Қазақстандағы жоғарғы оқу орындарындағы білімнің төмен деңгейі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Nūr-Sūltan qalasynyŋ
fizika-matematika bağytyndağy
Nazarbayev Ziяtkerlіk mektebі

Qazіrgі älemdegі Qazaqstan
Kurstyq jūmys

Oqu bağdarlamağa säikes taqyryptyŋ bağyty: Ekonomika

Taqyryp: Qazaqstan Respublikasyndağy jūmyssyzdyq mäselesın qandai joldarmen şeşuge bolady?

Oryndağan: Daut Aruzhan

Jetekşі: Suiessinov N.A.

Astana, 2023

Мазмұны:

Кіріспе

Қазіргі таңда жұмыссыздық мәселесі демократиялық әлемнің ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады және Қазақстан жастардың арасында да ерекше орын алып жатыр. Оған тірек болатын түрлі себептер жинағы бар, олардың ішінe бәсекелестіктің жоғарғы деңгейде болуы және жұмыс орындардың аздауы жатады. Жұмыссыздық мәселесінің себептерін зерттеумен оны шешу жолдарын табуға болады. Өзектілігіне тоқталсақ, жұмыссыздық деңгейі жоғары болып сақталса, көптеген жастар зардап шегетін болады, себебі лайықты орын мен жалақы мөлшерінің аздығы күллі экономиканың әлсіреуіне әкеледі. Ал ол болса мемлекеттің түрлі салаларына да тиісті әсер етеді.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясың әзірлеу кезінде ескерілетін негізгі факторлардың бірі - еңбекке қабілетті халықты жұмыспен қамту болады[1], сондықтан проблеманы өзектендіру өте маңызды болып саналады, өйткені ол туралы ешкім айтпаса және ол шешілмесе, әлеуеті бар адамдар өзіне сай жұмыс табалмай, әлеуметке пайдалы бола алмай, Қазақстанның жұмыс нарығының мүлдем әлсіреуіне әкеледі. Ол, өз ретінде, жалақының төмендеуіне себеп болады.
Соған қоса, жұмыссыздықтан қылмыс деңгейі де өседі. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 2022 жылдың екінші тоқсанында Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздар саны 452 мың адамды құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 0,1%-ға көп[2]. Қазіргі таңда Қазақстан экономикасындағы еңбекке қабілетті халықты толық жұмыспен қамту үшін 2 миллионға жуық жұмыс орны жетпей тұр[3]. Жиырма жыл бұрын ҚСРО кезінде бар адам жұмыссыз қалмаған болатын - бұл коммунистік режимнің ерекшелігі, алайда капиталистік әлемде бәсекелестік өте үлкен рөл атқарады және жұмыс органдар шектеулі, сондықтан да ол үшін арнайы жолдар іздеу жөн. Мысалға келсек, қазір Қазақстан аймақтарында жұмыспен қамту орталықтары "Еңбек" бағдарламасына сәйкес жұмыссыз қалған адамдарға уақытша жұмыс орындарын іздеп көмектеседі, ал жұмыс берушілерге жалақының бір бөлігін өтеп береді [4]. Жұмыссыздықты жоюдың әртүрлі мүмкіндіктері бар және олардың бірі жұмыссыздарды қайта даярлауға мүмкіндіктер жасау болуы мүмкін, себебі көбінесе адамдар өздерінің білімдерінің ескіруіне байланысты жұмыссыз қалады.
Бұл курстық жұмыста "Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық мәселесін қандай жолдармен шешуге болады" зерттеу сұрағына жауап беру әдебиет жиынтығы мен интервью арқылы жүзеге асырылады. Соған қоса, шектеулер мен рекомендация қорытынды бөлмесінде болады.

Негізгі бөлім
A)

Біріншіден, қандай да бір мәселені шешу жолдарын қарастырмас бұрын, оның құрамдас бөліктеріне қарап, оның пайда болуына ықпал ететін себептерді білу керек. Сонымен, Қазақстандағы жұмыссыздық туралы айтатын болсақ, болашақта оны жоюдың белгілі бір шараларын таңдауға көмектесетін статистикалық мәліметтер мен оның деңгейін атап өту керек, өйткені көп жағдайда оны шешудің әдістерін табу жеткіліксіз және олардың талдауына тереңірек қарау қажет, өйткені кейбіреулер мәселенің даму ауқымы тұрғысынан сәйкес келмеуі мүмкін.. оларды талдауға тереңірек қарау, себебі кейбіреулер мәселенің ауқымына сәйкес келмеуі мүмкін. Сонымен, жұмыссыздықтың анықтамасынан бастаған жөн - бұл елдің экономикалық белсенді халқының бір бөлігі жұмыс істеуді қалайтын және жұмыс істеуге дайын, бірақ өзінің жұмыс күшін пайдалану жолын таба алмайтын құбылыс[5]. Бұл дегеніміз, жұмыс іздемейтін адамдар жұмыссыздық мәселесін құрайтындардың пайызына кірмейді - жұмыссыздардың өздері бірнеше есе көп. Бірақ мәселенің өзіне келетін болсақ, қазір Қазақстандағы жұмыссыздық жағдайы салыстырмалы түрде тұрақты: басқа посткеңестік елдермен және алыс шетелдермен салыстырғанда: соңғы 5 жылда оның деңгейі 4,8-5,2% дәлізде тұрақтанды[6].
Дегенмен, әрине, салыстырмалылықты шынымен жақсы позициямен теңестіруге толықтай болмайды. Статистика жұмыссыздық деңгейінің жалпы алғанда да, жастар арасында да төмендеп келе жатқанын көрсетеді, бірақ адам жұмыссыз санатына енуі үшін ол ресми түрде тіркелуі керек - сонда өздері жұмыс іздеп жүргендердің ше? Бұдан шығатыны, статистикалық деректерді өмірде болып тұрған жағдаймен толықтай теңестіру жөн болады, себебі бұл мәселенің үлкендірек екендігін білдіреді.
Сондай-ақ, жұмыссыз әйелдердің деңгейі ерлерге қарағанда (тиісінше 5,4% және 4,3%) жоғары екенін де қалдыруға болмайды[6]. Мұнда жұмыссыздықтың бұл аспектісі оның тиісті себептерін көрсете алады. Бұл жағдайда Қазақстандағы гендерлік теңсіздік себебі ретінде үлкен рөл атқарады, сондай-ақ балалары бар аналар туралы стереотиптер жұмыс берушілер үшін сырттағы жұмысы бар болғаны себептеріне байланысты тартымды емес.
Жұмыссыздықтың негізгі себептерінің бірі жұмыссыз халықтың дайындық деңгейі мен жұмыс берушілердің қажеттіліктері арасындағы сәйкессіздік болып табылады және ол негізінен Алматы, Шымкент және Түркістан облысында байқалады [1]. Әрі қарай курстық жұмыстың келесі бөлімдерінде тиісті шешімді ұсынуға болады.
Жұмыссыздықтың тағы бір маңызды себебі - аймаққа қатысты, өйткені елдің әртүрлі аймақтарында басқа мамандықтардағы жұмысшылардың мүмкіндіктері аз болатын Орталық Қазақстандағы металлургия сияқты өзіндік дамып келе жатқан жұмыс бағыттары бар. Немесе ауылдарда тұратындар әдетте өзін-өзі жұмыспен қамтыған және кәсіпорын немесе жұмыс орындары көп емес.
Көптеген ұлттық экономика сарапшылары әлсіз экономикадан шыққан табыстың жаппай тұтынушылардың қолына, ал оның орнына кедейлерге қарағанда пропорционалды түрде көбірек кіріс жинайтын ауқатты адамдардың қолына түсетінінен жұмыссыздықтың тұрақты болуы сенімді[7].
Қазақстанның кейбір жоғары оқу орындарында білім сапасының төмен деңгейін атап өтуге де болады, онда жыл сайын көптеген техникалық мамандықтар кадрлары дайындалып, бітіріп, олардың кейбіреулері өз мамандығы бойынша жұмыс істемейді, кейбіреулерінің біліктілігі мен теориялық білімі жоқ[8].
Курстық жұмыстың келесі бөлімдерінде Қазақстандағы жұмыссыздық мәселесін шешудің тиісті әдістері ұсынылып, толығырақ талданады.

B) Зерттеу әдісі

Деректерді жинаудың түрлі әдістері бар, соған сапалық және сандық түрлер жатады. Қазақстандағы жұмыссыздықты шешу жолдарын зерттеу бойынша өз жұмысымда мен сапалы әдісті, атап айтқанда сұхбатты қолданатын боламын. Сұхбат осы тақырып кәсіби дағдылар мен сыни ойлауды қажет ететіндіктен алынады, сонымен қатар сұхбат алушының осы тақырып бойынша терең білімі болуы керек, өйткені сандық әдіс көпшіліктің пікірі маңызды деректерді жинауда қажет, бірақ кез-келген нақты мәселені шешуде көпшіліктің түсінігі бұрыс болуы мүмкін. Сондықтан, Қазақстанның маңызды экономикалық құрамдас бөліктерінің бірі болып табылатын тақырыптың шешімдерді табуда мәселені аша алатын маманның пікіріне сүйену керек.
Сұхбаттасушы ретінде мен Назарбаев Зияткерлік мектебіне Қазақстан тарихы пәні мұғалімінен қатысуды сұрауды шештім, өйткені оның Қазақстанның қазіргі саясатында білімі бар және жұмыссыздықты шешудің тиісті жолдарын табуға көмектесетін халық тарихымен салыстыра алады. Бұл әр түрлі зерттеулердегі шешімдерді анықтауда маңызды, өйткені сұхбат алушы проблеманың артындағы оқиғаны білуі керек және оны тиімді қолдана біліп жауапты табу керек.
Тағы бір маңызды аспект-сұхбат форматында жүргізуін шешу болатын. Мен оффлайн режимінде, яғни көзден-көзге сұхбат алуды ыңғайлы және ұтымды әдіс деп санадым, өйткені сонда ешқандай интернет мәселелері процеске кедергі болмайды. Барлық диалог диктофонға жазылады, осылайша диалог барысында алынған ақпаратты талдауға және ұсынуға болады.

Сұрақтарға келетін болсақ, олар анықтамалар мен терминдерді, осы зерттеуді жүргізудің маңыздылығын, жұмыссыздық мәселесі бойынша Қазақстандағы жағдайды талдауды және жекелеген себептер бойынша және тұтастай алғанда шешу жолдарын айқындауды қамтиды.

Сұхбат және басқа зерттеулер барысында алынған деректерді талдау әдісіне тоқталсақ, мен өзімнің және басқа зерттеулердегі айырмашылықтар мен ұқсастықтарды, ортақ белгілерді табамын, өйткені бұл менің әдістерімнің бірегейлігін көрсетеді. Зерттеу сурақтары бөлімінде, кіріспеден кейін мен бұл мәселенің неғұрлым егжей-тегжейлі себептерін сипаттадым, олар сенімді көздерден алынған болатын, сондықтан мен сұхбатта өз сұрақтарымды құрастыруда оларға негізделдім. Бұл маған жаңа шешім жолдарын анықтауға және оларды жұмыстың келесі тарауында басқа зерттеулермен салыстыруға мүмкіндік береді. Соған қоса, бұл жаңа жолдар қазіргі кезде бар толықтай тиімді болмаған зерттеулерді және әдістерді толықтыру үшін пайдалана алады.

С) Зерттеу Қорытындысы

Зерттеудің осы бөлігінде жүргізілетін жұмыс екі негізгі аспекткее бөлінеді. Біріншіден, сұхбат арқылы келген қорытындылар туралы айту және кейбір фактілерді растау өте маңызды болады. Жұмыстың осы бөлігіндегі екінші аспект басқа зерттеулер мен мәселені шешу әдістерін сипаттауды қамтиды, өйткені жұмыстың келесі бөліктерде басқа зерттеулермен салыстыру арқылы зерттеудің бағалауы жүргізеді, бұл менің жұмысымда ұсынылған әдістердің бірегейлігін көрсетеді.

Алдымен сұхбаттасушының жұмыссыздыққа "елдегі еңбекке қабілетті адамдардың жұмыссыз қалуы" деген анықтама беретіндігі фактілерінің расталуына әкелетіндігін атап өткен жөн. Бұл жұмыссыздардың жұмыс іздеп жүргендігі туралы нақты анықтама берілмегенімен, ұқсас анықтама болып табылады. Бұл аспектінің маңыздылығының үлкен болмауына негізделеді, өйткені кез-келген жағдайда ел экономикасы әлсірейді. Сондай-ақ, маман бұл мәселені маңызды және шұғыл әрекет етуді қажет етеді деп атайды, өйткені 2 миллион орынның жетіспеушілігі үлкен көрсеткіш болып табылады.
Экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан маңыздылығына тоқтала отырып, жұмыссыздықты шешу адамдардың өзін-өзі қамтамасыз ету қабілетіне әсер етеді, бұл кейіннен ел экономикасына және шағын және орта бизнестің өсуіне оң әсер етіп, бұл сұхбат алушы ұсынғандай, көбірек жұмыс орындарын ашады.

Екіншіден, сұхбаттың қорытындысы ретінде Қазақстандағы жұмыссыздықты шешудің қолданыстағы әдістерін анықтауға болады. Мысалы, "Еңбек" мемлекеттік бағдарламасы өте тиімді, өйткені ол тез жүзеге асырылады және 6 айда жұмысшы кадрларды дайындайды. Сондай-ақ, оны барлық жұмыссыздар, тіпті мемлекеттік есепте тұрмайтындар да пайдалана алады, бұл сөзсіз плюс, өйткені ресми тіркелмеген жұмыссыздар статистикаға кірмейді және жұмыссыздардың жалпы саны әлдеқайда жоғары. Бағдарлама техникалық мамандықтардың адамдарын дайындайды, біз бұрын білгеніміздей, олардың тапшылығы бар, сондықтан бұл елдегі кәсіпорын саласын жақсартады және ол негізінен аз қамтылған отбасылар мен жастарға арналған. Бірақ бағдарламаның 2021 жылы жабылғанын атап өту маңызды, дегенмен елде бағдарламаның барлық табыстылығына қарамастан техникалық сала мамандарының тапшылығы әлі де бар. Бұл басқа себептер Қазақстандағы жұмыссыздық проблемасында да сондай үлкен рөл атқаратынын және оларға қатысты арнайы бағдарламалар жасау әрқашан өзекті болатынын көрсетеді. Мен бағдарламаны аяқтамауды немесе кем дегенде елдегі жұмысшылардың жеткілікті деңгейін ұстап тұру үшін бөлек жобаларды қалдыруды ұсынар едім.

Соңында, Қазақстандағы жұмыссыздық проблемасын шешудің жекелеген әдістері бойынша сарапшының пікірі туралы деректер мен қорытындылар сипатталады. Алдыңғы бөлімдерде анықталғандай, әйелдер ер адамдармен салыстырғанда жұмыссыз болуға бейім және сұхбат алушы ұсынғандай, әйелдерді шағын бизнеске және оның жеке салаларына тарту керек. Нәтижесінде, бұл мәселені шешуді көмектесе алады, өйткені жеңіл өнеркәсіпте әйелдер үлкен орын алып, отбасылық өмір мен жұмысты оңай үйлестіре алады. Алайда, менің ойымша, бұл жерде мәселе әлдеқайда тереңірек, өйткені бұл әйелдерге жақсы жұмыс орындарына орналасуға және оларда тұрақты болуға көмектеспейді. Сондықтан біздің елде болып жатқан гендерлік теңсіздіктен құтылу өте маңызды, өйткені бұл әділетсіз ғана емес, сонымен қатар әйелдердің толық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.