндустриялық қоғамның өмірін суреттей алмаймыз. Алайда, постмодернистік тәсілді меңгеріп алған біздің кейбір қаламгерлердің ісі сыртқы көрініс қана. Кейіпкердің сандырақтауы, елес көруі, болмаса кейіпкердің басқа бір нәрсені ойлап, басқа бір әлемге шарлауы, осының бәрі шындап келгенде, өз әдебиетіміздің әсерінен шыққан нәрсе. Постмодернизмнің сыртқы көрінісі қандай деген сауалға жауап беретін болсақ, ол - өмірдің бейнесінен алыстап кету, ойда жоқ нәрсені айту. Я болмаса, елес қуып, адамның екіге бөлінуі, екі ойлы болуы, сандырақтап бір нәрсені айтуы деген, бірақ бұл жерде өмірдің эстетикалық бейнесіне не жеткізгені, өмірді басқа көзқараспен көрудің неден пайда болғанына жауап емес деп санаймын. Әлемнің, адамның ішінде жатқан бір шындық бар, бәріне күдікпен қарап, ақиқаттың ішінде бір тамшы болсын у бар деген ой постмодернистік бағыттағы жазушылардың пікірі. Ғалым Ж.Жарылғаповтың: Постмодернизм - постәдебиет. Яғни дәстүрлі әдебиеттен кейінгі құбылыс. Бұл - антижүйе. Бұрынғы әдебиеттен оқырман өзінің арман-аңсарларын табатын, жазушы өмірдің мәнін түсінуге көмектесетін. Қазір тек қана әдебиеттің дүниесі, мәтіндердің жиынтығы болып қалды. Мұндай шығармалардың тәрбиелік, гуманистік ролі туралы да ойланатын кез келді − деген ойын білдіреді. Меніңше, постмодернизмнің шегі жоқ. Біз қайда болмасақта, белгілі бір шарт немесе ереже болады, сен оған бағынуың керек. Ал постмодернизм оның барлығына кереғар сынды. Автор айтпақ ойды, диалогтар арқылы жеткізіп, көбіне атаулы сөйлемдерді қолданып жазады. Бұл жаңашылдыққа жаман көзқараспен қарау немесе "біртүрлі" деп қабылдау дұрыс емес деп санаймын. Көбіне бұл бағыттағы жазушылар "Постмодернистік ойын" эслементтерін жақсы меңгерген, бірінші жақ ретінде баяндап ұясынғанымен, оны түрлі аралық мәтін арқылы(интертекст), таусылмайтын реминенсценция мысалдарымен толықтырып, көркейтеді. Мысалы, "Мұнара" шығармасын алатын болсақ, екі бөлімнен тұратын роман, іштей байланыс тапқанымен, сырттай екі әлемді қатар."Интертекстуалдық" бағыт байқалады, себебі бір романда екі шығарма жазылып отыр. Роман ішіндегі роман әдіс-тәсілі қолданылған. Жалпы кейіпкерлер саны аз, басты кейіпкер- Айжан. Мәскеуде әбедиет интитутында оқитын қыз, алайда бес жылдық оқудың соңғы жылында Кеңес үкіметінің ыдырауымен тұспа-тұс келеді. Ресей мен Қазақстан арасындағы хат алмасу пошта байланысы үзіліп, ата-анасынан хат-хабар ала алмай, үлкен шаhарда аш, бір тиынсыз қалған студенттің жағдайы, өмір сүруі суреттеледі. Бірінші бөлімде санаулы ғана кейіпкер өмірі, бірақ оның өзінде автор адам өмірінің қиын кезеңін, жан тербелісінен анық көрсете алған. Айжанның жағдайына түсу қиындық тудырды, себебі оқыған Гамсунның Аштық романын, Гогольдің Өлі жандар романындағы Чичиковтың дастарханын елестетіп, өзін аштықтың неге алып келгенін ойлап күйзеліске түседі. Қиындық түсті екен леп қол қусырып отырмай құрбысы Лилиядан көмек сқұрап жұмыс тауып беруін өтінеді. Солай бала күтушісі болып, одан сол үйдің құдды бір малайындай қызмет етеді. Бірақ жоқтан бары деген қағида миындай қалып қойғандай. Рухани даму былай тұрсын, өзін байлаулы ит сезінеді, бұның барлығы Айжанда қуантпайтыны сөзсіз анық. Кейде өзін жұбатып айтатыны Демек, бұл фәниде неге болса да шыдап, көніп бағудың арты жаман болмайды, алдамшы дүниеде не көрсең де Құдайдың басқа салғанына көнуден артығы жоқ болар. Өйткені кішірейтетін де бір Өзі, зорайтатын да бір Өзі деп Құдайға деген сенімінің беріктігін байқаймыз. Әрі біз қалағандай ештеңе болмайтынына көз жеткізеді, алайда ертеңгі өміріне үлкен сеніммен қарайды. Осы өмірі суреттеліп келіп, екінші бөлім басталады. "Соңғы жолбарыс" деп аталатын шығарманың, аты айтып тұрғандай, өжеттілікті сіңдіріп, оқырманға өзге ой салу мақсатында дамиды. Мұнда қарт аңшы аң-құстардың тыныс-тіршілігіне толықтай ақпарат береді. Адаммен жолбарысты салыстырып, екеуіндеде болатын мінез-құлықтарға сипат, туған жерге махаббатты көрсетіп, оқырманға ой тастайды. Бұл екі бөлімнің арасында постмодернизмді қайдан байқай аламыз деген сұрақ туындауы мүмкін. Айжанның нарраторлық шеберлігі бірінші бөлімнен жай хабарлы сөйлемдер арқылы байқалса, екінші бөлімінде алдыңғы жазылған мазмұнға қарамай, қатысы жоқ жолбарысты алып келіп, ару бейнесіне жолбарысты сіңдіреді. Яғни біздің санамыздың тұңғиығына бойлап, ішкі-жан дүниемізге үңілуге мүмкіндік берді. Жазушы, әдебиет зерттеушісі Тұрсын Жұртбай: Әр жазушының жазушылық тағдыры, жазушылық психологиясы, жеке өмірі болады. Үшеуі бір-бірімен қашанда тығыз байланыста. Мұнара романы Айгүлдің жан-дүниесінің ашылуы деп қабылдаймын. Өзінің тағдырын көркемдікке айналдырып, өз-өзінің ақылының түбіне жетеді. Мұнара натурализм мен сентиментализмнің арасында, өткен дәуірді бүгінгі дәуірмен қатар ала отырып баяндайтын көркем шығарма. Кішкентай трагедия болғанмен де, түсініп оқыған адамға астарында үлкен трагедия бар. Адамның жалғыздығы, әйел адамның жан күйзелісі, өзегінің үзілгендігі жатыр дейді. Автордың бұл еңбегі туралы айтылған пікірлер көп болды және оның топтамасы, постмодернистік жазушы ретінде қабылдаулары. Философ П. Гречко: Модернистер дөрекі, алабажақ, тұрақсыз, шындықты ар жағынан жоғары шындық, жоғары өмір, сабақтас әлем, іргелі тұтастық, өзгеше ой, тың ауқымды идея іздестірді. Өмір олар үшін көріксіз де, тазалық пен әсемдік өнерде ғана сақталмақ дей келіп, модернизм мен постмодернизмнің айырмашылығының ара жігін ашып жазады. Постмодернизм мұндай кемшіліктерден ада, олар, біріншіден, осы сәттегі тысқары нәрсеге назар аударады дейді, ал басқа ғалымдар модернизм көз алдында тұрған дүниені қабылдамай, кез-келген құбылысты дүниені санайды. Шынында, Айгүлдің "Мұрана" романы бірінші жақтан санаулы кейіпкерлер арқылы баяндалып, өзге адамдардың ішкі жан дүниесіне атрқару жасаған. Бас, аяғы бар туынды болғанымен, интертекстуалдық, бейтарап автор, оқырман сынды дүниелер орын алады. Екінші бөлімде жолбарыс суреті арқылы атадан балаға артылған сенімнің негізінде туған қияли, күрделі бейне екені анық. Ішінде түс көру, елес қуу, эпитафия құбылыстары ұтымды қолданылған. Жолбарыс пен қызды қойып, өжеттілік, рухани байлық, туған жерге сағынышты ерекше жеткізген. Оқып отырған оқырман терең ойға батып, екі бөлімінің бірлестігін іздеп, романды қайта-қайта оқуға итермелейді. Б.Майтанов Постмодернистік ойын элементтерін әдемі меңгерген қаламгер... деп А.Кемелбаеваны жоғары бағалаған.
Қазақ қоғамында соңғы жиырма жыл ішінде болып жатқан өзгерістер рухани өмірімізді биіктерге шығарды. Қоғамда қазақ әдебиеті тоқырауға ұшырады, қазіргі заманның толқынысынаілесі алмайды деген пікірлер туа бастады. Алайда іске келгенде көркем өнеріміз өзін басқаша көрсетті. Тез күш жинап, ізденістерге бет бұрып, нәтижелер көрсете бастады. Үлкенді-кішілі шығармалар, жаңа тақырыптар, тың сюжеттер пайда болды. Поэзия проза жанрлары ширақ қимылдады. Шағын жанрда әңгіме мен повесть жанрлары болсын өз орнын дәлелдеуді жалғастырды. Қазір проза терең ойлануды қажет етеді және түрлі материалдардан тұрады, бұл материалдардың көбісі өз ара байланысып жатыр. У. Бенжаминнің пікірінше: Проза жеке адамның тыныс-тіршілігі. Проза ауызша әңгіме айтуға ұқсамайды. Ол кітапты қажет етеді. Проза жалғыздықтан жабырқаған адамның туындысы. Өз мәселелерін аршып айтудан қалған, онысын түсіндіріп те бере алмайтын, басқалардың ақылына құштар емес, басқаларға ақыл айтқысы келмейтін. Жан дүниесін толқын атып, кемерін керіп тұрған, сондай көңіл-күйге бой ұра беретін күй. Проза дегенің жан иесінің терең толғануға құштарлығы. Образ тереңнен ойлау кез келген оқырманға яки кез келген жазушыға беріле бермейтін қасиет. Сонау тәуелсіздік алған жылдардың басында жапон жазушы Кэнзабуро Оэ Нобель сыйлығын иемденді. Ал сол жеңімпаз болған шығарма желісі - адамзаттың бүгінгі қасіретінің қатерлі көрінісі ақиқат пен аңыз астарластыра, асқақ құдіретпен сомдалған әлем келбетін жасағаны үшін берілді. Осы жерді әлем келбеті деген не? деген сұрақ туындайды. Шынында ұлттық деңгейде жазылған шығармалар тек сол ұлттың ортасында ғана дамиды. Нәсіл, дін, ұлт дегенді бөліп қарамай, барша қауымдастыққа арналып жазылғанда, жер шарындағы көптеген оқырманға жететіні анық.
"Замандастар ойыны" шығармасы көне аңыз бен қазіргі қоғамның шын бет-бейнесін бір уақыт пен кеңістікте ғана суреттеледі. Роман түрлі жаңалыққа толы, оқырман басында оңай қабылдайды, бірақ роман соңында қай кейіпкерді қолдарын білмей дел-сал болады, ішкі сезімімен үндесетін кейіпкер, түрлі сұрақтар тудырады. Постмодернистік бағыттың басты көрінісі - жалған мен шынды, аңыз мен ақиқатты, болмыс пен қасиетті көрсету. Өзіміздің қазақ әдебиетімізде Шыңғыс Айтматов пен Әбіш Кекілбаев өз шығармаларына қосып, сабақтастырған. Өткір, әлеуметтік мәселелерді қозғап, өз қоғамындағы ортадан кейіпкерлерді іздестірген. Жалпы алғанда постмодернистік бағыттың сарынан тек бір романға қосып қою мүмкін емес. Көне түркі дәуірінен беріге дейінгі уақытты қамтығанда жоғарыда көрсетілген терминдердің барлығы дерлік қазақтың фольклорынан бастап, бүгінгі әдебиетті қамти алады. Ежелгі салт-дәстүрдің негізінде де әрекеттердің көрінісі постмодернизмнің кей элементтерін айқындай алады. Ал сол ежелден көрініс тапқан кей терминдердердің қазір жаңаша формада түрленуінің нәтижесінде әдебиетке жаңа есімдер, тың тақырыптар келді.
Д.Амантай, Ә.Қодар, Р.Мұқанова, Ықсан сынды қазақ жазушылары постмодернизмді бетке алған. Мифологиялық желінің дамуы мифологиялық реализмнің қалыптасуы қазақ әдебиетінде білінді. Қазіргі кезде әдебиет ағымы тым күрделі. Поэзия, драматургияның әдебиетте алар орны ескерерлік, ал постмодернизм әр салада жекеше көрініс табады. Постмодернистік бағыт постиндустриалды қоғамның дамуымен байланыстсы. Қоғамда әлі күнге дейін ұлттық болмыс пен ұлттық дүниелерден арылу, алшақтау керек деген пікірді ұстанады. Алайда әдебиеттің екі ғасыр бұрын көтерген мәселелерін қазақ әдебиеті өз деңгейіне сай саралауы қажет деп санаймын. Философиялық ойлардың қосындысы әр оқырманның санасына сай бірлікке жіктелуі керек.
Қазақ әдебиетінде постмодернистік бағыттың бар деуі де, жоқ деуі де көпшілік. Тек бір сөзбен бар дегенге қарағанда, оны ізденушілердің, зерттеушілердің саны көп. Тіпті зерттеушілердің бірі постмодернистікті Абай кезеңінде де бар деушілер бар. Тәуелсіздік жылдары әдебиет түлеп, өзгерді деуге болады. Өткееенге көз жүгіртіп, тарихта қарастырылған талай олқылықтардың орнын толтыру түрлі тарихи шығармалардың тууына алып келді. Қ. Мұханбетқалиұлының Тар кезең, Ә. Оспановтың Наркескен, М. Әбдікәкімұлының Түркістан өлкесіндегі ойран, Т. Мәмесейіттің Таңжарық, Ұ. Бегімбайдың Алдаспан рухы, М. Мағауин Шыңғысхан, Ә. Сарайдың Ноғайлы, Т. Әсемқұлов Тәттімбет сері, Ұ. Доспанбетов Абылайдың ақ туы, С. Шүкіров Шақпақ Жәнібек. Б. Төлеуғалиевтің Шотан батыр. З. Тілеужановтың Қаракерей Қабанбай т.б. туындылардың тууы осыған дәлел десек болады. Бәр уақытта қоғамдағы олқылықтарды ашып жеткізбей, түпмәтінге жасырған тісілдерге көбірек кезек тиді. А. Алтай, Д. Қуат, Қ. Әбілқайыр, М. Мәлік, М. Алмасбекұлы т.б. жазушылардың шығармаларынан байқасақ болады. Қазақ поэзиясында жаңашылдық кеңінен әрі тез дамыды. Жаңа форма іздеушілікті асыра айтсақ болады..? Абай бастап берген аллетерациялық үлгілерге салынған (бір ғана дыбыстан басталатын өлеңдерден құралған кітап) тұтас поэзиялық жинақ та болды. Ромб, шеңбер т.б. формада тізбек құрған өлеңдер, жапон, монғол поэзиясындағы үлгілер де келе бастады. Қазақтың қара өлеңінен бұрыс ақ өлең үлгілеріне бой ұрғандар саны көбейді. Жалпы оқырман, адресат ұғымдарына қатысты түсінік те өзгере бастады. Бүгінгі қаламгер жазбасы кімге бағытталған? Автор өз мәтінінің түсінікті болуына мүдделі ме? Субъектілік қатынасы қандай деген мәселелер төңірегінде де сан салалы пікірлер туындауда. Тілге жеңіл, жүрекке жылы тимеген соң поэзияны оқырман қаншалықты сүйіп оқиды, эстетикалық ләззат алады, танымдық өрісі өседі. Жалпы автор мен оқырман қатысы қандай? Бұл да уақыт сүзгісіндегі мәселелер. Қазақ әдебиетінде постмодернистік туындылардың жазылуы заңдылық. Әсіресе жастар шығармашылығында тың қадам мен жаңа өріс іздеу басым. Олардың көбін оқып, танысып үлгермей жатуымыз да мүмкін. Өз тарапымнан посмодернистік шығарма делінген Д. Амантайдің бірер шығармасын оқыдым. Тым жадағай, жалаң, форма іздеушілік басым. Постмодернизмнің белгілерін нысанаға алып отырып, құрап шыққан мәтіндер сияқты әсер береді. Көркем шығарманың бағасын танытатын негізгі критерий көркемдік пен қиыннан қиюласқан қисын десек, сол қисын жағы да ақсап тұрғаны байқалады. Меніңше толғағы піспей туған шақалақ сияқты етпей, мазмұнын келтіру маңызды болар. Көркем шығарма қай ағым мен бағытта жазылғанына қарамастан өнер туындысы ретінде оқырманын иландыруы керек. Мәселен еуропа каламгерлері (Умберто Эко, Франц Кафка, Томас Манн т.б.) шығармалары сияқты.
Өнер мен әдебиет саласында постмодернизмнің өзіндік ерекшелігі ретінде бірнеше белгілері аталып жүр. Соның бірі, өзіне дейінгі дайын үлгілерді қолданып жаңа өнім жасауға ұмтылыс. Постмодернизмнің бұл сипатын әлемдік мәдени дағдарыспен түсіндіреді. Яғни бізге дейін барлығы ойлап табылған, жаңаны жасаудан, түрлендіру маңызды деген тенденция басым. Оның бір белгісі гипермәтіндерден де байқалады. Шынайы сезімдер мен мақсат-мұраттарға келемеж жасау, негізгі ой-түйіндерді мысқылмен, әжуамен беру тәсілдері байқалады. Жиі форма ауыстырушылық, субьектінің алмасуы сияқты белгілермен қатар генеалогиялық, коммуникациялық, нарратологиялық (оның ішінде метанаррация, нарратив), номадологиялық сияқты белгілері де айтылып жүр.
Қазақ әдебиетінде постмодернизм белгілері қарастырыла бастады. Б. Майтановтың Қазіргі қазақ прозасындағы модернистік жəне постмодернистік ағымдар, Қазіргі қазақ поэзиясы жəне постмодернизм, А. Ісімақованың Бүгінгі постмодернизм, Бүгінгі дүниежүзілік əдебиеттану ғылымының мəселелері, Ж. Жарылғаповтың Постмодернизм қандай құбылыс, Ж.Ж. Жарылғапов, С.У. Такиров, Ә.М. Жакулаевтардың Қазақ прозасы: модернизм және постмодернизм тақырыбындағы монографиясы, Г. Елеукенованың К вопросу о постмодернизме в казахской литературе 1950 - 1980-х годов ХХ века, Ə. Қодардың Постмодернизм жөнінде бірер сөз, Ж.Шəкеннің Жаңашыл жастарға жаңа ағым жайында айтар сөз, С. Қасымның Қазақ поэзиясындағы постмодернистік көріністер, Ə.-С. Əліəкбардың Постмодернизм қазақ əдебиетінде т.б. Аталған еңбектерде постмодернизмнің өзіндік белгілерінен бастап қазақ әдебиетіндегі көрініс-сипаты зерделенген.
Постмодернизм ұғымын дәлелдеп, көптеген шығармаларын арнаған жазушылардың ішінде Дидар Амантай болатын. Бір мақаласында: "Постмодернизм - ғаламзаттық құ - бы - лыс, өркениет дамуындағы белгілі бір кезең. Батысқа ғана тән емес. Адамзатқа ортақ, өркениеттерге тең дүние. Сонымен қатар, постмодернизмді құ - бы - жыққа ай - налдырудың да қажеті жоқ, бір басына жан-жақтан жиып-те - ріп бүкіл жақсы-жаманды үйіп-төгудің де керегі шамалы. Біздің мақсатымыз - мәнін ашып, шын - ды - ққа жету, сәті түсіп, жолымыз бол - са, ақиқатын тану" деп айтқан. Яғни постмодернизм туралы кереғар пікірлерге қарсы шығып, өз шығармаларында жаңа дүниемен таныстырған.

Дидар Амантай әңгімелеріндегі постмодернизм көрінісі
Дидар Амантай постмодернистік бағытта, эстетикаға мейлінше жақын жазушы. Оның жаңашылдыққа толы Гүлдер мен кітаптар, Тоты құс түсті көбелек, Шайтан мен шайыр романдары мен Мен Сізді сағынып жүрмін повесі, Көзіңнен айналдым сынды т.б. әңгімелері бақса қаламгерлерге қарағанда ерекше түске ие, дүниетанымы басқа. Олар көлемі жағынан шағып,бәлкім, сонымен ерекшеленер, алайда "Гүлдер мен кітаптар" романы туралы жазушы-драматург Дулат Исабеков ...оны роман деп айтатын болсақ, онда бүкіл дүние романға деген көзқарасын өзгертуі керек... оны роман деп айтуға болмайды деген пікір білдірсе, орыс, неміс, қазақ тілдерінде бірдей жазатын Герольд Бельгер Дидардың жазғандары ешкімге ұқсамайды.Оның жазғандары өзгеше, дәстүрлі жазу үлгілеріне келмейді. Бұл ерекшелікті жастар жағы жақсы қабылдаса, ересектер түбірімен қарсы тұрады. ...Ал маған Дидар жаратылысы бөлек, қайталанбайтын марқұм досым Асқар Сүлейменовті еске түсіреді, - дейді. Яғни пікірлер бір жақты емес, түрлі ізденіске, қызығушылыққа шақыратыны сөзсіз. Өз жаңашылдығымен оқырмандарын қызықтыра алған қаламгер еңбектері туралы жазған сыншылардың пікірлері аз болған емес. Сол жайлы Герольд Бельгер: елдер Дидар Амантай әңгімелері туралы тілі жұтаң, қазақтың тамыры жоқ деп сынап жатады. Бірақ Дидар Амантай тек бір тілде шектеліп қалған қаламгер емес, еңбектері шынында шетел тіліне аударуды талап ететін жазушы. Қазір көптеген қазақ жазушылары бұрынғы жылдардың сарынымен жазып келе жатқандай, ал ол шет елге шығуға мүмкіндіктерді азайтады. Жаңаша тәсілге өту, ескі әдістен арылуға көмектеседі. Н.Қожабекова қазақ әдебиетіндегі қазіргі кездегі кейіпкерлер туралы: Сыртқы әлемдегі болатын өзгеріс атаулы кейіпкер болмысына қатты әсер етеді, әрбір құбылысқа кейіпкер болмысы сезімдік ерекшелікпен жауап қайтарады деп, Дидар Амантайдың романдарын "монотонды" деп бағалайды.
Таласбек Әсемқұлов Қазіргі қазақ прозасының бағыт-бағдары атты мақаласында Дидар Амантай бүгінде аты ауызға ілініп, әсіресе аға буын қаламгерлер үшін проблема тудырып жүрген жазушы. Осы жерде бір айта кететін нәрсе бар. Әлемнің кез келген әдебиетінде экспериментке жол беріледі. Шынына келетін болса, Дидарда классикалық стильге ешқашан қарсылық болған емес. Ол өз шығармашылығының таза эксперимент екенін мойындайды және айтып отырады. ...Эксперименттің де көркемдік презумициясы бар екенін мойындауымыз керек, - дей келе мынадай орынды пікір білдіреді: Қазақ әдебиетіндегі консерваторлардың көңіліне келсе де айтайын, біздің тіліміз ескірген. Мен бұл жерде біздің күнделікті керегімізде жүрген сөйлеу тілін, қазақтың байырғы дархан тілін айтып отырған жоқпын. Ол тіл ешқашан ескірмейді. Жасырын, жаңғырып тұра береді. Мен қазақ өнерінің бейнелеу тілінің ескіргендігін айтып отырмын және бұл жалғыз Дидардың немесе менің ғана пікірім емес. Қазақтың алдыңғы қатарлы қаламгерлерінің көбі мұны сезеді, өзара етене әңгіме үстінде айтып та қалады. Алайда, қазақ жазушыларының арасында әлдебір үнсіз келісім бар сияқты. Ешкім де бейнелеу тілдің ескіргенін ашық айтпайды. Жоғарыда, экспериментке жол беруіміз керек дегенде, мен осыған меңзеп едім, - дейді сыншы ағамыз.
Енді Дидар Амантайдың шығармаларына тоқтасақ, кейінгі жылдары жарық көрген "Мен сізді сағынып жүрмін" повесі сүріп жүрген өмірімізден, дәстүрімізден алшақ шығарма. Ең бірінші көңіліміз сөйлемнің құрылысына түседі. Стилистикалық жағынан да қателіктерді аңғаруға болады, алайда постмодернистердің дәстүрді, қалыптасып қалған ережені бұзушылар ретінде қарасақ оларды түсініп те қаламыз. Автор өзі жіберіп жатқан стилистикалық мағыналарды байқамайды емес. Дидар Амантайдың "Мен сізді сағынып жүрмін" повесі нағыз постмодернистік бағыттың үлгісі. Повесті оқу барысында өзіңіздің не оқып отырғаныңызды түсіну үшін қайта-қайта оқуыңызға тура келеді. Түрлі әңгімелердің жиынтығы болып көрінеді, біртұтас сюжет, қалыптастыруышы ойға әкеле қоймайды. Бірақ оны оқи келе, өзіңізге сұрақ қоясыз, автор нені меңзегісі келді деген. Кейіпкерлер арасындағы диалогтің өзі мақсат қуалау, ой алмасуы ретіндегі құрылым емес. Адамдардың жауап беруді талап етпейтін, еркінен тыс айтылған кездейсоқ сөздердің жиынтығы секілді. Жұмбақты шешуге қалай ұмтылсақ, бұл повесті оқудада солай, бірақ автордың өзі қатты ондай шешімді көруге қатты тырыспаған секілді, тек ойға келген дүниелердің қағаз бетіне түсуі. Кейіпкерлердің әлемі бұл шығармада бұлыңғыр күйде беріледі. Кейіпкерлердің есімдері аталғанымен, олардың өмір салты, тіршілігі белгісіз күйде қалады. Повесьте Ғалиябану, Мұқтар, Нұрлан, Ербол сияқты кейіпкерлердің есімдері аталады. Оқырмандар үшін көбінесе Д.Амантайдың диалогтарды келтіруі түсініксіз қалыпта болады, автор белгілі бір екі адам арасында өрбіп жатқан диалогты кенеттен тоқтатып, басқа кейіпкердің диалогыне ауысып кетеді, не болмаса автор сөзбен басқа ойды жазып кетеді. Бұл жерден де оқыс бұрылып, алдыңғы диалогтерге көшіп кетеді. Мәселен, Мұқтардың жұма күнгі болған өлімі туралы ести салысымен Ғалиябану Ерболдың үйіне барады. - Мұқтар қайтыс болды, - деді Ғалиябану. - Білемін, деген ол. Бұл жерде үшінші жақ арқылы баяндап, Мұқтардың өлімінен бұрын оған Ерболдың барғанын айтады. ... - Мұқтар аулада мылтық тазалап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.