Бағалы қағаздар нарығының даму деңгейін зерттеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Тараз қаласы
физика-математика бағытындағы
Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан
Курстық жұмыс

Тараз қаласы
физика-математика бағытындағы
Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан
Курстық жұмыс

4147 cөз

Бағыты:
Қазақстан экономикасының дамуы
Тақырыбы:
Неліктен Қазақстан өзінің бағалы қағаздар нарығын дамытуы қажет?

Орындаған: Кеңесхан Ақбота
(аты-жөні, қолы)____________________

Жетекші: Есжанова Галия Кенесбековна
(аты-жөні, қолы)____________________

Ішкі модератор: Утегенова Камилла Оракбаевна
(аты-жөні, қолы)____________________

Тараз - 2023

Мазмұны

Кіріспе 3
Негізгі бөлім 4
Зерттеу әдістері 7
Зерттеу нәтижелері 8
Зерттеу қорытындылары 13
Бағалау: SWOT талдау 13
Қорытынды 15

Кіріспе
Қаржы секторының дамуы Қазақстанның бағалы қағаздар нарығында маңыздылығы жоғары. ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚРҚБК) қор нарығы айтарлықтай өсуде [1]. Қазіргі кезде мемлекет үшін акция және облигация қосымша табыс табудың негізгі жолы болуда. Акция, құнды қағаздар акционерлік қоғамның табысының бір бөлігін алуға мүмкіндік береді.
Қазақстан нарықтық экономикаға өтіп, бюджетті толықтыру сынағынан өткен ел. Экономиканы қорландыру, инвестицияларды елге тарту, заңды тұлғалардың, зейнетақы жинақтаушы қорларда жинақталған қаржыны тиімді пайдалану тәжірибесі де молайған мемлекет[2]. Сондықтан Үкімет бағалы қағаздар рыногын дамыту арқылы қаржы нарығының механизмдерін қолдануда.
Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссиясы құрылуы бағалы қағаздар рыногын дамытуға , нарықтық инфрақұрылымдарды құруға ықпал етті. Қазір елімізде Халықтық IPO бағдарламасы жүзеге асырылуда. Бірақ қаржы секторындағы банк кызметі даму жылдамдығы жеткіліксіз. Акционерлік қоғамдар саны көп болғанымен олардың акциялары кеңінен қолданысқа ие емес. Халық артық қаржысын сақтау мен көбейтудің қаржы секторындағы сенімді жолы тек банк депозиттері деп біледі [3].
Қазақстан экономикасы ақша нарығы, қор нарығы, валюта нарығы, бағалы қағалы қағаздар нарығын реттеудегі мақсаты республикалық бюджеттің тапшылығын және инфляцияны болдырмау. Сондықтан Ұлттық банк айналымдағы ақша қозғалысын бақылауда ұстайды.
Өзектілігі:
ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі бағалы қағаздар нарығын реттеуге ерекше назар қойып отыр. Қазақстанның қор нарығы инвесторлар үшін акциялар, облигациялар (фьючерстер, опциондар, форвардтар) бағалы қағаздар, инвестициялық қорлардың бағалы қағаздары, халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздарын ұсынады. Себебі, бағaлы қaғaздар нaрығын дaмыту ҚР-ның мемлекеттік инвестициялық саясатының бaсым бағыттарының бірі. Қaзақстан хaлықаралық қaржы платформaларымен белсенді ынтымaқтасады. Қазақстандықтар арасында қор нарығына деген сұраныс артуда. Сондықтан бағалы қағаздар нарығының даму деңгейін зерттеу өзекті.
Мақсаты:
Нарықта бағалы қағаздарға деген сұраныстың арту себептерін анықтау. Қор нарығының орнықтылығын қамтамасыз етудің қажеттілігін талдау. Бағалы қағаздар нарығының даму деңгейін зерттеу.
Зерттеу сұрақтары:
1.Қазақстан экономикасына бағалы қағаздар нарығын дамытудың қажеттілігі неде?
2.Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын дамытуға қандай факторлар әсер етуде?
3.Бағалы қағаздар рыногын дамыту Қазақстан экономикасын қаншалықты өзгертті?
Жоба жоспары:
Қаржы технологияларын дамытудың нарықтық трендтеріне қaтысты мәліметтерді мерзімді басылымдардан жүйелеу;
Қазақстанда инновациялық қаржы технологияларын пайдаланудың ерекшеліктеріне байланысты фaктілерді, ақпaраттарды жинaқтау;
Әлеуметтік зерттеу әдісі сұхбат жүргізу aрқылы тaлдау жaсау;
SWOT тaлдау жүргізіп, шешімдерін шығaру;
Зерттеу нәтижелерін қорытындылaу;
Жоба жaңалығын ұсыну, жұмысты бaғалау.

Негізгі бөлім

1.Қазақстан экономикасына бағалы қағаздар нарығын дамытудың қажеттілігі неде?

2022 жылы, 12-ші шілдеде ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығын және бағалы қағаздар нарығын, сондай-ақ банк қызметін реттеу мен дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобасын мақұлдап, қол қойды.
Қазақстан - Орталық Азиядағы ең дамыған экономикаға ие және соңғы жылдары мұнай бағамына деген тәуелділіктен арылу мақсатында экономиканы әртараптандыруда маңызды қадамдар жасауда. Сол қадамдардың бірі - бағалы қағаздар нарығын дамыту.
ҚР Премьер-Министр Әлихан Смаиловтың Инвестициялық штабпен отырысында 2022-ші жылдық негізгі капиталға инвестиция көлемі жоспардың тек 94,2%-ы кұрағаны белгілі болды. Нәтижесінде, Kazakh Invest ұлттық компаниясына шет елдегі мекемелермен қарым-қатынасты күшейту тапсырылды[4]. Жағымды инвестициялық климатты қалыптастыру сыртқы инвестициялардың көлемін ұлғайтып, Мемлекет басшысымен қойылған 2025 жылға қарай капиталға қарай салынған инвестициялар деңгейін ЖІӨ-ге 25%-ға дейін жеткізу міндетін орындауға мүмкіндік береді.Қазақстанның сыртқы инвесторлар үшін тартымдылығын және инвестициялық климатты арттыратын құралдардың бірі - бағалы Қағаздар нарығы. Халықаралық банктың ұсыныстарына сүйенсек, тұрақты және сапалы жұмыс атқаратын бағалы қағаздар рыногы капиталдың бөлінуі мен корпоративтік басқаруды жақсартады, осылайша елдің шетелдің инвесторлар үшін тартымдылығын едәуір арттырады[5].
Қор нарығын дамыту жергілікті компанияларды қаржыландырудың баламалы көзімен қамтамасыз ете алады. Қазақстанда банктік несиелер бизнесті қаржыландырудың ең көп таралған көзі болып табылады, Халықаралық Банктің есебі бойынша Қазақстанда жеке сектор алатын қаржыландырудың 90%-ы банктерден алынады. Бұл жоғары тәуекел болуы мүмкін, өйткені ол компанияларды пайыздық мөлшерлемелердің ауытқуына және дефолтқа ұшырату қауіпіне төндіреді. Қазақстан Қор Биржасы (KASE) атап өткендей, бағалы қағаздар нарығының дамуы экономиканы жаңғыртудың және кәсіпкерлікті дамытудың негізгі факторларының бірі болып табылады[6]. Акцияларды шығару арқылы компаниялар қарыздарсыз капиталды тарта алады, бұл қаржыландырудың тұрақты және икемді нұсқасын қамтамасыз етеді. Белсенді қор нарығы фирмаларды ұзақ мерзімді қаржыландырумен қамтамасыз етеді, олардың банк несиелеріне тәуелділігін азайтады, қаржылық менеджментті және ашықтықты жақсартады[7].
Дамыған қор нарығы Қазақстан экономикасын әртараптандыруға көмектеседі. Азия Даму Банкі (AДБ) мәліметтері бойынша, Қазақстан экономикасы өндіруші салаларға, әсіресе мұнай мен газға қатты тәуелді. Елдің қазіргі уақытта табиғи ресурстарға тәуелділігі шамамен 80% құрайды. Бұл салалар айтарлықтай кіріс көзі болғанымен, олар бағаның құбылмалылығына ұшырайды және сыртқы күйзелістерге осал болуы мүмкін. Технологиялар мен қызметтер сияқты экономиканың басқа секторларын дамыту осы тәуелділікті азайтуға және тұрақты экономиканы құруға көмектесуі мүмкін. Жақсы жұмыс істейтін қор нарығы осы секторлардағы бизнестің капиталға қолжетімділігін қамтамасыз етіп, олардың дамуын ынталандыра алады. Қазақстан Ұлттық Банкінің мәліметі бойынша, капитал нарығының дамуы ұзақ мерзімді жинақтардың қалыптасуына ықпал етеді, инвестициялық ресурстардың жинақталуын ынталандырады, сәйкесінше, экономикалық өсу қарқынын жеделдетеді[8].
Қорытындылай келе, Қазақстандағы қор нарығын дамыту бизнестің қаржыландыру қолжетімділігін арттыруды, шетелдік инвестицияларды ұлғайтуды, корпоративтік басқаруды жақсартуды және экономиканы әртараптандыруды қоса алғанда, бірқатар экономикалық пайда әкеледі. Қор нарығының толық әлеуетін іске асыру үшін үкіметтің, реттеуші органдардың және нарыққа қатысушылардың қолдайтын және тиімді нарықтық ортаны құру үшін бірлесіп жұмыс істеуі маңызды. Ел басшысы 2022-ші жылдың 12-ші шілдесіндегі қол қойған Қазақстан Республикасының заңында жеке секторды қаржыландырудағы бағалы қағаздар нарығының рөлін арттыру, инвесторларды және қатысушыларды қадағалап, қорғау және қауіпсіздік арттыру бағыттары қолға алынды[9]. Осы арқылы Қазақстан өзін аймақтық және жаһандық қаржы нарықтарында негізгі ойыншы ретінде көрсете алады және Орталық Азия өңірінің үздіксіз өсуі мен дамуына үлес қоса алады.

2.Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын дамытуға қандай факторлар әсер етуде?
Қазақстандағы қор нарығы салыстырмалы түрде шағын нарық болып табылады, оның капитализациясы 2021 жылға қарай шамамен 20 миллиард долларды құрайды. Дегенмен, ол соңғы жылдары тұрақты өсім көрсетіп келеді және бұл өсуге ықпал ететін экономикалық, саяси және реттеуші жағдайларды қоса алғанда, бірқатар факторлар бар.
Алғашқы факторлардың бірі - Қазақстан экономикасы соңғы онжылдықта жылына орта есеппен шамамен 4%-ға өсуде[10]. Бұл өсімге елдің орасан зор табиғи ресурстары, соның ішінде мұнай, газ және пайдалы қазбалар себеп болды. Соңғы жылдары үкімет ауыл шаруашылығы, туризм және өңдеу өнеркәсібі сияқты шикізаттық емес секторларды дамыту арқылы экономиканы әртараптандыруға да назар аударды. Бұл корпоративтік табыстың өсуіне және қор нарығында табысты IPO санының өсуіне әкелді. Қазақстан үкіметі оның экономикалық өсуді ынталандыру және шетелдік инвестицияларды тарту әлеуетін мойындай отырып, қор нарығының дамуына белсенді түрде жәрдемдесуде. Салық жеңілдіктерінен басқа, үкімет инвесторлар үшін нормативтік-құқықтық ортаны жақсарту бойынша бірқатар шараларды, соның ішінде АХҚО құруды жүзеге асырды[11]. АХҚО елордасы Астана қаласында орналасқан халықаралық инвесторлар үшін қолайлы реттеуші ортаны ұсынатын қаржылық хаб болып табылады.
Қазақстан соңғы жылдары халықаралық озық тәжірибеге сәйкес корпоративтік басқару стандарттарын жетілдіруде айтарлықтай жетістіктерге жетті. Елде листингілік компаниялар үшін корпоративтік басқару кодексі енгізілді, онда басқарма құрамы, акционерлердің құқықтары және ақпаратты ашу талаптары туралы нақты нұсқаулар берілген. Бұл компаниялардың қызметіндегі ашықтық пен есептіліктің жоғары деңгейіне әкелді, бұл инвесторлардың нарыққа деген сенімін арттырды. Бұған қоса, Қазақстанның орта табы соңғы жылдары табыстың өсуі мен жұмыс орындарының көбеюіне байланысты кеңейіп келеді. Бұл қор нарығына қызығушылық танытатын отандық инвесторлардың көбеюіне әкелді. Мысалы, отандық қор биржасының акциялар нарығындағы жеке тұлғалардың қаржылай үлесі 2003 жылы - 2,5 пайызды, 2004 жылы - 12,8 пайызды, 2005 жылы - 15 пайызды құраса, 2006 жылы 25,7 пайызға дейін өсіп, 320 млн АҚШ долларына жетті. Кейінгі көрсеткіштер бұдан да жоғарылай түсуде[12]. Дүниежүзілік банктің мәліметі бойынша, 2030 жылға қарай Қазақстандағы орта таптың саны екі есе артады, бұл акцияларға тұрақты сұраныс көзін қамтамасыз етеді.
Дегенімен, Қазақстанның қор нарығының дамуына әсер ететін жағымсыз факторлардың бірі - елдің экономикалық ортасы. Қазақстанның салыстырмалы түрде шағын және ашық экономикаға ие, ол мұнай мен газ сияқты табиғи ресурстарға қатты тәуелді. Бұл экономикадағы құбылмалылықтың жоғары деңгейіне әкелді, өйткені әлемдік шикізат бағасының ауытқуы елдің фискалдық жағдайына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) мәліметтері бойынша, мұнай өндірісінің төмендеуі және ішкі сұраныстың әлсіздігі салдарынан Қазақстан экономикасының өсімі 2022 жылы 4,2%-дан 2023 жылы 3,7%-ға дейін баяулайды деп күтілуде[13]. Бұл экономикалық белгісіздік инвесторларды қор нарығына инвестиция салудан тартынуы мүмкін, сәйкесінше, нарықтың өтімділігіне әсер етіп, оның дамуына кедергі келтіруі мүмкін.
Қазақстан үкіметі қор нарығының дамуына белсенді түрде жәрдемдесіп, инвесторлар үшін нормативтік-құқықтық ортаны жақсарту бойынша шараларды жүзеге асырды, нәтижесінде инвесторлардың сенімі артты. Кеңейіп келе жатқан орта тап акцияларға тұрақты сұраныс көзін қамтамасыз ету арқылы қор нарығының өсуіне де ықпал етті. Дегенмен, елдің табиғи ресурстарға үлкен тәуелділігі және соның салдарынан экономикадағы құбылмалылық қор нарығының дамуына әсер ететін негізгі жағымсыз фактор болып қала береді.

Қорытындылай келе, кейбір қиындықтарға қарамастан, Қазақстандағы қор нарығы соңғы жылдары тұрақты өсім көрсетті, оның экономикалық өсуді ынталандыру және шетелдік инвестицияларды тарту әлеуеті мемлекет тарапынан барған сайын мойындалуда. Елдің әртараптандыруға көңіл бөлуі және оның орта тапының кеңеюі қор нарығының болашақ дамуының оң көрсеткіштері болып табылады.

3.Бағалы қағаздар рыногын дамыту Қазақстан экономикасын қаншалықты өзгертті?
Бағалы қағаздар нарығының мемлекеттік реттеуін, бағалы қағаздардың шығарылуын, айналысы мен өтелуін бақылауды және қадағалауды, сондай-ақ бағалы қағаздардағы кәсіптік және биржалық қызметті, қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті орган жүзеге асырады.Қор нарығын мемлекеттік реттеу мен қадағалаудың негізгі мақсаты қаржылық қызметтерді тұтынушылардың мүдделерін қорғау деңгейін арттыру және қор нарығының тұрақты инфрақұрылымын дамыту мақсатында тиімді және тәуелсіз қадағалау жүйесін құру болып табылады[14].
Қазақстандағы қор нарығының дамуы соңғы екі онжылдықта ел экономикасының өсуінде маңызды рөл атқарды. 2018 жылы Astana International Exchange (AIX) құрылғаннан бері қор нарығы бизнесті қаржыландырудың маңызды көзіне және отандық және халықаралық инвесторлар үшін тартымды инвестициялық мүмкіндікке айналды. Қор нарығының өсуі Қазақстан экономикасының өсуіне оң әсер етті. Ұлттық экономика министрлігінің мәліметі бойынша, елдің ЖІӨ 2018 жылы 4,0%-ға өсті, бұл 2017 жылғы 3,7%-дан жоғары, бұл негізінен инвестицияның артуы мен мұнай бағасының көтерілуіне байланысты[14]. Инвестициялардың өсуі бір жағынан қор нарығының дамуымен байланысты болды, бұл бизнеске капитал тартуға жаңа мүмкіндіктер берді. AIX қазақстандық компаниялардан бірнеше бастапқы акцияларды тартты, оның ішінде 2019 жылы Қазақтелеком IPO-сы 32,9 миллион АҚШ долларлық пайда әкелді[15].
Қазақстан үкіметі қор нарығының дамуына қолдау көрсетуде белсенді рөл атқарды. Үкімет инвесторлар үшін реттеуші ортаны жақсарту бойынша бірқатар шараларды жүзеге асырды, оның ішінде салықтық жеңілдіктер мен AIX құру. 2020 жылы үкімет қор нарығын қолдаудың одан әрі шараларын, оның ішінде бағалы қағаздармен операцияларға салынатын салықты азайтуды және исламдық облигацияларды шығаруға рұқсат беретін жаңа заң туралы жариялады. Бұл шаралар нарыққа отандық және халықаралық инвесторларды көбірек тартуға және экономикалық өсуді ынталандыруға арналған[16].
Халыққа қолжетімділік бағытында 2 желтоқсанда Қазақстанда бағалы қағаздарға инвестициялаудың жаңа құралы - бастамашысы және әзірлеушісі Астана халықаралық қаржы орталығының (АХҚО) биржасы Astana International Exchange (AIX) болып табылатын TABYS мобильді қосымшасы іске қосылды. Жаңа мобильді қосымшаның көмегімен кез келген қазақстандық белгілі бір қор индекстерін қадағалайтын қаржылық өнім - валюталық купюраларды сатып алу арқылы инвестициялауды бастай алады. Бұл еліміздегі жеке инвесторлардың санын көбейту және халықтың арасында қор биржасына деген сенімділікті арттыру үшін жасалған аса маңызды қадам[17].
Қор нарығының дамуы Қазақстандағы корпоративтік басқару стандарттарының жақсаруына да әкелді. 2018 жылы Қазақстан қор биржасы (KASE) листингілік компаниялар үшін корпоративтік басқару кодексін енгізді, онда басқарма құрамы, акционерлердің құқықтары және ақпаратты ашу талаптары бойынша нақты нұсқаулар берілген. Кодекс листингілік компаниялардың қызметіндегі ашықтық пен есеп берудің жоғары деңгейіне әкелді, бұл инвесторлардың нарыққа деген сенімін арттырды. ЭЫДҰ баяндамасына сәйкес, Қазақстан соңғы жылдары халықаралық озық тәжірибеге сәйкес корпоративтік басқару стандарттарын жетілдіруде айтарлықтай жетістіктерге жетті[17].
Қор нарығының дамуы Қазақстан экономикасына көптеген оң әсер еткенімен, шешуді қажет ететін мәселелер де бар. Негізгі қиындықтардың бірі - елдің табиғи ресурстарға, әсіресе мұнай мен газға тәуелділігі. Бұл экономиканы қор нарығына айтарлықтай әсер етуі мүмкін әлемдік шикізат бағасының ауытқуына осал етеді. Сонымен қатар, ел геосаяси тәуекелдерге ұшырайды.
Қорытындылай келе, Қазақстандағы қор нарығының дамуы соңғы екі онжылдықта ел экономикасына айтарлықтай оң әсер етті. Қор нарығының өсуі экономикалық өсуге, корпоративтік басқару стандарттарын жақсартуға және айтарлықтай шетелдік инвестицияларды тартуға жағдай жасады. Қазақстан үкіметі салықтық жеңілдіктер мен Астана халықаралық биржасын құру сияқты шаралар арқылы қор нарығының дамуына қолдау көрсетуде белсенді рөл атқарды. Дегенмен, елдің табиғи ресурстарға қатты тәуелділігі және геосаяси тәуекелдер сияқты қиындықтарды шешу қажет. Жалпы алғанда, қор нарығының дамуы бизнеске капитал тартуға жаңа мүмкіндіктер берді, экономикалық өсуді ынталандырды және жаңа жұмыс орындарын ашты.
Зерттеу әдістері
Курстық жұмысты жазу кезінде келесі іс-шаралар жүргізілді:
Таңдалған тақырып пен зерттеу сұрақтарына жауап алу мақсатында бірнеше ғаламтор деректері мен ресми құжаттар және басқа мәліметтер сарапталып, реттелген. Негізгі деректер көздерінің ақиқат және сенімді болуына ерекше назар аударылды. Ресми akorda.kz, primeminister.kz , https:adilet.zan.kzkaz секілді сайттардан Қазақстан қор биржасы, ҚР Конституциясы мен заңдама, инвестициялық жобалар тиімділігі, ЖІӨ көрсеткіштері мен стратегиялық құжаттардың негізгі бағыттары жайында мәлімет алынды. Осыған қоса, Ұлттық банк, Халықаралық банк, KASE, ЭҰДҰ секілді ұлттық және халықаралық ұйымдардың ресми есептері сараптамадан өтіп, терең анализ нәтижесінде Қазақстан экономикасына қатысты бағалы қағаздар нарығының әсері мен елдің осы бағытты дамытудағы шаралары, Қазақстанның инвестициялық климаты мен әлеуеті жайында қорытынды жасалды. Егеменді Қазақстан және басқа БАҚ мақалаларынан жеке инвесторлардың жалпы қор нарығында алатын үлесі мен бірнеше жылдар ішіндегі прогресс пен өсім жайында ақпарат алынған. Бұл материалдар зерттеудің жан-жақты ашылуына және ұлттық перспективадан ғана емес, халықаралық ұйымдардың бақылаулары мен қорытындыларын ескере отырып, екі жақты талдау жасауға мүмкіндік болды. Фактілер мен есеп нәтижелерін қолдана отыра Қазақстан қор нарығын дамытудағы қажеттілік айқындалып, оған әсер ететін негізгі факторлар мен Қазақстан экономикасына деген септігі анықталды.
Жобаның экспериментті бөлігінде Қазақстанның қор нарығына әсер ететін факторларды бағалау және халықтың ойынша бағалы қағаздардың елдегі экономика дамуына қаншалықты әсер еткенін анықтау мақсаттары қойылды. Сауалнама - әлеуметтік зерттеудің бір түрі жүргізілді. Жалпы сауалнама 10 сұрақтан құралған. Көбінесе бір жауапты таңдау немесе тізімнен бірнеше жауаптарды таңдау форматындағы сұрақтардан тұрады. Сауалнама нәтижелері талдаудан және сараптамадан өткен. Нәтижелер графиктік түрде кескінделген. Сауалнама "Google Forms" онлайн платформасы арқылы құрастырылып, "WhatsAPP" және "Instagram" әлеуметтік желілері арқылы таратылды. Бұл түрлі жас және мәртебедегі респонденттерден жауап алуға мүмкіндік берді.
Сауалнамаға 13-65 жас арасындағы 169 респондент қатысты. Респонденттердің басым көпшілігі бағалы қағаздар нарығын дамытудағы ең үлкен қиындық деп төмен әлеуметтік жағдайды таныды. Осыған қоса, Қазақстан қор нарығы соңғы 5 жылда Отандық брендтің халықаралық IPO нарықтарына шығу бағытында ұдайы дамып, елдің экономикасына жағымды әсер етті деп бағаланды. Жиналған мәлімет өңделіп, диаграммалар және графиктер түрінде көрсетіліп, қорытындылар жасалды.

Зерттеу нәтижелері

Сіздің жасыңыз?
Социологиялық зерттеуді жүргізуде респонденттердің жасын білу қай әлеуметтік топқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.