Жаргон сөздердің сөздігі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

«Ақмола облысы білім басқармасының

Сандықтау бойынша білім бөлімі

Новоникольск селосының жалпы

білім беретін орта мектебі» КММ

«БАЛАЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУІНДЕ

ЖАРГОН СӨЗДЕРДІ ҚОЛДАНУЫ»

қазақ тілі мен әдебиеті бағыты

Турсумбаев Нариман, 2 сынып

«Новоникольск селосының жалпы

білім беретін орта мектебі»КММ

Сандықтау ауданы Ақмола облысы

Абенова Айгерим Сайлауовна,

қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі

«Новоникольск селосының жалпы

білім беретін орта мектебі»КММ

қаңтар - сәуір 2023 жыл

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1. Теориялық бөлім.

1. 1. Жаргон сөздер дегеніміз не және оларды қолдану себептері.

1. 2. Жаргон сөздердің қазақ тіліне ену кезеңдері.

2. Практикалық бөлім.

2. 1. Новоникольск орта мектебі оқушыларының сөйлеуінде паразит сөздерді қолдануын зерттеу.

2. 2. Жаргон сөздердің сөздігі.

Қорытынды

Әдебиет

Қосымшалар

АННОТАЦИЯ

Бұл жоба Новоникольск орта мектебінің бастауыш сынып оқушыл ары жиі қолданатын жаргон сөздері жайлы жазылған. Себебі қазіргі таңда «біздің әдемі, бай, күшті» қазақ тілі қажетсіз сөздермен бітеліп, сөйлеу бұлыңғыр, түсініксіз болып қалады. Соңғы жылдары қазақ тілінің «тазалығы» мәселесі өткір сипатқа ие болғандықтан, жұмыстың тақырыбы өзекті мәселеге айналып отыр.

Зерттеудің мақсаты бастауыш сынып оқушыларының сөйлеуде жаргон сөздерді жиі қолданатындығын дәлелдеу және оларды қолдану себептерін анықтау болып табылады. Осы мақсатқа жету жолында мынадай міндеттер анықталды:

Жаргон сөздердің не екенін анықтау;
Оқушылардың сөйлеуінде жаргон сөздердің болуын анықтау;
Оқушылар жиі қолданатын жаргон сөздерді талдау;
Сөйлеу жаргондарымен күресу бойынша ұсыныстар әзірлеу;

Зерттеу жұмысымда мынадай әдістерді қолданған болатынмын:

Жаргон сөздер туралы теориялық материалды зерттеу;
Оқушылардың сабақта және сабақтан тыс сөйлеуін бақылау;
Ауызша сауалнама;
Алынған нәтижелерді талдау.

Егер мектеп оқушыларының назарын жаргон сөздерді қолданудағы зиянды әдеттеріне назар аудартсақ, онда оқушылар өз сөйлеуі мен әңгімелесушілердің сөйлеу мәнеріне назар аударар еді деген гипотезаны алға тартамын.

КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда жасөспірімдер мен ересектердің сөйлеуінде жаргон сөздер, яғни паразиттер деп аталатын қосымша сөздер «шығып кетеді». Сөйлеуді өзгерткен сөздер жақсы сөздер емес. Классикалық паразиттер-бұл организмде немесе табиғатта басқалардың есебінен өмір сүретіндер. Лингвистикалық паразиттер өз өмірлерімен өмір сүре отырып, біздің сөйлеуімізге еніп, оған айтарлықтай семантикалық зиян келтіреді.

Жаргондармен «байытылған» сөйлеуді тыңдайтын адамның миы оған жеткізгісі келетін ойдың маңыздылығын түсінбейді. Неліктен бұл орын алады? Бұл неге байланысты? Онымен қалай күресуге болады? Зерттеу барысында мен осы сұрақтарға жауап беруге тырыстым. Тіл ережелеріне сәйкес, сөйлемдегі барлық сөздер оның мағынасын білдіруге қатысуы керек. Белгілі бір мағынасы жоқ сөздер жаргондар (арамшөптер, қажетсіз сөздер) деп аталады, оларды қолдану тіл ережелерін бұзу болып табылады. Бұл сөздер класы аз зерттелген. Әдебиетте жаргон сөздердің ғылыми тұрғыдан нақты анықтамасын табу қиын.

Зерттеу мәселелерінің өзектілігі «біздің әдемі, бай, күшті» қазақ тілі қажетсіз сөздермен толықтанып, сөйлеуіміз түсініксіз болып қалатындығымен негізделген. Соңғы жылдары қазақ тілінің «тазалығы» мәселесі көп ғалымдарды ойланыдырып, қоғамдағы басты мәселелердің біріне айналғаны жаңалық емес.

Біздің сөйлеуімізде мұндай сөздердің болуы әңгімелесушінің сөйлеуін нақты, анық және дұрыс қабылдауды бұзады. Жаргон сөздер дегеніміз не, олар қалай пайда болады, қашан және қайда қолданылады. Қазіргі оқушылар өз сөзінде көптеген жаргон сөздерді қолданады. Бұл құбылыспен күресу керек.

Зерттеу нысаны: Новоникольск орта мектебінің бастауыш сынып оқушылары

Зерттеу тақырыбы: тілдегі жаргон сөздер

Зерттеудің мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының сөйлеуде жаргон сөздерді жиі қолданатындығын дәлелдеу және оларды қолдану себептерін анықтау.

Зерттеу міндеттері:

Жаргон сөздердің не екенін анықтау;
Оқушылардың сөйлеуінде жаргон сөздердің болуын анықтау;
Оқушылар жиі қолданатын жаргон сөздерді талдау;
Сөйлеу жаргондарымен күресу бойынша ұсыныстар әзірлеу;

Зерттеу әдістері:

Жаргон сөздер туралы теориялық материалды зерттеу;
Оқушылардың сабақта және сабақтан тыс сөйлеуін бақылау;
Ауызша сауалнама;
Алынған нәтижелерді талдау.

Гипотеза: егер мектеп оқушыларының назарын жаргон сөздерді қолданудағы зиянды әдеттеріне назар аудартсақ, онда оқушылар өз сөйлеуі мен әңгімелесушілердің сөйлеу мәнеріне назар аударар еді.

1. Теориялық бөлім.

1. 1. Паразит сөздер дегеніміз не және оларды қолдану себептері.

Таза сөйлеу дегеніміз бұл әдеби тілге жат тілдік элементтері, сонымен қатар моральдық нормалармен қабылданбаған сөздер мен ауызша бұрылыстары жоқ сөйлеу түрі. Сөйлеудің тазалығы тек тілдік қана емес, сонымен қатар этикалық нормаларды сақтауды да қамтиды.

Әдебиетте паразиттерге қатысты түрлі терминдер бар: «қоқыс сөздер», «артық сөздер», «қажетсіз сөздер», «арамшөп сөздер» т. б.

Жаргон сөздер-бұл сөйлеуге енгізілген, бірақ таза, әдеби сөйлеуді көтермейтін сөздер немесе тіркестер. Бұл әдет сөйлеуші адамның сөздік қоры шектеулі болғандықтан, өз ойын толық жеткізе алмаған кезде орын алады. Екінші себеп, ойдың сөзге айналу жылдамдығы төмен болғандықтан, сөз арасындағы үзілістің орнына қолданып жатады. Кейде сөйлеуші назар аудару үшін паразит сөздерді әдейі қолданады. Мен мұндай сөздерді «орауыш материал» деп атадым. Тіліміздегі қазіргі таңда ең көп кездесетін артық сөздер:

челлендж-ағылшын тілінен аударғанда бұл сөз «шақыру» деген мағынаны білдіреді, дауға қандай да бір әрекет жасау дегенді білдіреді.
жиза- «Жизнь» сөзінің аббревиатурасы. «Өмірлік», «өмір осылай», «солай болады» дегенді білдіреді. Әдетте қызықты немесе ағартушылық оқиғаларды сипаттау кезінде қолданылады. ;
пранк- алдау, ақымақ, ыңғайсыз жағдайға қою үшін әзіл.
фейк- бұл жаңылыстыруға бағытталған әрекет немесе мәлімдеме; қасақана өтірік; жалған ақпаратты қамтитын жаңалықтар.
квест- бұл әртүрлі басқатырғыштар мен логикалық тапсырмаларды шешуден тұратын сюжеттік желісі бар ойын.
нуб- бұл тәжірибесіз адам, жаңадан келген адам дегенді білдіреді.
прокачка- жақсарту.
скрафтить- бір зат жасап шығару.
базар-әңгіме, бір тақырыпты талқылау.
туса-сауық-сайран құратын кештер.
тренд-көрермендерді таң қалдыратын және олардың назарын аударуға көмектесетін жаңа және сәнді тенденциялар.

1. 2. Паразит сөздердің қазақ тіліне ену кезеңдері.

Арамшөптер адамға жылдам «жабысады» және олар тіпті кішігірім мәлімдемелерде жиі қайталанады, бұл түсінуді қиындатады және сөйлеушінің имиджіне теріс әсер етеді. Паразиттік сөздерді қолдану тілді жетік білмейтін, лексикасы мен синтаксисі нашар адамдардың сөйлеуіне тән. Бірақ белгілі бір сөз үшін пайда болған "сәнге" байланысты ол әдеби нормаға ие адамдардың сөзінде пайда болуы мүмкін.

Адам сөйлеу кезінде оның ойлағанының 90% - дан азын шығарады. Қалғаны- «қараңғы» қабат, қимылда, қимылда, паразиттік сөздерде көрінеді. Әр адам әртүрлі паразит сөздерді қолданады. Мысалы, келесі сөзді айтпас бұрын ұзақ ойланатын адам «бұл» деген паразитті пайдаланады. Өте тез сөйлейтін адамдардың сөйлеуінде «негізінен» арамшөбі жиі кездеседі. Адамның лексиконында өмір сүретін паразит сөзі оның табиғаты, ойлау мәні және әлем туралы көзқарасы туралы айта алады деген қызықты теория бар.

Біріншісі-20-шы жылдар, революция мен азаматтық соғыс қоғамның құрылымын бұзып, көптеген көше қоныстанушыларын тудырды, ал жасөспірімдер мен жастардың оқушылары сөйлеген сөздері «ұрылар» сөздеріне бай болды. Жастар жаргоны ұрылар аргосының көптеген элементтерін біріктірді.

Екінші толқын 50-ші жылдары, қалалардың көшелері мен би алаңдарына «стиль» деп аталатындар шыққан кезде келеді.

Үшінші толқынның пайда болуы турбулентті оқиғалар дәуірімен емес, көптеген бейресми жастар қозғалыстары пайда болған тоқырау кезеңімен байланысты және «хиппи» жастар өздерінің жаргондарын ресми идеологияға қарсы тұрудың тілдік қимылы ретінде жасады.

Осылайша, елімізде жаргон пайда болды. Төртінші толқын шет тіліндегі сөздер мен терминдерді жаппай қарызға алған кезде компьютерлендіру кезеңі болып саналады.

Жастар жаргонының негізгі «кемшілігі» - бұл қазақ тіліндегі сөйлеуді дамытпайды, керісінше кедергі келтіреді, бірақ қазіргі жастардың сөйлеуінің бұл ерекшелігі қиялды дамытуға мүмкіндік беретін өзін-өзі көрсетудің қызықты тәсілі деп ойлайтындар аз.

Сондай-ақ, жаргонды мағынасын мүлдем өзгертпестен қолдану олардың кейбір ұзын өрнектерді қысқартады. Жаргонды қолдану сөйлеуді жанды етеді және бұл жасөспірімдерге эмоционалды, бірақ мәдени тұрғыдан көрінуге мүмкіндік береді. Мұны жастар жаргонының «артықшылықтарына» жатқызуға болады.

Кез - келген жастар субмәдениетінде жаргон-бұл өзін-өзі көрсетудің бір әдісі. Барлығы лексика қалыпты сөйлеуге ешқандай қатысы жоқ әртүрлі «сөздермен» бітеліп қалған жастан өтеді. Уақыт өте келе жаргон сөздердің көпшілігі өткенге айналады, бірақ олардың кейбіреулері кім және қашан ойлап табылғаны туралы ойланбастан өмір бойы пайдаланады.

2. Практикалық бөлім.

2. 1. Новоникольск орта мектебі оқушыларының сөйлеуінде паразит сөздерді қолдануын зерттеу.

Бүгінгі таңда сөйлеу мәдениеті шетелдік сөздер мен жаргондардың ең күшті шабуылын бастан кешіруде, бұл әсіресе жастар арасында көрінеді. Сөйлеуде жаргон сөздер қажет пе? Ия, олар қажет, бірақ олар ақылға қонымды түрде қолданылуы керек.

Біріншіден, өйткені жаргонизмдерді компьютерлік тілде қолдану өте ыңғайлы. Мысалы, компьютер, интернет, ноутбук сөзі: компьютер, интернет, ноутбук сияқты естіледі. Сөздер қысқарады, олардың мағынасы жоғалмайды, бірақ электронды хабарламалар тезірек жазылады және жеткізіледі.

Екіншіден, өйткені жаргон сөздер арқылы өз сезімдеріңізді әлдеқайда эмоционалды түрде білдіруге болады.

Алайда, жаргонизмдерде жағымсыз ерекшеліктер бар екенін есте ұстаған жөн. Олар әдеби сөз тіркестерін алмастыру арқылы сөйлеуімізді бітеп тастайды; барлық өмірлік жағдайларда қолданылмайды; ресми тілде қабылданбайды; сөздік қорының аздығының себебі болып табылады; кейбір адамдар жаргонизмнің мағынасын білмей, оларды дұрыс пайдаланбайды.

Жастар жаргоны - 9-23 жас аралығындағы адамдардың әлеуметтік диалектісі, ол өзін ресми жүйеге қарағанда аға буынға қарсы қоюдан туындайды. Жастар қысқалыққа ұмтылады, өйткені өмірдің осы кезеңінде олар бәрін тезірек жасауға тырысады, демек тез сөйлейді.

Сөздер көбінесе ересектерге белгісіз және түсініксіз, бірақ жасөспірімдер арасында табиғи болып табылатын тәжірибелерді жеткізеді. Себебі олар жиі аударылмайды. Жасөспірім өзінің тәуелсіздігін жаргонмен атап көрсетеді. Ол ересектер басып кіре алмайтын өмір сүруге тырысады.

Қазақ жастар жаргоны-бұл ең қызықты лингвистикалық құбылыс, оның болуы белгілі бір жас шеңберлерімен ғана шектелмейді, өйткені оның анықтамасынан анық көрінеді, сонымен қатар әлеуметтік, уақыт, кеңістіктік шеңберлер. Барлық әлеуметтік диалектілер сияқты, ол тек ұлттық тілдің шырындарымен қоректенетін, оның фонетикалық және грамматикалық негізінде өмір сүретін лексиканы білдіреді.

Жаргондардың ішінен жоғарыда оқушылар арасында жиі қолданылып жүрген жаргондарға тоқталған болатынмын.

Осы жоба барысында өз құрбы-құрдастарымның ортасында сауалнама жүргізген болатынмын. /қосымша №1/ Сауалнамаға бастауыш сынып оқушыларының арасында 28 оқушы қатысты. Сауалнама мынадай сұрақтардан тұрады:

1) Сіз жаргон сөздерді қолданасыз ба?

2) Неге:

- өз ойларыңызды жақсырақ білдіргіңіз келе ме;

- құрдастарынан өзгеше болғыңыз келмейді;

- басқалар мазақ етуден қорқыңыз;

- жаргон сөздерді әдеби сөздермен алмастыра алмайсыз;

- басқа нұсқалар.

3) сіз қандай жаргон сөз тіркестерін жиі қолданасыз?

4) сіз қалай ойлайсыз, нәтижесінде сөйлеу болады…

- жақсы;

- нашар;

- жауап беру қиын.

5) жаргон сөздерді қолданбау үшін не істеу керек?

Сауалнаманың алғашқы сұрағы көрсеткендей, барлық бастауыш сынып оқушылары қарым-қатынаста жаргон қолданады. Сауалнама нәтижелерін талдау жастар жаргоны жасөспірімдердің өмірдегі растау құралы болып табылады деген тұжырымдарды растайды, бұл оның ересек өмірге ұқсас өмірін құруға деген ұмтылысынан туындайды. Жастар жаргонының жарқын экспрессивті-стилистикалық бояуы бар, сондықтан оның сөздері ауызекі және күнделікті сөйлеуге оңай ауыса алады. Сауалнамаға қатысқандардың 33% - ы құрдастарынан ерекшеленбеу үшін жаргон сөздерді қолданады. 46%-ы өз ойларыңызды жақсы білдіру үшін, ал 10%- ы жаргон сөздерді әдеби сөздермен алмастыра алмайтындықтарын көрсетті.

Сауалнаманың үшінші сұрағында өздері жиі қолданатын сөздер жайлы сұрадық. Жұмысымда сол жиі қолданылатын сөздерді алған болатынмын. Ал оның пайыздық көрсеткіштері төмендегідей.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.