Деректерді қашықтан зондтау арқылы өңдеу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Ақан Әсен

Жерді қашықтан зондтау ғарыштық кескіндер арқылы Қостанай облысындағы өрт деңгейін анықтау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6B07146 - «Ғарыштық техника және технологиялар» мамандығы

Астана, 2023 ж

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» КеАҚ

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

А. Е. Ашуров

«___» 2023 ж

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

«Жерді қашықтан зондтау ғарыштық кескіндер арқылы Қостанай облысындағы өрт деңгейін анықтау»

тақырыбы бойынша

6B07146 - «Ғарыштық техника және технологиялар» мамандығы бойынша

Астана, 2023 ж

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Физика - техникалық факультеті

6B07146 - Ғарыштық техника және технологиялар» мамандығы

Ғарыштық техника және технологиялар кафедрасы

БЕКІТЕМІН:

«Ғарыштық техника және технологиялар»

кафедрасының меңгерушісі

А. Е. Ашуров

«___» 2023 ж.

Студент Ақан Әсен

(4 - курс, ҒТжТ - 41 тобы, күндізгі оқу бөлімі

6B07146 - Ғарыштық техника және технологиялар» мамандығы)

диплом жұмысын орындауға арналған

Т А П С Ы Р М А

1. Университет бойынша 20___ ж. «___» № бұйрығымен бекітілген дипломдық жұмыс тақырыбы:Манипуляциялық роботтардың басқарылатын қозғалысын жобалау

2. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі « »20 жыл.

3. Жұмыс істеу үшін бастапқы деректер (әдебиеттер, заң, зертханалық және өндірістік мәліметтер) :

• Asset Akhmadiya1, Khuralay Moldamurat2, Kazbek S. Baktybekov1, Guldana Kassymbayeva3and Garyshbek of Landsat-8/9 and Sentinel-2A/B remote sensing data for detecting fire zone in Kostanay region, Kazakhstan, on September 3-4, 2022
• Программный комплекс ENVI : учеб. Пособие [Электронный ресурс] . М. : Компания «Совзонд», 2007.
• Коберниченко В. Г., Тренихин В. А. Методы синтеза изображений на основе данных дистанционного зондирования Земли различного разрешения // Успехи современной радиоэлектроники. 2007. № 4. С.

4. Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі:

- Ғарыштық түсірілім деректерін өңдеудің негізгі кезеңдеріне шолу

- Landsat-8/9 және Sentinel-2A/B қашықтықтан зондтау деректерін зерттеу

5. Графикалық материалдардың тізімі:

- Спутниктік суреттерді алдын ала өңдеу

6. Ұсынылатын негізгі әдебиет тізімі:

1. S. Bar, B. R. Parida, and A. C. Pandey, "Landsat-8 and Sentinel-2 based Forest fire burn area mapping using machine learning algorithms on GEE cloud platform over Uttarakhand, Western Himalaya, " Remote Sensing Applications-Society and Environment, vol. 18, Apr 2020, Art no. 100324, doi: 10. 1016/j. rsase. 2020. 100324.

2. Самарский А. А., Гулин А. В. Численные методы: Учеб. пособие для вузов. - М. : Наука. Гл. ред. физ-мат. лит., 1989. - 432 с.

7. Жұмыс бойынша кеңес беру

8. Дипломдық жұмысты орындау кестесі

Тапсырма берілген уақыты «»2023ж

Диплом жұмысының жетекшісі: Х. Молдамурат, т. ғ. к, доцент

^{(қолы) (аты - жөні, ғылыми атағы, қызметі)}

Тапсырманы орындауға

қабылдап алған студент: Ақан Әсен

^{(қолы) (аты - жөні)}

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ7

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СОҢҒЫ 10 ЖЫЛДЫҚТАҒЫ ӨРТ ДЕҢГЕЙІНЕ ТАЛДАУ10

1. 1 Қазақстандағы өрт статистикасы10

1. 2 Қостанай облысындағы өрт13

2 ДЕРЕКТЕРДІ ҚАШЫҚТАН ЗОНДТАУ АРҚЫЛЫ ӨҢДЕУ16

2. 1 Ғарыштық түсірілім деректерін өңдеудің негізгі кезеңдері16

2. 2 Мультиспектрлік мәліметтерді алдын ала өңдеу16

2. 3. Тақырыптық кескінді өңдеу22

3 ҒАРЫШТЫҚ КЕСКІНДЕРДІ САНДЫҚ ӨҢДЕУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕУ30

3. 1 Landsat-8/9 және Sentinel-2A/B қашықтықтан зондтау деректері30

3. 1. 1 Ғарыштық кескіндерін уақыт диаграммасы бойынша зерттеу32

3. 1. 2 Қостанайдағы өрт денгейі бағдарламалық сандық өңдеу алгоритмі33

3. 2 Land Viewer спутниктік бағдарламасымен бақылау39

3. 3 Қостанайлағы өрт денгейінің шығын нәтижелері45

ҚОРЫТЫНДЫ46

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ48

ҚОСЫМША А50

ҚОСЫМША Ә51

КІРІСПЕ

Жерді қашықтықтан зондтауды спутниктік суреттер арқылы өрт деңгейін анықтау үшін пайдалану үлкен аумақтардағы өрттерді жылдам анықтауға және бақылауға көмектесетін тиімді әдіс болып табылады.

MODIS, Landsat және Sentinel-2 сияқты көптеген спутниктер орман өрттерін бақылау үшін қолданылады. Спутниктік түсірілімдер жер бетіндегі температура, жалын және орман өрттеріне байланысты түтін туралы ақпаратты бере алады.

Өрттің қарқындылығын анықтау үшін спутниктік суреттерден алынған жылу суреттерін пайдалануға болады. Температура неғұрлым жоғары болса, өрт соғұрлым қарқынды болады. Сонымен қатар, жалынды суретті қосымша өңдеу арқылы анықтауға болады. Жалын көп көрінетін аймақтар өрттің қай жерде белсенді екенін көрсетеді.

Түтін спутниктік суреттерден де анықталуы мүмкін. Өртті қоршап тұрған аумақтарды суреттерде әртүрлі түстермен көрсетуге болады. Бұл түтіннің химиялық құрамына байланысты, оның ішінде жанып жатқан материалға байланысты өзгеруі мүмкін.

Өрттің қарқындылығын, өрттің қай жерде басталатынын және олардың таралуын көрсететін карталарды жасау үшін қашықтан зондтау деректерінің әртүрлі түрлерінің комбинациясы пайдаланылуы мүмкін. Бұл мәліметтерді орман орналастыру және орман өрттерімен күресу саласында шешімдер қабылдау үшін пайдалануға болады.

Осыған байланысты дипломдық жұмыстың мақсаты - Өрт деңгейін анықтау және ықтимал орман өрттерін болжау мақсатында спутниктік суреттерді бақылау және талдау жүйесін әзірлеу.

Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін осы мәселелерді шешуге тура келеді:

• Өрт деңгейін анықтау үшін спутниктік суреттерді өңдеу әдістері мен алгоритмдерін оқып үйрену.
• Уақыт өте келе кескіндердегі өзгерістерді талдау мүмкіндігі бар аумақтардың спутниктік суреттері бар мәліметтер базасын құру.
• Ғарыштық суреттерді автоматты талдау және олардағы өрт деңгейін анықтау үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу.
• Әдістің тиімділігін тексеру үшін аумақтардың әртүрлі типтерінде эксперименттер жүргізу.
• Алынған нәтижелерді орман өрттерінің пайда болуын болжау және алдын алу үшін пайдалану мүмкіндіктерін бағалау.

Тақырыптың өзектілігі . Ғарыштық түсірілім - жер картасына қарағанда сол аумақтың барынша шынайы кескіні. Қазіргі уақытта ғарыштық түсірілімдер өте жоғары суранысқа ие, себебі бұл түсірілімдер улкен аумақты камтуында және барынша қолжетімділігінде. Ғарыштық түсірілімдер көптеген салаларда қолданысқа ие және әр түрлі мәселерді шешу үшін қолданылады. Ғарыштық суреттер белгілі бір аумақты ластану коэффициентіне талдауға көмектеседі. Ғарыштық суреттерді жердегі зерттеу әдістері мүмкін емес жағдайларда қолдануға болады. Экологиялық проблемалар қазіргі әлемде әрдайым өзекті болып қала береді, өйткені олар адамзаттың басты міндетін құрайды, және оны ешқандай кешіктірусіз жедел түрде шешу керек.

Тақырыптың теориялық маңыздылығы. Өрт - қоршаған ортаға да, адамға да зиянын тигізетін ауыр табиғи құбылыс. Қазіргі уақытта климаттың өзгеруіне және басқа да экологиялық мәселелерге байланысты өртті ерте анықтау және оны жоюдың маңыздылығы жоғары. Осыған байланысты жерді қашықтықтан зондтау саласындағы зерттеулер, әсіресе, спутниктік суреттерді пайдалану өрттердің таралу орнын анықтау үшін барған сайын танымал бола бастады. Бұл өрттерді тезірек анықтауға және бақылауға, дала өртінің стратегияларын әзірлеуге және апатты өрттерге жылдам әрекет етуге мүмкіндік береді. Дегенмен, көптеген мамандар өртті басқаруды жақсарту үшін әлі де көбірек және дәлірек деректерді қажет етеді.

Тақырыптың практикалық маңыздылығы Спутниктік суреттерден Жерді қашықтықтан зондтау арқылы өрт деңгейін анықтау орман және басқа да өрттермен күресу үшін жоғары практикалық маңызы бар.

Спутниктік суреттер өрттің орны, масштабы және қарқындылығы туралы ақпарат береді. Бұл ақпарат өртті сөндіру бойынша неғұрлым дәл және уақтылы шешімдер қабылдау үшін, мысалы, өрт сөндіру бригадалары мен ұшақтар үшін ең тиімді орындарды таңдау үшін, сондай-ақ өрттің таралу динамикасын болжау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Осы технологияның арқасында орман өрттерінің санын айтарлықтай азайтуға, сондай-ақ олардың ауқымын азайтуға мүмкіндік туды, бұл өрттерден болатын шығындар мен залалды айтарлықтай азайтты. Бұл әсіресе экология үшін маңызды, өйткені ормандар көптеген жануарлар үшін оттегінің және баспананың маңызды көзі болып табылады.

Осылайша, спутниктік суреттерден Жерді қашықтықтан зондтау арқылы өрт деңгейін анықтау орман өрттерімен күресу және қоршаған ортаны қорғау үшін үлкен практикалық маңызы бар.

Спутниктік суреттерден Жерді қашықтықтан зондтау арқылы өрт деңгейін анықтаудың да экономикалық маңызы бар. Өрт үйлердің, қоймалардың және басқа да мүліктің қирауын, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдары мен орман екпелерінің зақымдалуын қоса алғанда, елеулі мүліктік шығындарға әкелуі мүмкін.

Спутниктік суреттер арқылы өртті тезірек және дәл анықтау арқылы өрт нүктесінің орнын анықтауға және өртті тез сөндіруге кететін уақытты қысқартуға болады, бұл залалды азайтуға және өрт сөндіру шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

Жалпы, жерді спутниктік суреттер арқылы қашықтықтан зондтау арқылы өрт деңгейін анықтау өрт қаупін басқаруға, адамдар мен жануарлардың өмірін сақтауға, қоршаған орта мен экономиканы қорғауға көмектесетін маңызды және пайдалы технология болып табылады.

Дипломдық жұмыстың құрамы: кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қосымшалар мен қолданылған әдебиет тізімінен тұрады.

Бірінші тарауда Қазақстандағы өрт статистикасы түрлері, Қостанай облысы Әулиекөл ауданында орманның өрті туралы мәліметтер берілген.

Екінші тарауда ғарыштық түсірілім деректерін өңдеу жалпы мәлімет, аэроғарыштық кескіндерге, оның ішінде оларды түзету, түрлендіру және жетілдіру туралы қарастырылған.

Үшінші тарауда әртүрлі оптикалық диапазондарда сурет параметрлерін есептеу, өрт аймағының ауданы параметрлерін есептеулер қарастырылды.

Қорытындыда зерттеу қорытындыларын негіздейді және толық дипломдық жұмыс барысында жасалған тапсырмалар мен шешілген мәселер қорыта айтылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімінде дипломдық жұмысты жазу кезінде пайдаланылған әдебиеттер, яғни мақалалар, энциклопедиялар, журналдар, тізімі беріледі.

Қосымшаларға көмекші материалдар кіреді. А қосымшасында FIRMS (NASA) қызметінің скриншоттары, Ә қосымшасында алынған ғылыми жұмыстар мен авторлық құқық көрсетілген.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СОҢҒЫ 10 ЖЫЛДЫҚТАҒЫ ӨРТ ДЕҢГЕЙІНЕ ТАЛДАУ

1. Қазақстандағы өрт статистикасы

2020 жылы Қазақстанда 7 937 өрт тіркелді, бұл 2019 жылмен салыстырғанда 14, 5%-ға аз. Өрт салдарынан 70 адам қаза тауып, 192 адам жарақат алды.

2019 жылы Қазақстанда 9 295 өрт болды, бұл 2018 жылмен салыстырғанда 4, 4%-ға көп. Өрт салдарынан 102 адам қаза тауып, 302 адам жарақат алды.

2018 жылы Қазақстанда 8 903 өрт оқиғасы орын алды, бұл 2017 жылмен салыстырғанда 3, 3%-ға артық. Өрт салдарынан 93 адам қаза тауып, 253 адам жарақат алды.

2017 жылы Қазақстанда 8 617 өрт оқиғасы тіркелді, бұл 2016 жылмен салыстырғанда 1, 6%-ға аз. Өрт салдарынан 105 адам қаза тауып, 234 адам жарақат алды.

2016 жылы Қазақстанда 8764 өрт оқиғасы тіркелді, бұл 2015 жылмен салыстырғанда 7, 5%-ға артық. Өрт салдарынан 112 адам қаза тауып, 291 адам жарақат алды.

Әр жылдағы өрттердің жалпы саны мен зардап шеккендер саны көптеген факторларға байланысты өзгеруі мүмкін, мысалы, ауа-райы жағдайлары, халықтың өрт қауіпсіздігі ережелері мен төтенше жағдайлар тәртібі туралы хабардар болу деңгейі, өрт қауіпсіздігі жүйесінің болуы және жұмыс қабілеттілігі, т. б.

Соңғы 10 жылда Қазақстан Республикасында орын алған ең ірі өрттердің кейбірі:

2019 жылдың маусым айында Алматыдағы Asia Park сауда орталығының ғимаратында ірі өрт шығып, 10 адам қаза тауып, 50-ден астам адам жарақат алған болатын.

2018 жылдың тамыз айында Каспий теңізінде Ақтау қаласына жақын маңдағы мұнай бұрғылау қондырғысында өрт шығып, 5 жұмысшы қаза тапқан болатын.

2016 жылдың наурыз айында Ақмола облысындағы Қазақстандағы ең ірі жылыжайда өрт шығып, оның салдарынан 5 мың шаршы метрден астам жылыжай көшеттері жойылып, 50 миллион теңгеден астам залал келтірілген.

2015 жылдың тамыз айында Нұр-Сұлтанда 25 қабатты тұрғын үйде өрт шығып, 9 адам қаза тауып, 20-дан астам адам жарақат алған болатын.

2014 жылдың мамыр айында Атырау облысындағы мұнай өңдеу зауытында ірі өрт шығып, оның салдарынан 2 мыңға жуық адам эвакуацияланып, бірнеше жұмысшы қаза тауып, жарақат алған болатын.

Соңғы 10 жылда Қазақстан Республикасында бірнеше ірі орман өрттері орын алды. Кейбіреулері:

2021 жылдың наурыз айында Оңтүстік Қазақстан облысының Қаратау ауданында 2000 гектардан астам аумақты шарпыған орман өрті орын алды.

2020 жылдың тамыз айында Шығыс Қазақстан облысының Зайсан ауданында 150 гектарға жуық аумақты шарпыған орман өрті орын алды.

2019 жылдың шілде айында Шығыс Қазақстан облысының Өскемен ауданында 2, 5 мың гектарға жуық аумақты шарпыған ірі орман өрті болды. 2018 жылдың тамыз айында Нұр-Сұлтанда 130 гектарға жуық аумақты шарпыған орман өрті орын алған болатын. 2018 жылдың наурыз айында Түркістан облысында 9 мың гектарға жуық аумақты шарпыған ірі орман өрті орын алды.

Орман өрттерінің басқа өрт түрлерінен, мысалы, ғимараттардағы немесе өнеркәсіптік объектілердегі өрттерден айырмашылығы, олардың табиғи ортада, ормандарда және басқа да орман алқаптарында пайда болуы. Дала өрттері кең аумақтарды қамтуы мүмкін және құрылыс өрттері сияқты басқа өрт түрлерінен айырмашылығы, өрттің таралуын бәсеңдететін қатты құрылымдар жоқ. Сонымен қатар, орманда көп кездесетін құрғақ жапырақтар, шөптер, ағаш діңдері мен бұтақтары түріндегі жанғыш материалдардың болуына байланысты орман өрті тез таралуы мүмкін. Орман өрті кезінде жоғары температура мен көп мөлшерде түтіннің шығуы адамдардың, жануарлар мен өсімдіктердің өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін. Дала өрттерімен күресу басқа өрт түрлерінен де ерекшеленеді және өртті сөндіру үшін жерге су мен арнайы өртке қарсы химикаттарды түсіретін орман шаруашылығының арнайы машиналарын, тікұшақтарды және ұшақтарды пайдалануды қамтуы мүмкін.

2021 жылғы 10 мамырда Қазақстанның шығысындағы Риддерде ауқымды өрт болды. Өрт орманды алқаптан қалаға тез тарады. Өрттің қатты болғаны соншалық, Риддерде төтенше жағдай жарияланды. Өрт барысында сөндіруге 86 бірлік техника, екі тікұшақ және 528 адам қатысты. Өрт екі күннен кейін - 12 мамырда сағат 14:30-да сөндірілді. Бірақ содан кейін де ғимараттар бірнеше күн бойы жанып, түтіндеуін жалғастырды, осыған дейін де орманда қысқа өрт ошақтары пайда болды. Орман өртінің жалпы ауданы 276, 4 гектарды, материалдық шығын ‒ 252миллион 472 мың 463 теңгені құрады.

Сурет 1 Риддер қаласының ТЖҚ

Өрт салдарынан 51 учаске зардап шекті, 31 тұрғын үй толығымен өртенді, 13 учаскеде тұрғын үйлер зардап шеккен жоқ, 37 шаруашылық ғимараттар, АВТО шеберхана, алты автомобиль, автомобиль тіркемесі, қарда жүретін көлік өрттен жойылды. Басқа мүліктер де өрттен зақымдалды: құрылыс материалдары, отын, қоршаулар, жеке заттар және т. б. адамдар ешнәрсемен - баспанасыз, құжаттарсыз және заттарсыз қалды.

Сурет 1. 1 Ұшқышсыз ұшу аппаратының түсірілімі(БПЛА)

Қостанай облысындағы өрт

Есептеу техникасының қарқынды дамуына байланысты аумақтардың әртүрлі бағалау сипаттамаларын алуға және олар бойынша кеңістіктік талдау жүргізуге мүмкіндік беретін жалпыланған әдістер мен алгоритмдерді іздеу өзекті болып отыр. Заманауи геоақпараттық технологияларды жоғарыда аталған әдістерді әзірлеу үшін негіз ретінде пайдалануға болады. Аумақтың жекелеген қасиеттерінің дамуын сипаттау, талдау және болжау табиғат пен қоғамның объектілері мен құбылыстары туралы көптеген сапалы ақпаратты тартуды талап етеді. Ақпараттың барлық көлемін біріктіру проблемасын барлық материалдарды бір жүйеге біріктіруге мүмкіндік беретін геоақпараттық технологияларды қолдану арқылы шешуге болады.

Өрт оттегін өндіру үшін маңызды болып табылатын ормандардың экожүйесіне үлкен зиян келтіреді. Сонымен қатар, өрттер қаржылық және материалдық шығын келтіріп, тұрғын үйлердің жоғалуына және адам шығынына әкеледі. Өрттің пайда болуының алдын алу мүмкін болмаса, басты міндет ертерек ескерту және оның одан әрі таралуын болдырмау болып табылады. Жергілікті билік пен төтенше жағдайлар қызметтері дер кезінде әрекет етіп, өрттің шығыны мен аумағын бағалауы керек. Өрт аймағы мен оның координаталары туралы қажетті ақпарат кеш алынады, үлкен аумақты бақылауға адам ресурстары жеткіліксіз. Сондықтан, балама әдіс бір аумақты жиі түсірумен (күніне 3-4 рет) ғарыштық бақылау болуы мүмкін.

Сурет 1. 2 Қостанай облысында өрт

Қазақстанда өрттер негізінен жазда және күзде болады, олар баспалдақтар мен ормандарға әсер етеді; олар да ауыл шаруашылығына айтарлықтай экономикалық зиян келтіреді. Қазақстан аумағы 2 миллион 700 мың шаршы шақырымнан астам аумақты алып жатыр. Бұл аумақтың шамамен 5%-ын ормандар немесе орманды аумақтар алып жатыр. «Жасыл Ел 2022» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, қолданыстағы орман қорының үлесін ұлғайту және сақтау туралы айтылды. Жақында, 2022 жылдың қыркүйегінде Қостанай облысында өрт салдарынан 43 мың гектар орман зардап шекті, бұл Қазақстанда орын алған соңғы маңызды төтенше жағдай.

Фокустардың пайда болу хронологиясы:

1 қыркүйек - орман алқабында жылулық ауытқулардың болмауы.

2 қыркүйек - термиялық аномалиялар (нүктелер) тобы пайда болады. FIRMS сервисінен алынған төмен ажыратымдылықтағы суретке қарағанда, ошақтар Қарақалпақ ауылының маңында орналасқан.

3 қыркүйек - өрт орманның барлық аумағына таралады. Термиялық аномалиялар бүкіл периметр бойынша дерлік көрінеді.

4 қыркүйек - орманның көп бөлігі өртенді. Массивтің батыс және шығыс бөлігінде белсенді ошақтар байқалады.

Сондай-ақ бүкіл әлемдегі жылу нүктелерін бақылау үшін FIRMS (NASA) қызметінің скриншоттары болады. Бұл қызметті пайдалана отырып, өрт ошақтарындағы өзгерістер динамикасын бақылауға болады. (ҚОСЫМША А)

Сурет 1. 3 FIRMS (NASA) қызметінің скриншоты

2022 жылдың 2 қыркүйегінде Қостанай облысы Әулиекөл ауданында орманның солтүстік жағындағы Аманқарағай ауылының маңында өрт шықты. Өрт 85 үй жанып үлгерген 10 қыркүйекте толығымен сөндірілді. БАҚ пен төтенше жағдайлар қызметінің хабарлауынша, бұл Қостанай облысындағы ең күшті өрттердің бірі болды. Өртті сөндіруге Қазақстанның барлық облыстарынан әскерилер мен өрт сөндірушілер қатысты. Google Earth деректері осы зерттеу аймағында қарағай, терек, қайың және басқа ағаштардан тұратын қалың орманды көрсетеді. Бұл орманды алқапты дала қоршап жатыр. Аманқарағай ауылы осы орман алқабының оңтүстік жағында орналасқан және оған іргелес орналасқан (1. 4-сурет) .

... жалғасы

Жерді қашықтықтан зондлау әдістері

Жерді қашықтықтан зондтау түсіру әдістері

Ғарыштық мониторинг технологиялары

Жерді қашықтықтан зондтау әдістері

Жерді қашықтықтан түсіру

«PHOTOMOD» Сандық фотограмметриялық жүйе

Жерді қашықтан зондтау және гиперспектральді бейнелерді өңдеу алгоритмдері7

Өндірістік практикадан

ГАЖ-де мұнай-газ саласындағы жобаларды экологиялық бақылау

Жерді қашықтан зондылау

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс